1-2. (a) Paano ginapamatukan sang pila ka gobierno ang katawhan ni Jehova, pero ano ang reaksion sang iya katawhan? (b) Ngaa malipayon kita bisan pa ginahingabot kita? (Komentuhi man ang piktyur sa kober.)

 SUBONG, ginadumilian ang aton hilikuton sa sobra 30 ka pungsod sa bilog nga kalibutan. Sa pila sa sini nga mga pungsod, ginpriso sang mga awtoridad ang aton mga kauturan. May ginhimo bala sila nga sala? Wala. Para kay Jehova, wala sila sing may ginhimo nga malain. Ang ginhimo lang nila amo ang pagbasa kag pagtuon sang Biblia, pagsugid sa iban sang ila mga ginapatihan, kag pag-attend sa mga miting upod ang ila mga kauturan. Wala man sila nagapasilabot sa mga isyu sa pulitika. Bisan pa sang grabe nga pagpamatok, ginahuptan sining matutom nga mga alagad sang Dios ang ila integridad, b ukon padayon sila nga nangin matutom kay Jehova. Nalipay gid sila sa ila ginahimo.

² Posible gid nga may nakita ka na nga mga piktyur sang pila sa sining maisog nga mga Saksi kag natalupangdan mo nga nagayuhum sila. Malipayon sila kay kabalo sila nga nalipay si Jehova bangod ginhuptan nila ang ila integridad. (1 Cron. 29:17a) Nagsiling si Jesus: “Malipayon ang mga ginahingabot tungod sa pagkamatarong . . . Magkasadya kamo kag magkalipay, kay daku ang inyo padya.”—Mat. 5:10-12.

3. Suno sa Binuhatan 4:19, 20, ano ang reaksion sang mga apostoles sang ginhingabot sila sang unang siglo, kag ngaa amo sini ang ila reaksion?

³ Ginahingabot ang aton mga kauturan subong. Pareho ini sa ginbatas sang mga apostoles ni Jesus sang unang siglo sang ginhingabot sila bangod nagabantala sila parte sa iya. Sulitsulit sila nga  ginmanduan sang mga hukom sang mataas nga korte sang mga Judiyo nga “mag-untat na sa paghambal sa ngalan ni Jesus.” (Binu. 4:18; 5:27, 28, 40) Ano ang reaksion sang mga apostoles sa sini? (Basaha ang Binuhatan 4:19, 20.) Kabalo sila nga ginsugo sila sang isa nga mas mataas ang awtoridad nga “magbantala sa mga tawo kag magpanaksi sing maid-id” parte sa Cristo. (Binu. 10:42) Gani ang ila mga representante nga sanday Pedro kag Juan maisog nga nagsiling nga dapat nila tumanon ang Dios sa baylo sang mga hukom, kag indi sila mag-untat sa paghambal parte kay Jesus. Paagi sa ila ginsiling, daw pareho lang nga ginpamangkot nila ang mga hukom, ‘Buot bala ninyo silingon nga kamo ang dapat tumanon sang mga tawo sa baylo nga ang Dios?’

4. Base sa Binuhatan 5:27-29, ano nga halimbawa ang ginpakita sang mga apostoles para sa tanan nga matuod nga mga Cristiano, kag paano naton sila mailog?

⁴ Sugod sadto, ginsunod sang tanan nga matuod nga mga Cristiano ang maayo nga halimbawa sang mga apostoles. ‘Ginatuman nila ang Dios subong manuggahom sa baylo sang mga tawo.’ (Basaha ang Binuhatan 5:27-29.) Bangod ginhuptan sang mga apostoles ang ila integridad, ginpabunal sila sang mataas nga korte sang mga Judiyo. Pero paghalin sang mga apostoles sa korte, ‘nagkasadya sila bangod ginkabig sila nga takus pakahuy-an tungod sa ngalan ni Jesus,’ kag padayon sila nga nagbantala.—Binu. 5:40-42.

5. Ano nga mga pamangkot ang dapat naton sabton?

⁵ Kon basihan ang ginhimo sang mga apostoles, posible nga may mga pamangkot kita. Halimbawa, bangod gintuman sang mga apostoles ang Dios sa baylo sang mga tawo, nagasanto bala ini sa sugo sang Biblia nga “dapat magpasakop sa mas mataas nga mga awtoridad”? (Roma 13:1) Paano naton matuman ang ginsiling ni apostol Pablo nga “mangin matinumanon sa mga panguluhan kag mga awtoridad,” pero padayon man naton nga ginahuptan ang aton integridad sa Dios bilang aton supremo nga Manuggahom?—Tito 3:1.

