Ang mga Cristiano Kag ang Tawhanon nga Katilingban sa Karon

“Kag dumtan kamo sang tanan nga kapungsuran bangod sa akon ngalan.”​—⁠MATEO 24:⁠9.

1. Ano ang nagapakilala nga tanda sang Cristianismo?

 ANG pagkanapain sa kalibutan amo ang nagapakilala nga tanda sang una nga mga Cristiano. Sa pangamuyo sa iya langitnon nga Amay, nga si Jehova, si Cristo nagsiling tuhoy sa iya mga disipulo: “Nahatag ko sa ila ang imo pulong, kag ang kalibutan nagdumot sa ila bangod nga sila indi bahin sang kalibutan, subong nga ako indi bahin sang kalibutan.” (Juan 17:14) Sang ginpaatubang kay Poncio Pilato, si Jesus nagsiling: “Ang akon Ginharian indi bahin sining kalibutan.” (Juan 18:36) Ang pagkanapain sang dumaan nga Cristianismo sa kalibutan ginapamatud-an sang Cristianong Griegong Kasulatan kag sang mga istoryador.

2. (a) May mga pagbag-o bala nga mahanabo sa kaangtanan sa ulot sang mga sumulunod ni Jesus kag sang kalibutan samtang nagaligad ang panahon? (b) Magaabot bala ang Ginharian ni Jesus paagi sa pagliso sang mga pungsod?

² Ginpakita bala sang ulihi ni Jesus nga may pagbag-o nga matabo sa kaangtanan sa ulot sang iya mga sumulunod kag sang kalibutan kag sa amo ang iya Ginharian magaabot paagi sa pagliso sang kalibutan padulong sa Cristianismo? Wala. Wala sing bisan ano sa mga butang nga gin-inspirar ang iya mga sumulunod nga isulat sa tapos sang kamatayon ni Jesus  ang nagpahangop sina. (Santiago 4:4 [ginsulat antes sang 62 C.⁠E.]; 1 Juan 2:​15-17; 5:​19 [ginsulat sang mga 98 C.⁠E.]) Sa kabaliskaran, ginaangot sang Biblia ang “presensia” kag ang nagasunod nga “pag-abot” ni Jesus nga may gahom sa Ginharian sa “konklusion sang sistema sang mga butang,” nga matapos sa “katapusan,” ukon kalaglagan sini. (Mateo 24:​3, 14, 29, 30; Daniel 2:​44; 7:​13, 14) Sa tanda nga ginhatag ni Jesus tuhoy sa iya pa·rou·siʹa, ukon presensia, nagsiling sia sa iya matuod nga mga sumulunod: “Niyan itugyan kamo nila sa kangitngitan kag pamatyon kamo, kag dumtan kamo sang tanan nga kapungsuran bangod sa akon ngalan.”​—⁠Mateo 24:⁠9.

Matuod nga mga Cristiano sa Karon

3, 4. (a) Paano ginalaragway sang Katoliko nga insiklopedia ang unang mga Cristiano? (b) Sa anong magkaanggid nga mga termino ginlaragway ang mga Saksi ni Jehova kag ang unang mga Cristiano?

³ Anong relihioso nga grupo sa karon ang kilala nga matutom sa Cristianong mga prinsipio kag sa pagkanapain sa sining kalibutan, nga ang iya mga katapo ginadumtan kag ginahingabot? Ti, anong bug-os kalibutan nga Cristianong organisasyon ang nagasibu sa tagsa ka bahin sa maragtason nga paglaragway sa unang mga Cristiano? Tuhoy sini, binagbinaga ang ginasiling sang New Catholic Encyclopedia: “Bisan ginkabig sang primero nga isa lamang sa Judiyong mga sekta, ang unang Cristianong katilingban napamatud-an nga pinasahi sa iya teolohiko nga panudlo, kag ilabi na sa kakugi sang iya mga katapo, nga nag-alagad subong mga saksi kay Cristo ‘sa bug-os nga Judea kag Samaria kag bisan sa mga ukbong sang duta’ (Binuhatan 1:8).”​—⁠Tomo 3, pahina 694.

