Pagbantay sa Kalibutan

“Sang 2008, ginabanabana nga $1464 ka bilyon ang gingasto sa militar sa bug-os nga kalibutan. Ginapakita sini nga nagdugang ini . . . sing 45 porsiento sugod sang 1999.”—STOCKHOLM INTERNATIONAL PEACE RESEARCH INSTITUTE, SWEDEN.

“Suno sa Google, binilyon ka Web site ang ginabutang [sa Internet] kada adlaw.”—NEW SCIENTIST, BRITANYA.

“Ang gutom sa bug-os nga kalibutan ginbulubanta nga nakalab-ot sa pinakamataas nga kadamuon sini sang 2009, diin 1 020 ka milyon ka tawo ang ginagutom kada adlaw.”—FOOD AND AGRICULTURE ORGANIZATION OF THE UNITED NATIONS, ITALYA.

Pinakauna nga Gin-clone nga Kamelyo

Sugod sang 1996, sang una nga gin-clone sang mga researcher ang isa ka karnero, madamo pa nga mamalya subong sang baka, kanding, kag kabayo ang gin-clone man. Sa isa ka organisasyon sang mga beterinaryo sa Dubai, gin-clone sa una nga tion sang mga sientipiko ang isa ka kamelyo. Ang bayi nga tinday nga kamelyo ginngalanan nga Injaz, nga sa Arabe nagakahulugan sing “kadalag-an.” “Ang pag-clone sa mga sapat . . . indi na eksperimento lamang,” siling sang pamantalaan sa Abu Dhabi nga The National. “Sa ulihi, tun-an man nila ang mga posibilidad nga gamiton ang pag-clone para mapreserbar ang mga gene sang pangkarera kag gatasan nga mga kamelyo.”

“Nagbungguanay” ang mga Satelayt

“Sa sulod sang mga tinuig, labi pa gid nga nagagutok ang kahawaan sa ibabaw sang Duta, pero sang Pebrero [2009] lang nga may duha ka satelayt nga nagbungguanay,” report sang Science News. Mga 800 kilometros sa ibabaw sang Siberia, nagbungguanay ang nagaandar pa nga satelayt sang America kag ang wala na ginagamit nga satelayt sang militar sang Rusya. Bangod sini, nagwasaag ang mga 700 ka dalagku nga mga parte sang satelayt. Samtang nagadamo ini nga mga butang sa kahawaan, nagadaku man ang posibilidad nga may magbungguanay liwat. Sa karon, ginamonitor na ang mga 18,000 ka basura sa kahawaan nga sobra sa 10 sentimetros ang kadakuon. Delikado katama kon magbunggo sa satelayt ukon sa iban pa nga salakyan sa kahawaan ang mga butang nga tuman kadasig bisan daw gisantes lang ini kadaku.

Ginadis-ebol nga mga Salakyan

“Ginabayaran gid sang mga tawo ang ila balayran sa cell phone, kay kon indi sila magbayad indi na nila ini magamit,” report sang The Wall Street Journal. Amo man sini karon ang nagakatabo sa mga salakyan. “Ang mga nagabaligya sing segunda mano nga mga salakyan nagabutang sing device para indi mag-andar ang salakyan kon indi makabayad sa eksakto nga tion ang nagbakal,” siling sang pamantalaan. Ini nga device ginabutang sa ignition system sang salakyan kag bahin ini sang kondisyon sang pag-utang kag ginakuha lamang kon makaimpas na. Pero, malaka lang madis-ebol ang mga salakyan, siling sang Journal. Kay kon magtunog na kag magsigasiga ang device, nagakapilitan “dayon ang mga kostumer nga magbayad.”