GRABE gid ang kakapoy ni Anil. Ginbaton niya ang bag-o nga obra kay mas mataas ang posisyon sini kag mas daku ang sueldo. Pero pirme sia nagaobertaym kag nagaobra bisan Sabado kag Domingo, kag kon kaisa asta 80 ka oras kada semana. “Kagamo sa amon ulubrahan,” siling niya, “kag akon ang tanan nga responsibilidad. Napensar ko: ‘Ngaa ginsudlan ko man ’ni ’ya man? Kon indi ’ko maghalin, ako man gihapon ang maantos.’” Nahago na si Anil.

Ang kahago sa ulubrahan indi lang basta kakapoy kag pagbatyag sing stress bangod sa adlaw-adlaw nga obra. Amo ini ang grabe nga kalapyo, kapaslawan, kag pagpalangluya. Ang nagaeksperiensia sini nagakadulaan sing gana sa ila obra kag diutay lang ang mahimo. Suno sa mga pagtuon, mahimo man ini magresulta sa mga problema sa emosyon kag panglawas.

Ano ang kabangdanan sang kahago? Masami amo ang tuman kadamo nga obra. Bangod sa problema sa ekonomiya, ginapilit sang pila ka amo ang ila mga empleyado nga mag-obertaym bisan gamay lang ang sueldo. Bangod sa teknolohiya, mahimo gihapon mag-obra ang iban bisan wala na sila sa ulubrahan, amo nga wala na sila sing tion sa ila kaugalingon. Ang pila nahago bangod sang kahadlok nga madulaan sing obra, indi makadesisyon kon paano himuon ang ila obra, kag indi maayo ang pagtratar sa ila. Amo man ang indi husto nga prioridad ukon indi maayo nga pagtamdanay sa katrabaho.

Mahimo kita man mismo ang kabangdanan sang kahago. Bangod sa handum nga mag-uswag ang pangabuhi kag makabaton sang daku nga sueldo, ang pila baton lang nga baton sang obra. Mahimo nga nagatumpok na ang ila ulubrahon amo nga nahago na sila.

Kon nahago ka sa ulubrahan, ano ang puede mo himuon? Mahimo mabudlayan ka magbag-o kon sa banta mo wala ka na sing mahimo. Pero binagbinaga ang apat ka panugda nga maatubang ini. Basi may mahimo ka pa.

Ano ang pinakaimportante sa imo? Madamo ang mahimo magsiling nga ang ila kaangtanan sa pamilya kag maayong panglawas. Amo ini ang una nga maapektuhan kon mahago ka.

Paagi sa pagbinagbinag sang imo mga prioridad, ginahanda mo ang imo kaugalingon sa paghimo sing mabug-at nga mga desisyon kag batunon ang resulta sini. Halimbawa, mahimo nahago ka bangod sa imo obra. Pero basi magsiling ka, ‘Indi ’ko puede maghalin ukon magbuhin sang obra; kinahanglan ko sing kuarta!’ Matuod, tanan kita nagakinahanglan sing kuarta, pero daw ano gid kadamo nga kuarta kag ano ang epekto sini sa mga butang nga importante gid sa imo?

Indi magpaimpluwensia sa iban. Mahimo lain ang prioridad sang imo amo. Mas importante sa iban ang ila obra sangsa ila kabuhi, pero indi kinahanglan nga amo man sini ang imo himuon.

Para mabuhinan ang imo stress kag makahinguyang sing tion sa mga importante sa imo, mahimo buhinan mo ang tion sa pag-obra, pangabayon ang imo amo nga buhinan ang imo obra, ukon basi kinahanglan mo mangita sing lain nga obra. Bisan ano man ang imo desisyon, mahimo kinahanglan mo mag-adjust sa pinansial kag sa imo pagkabuhi. Indi ini imposible kag indi mabudlay sangsa ginahunahuna mo.

Sa madamo nga pungsod, ginapadaku sang mga tawo nga mahilig mamaligya kag mamalaklon nga ang kalipay matigayon lang kon madamo ka sing kuarta kag pagkabutang. Pero indi ina matuod. Mas malipayon ka kon simple ang imo kabuhi. Para mangin handa sa sini nga pagbag-o, buhini ang imo gasto kag magsupot. Haganhagana ukon likawi ang pagpangutang. Istoryahi ninyo ini sang imo pamilya kag pangabaya ang ila suporta.

Kon tuman kadamo ang imo obra ukon pirme may problema sa inyo ulubrahan, iistorya ini sa imo amo. Kon posible, manugda sing solusyon nga ugyunan ninyo nga duha. Pasaliga sia nga matutom ka sa imo obra, kag ipaathag sa iya kon ano ang handa mo nga himuon; pero mangin prangka kag ipahibalo sa iya ang indi mo masarangan.

Hunahunaa ang mahimo matabo kag mangin realistiko. Kon luyag mo buhinan ang imo obra, mahimo paabuton sang imo amo nga batunon mo ang gamay lang nga sueldo. Paabuta ang posibilidad nga basi madulaan ka sing obra kag handai ini. Tandai nga mas mahapos makakita sing obra samtang may obra ka pa.

Bisan pa nagsugtanay na kamo sang imo amo, basi piliton ka niya liwat nga dugangan ang imo obra. Ano ang makabulig sa imo para makapanindugan? Tumana ang ginkasugtan ninyo. Paagi sini mahimo ka makapangabay sa iya, lakip ang pagbaton lang sang obra suno sa inyo ginkasugtan.

Bisan pa masulhay sa inyo ulubrahan, mahimo ma-stress ka gihapon, makaatubang sang mga tawo nga mabudlay pakig-angutan, kag indi maayo nga kahimtangan. Gani tinguhai nga makapahuway kag magliwaliwa. Pero indi kinahanglan nga maggasto ka gid sing daku para sa inyo pagliwaliwa sang imo pamilya.

Indi paglimitihe ang imo pagpakig-abyan sa imo lang mga katrabaho, kag likawi nga ipakilala ang imo kaugalingon base sa sahi kag kadamuon sang imo obra. Ngaa? Ang libro nga Your Money or Your Life nagasiling: ‘Mas importante ang imo pagkatawo sangsa imo trabaho.’ Kon ang imo pagkatawo kag dignidad nagadepende sa imo obra, mahimo mabudlayan ka nga buhinan ang imo obra.

Posible gid ayhan nga mahimo mo ang kinahanglanon nga mga pagbag-o para maatubang ang kahago? Huo. Nahimo ini ni Anil, nga ginsambit sa umpisa. Nagsiling sia: “Ginkontak ko ang akon amo sang una kag ginpangabay kon puede ako makabalik, kag nagpasugot sia. Nahuya ako mag-atubang sa mga katrabaho ko anay kay naghalin ako para batunon ang lain nga obra nga may daku nga sueldo. Gamay na lang subong ang akon sueldo, pero matawhay na ang akon hunahuna kag may tion na ako para sa akon pamilya kag sa mga butang nga importante gid sa akon.”