⁴ Talupangda ang mga ekspresyon nga “ginkabig . . . nga isa lamang sa. . . mga sekta,” “pinasahi sa iya . . . panudlo,” “kakugi . . . subong mga saksi.” Kag talupanda karon kon paano ginalaragway sang amo gihapon nga insiklopedia ang mga Saksi ni Jehova: “Isa ka sekta . . . ang mga Saksi hanuot nga nagapati nga ang katapusan sang kalibutan magaabot sa sulod sang pila ka tuig. Ining malig-on nga pagpati amo ang pinakamabaskog nga nagapahulag nga puwersa sa likod sang ila walay pagkalapyo nga kakugi. . . . Ang sadsaran nga obligasyon sang tagsa ka katapo sini nga sekta amo ang pagpanaksi kay Jehova paagi sa pagbantala sang Iya nagapakari nga Ginharian. . . . Ginakabig nila ang Biblia subong ang ila lamang nga tuburan sing pagtuluuhan kag sulundan sang pagginawi . . . Agod mangin isa ka matuod nga Saksi ang isa dapat magbantala sing epektibo sa bisan anong paagi.”​—⁠Tomo 7, pahina 864-5.

5. (a) Sa anong mga paagi pinasahi ang mga panudlo sang mga Saksi ni Jehova? (b) Maghatag sing mga halimbawa nga nagapakita nga ang mga pagtuluuhan sang mga Saksi ni Jehova nahisanto sa Kasulatan.

⁵ Sa anong mga paagi pinasahi ang mga panudlo sang mga Saksi ni Jehova? Ginasambit sang New Catholic Encyclopedia ang pila sini: “Ginatamay nila [mga Saksi ni Jehova] ang Trinidad subong isa ka pagano nga idolatriya . . . Ginakilala nila si Jesus subong ang labing daku sa mga Saksi ni Jehova, ‘isa ka dios’ (subong sang pagbadbad nila sa Juan 1:1), mataas sangsa kay bisan sin-o magluwas kay Jehova. . . . Napatay sia subong tawo kag ginbanhaw subong isa ka dimamalatyon nga espiritu nga Anak. Ang iya Kasakit kag kamatayon amo ang bili nga iya ginbayad agod bawion para sa katawhan ang kinamatarong nga mabuhi sing dayon sa duta. Huo, ang ‘dakung kadam-an’ (Ap 7.9) sang matuod nga mga Saksi nagalaum sa isa ka dutan-on nga Paraiso; 144,000 lamang ka matutom (Ap 7.4; 14.1, 4) ang makatigayon sing langitnon nga himaya upod ni Cristo. Ang mga malauton laglagon sing bug-os. . . . Ang bawtismo​—⁠nga ginahimo sang mga Saksi paagi sa pagtum-oy . . . [amo] ang dayag nga simbulo sang ila pagdedikar nga alagaron si Jehova nga Dios. . . . Nakilala ang mga Saksi ni Jehova bangod sang ila pagdumili sa pagpatayhon sing dugo . . . Estrikto ang ila moralidad sa sekso kag pag-asawahay.” Mahimo nga pinasahi ang mga Saksi ni Jehova sa sini nga mga bahin, apang ang ila tindog sa tanan sining mga butang malig-on nga napasad sa Biblia.​—⁠Salmo 37:​29; Mateo 3:​16; 6:​10; Binuhatan 15:​28, 29; Roma 6:​23; 1 Corinto 6:​9, 10; 8:​6; Bugna 1:⁠5.

6. Ano nga tindog ang ginhuptan sang mga Saksi ni Jehova? Ngaa?

 ⁶ Gindugang sining Romano Katoliko nga libro nga sang 1965 (ang tuig nga ginsulat ini nga artikulo) “wala pa sadto ginakabig sang mga Saksi nga bahin sila sang sekular nga katilingban nga ila ginapuy-an.” Mahimo nga ginhunahuna sang awtor nga sa pagligad sang panahon kag nagadamo ang mga Saksi ni Jehova kag makatigayon sing “dugang kag dugang nga mga kinaiya sang isa ka iglesia sa baylo nga isa ka sekta,” mangin bahin sila sining kalibutan. Apang indi amo sina ang natabo. Sa karon, sa kapin sa apat ka pilo nga kadamuon sang mga Saksi sangsa 1965, padayon nga ginhuptan sang mga Saksi ni Jehova ang ila tindog may kahilabtanan sining kalibutan. “Indi sila bahin sang kalibutan,” subong nga si Jesus “indi bahin sang kalibutan.”​—⁠Juan 17:⁠16.