6. (a) Sin-o ang “mas mataas nga mga awtoridad” nga ginsambit sa Roma 13:1, kag ano ang obligasyon naton sa ila? (b) Ano nga awtoridad ang ara sa tanan nga nagagahom nga mga tawo?

⁶ Basaha ang Roma 13:1. Sa sini nga bersikulo, ang ekspresyon nga “mas mataas nga mga  awtoridad” nagapatuhoy sa mga gobierno sang tawo. Dapat sila tumanon sang mga Cristiano. Ginasigurado sang nagagahom nga mga tawo nga may paghidait sa ila lugar, ginapatuman nila ang mga kasuguan, kag may mga tion pa gani nga ginapangapinan nila ang katawhan ni Jehova. (Bug. 12:16) Gani ginasugo kita sang Biblia nga ihatag sa ila ang ginapangayo nila nga buhis, bayad, pagtahod, kag dungog. (Roma 13:7) Pero, may awtoridad lang ini nga mga gobierno bangod gintugutan ini ni Jehova. Maathag ini sa ginsiling ni Jesus sang gin-interogar sia ni Gobernador Poncio Pilato sang Roma. Sang nagsiling si Pilato nga may awtoridad sia sa paghilway ukon sa pagpatay kay Jesus, ginsilingan sia ni Jesus: “Wala gid kuntani ikaw sing awtoridad batok sa akon kon wala ini ginhatag sang Dios sa imo.” (Juan 19:11) Pareho sa awtoridad ni Pilato, limitado man ang awtoridad sang tanan nga nagagahom nga mga tawo kag mga pulitiko subong.

7. Sa ano nga mga sitwasyon indi naton dapat pagtumanon ang nagagahom nga mga tawo, kag kay sin-o sila manabat kon ginagamit nila ang ila awtoridad sa indi husto nga paagi?

⁷ Dapat tumanon sang mga Cristiano ang mga kasuguan sang mga gobierno sang tawo basta wala ini nagalapas sa mga kasuguan sang Dios. Pero indi naton dapat pagtumanon ang mga tawo kon ginapahimo nila sa aton ang butang nga ginadumilian sang Dios ukon kon dumilian nila kita nga himuon ang ginasugo sang Dios. Halimbawa, posible nga ipatuman nila nga dapat magsoldado ang mga pamatan-on kag magpakig-away para sa ila pungsod. c Ukon posible nga dumilian nila ang aton Biblia, ang aton mga publikasyon nga nabase sa Biblia, ang aton pagbantala, kag ang aton pagsimba sing tingob. Kon ginagamit sang nagagahom nga mga tawo ang ila awtoridad sa indi husto nga paagi pareho sang paghingabot sa mga disipulo sang Cristo, manabat sila kay Jehova kay ginatan-aw Niya sila.—Man. 5:8.

8. Ano ang kinalain sang “mas mataas” kag sang “supremo,” kag ngaa importante nga mabal-an naton ini?

⁸ Ang tinaga nga “mas mataas” nagakahulugan sing “mas mataas ang ranggo kag superyor.” Pero wala ini nagakahulugan sing “pinakamataas ang ranggo kag supremo.” Bisan pa gintawag nga “mas mataas nga mga awtoridad” ang mga gobierno sang tawo, may isa ka awtoridad nga amo ang pinakamataas ukon supremo. Apat ka beses nga mabasa sa Biblia nga ginatawag si Jehova nga “Supremo nga Dios.”—Dan. 7:18, 22, 25, 27.

9. Ano ang nakita ni manalagna Daniel sa mga palanan-awon?

⁹ May nakita si manalagna Daniel nga mga palanan-awon nga maathag nga nagapakita nga si Jehova ang may pinakamataas nga awtoridad kon ikumparar sa tanan nga iban pa nga mga awtoridad. Ang una nga nakita ni Daniel amo ang apat ka dalagku nga sapat nga nagasimbulo sa mga kagamhanan sa kalibutan sang una kag subong. Ang mga kagamhanan sa kalibutan sang una amo ang Babilonia, Medo-Persia, Gresya, kag Roma. Ang kagamhanan sa kalibutan subong amo ang Anglo-Amerika nga naghalin sa Roma. (Dan. 7:1-3, 17) Dayon nakita ni Daniel si Jehova nga Dios nga nagapungko sa trono sa hukmanan sa langit. (Dan. 7:9, 10) Ang masunod nga nakita sang matutom nga manalagna isa ka paandam para sa nagagahom nga mga tawo subong.

10. Suno sa Daniel 7:13, 14, 27, kay sin-o ginhatag ni Jehova ang awtoridad sa paggahom sa duta, kag ano ang ginapakita sini parte sa Iya?

