Relihion Bala ang Balasulon?

ANG awtor kag klerigo sang maaga nga bahin sang ika-18 nga siglo nga si Jonathan Swift nagsiling: “Sa kadamuon sang mga relihion, dapat nagahigugmaanay kita sa baylo nga nagailinaway.” Madamo ang nagasiling nga relihion ang rason sang pagbinahinbahin. Pero indi tanan nagaugyon.

Halimbawa, binagbinaga ang konklusion sang isa ka grupo sang mga researcher sa Department of Peace Studies sa Bradford University sa United Kingdom. Ginkomisyon sila sang British Broadcasting Corporation nga hibaluon kon ang relihion makapaluntad sang paghidait ukon sang inaway.

Sa ila report, ang mga researcher nagsiling: “Sang ginbinagbinag namon ang mga pagtuon sang lainlain nga eksperto, makasiling kami nga sang nagligad nga 100 ka tuig, pila lang gid ka inaway ang natabo bangod sa relihion.” Ang grupo nga nag-imbestigar nagsiling nga ang iban nga inaway ‘nga masami ginasiling sang media nga inaway bangod sa relihion, mga inaway gali bangod sa nasyonalismo, kahilwayan, kag pagdepensa sa pungsod.’

Pero, madamo ang nagasiling nga paagi sa pagpasilabot ukon paghiposhipos sang mga klero, ginakunsinti nila ukon ginasuportahan ang madamo nga inaway pareho sang ginapakita sang masunod nga mga komento:

● “Bisan diin, ang relihion daw amo gid pirme ang ginahalinan sang pagpamintas. . . . Sa sini lang nga tinuig, nag-ilinaway man bisan ang konserbatibo nga mga Cristiano sa Estados Unidos, ang mga Muslim kag Judiyo sa Middle East, ang mga Hindu kag Muslim sa Bagatnan nga Asia, kag ang relihioso nga komunidad sang mga tumandok sa Aprika kag Indonesia. . . . Ang mga nag-entra sa sini nagapati nga ang relihion makabulig sa ila nga makilala sa pulitika kag makahatag sing rason nga ipakigbato ang ila mga ginapatihan.”—Terror in the Mind of God—The Global Rise of Religious Violence.

● “Indi mapatihan nga ang mga pungsod nga relihioso amo pa ang nagahimo sing grabe nga kalautan. . . . Ang pagdamo sang relihion wala makapugong sa pagdamo sang krimen. . . . Ginapakita lang sini nga kon gusto mo nga mangin maayo, malinong, matawhay, kag ‘sibilisado’ ang imo palibot, indi ka mag-istar sa mga lugar nga tama ka relihioso ang mga tawo.”—Holy Hatred.

● “Mas nakilal-an ang mga Baptist nga nagaentra sa mga inaway sangsa nagapaluntad sing paghidait. . . . Bangod sa isyu sang pagpangulipon [sang mga Amerikano] kag sa pila ka mga pag-uswag sang ila pungsod, nabahinbahin ang mga relihion kag ang pungsod sang ika-19 nga siglo. Gani nag-entra sa inaway ang mga Baptist sa aminhan kag katundan. Para sa ila isa ini ka matarong nga krusada kag kadampig nila ang  Dios. Nag-entra man ang mga Baptist sa mga inaway batok sa England (1812), Mexico (1845), kag Espanya (1898). Suno sa ila, ang panguna nga rason kon ngaa nakig-away sila [sa Mexico kag Espanya] amo nga ‘gusto nila nga hilwayon ang mga ginapigos paagi sa relihion kag magbukas sing bag-o nga mga teritoryo sa pagpangwali.’ Indi buot silingon nga mas gusto sang mga Baptist ang inaway sangsa paghidait, pero kon may mga inaway, masuportar gid sila kag maentra.”—Review and Expositor—A Baptist Theological Journal.

● “Suno sa mga historian may mga inaway bangod sa relihion sa halos bisan diin nga lugar ukon tion, kag sa tunga sang lainlain nga katawhan kag kultura. Sa masami ang duha ka partido pareho nga ginasugyot sang relihion. Ang pagsinggit nga ‘ang dios kadampig naton’ amo ang pinakadumaan kag pinakaepektibo nga motibasyon sa mga inaway.”—The Age of Wars of Religion, 1000-1650—An Encyclopedia of Global Warfare and Civilization.

● “Dapat pamensaran gid sang mga lider sang relihion . . . kon ngaa napaslawan sila nga mangin mas epektibo nga lider kag ipakita ang husto nga mga pamatasan nga ila ginatudlo. . . . Matuod, gusto sang tanan nga relihion nga may paghidait, pero ambot lang kon nahimo gid man nila ang ila papel.”—Violence in God’s Name—Religion in an Age of Conflict.

Halin pa sang una, ang mga klerigo sang dalagku nga relihion sang Cristiandad (Katoliko, Ortodokso, kag Protestante) nagapadala sang madamo nga pari kag kapelyan para paisugon ang ila mga soldado kag pangamuyuan ang mga napatay kag nagatagumatayon—sa duha ka partido nga nagainaway. Paagi sini, ginakunsinti nila ang pagpamatay kag ginapakamaayo ang tanan nga puersa militar.

Mahimo magsiling ang iban nga ang relihion indi ang balasulon sa pag-inaway. Pero ang pamangkot, Nagmadinalag-on bala ang relihion sa pagpahiusa sa katawhan?

[Kahon sa pahina 5]

“Si Rev. Dr. Charles A.  Eaton, pastor sang Madison Avenue Baptist Church, nagdeklarar sa iya pulpito kahapon nga ang parokya sang simbahan himuon nga recruiting station para sa mga lalaki nga gusto mag-entra sa army ukon navy.”

“Isa sia sa sobra napulo ka klerigo sa siudad nga nagapalig-on sa pagpakig-away sa ila mga sermon kada Domingo sang aga, kag nagapalig-on sa mga lalaki kag babayi nga pamatud-an ang ila katutom sa ila pungsod kag sa demokrasya paagi sa pag-entra sa inaway samtang bata pa sila. Makita sa madamo nga simbahan ang bandera.”—“The New York Times,” Abril 16, 1917.