KON gusto mo mabal-an ang oras, ano ang ginahimo mo? Mahimo nga nagatan-aw ka sa relo. Kon mamangkot ang imo abyan sang oras, paano mo sia sabton? Madamo sing paagi sa paghambal sang oras. Ano ini nga mga paagi?

Ibutang ta nga nagligad na ang isa ka oras kag tunga halin sa udto. Mahimo ka magsiling nga ala una y medya sang hapon. Puede mo man isiling nga 1:30 sa Ingles. Ang iban nagasiling nga 30 minutos antes mag-alas dos sang hapon ukon 30 minutos pagligad sang ala una.

Pero paano ang mga tawo sa panahon sang Biblia nagahambal sang oras? Madamo sila sing paagi. Sa Hebreong Kasulatan, may ginsambit nga “aga,” “udto,” “udtong-adlaw,” kag “gab-i.” (Gen. 8:11; 19:27; Deut. 28:29; 1 Hari 18:26) Pero kon kaisa, ginagamit nila ang mas eksakto nga oras.

Sa panahon sang Biblia, kinaandan na ang mga manugbantay ilabi na kon gab-i. Ginatos ka tuig antes matawo si Jesus, gintunga sang mga Israelinhon ang gab-i sa tatlo ka bahin ukon hugna. (Sal. 63:6, footnote) Ang footnote sa Hukom 7:19 nagasambit sang “tungatunga nga hugna sang kagab-ihon.” Sang panahon na ni Jesus, ginsunod sang mga Judiyo ang paagi sang mga Griego kag Romano sa pagtunga sang gab-i nga may apat ka bahin ukon pagbantay.

Ginsambit sang mga Ebanghelyo ini nga mga bahin ukon pagbantay. Halimbawa, sang si Jesus naglakat sa dagat pakadto sa sakayan nga ara ang iya mga disipulo, “ikap-at nga pagbantay sang kagab-ihon” sadto. (Mat. 14:25) Sa isa ka ilustrasyon, si Jesus nagsiling: “Kon mag-abot [ang agalon] sa ikaduha nga pagbantay ukon bisan sa ikatlo, kag masapwan [ang mga ulipon] nga handa, malipayon sila!”—Luc. 12:38.

Ginsambit ni Jesus ining apat ka pagbantay sang nagsiling sia sa iya mga disipulo: “Gani, padayon kamo nga magbantay, kay wala kamo makahibalo kon san-o magaabot ang agalon sang balay, kon sa kagab-ihon ukon sa tungang-gab-i ukon antes sa kaagahon ukon sa aga.” (Mar. 13:35; footnote) Ang una nga pagbantay amo ang “kagab-ihon,” nga halin sa pagtunod sang adlaw asta sa mga alas nuebe sang gab-i. Ang ikaduha amo ang “tungang-gab-i,” nga halin sa mga alas nuebe sang gab-i asta sa tungang-gab-i. Ang ikatlo amo ang “antes sa kaagahon,” ukon “tigpamalo sang manok,” nga halin sa tungang-gab-i asta sa mga alas tres sang kaagahon. Mahimo nga sa sini nga pagbantay nagpamalo ang manok sang gab-i nga gindakop si Jesus. (Mar. 14:72) Ang ikap-at amo ang “aga,” nga halin sa mga alas tres sang kaagahon asta sa pagbutlak sang adlaw.

Gani bisan pa ang mga tawo sa panahon sang Biblia wala sing mga relo pareho sa aton subong, may ara sila paagi sa paghambal sang oras kon adlaw ukon gab-i.