Napain Apang Indi Malalison

7, 8. Ano ang matuod sa unang mga Cristiano sadto, nga matuod man sa mga Saksi ni Jehova sa karon?

⁷ Nagasambit sing pagpangapin sang ikaduhang siglo nga apolohista nga si Justin Martyr sa unang mga Cristiano, si Robert M. Grant nagsulat sa iya libro nga Early Christianity and Society: “Kon ang mga Cristiano mga rebolusyunista magapabilin sila nga nagapanago agod malab-ot ang ila tulumuron. . . . Sila ang pinakamaayo nga mga kaalyado sang emperador sa kausa sang paghidait kag kalinong.” Sing kaanggid, ang mga Saksi ni Jehova sa karon kilala sa bug-os kalibutan nga mga mahigugmaon sa paghidait kag masinulundon nga mga pumuluyo. Ang bisan ano nga sahi sang panguluhan nakahibalo nga wala sila sing dapat kahangaw-an sa mga Saksi ni Jehova.

⁸ Ang isa ka editoryalista sa Aminhan nga Amerika nagsulat: “Isa ka pagpasobra kag binuang nga panghunahuna ang magpati nga ang mga Saksi ni Jehova isa ka katalagman sa isa ka politikal nga rehimen; subong gid sila ka masinulundon kag mahigugmaon sa paghidait nga mahimo sang isa ka relihion.” Sa iya libro nga L’objection de conscience (Moral nga Pagdumili), si Jean Pier­re Cat­telain nagasulat: “Ang mga Saksi mapinasakupon gid sa mga awtoridad kag nagasunod sa tanan nga kasuguan; ginabayaran nila ang ila mga buhis kag wala nagatinguha sa pagduhaduha, pagbag-o, ukon sa pagpukan sa mga panguluhan, kay wala sila nagapasilabot sa mga hilikuton sining kalibutan.” Si Cat­telain nagdugang nga lamang kon hilabtan sang Estado ang ila kabuhi nga gindedikar nila sing bug-os sa Dios, amo kag ang mga Saksi ni Jehova indi magatuman. Sa sini kaangay gid sila sang unang mga Cristiano.​—⁠Marcos 12:​17; Binuhatan 5:⁠29.

Wala Mahangpan sang mga Nagagahom nga Klase

9. Tuhoy sa pagkanapain sa kalibutan, ano ang talalupangdon nga kinatuhayan sa ulot sang unang mga Cristiano kag sang modernong adlaw nga mga Katoliko?

⁹ Wala mahangpan sang kalabanan nga Romanong emperador ang unang mga Cristiano amo nga ginhingabot nila sila. Ginapakita kon ngaa amo sini, ang The Epistle to Diognetus, nga ginhunahuna sang iban nga napetsahan kutob sang ikaduha nga siglo C. E., nagasiling: “Ang mga Cristiano nagapuyo sa kalibutan, apang indi bahin ukon nadalahig sa kalibutan.” Sa pihak nga bahin, ang Ikaduhang Konsilyo sang Batikano, sa iya Dogmatiko nga Konstitusyon sa Iglesia sini, nagsiling nga ang mga Katoliko dapat “magpangita sang ginharian sang Dios paagi sa pagpakigbahin sa kalibutanon nga mga hilikuton” kag “magpanghikot sa pagpakabalaan sang kalibutan sa tunga nila.”

10. (a) Paano ginatamod sang nagagahom nga klase ang unang mga Cristiano? (b) Paano sa masami ginatamod ang mga Saksi ni Jehova, kag ano ang ila reaksion?

¹⁰ Ang istoryador nga si E. G. Hardy nagasiling nga ginkabig sang mga Romanong emperador ang unang mga Cristiano subong “talamayon nga mga panatiko.” Ang Pranses nga istoryador nga si Étienne Trocmé nagahambal tuhoy sa “pagtamay sang bantog nga Griego kag Romanong mga opisyal sa ila ginakabig nga katingalahan gid nga sekta sang Sidlangan [ang mga Cristiano].” Ginapakita sang mga pagsulatay sa tunga nanday Pliny nga Bataon, sang Romano nga gobernador sang Bitania, kag ni Emperador Trajan nga wala sing hinalung-ong ang nagagahom nga klase sa matuod nga kinaugali sang Cristianismo. Amo man sa karon, masami nga wala mahangpan kag ginatamay  pa gani sang nagagahom nga klase sang kalibutan ang mga Saksi ni Jehova. Apang, wala ini magpakibot ukon magpaluya sa mga Saksi.​—⁠Binuhatan 4:​13; 1 Pedro 4:​12, 13.