¹⁰ Basaha ang Daniel 7:13, 14, 27. Ginkuha sang Dios ang tanan nga gahom kag awtoridad sang mga gobierno sang tawo kag ginhatag niya ini sa mas nagakadapat sini kag sa mas gamhanan sangsa ila. Kay sin-o niya ini ginhatag? Sa “isa nga daw anak sang tawo,” nga amo si Jesucristo, kag sa “mga balaan sang Supremo nga Dios,” nga  amo ang 144,000 nga magagahom “tubtob sa wala sing katubtuban.” (Dan. 7:18) Ginapakita sini nga si Jehova ang “Supremo nga Dios,” kay sia lang ang may awtoridad nga maghimo sini.

11. Ano pa ang ginsulat ni Daniel nga nagapakita nga si Jehova ang may pinakamataas nga awtoridad kon ikumparar sa mga pungsod?

¹¹ Ginapamatud-an sang nakita ni Daniel sa palanan-awon ang una niya nga ginsiling. “Ang Dios sang langit,” siling ni Daniel, “nagapahalin sing mga hari kag nagabutang sing mga hari.” Nagsulat man sia nga “ang Labing Mataas amo ang Manuggahom sa mga ginharian sang tawo kag ginahatag niya ang paggahom kay bisan sin-o nga luyag niya hatagan sini.” (Dan. 2:19-21; 4:17) May ginpahalin ukon may ginbutang na bala si Jehova nga mga manuggahom? Huo.

12. Maghatag sing halimbawa kon paano ginpahalin ni Jehova ang mga hari sang una. (Tan-awa ang piktyur.)

¹² Maathag nga ginpakita ni Jehova nga sia ang may pinakamataas nga awtoridad kon ikumparar sa “mas mataas nga mga awtoridad.” Binagbinaga ining tatlo ka halimbawa. Gin-ulipon sang Paraon sang Egipto ang katawhan ni Jehova. Bisan pa pila ka beses sia nga ginsilingan ni Jehova nga hilwayon ang iya katawhan, sulitsulit sia nga nagsiling nga indi niya sila paghilwayon. Pero ginhilway sila sang Dios kag ginlumos niya ang Paraon sa Pula nga Dagat. (Ex. 14:26-28; Sal. 136:15) Naghiwat sing sinalusalo si Hari Belsasar sang Babilonia kag ‘nagrebelde sia sa Ginuo sang langit,’ kag ‘gindayaw niya ang mga dios nga human sa pilak kag bulawan’ imbes nga si Jehova. (Dan. 5:22, 23) Pero ginpaubos sang Dios ining bugalon nga tawo. Sadto “mismo nga gab-i,” ginpatay si Belsasar kag ginhatag ang iya ginharian sa mga Medianhon kag mga Persianhon. (Dan. 5:28, 30, 31) Ginpapatay ni Hari Herodes Agripa I sang Palestina si apostol Santiago. Dayon ginpapriso niya si apostol Pedro para ipapatay man sia. Pero ginpunggan ni Jehova ang plano ni Herodes. ‘Ginsilutan sia sang anghel ni Jehova,’ kag napatay sia.—Binu. 12:1-5, 21-23.

13. Maghatag sing halimbawa kon paano ginpierde ni Jehova ang naghimbon nga mga manuggahom.

¹³ Ginpakita man ni Jehova nga sia ang may pinakamataas nga awtoridad kon ikumparar sa naghimbon nga mga manuggahom. Nagpakig-away sia para sa mga Israelinhon kag ginbuligan niya sila nga mapierde ang alyansa sang 31 ka hari sang mga Canaanhon kag masakop ang daku nga bahin sang Ginsaad nga Duta. (Jos. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24) Ginbuligan man ni Jehova ang mga Israelinhon nga mapierde si Hari Ben-hadad kag ang 32 ka iban pa nga mga  manuggahom sang Siria nga nagpakig-away sa Israel.—1 Hari 20:1, 26-29.

14-15. (a) Ano ang ginsiling ni Hari Nabocodonosor kag ni Hari Dario parte sa paggahom ukon pagkasoberano ni Jehova? (b) Ano ang ginsiling sang salmista parte kay Jehova kag sa Iya pungsod?

