TALAGSA lang kita makakita sang makawiwili nga isda pareho sa clown fish. Ayhan nanamian kita sang kolor sini, nga nagapahanumdom sa aton sang isa ka clown sa sirkos. Ukon mahimo nagdayaw kita sa indi kinaandan nga ginaistaran sini—sa tunga sang dalitan nga mga gaway sang anemone sa dagat. Amo ini ang rason kon ngaa ginatawag man ini nga isda nga anemonefish.

Pareho sang madamo nga artista sa Hollywood, nanamian ini nga isda nga piktyuran. Ang mga nagasalom masami nga makakita sini nga isda nga “naga-posing” para piktyuran, bangod wala ini nagapalayo sa iya balay kag wala nagapalagyo.

Pero ang tumalagsahon gid sa sini nga isda amo ang ila daw delikado nga pagsinalayo. Nagaistar sila sa tunga sang dalitan nga mga gaway nga daw pareho lang nga nagaistar sila sa buho sang mga man-ug. Pero, kinahanglan gid sang clown fish kag sang ginpili sini nga anemone ang isa kag isa. Ngaa nangin posible kag maayo ining indi kinaandan nga pag-updanay?

Pareho sang maayo nga mag-abyan, nagabuligay ang clown fish kag ang mga  anemone. Importante gid ini nga pag-updanay para sa sini nga isda—indi lang para mangin matawhay sia. Napamatud-an sang mga nagatuon parte sa isda nga indi sila mabuhi kon wala sing ilistaran nga anemone. Indi sila maayo maglangoy kag mahapos tukbon sang iban kon wala sang anemone nga magaamlig sa ila. Pero bangod may maistaran sila kag mapanaguan, mahimo sila mag-edad sing asta sa napulo ka tuig.

Ang anemone amo ang ginapangitlugan kag balay sang clown fish. Nagapangitlog ang clown fish sa puno sang mga gaway kag ginabantayan ini sang mag-asawa nga clown fish. Sa ulihi, makita mo ang pamilya sini nga isda nga nagalangoy na sa palibot sini nga anemone.

Ano naman ang mabenepisyo sang anemone sa sini nga isda? Ini nga isda amo ang iya guardia, nga nagatabog sa butterfly fish nga nanamitan magkaon sang mga gaway sang anemone. May isa ka klase sini nga indi mabuhi kon wala sang nagaistar nga clown fish. Sang ginkuha sang mga researcher ang isda sa anemone, wala pa 24 oras, nadula na ini. Mahimo nga ginkaon na ini sang butterfly fish.

Daw ginasagod man sang clown fish ang ginaistaran sini. Ang ipot sini nga isda may ammonium nga nagabulig sa pagtubo sang anemone. Kag kon nagalangoy ang isda sa mga gaway sini, nagabulig ini sa pagsirkular sang tubig nga madamo sing oksiheno para sa anemone.

Ara sa panit sang clown fish ang ila pangamlig. May danlak ang ila panit para indi sila mahalitan sang dalit. Bangod sini, abi sang anemone ini nga isda pareho sa iya.

Ginapakita sang pila ka pagtuon nga kon nagapili ini nga isda sang ilistaran, kinahanglan sia magpasibu anay sa anemone. Naobserbahan nga kon una nga tion nga magpalapit ang isda sa anemone, ginatandogtandog niya anay ini sing pila ka oras. Mahimo nga nagabulig ini para mapasibu sang isda ang iya pangamlig sa dalit sang bag-o nga anemone. Posible nga nagakahalitan sing diutay ang isda sa sini nga proseso. Pero pagkatapos sini, mangin maayo na ang ila pag-updanay.

May matun-an kita nga leksion sa sini nga mga tinuga parte sa pagbuligay. Sa madamo nga paghimud-os sang mga tawo, nakahimo sila sing dalayawon nga mga butang paagi sa pagtingob sang ila mga ginapanag-iyahan bisan lainlain ang ila kultura kag gindak-an. Pareho sa clown fish, mahimo nga kinahanglan naton ang tion para makapanghikot upod sa iban, pero may maayo gid ini nga mga resulta.