“Bisan Diin Ginapakamalain Ini”

11. (a) Ano ang ginsiling tuhoy sa unang mga Cristiano, kag ano ang ginasiling tuhoy sa mga Saksi ni Jehova? (b) Ngaa wala nagapakigbahin ang mga Saksi ni Jehova sa politika?

¹¹ Tuhoy sa unang mga Cristiano ginasiling ini: “Nahanungod sining bunghay nahibaluan namon nga bisan diin ginapakamalain ini.” (Binuhatan 28:22) Sang ikaduhang siglo C.⁠E., ang paganong si Celsus nagsiling nga ang Cristianismo makagalanyat lamang sa mga timawa. Sing kaanggid ginasiling tuhoy sa mga Saksi ni Jehova “nga sa kalabanan, naghalin lamang sila sa mga kubos sang aton katilingban.” Ang istoryador sang iglesia nga si Au­gus­tus Nean­der nagsiling nga “ang mga Cristiano ginkilala sadto subong patay nga mga tawo sa kalibutan, kag walay pulos sa tanan nga hilikuton sang kabuhi; . . . kag may pamangkot nga, ano ang matabo sa mga hilikuton sa kabuhi, kon ang tanan kaangay sa ila?” Sanglit ang mga Saksi ni Jehova nagalikaw nga makigbahin sa politika, sila man masami ginakabig subong wala sing pulos sa katilingban. Apang paano sila mangin mga aktibista sa politika kag sa amo man nga tion mga sumalakdag sang Ginharian sang Dios subong ang lamang nga paglaum sang katawhan? Ginasunod sang mga Saksi ni Jehova ang mga pinamulong ni apostol Pablo: “Mag-ambit sa pag-antos subong maayong soldado ni Cristo Jesus. Walay soldado nga yara sa pag-alagdan nga nagapasaw-id sa mga palangitan-an sang pagkabuhi, sanglit nga ang iya katuyuan amo ang pagpahamuot sa naglista sa iya.”​—⁠2 Timoteo 2:​3, 4, Revised Standard Version, Ekumenikal nga Edisyon.

12. Sa anong importante nga bahin sang pagkanapain kaanggid ang mga Saksi ni Jehova sa unang mga Cristiano?

¹² Sa iya libro nga A History of Cristianity, si Propesor K. S. La­tou­rette nagsulat: “Ang isa sa mga hulusayon diin tuhay ang unang mga Cristiano sa Griego-Romano nga kalibutan amo ang pagpakigbahin sa inaway. Sa sulod sang unang tatlo ka siglo wala sing Cristianong sinulatan nga nakalab-ot tubtob sa aton panahon ang nagasugid tuhoy sa pagpakigbahin sang mga Cristiano sa inaway.” Ang libro ni Ed­ward Gib­bon nga The History of the Decline and Fall of the Roman Empire nagasiling: “Imposible nga ang mga Cristiano, nga wala magsikway sang labi ka balaan nga tulumanon, magabaton sang papel sang mga soldado, mga mahistrado, ukon sang mga prinsipe.” Ginabaton man sang mga Saksi ni Jehova ang estrikto nga tindog sang pagkawalaynadampigan kag, ginasunod nila ang mga prinsipio sa Biblia nga napasad sa Isaias 2:​2-4 kag Mateo 26:⁠52.