¹⁴ Madamo nga beses nga ginpamatud-an ni Jehova nga sia ang Supremo nga Dios. Binagbinaga ang natabo kay Hari Nabocodonosor sang Babilonia. Imbes nga batunon nga si Jehova ang dapat dayawon, ginpabugal niya ang ‘iya kusog kag gahom kag ang iya daku nga kadungganan.’ Bangod sini, ginpahanabo sang Dios nga magbuang sia. Sang nag-ayo na si Nabocodonosor, ‘gindayaw niya ang Labing Mataas’ kag ginbaton niya nga ang ‘paggahom ni Jehova wala sing katapusan.’ Nagsiling pa sia: “Wala sing makaupang sa iya.” (Dan. 4:30, 33-35) Pagkatapos matilawan ang integridad ni Daniel kag ginluwas sia ni Jehova sa lungib sang mga leon, nagmando si Hari Dario: “Ang tanan nga katawhan . . . dapat magkurog sa kahadlok sa Dios ni Daniel, kay sia ang buhi nga Dios kag nagakabuhi sia sing dayon. Ang iya ginharian indi gid malaglag kag ang iya pagkasoberano magapadayon.”—Dan. 6:7-10, 19-22, 26, 27, footnote.

¹⁵ Ang salmista nagsiling: “Ginpaslaw ni Jehova ang pahito sang mga pungsod; ginpunggan niya ang mga plano sang mga tawo.” Nagsiling pa sia: “Malipayon ang pungsod nga ang Dios amo si Jehova, ang katawhan nga iya ginpili nga panag-iyahan.” (Sal. 33:10, 12) Maayo gid ini nga rason para huptan naton ang aton integridad kay Jehova.

16. Ano ang masaligan naton nga himuon ni Jehova sa tion sang “dakung kapipit-an,” kag ngaa makasalig kita sa sini? (Tan-awa ang piktyur.)

¹⁶ Nabasa naton ang parte sa mga ginhimo ni Jehova sang una. Ano naman ang mapaabot naton nga matabo sa palaabuton? Makasalig kita nga luwason ni Jehova ang iya matutom nga mga alagad sa tion sang “dakung kapipit-an.” (Mat. 24:21; Dan. 12:1) Sa sina nga tion, mapintas nga salakayon sang naghimbon nga mga pungsod, nga ginatawag Gog sang Magog, ang matutom nga mga alagad ni Jehova sa bilog nga kalibutan.  Bisan pa nga nalakip sa sini nga mga pungsod ang tanan nga 193 ka miembro sang United Nations, wala gid sila sing padaug sa Supremo nga Dios kag sa iya mga kasuldadusan sa langit. Nagapromisa si Jehova: “Himayaon ko kag pakabalaanon ang akon kaugalingon kag ipakilala ko ang akon kaugalingon sa atubangan sang mga pungsod; kag makilala nila nga ako amo si Jehova.”—Ezeq. 38:14-16, 23; Sal. 46:10.

17. Ano ang gintagna sang Biblia nga matabo sa mga hari sa duta kag matabo sa mga nagahupot sang integridad kay Jehova?

¹⁷ Kon magsalakay na ang Gog, pahanabuon ni Jehova ang katapusan nga inaway nga amo ang Armageddon. Sa sina nga tion, laglagon niya ang “mga hari sa bug-os nga duta.” (Bug. 16:14, 16; 19:19-21) “Ang mga matarong lamang ang magaistar sa duta, kag ang mga nagahupot sang integridad ang magapabilin sa sini.”—Hulu. 2:21, footnote.

18. Ano ang handa nga himuon sang madamo nga matuod nga mga Cristiano, kag ngaa? (Daniel 3:28)

¹⁸ Halin pa sang una asta subong, madamo nga matuod nga mga Cristiano ang nagrisgo sang ila kahilwayan kag bisan gani sang ila kabuhi bangod palangga nila si Jehova bilang ila Supremo nga Manuggahom. Ginhuptan nila ang ila integridad. Pareho sila sa tatlo ka Hebreo nga nagpabilin nga matutom sa Supremo nga Dios nga nagluwas sa ila sa nagadabadaba nga hurno.—Basaha ang Daniel 3:28.

19. Ano ang basihan ni Jehova sa paghukom sa iya katawhan, kag ano ang dapat naton himuon subong?

¹⁹ Amo ini ang ginsulat ni salmista David parte sa importansia sang paghupot sang integridad sa Dios: “Hukman ni Jehova ang mga tawo. Hukmi ako, O Jehova, suno sa akon pagkamatarong kag suno sa akon integridad.” (Sal. 7:8) Dayon nagsulat pa si David: “Kabay nga amligan ako sang akon integridad kag pagkamatarong.” (Sal. 25:21) Ang pinakamaayo nga paagi sang pagkabuhi amo ang magpabilin nga matutom kay Jehova bisan ano pa ang matabo. Kon himuon naton ini, masiling man naton ang ginsiling sang salmista: “Malipayon ang mga nagahupot sing integridad . . . , nga nagalakat suno sa kasuguan ni Jehova.”—Sal. 119:1, footnote.