13. Ano ang panumbungon batok sa mga Saksi ni Jehova, apang ano ang ginapakita sang mga katunayan?

¹³ Ang mga Saksi ni Jehova ginasumbong sang ila mga kaaway nga ginaguba nila ang mga pamilya. Matuod, may mga kaso sang nabahinbahin nga mga pamilya bangod ang isa ukon ang pila ka katapo sini nangin mga Saksi ni Jehova. Gintagna ni Jesus nga mahanabo ini. (Lucas 12:​51-53) Apang, ginapakita sang estadistika, nga wala malakip sa sini ang pagkabungkag sang pag-asawahay bangod sining kabangdanan. Sa tunga sang mga Saksi ni Jehova sa Pransya, halimbawa, 1 sa 3 ka magtiayon ang nagalakip sang tiayon nga indi Saksi. Apang, ang kadamuon sang pagbulagay sa tunga sang Saksi kag indi Saksi nga magtiayon mas manubo sangsa pungsudnon nga promedyo sang pagdiborsio. Ngaa? Sanday apostol Pablo kag Pedro naghatag sing maalamon, inspirado nga laygay sa mga Cristiano nga nagminyo sang mga ditumuluo, kag ginatinguhaan sang mga Saksi ni Jehova nga tumanon ang iya pinamulong. (1 Corinto 7:​12-16; 1 Pedro 3:​1-4) Kon mabungkag ang pag-asawahay sang isa ka Saksi kag sang ditumuluo nga tiayon, sa masami ang di-Saksi nga tiayon amo ang nagahimo sang una nga tikang sa pagbulagay. Sa pihak nga bahin, linibo ka pag-asawahay ang naluwas bangod nangin mga Saksi ni Jehova ang magtiayon kag nagsugod sa pag-aplikar sang mga prinsipio sang Biblia sa ila kabuhi.

Mga Cristiano, Indi mga Trinitaryo

14. Anong panumbungon ang gindat-ul sa unang mga Cristiano, kag ngaa talalupangdon ini?

¹⁴ Makahalam-ot nga sa Emperyo sang Roma,  ang isa sang mga panumbungon batok sa mga unang Cristiano amo nga sila mga ateista. Si Dr. Au­gus­tus Nean­der nagsulat: “Ang mga nagapanghiwala sa paganong mga dios, mga ateista, . . . amo ang kinaandan nga ngalan nga ginatawag sa mga Cristiano sa tunga sang katawhan.” Makatilingala gid nga ang mga Cristiano, nga nagasimba sa buhi nga Manunuga kag indi sa madamo nga mga dios, pagatawgon nga mga ateista sang mga pagano nga nagasimba “indi sa mga dios, kundi sa mga hinimuan sang mga kamot sang tawo, sa kahoy kag bato.”​—⁠Isaias 37:⁠19.

15, 16. (a) Ano ang ginasiling sang pila ka relihionista tuhoy sa mga Saksi ni Jehova, apang anong pamangkot ang ginabangon sini? (b) Ano ang nagapakita nga ang mga Saksi ni Jehova matuod nga mga Cristiano?

¹⁵ Makahalam-ot man amo ang katunayan nga sa karon ginapanghiwala sang pila ka awtoridad sang Cristiandad ang mga Saksi ni Jehova subong mga Cristiano. Ngaa? Bangod ginasikway sang mga Saksi ang Trinidad. Suno sa may dinampigan nga depinasyon sang Cristiandad, “ang mga Cristiano amo sila nga nagabaton kay Cristo subong Dios.” Kabaliskaran sa sini, ang isa ka moderno nga diksionaryo nagahatag sing kahulugan sa nombre nga “Cristiano” subong “isa ka tawo nga nagapati kay Jesucristo kag nagasunod sa iya mga panudlo” kag sa “Cristianismo” subong “isa ka relihion nga napasad sa mga panudlo ni Jesucristo kag sa pagpati nga sia ang anak sang Dios.” Ano nga grupo ang malapit nga nagahisanto sa sini?

¹⁶ Ginabaton sang mga Saksi ni Jehova ang mismo nga pamatuod ni Jesus kon sin-o sia. Sia nagsiling: “Ako ang Anak sang Dios,” indi nga, “Ako ang Dios nga Anak.” (Juan 10:​36; ipaanggid ang Juan 20:⁠31.) Ginabaton nila ang inspirado nga hambal ni Pablo tuhoy kay Cristo: “Bisan sa dagway sia sang Dios, wala niya pagbilanga ang pagpakigtupong sa Dios nga butang nga pag-agawon.”⁠ a (Filipos 2:​6, The New Jerusalem Bible) Ang libro nga The Paganism in Our Christianity nagasiling: “Wala gid magsambit si Jesucristo sing subong nga butang [magkatupong nga Trinidad], kag indi makit-an sa Bag-ong Testamento ang tinaga nga ‘Trinidad.’ Ang ideya sang Trinidad ginbaton lamang sang Iglesia tatlo ka gatos ka tuig sa tapos mapatay ang aton Ginuo; kag pagano gid ang ginhalinan sini nga pagtamod.” Ginabaton sang mga Saksi ni Jehova ang Biblikanhon nga panudlo tuhoy kay Cristo. Mga Cristiano sila, indi mga Trinitaryo.

Indi Ekumenismo

17. Ngaa ang mga Saksi ni Jehova wala nagapakigbuylog sa ekumeniko, ukon sa interfaith, nga hublag?

¹⁷ Ang duha pa ka reklamo batok sa mga Saksi ni Jehova amo nga wala sila nagapakigbahin sa ekumenikal nga hublag kag sa ginatawag nga “agresibo nga pagpangumbertir.” Nabaton man sang unang mga Cristiano ining mga pagpasipala. Ang Cristiandad upod ang iya Katoliko, Ortodokso, kag Protestante nga mga katapo, indi mapanghiwala nga bahin sining kalibutan.” Kaangay ni Jesus, ang mga Saksi ni Jehova “indi bahin sang kalibutan.” (Juan 17:14) Paano nila malakip ang ila kaugalingon sa interfaith nga mga hublag upod sa mga relihioso nga mga organisasyon nga nagapasanyog sang di-Cristiano nga pagginawi kag mga pagtuluuhan?

18. (a) Ngaa ang mga Saksi ni Jehova indi mamulay sa pagpangangkon nga sila lamang ang nagahimo sang matuod nga relihion? (b) Samtang nagapati nga sila ang may matuod nga relihion, ano ang wala ginapanag-iyahan sang mga Romano Katoliko?

 ¹⁸ Sin-o ang makatarunganon nga makamulay sa mga Saksi ni Jehova sa pagpati, kaangay sang unang mga Cristiano, nga sila lamang ang nagabuhat sing matuod nga relihion? Bisan ang Iglesia Katolika, nga may pagkasalimpapaw nga nagapangangkon nga nagabuylog sa ekumenikal nga hublag nagasiling: “Nagapati kami nga nagaluntad gihapon ining isa lamang ka matuod nga relihion sa Katoliko kag Apostoliko nga Iglesia, nga gintugyanan ni Ginuong Jesus sang hilikuton nga pagpalapnag sini sa tanan nga katawhan sang magsiling sia sa iya mga apostoles: ‘Lakat kamo kag maghimo sing mga disipulo sa tanan nga kapungsuran.’ ” (Konsilyo sang Batikano II, “Deklarasyon sang Relihioso nga Kahilwayan”) Apang sing maathag, indi bastante ina nga pagtuo nga makahatag sa mga Katoliko sing walay kalapyo nga kakugi sa paghimo sing mga disipulo.

19. (a) Ano ang determinado nga ginahimo sang mga Saksi ni Jehova, kag upod sa ano nga motibo? (b) Ano ang pagabinagbinagon sa masunod nga artikulo?

¹⁹ May subong sina nga kakugi ang mga Saksi ni Jehova. Determinado sila nga magpadayon sa pagbantala tubtob nga ginapabuhat ini sa ila sang Dios. (Mateo 24:14) Makugi ang ila pagpanaksi apang indi mapiliton. Ginapahulag ini sang gugma sa isigkatawo, indi sang dumot sa katawhan. Nagalaum sila nga madamo sa katawhan ang maluwas. (1 Timoteo 4:16) Kaangay sa unang mga Cristiano, ginatinguhaan nila nga mangin “mahidaiton sa tanan nga tawo.” (Roma 12:18) Kon paano nila ginahimo ini pagabinagbinagon sa masunod nga artikulo.

[Footnote]

Sa Pagrepaso

◻ Ano ang nagapakilala sa unang mga Cristiano, kag paano kaanggid sa ila ang mga Saksi ni Jehova?

◻ Sa ano nga mga paagi ginapakita sang mga Saksi ni Jehova nga maayo sila nga mga pumuluyo?

◻ Paano gintamod sang nagagahom nga klase ang unang mga Cristiano, kag tuhay bala sa karon?

◻ Ang pagtuo sang mga Saksi nga yara sa ila ang kamatuoran nagapahulag sa ila sa paghimo sang ano?

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

[Pikyur sa pahina 12]

Ang mga Saksi ni Jehova determinado nga magpadayon sa pagpanaksi tubtob nga ginapahimo ini sa ila sang Dios

[Piktyur sa pahina 17]

Si Pilato nagsiling: “Yari karon! Ang tawo”​—⁠ang Isa nga indi bahin sang kalibutan.​—⁠Juan 19:5

[Credit Line]

“Ecce Homo” ni A. Ciseri: Florence, Galleria dʹArte Moderna / Alinari/Art Resources, N.Y.