Si Origen—Paano ang Iya Panudlo Nakaapektar sa Simbahan?

“Ang labing halangdon nga lider sang Simbahan sunod sa mga Apostoles.” Amo sini ang pagdayaw ni Jerome, ang manugbadbad sang Latin Vulgate nga Biblia, sa teologo nga si Origen sang ikatlo nga siglo. Apang indi tanan naghangad kay Origen sing subong sini. Gintamod sia sang iban subong isa ka malaut nga ginhalinan sang pagkaerehes. Suno sa isa ka manunulat sang ika-17 nga siglo, ang mga kritiko ni Origen nagsiling: “Ang iya doktrina sa kabilugan di-makatarunganon kag makahalalit, isa ka makamamatay nga dalit sang Man-ug, nga ginbuga niya sa kalibutan.” Sa katunayan, kapin sa apat ka siglo sa tapos sia mapatay, pormal nga gindeklarar si Origen nga isa ka erehes.

NGAA nagpukaw si Origen sing paghangad kag kaawayon? Paano niya naimpluwensiahan ang paglambo sang mga doktrina sang simbahan?

Makugi Para sa Simbahan

Natawo si Origen sang mga 185 C.⁠E. sa siudad sang Alexandria sa Egipto. Nakabaton sia sing maid-id nga edukasyon sa Griegong literatura, apang ginpilit sia sang iya amay, si Leonides, nga maghinguyang sing amo man nga panikasog sa pagtuon sa Kasulatan. Sang 17 anyos si Origen, ang emperador sang Roma nagpaguwa sing mando nga nagahimo sang pagbag-o sang relihion nga isa ka krimen. Ginbilanggo ang amay ni Origen bangod nangin isa sia ka Cristiano. Puno sing kakugi sang pagkapamatan-on, determinado si Origen nga buylugan sia sa bilangguan kag sa pagkamartir. Sang nakita ini, gintago sang iloy ni Origen ang iya mga panapton agod punggan sia sa paghalin sa balay. Paagi sa sulat, nagpakiluoy si Origen sa iya amay: “Indi gid pagbag-uha ang imo hunahuna tungod sa amon.” Nagpabilin nga malig-on si Leonides kag ginpatay sia, nagbilin sa iya pamilya nga pigado. Apang mataas na ang tinun-an ni Origen agod masakdag ang iya iloy kag anom ka manghod nga lalaki paagi sa pagtudlo sing Griegong literatura.

Tuyo sang emperador nga tapnaon ang paglapnag sang Cristianismo. Sanglit ang iya mando nagpuntariya indi lamang sa mga estudyante kundi sa mga manunudlo man, ang tanan nga Cristianong instruktor sa relihion nagpalagyo sa Alexandria. Sang ang mga indi Cristiano nga nagapanikasog nga makatigayon sing Makasulatanhon nga instruksion nagpangayo sing bulig sa pamatan-on nga si Origen, ginkabig niya ini nga komisyon gikan sa Dios. Madamo sang iya mga estudyante ang nangin martir, ang iban antes pa makatapos sang ila pagtuon. Sa daku nga katalagman sa iya, dayag nga ginpalig-on ni Origen ang iya mga estudyante, yara man sila sa atubangan sang hukom, sa bilangguan, ukon buot na nga patyon. Ang istoryador sang ikap-at nga siglo nga si Eusebius nagreport nga sang gindala sila padulong sa ila kamatayon, si Origen, “nga may daku nga kaisog, nagpadungog sa ila paagi sa isa ka halok.”

 Naakig ang madamo nga di-Cristiano kay Origen, nga nagbasol sa iya tungod sa pagkumbertir kag sa pagkapatay sang ila mga abyan. Sing masunson, haluson niya napalagyuhan ang pagsalakay sang akig nga mga grupo kag ang masingki nga kamatayon. Walay sapayan nga napilitan sia sa pagsulusaylo agod malikawan ang mga nagalagas sa iya, si Origen wala maghinay sa iya pagpanudlo. Ini nga sahi sang pagkawalay kahadlok kag dedikasyon nagpadayaw kay Demetrius, ang obispo sang Alexandria. Busa, sang 18 anyos pa lamang si Origen, gintangdo sia ni Demetrius subong pangulo sang eskwelahan sa relihioso nga pagtudlo sa Alexandria.

Sang ulihi, si Origen nangin bantog nga iskolar kag maayo gid nga manunulat. Ang iban nagsiling nga nakasulat sia sing 6,000 ka libro, bisan pa mahimo nga isa ini ka pagpasobra. Nagbantog gid sia sa iya Hexapla, isa ka daku, 50-ka-tomo nga edisyon sang Hebreong Kasulatan. Ginplastar ni Origen ang Hexapla sa anom ka nagaidas nga kolumna nga nagaunod sing: (1) Hebreo kag Aramaiko nga teksto, (2) Griegong badbad sina nga teksto (transliteration), (3) Griegong bersion ni Aquila, (4) Griegong bersion ni Symmachus, (5) Griegong Septuagint, nga ginrebisar ni Origen agod labi nga maghisanto sa Hebreong teksto, kag (6) Griegong bersion ni Theodotion. “Paagi sa sining kombinasyon sang mga teksto,” sulat sang iskolar sa Biblia nga si John Hort, “naglaum si Origen nga mapaathag ang kahulugan sang madamo nga teksto nga sa sini ang Griegong bumalasa mahimo maligban ukon mapatalang kon ang Septuagint lamang ang yara sa iya.”

‘Pagpasobra sa mga Butang nga Nasulat’

Apang, ang nagasalangisag nga relihiosong kahimtangan sang ikatlo nga siglo nag-apektar sing daku sa paagi sang pagpanudlo ni Origen sang Kasulatan. Walay sapayan nga bag-o pa lang ang Cristiandad, nadagtaan na ini sang di-makasulatanhon nga mga pagpati, kag ang nagalinapta nga mga simbahan sini nagatudlo sing nanuhaytuhay nga doktrina.

Ginbaton ni Origen ang pila sining di-makasulatanhon nga mga doktrina, nga nagtawag sini nga panudlo sang mga apostoles. Apang nagbatyag sia nga hilway sa paghaumhaum sa iban pa nga mga pamangkot. Madamo sang iya estudyante sadto ang nagapakigbato sa kadungan nga pilosopiko nga mga hulusayon. Sa panikasog nga buligan sila, gintun-an sing maayo ni Origen ang nanuhaytuhay nga pilosopiya sang mga pilosopo nga nagadihon sang panghunahuna sang iya lamharon nga mga estudyante. Ginsugdan niya ang paghatag sa iya mga estudyante sing makaalayaw nga mga sabat sa mga pamangkot nila may kaangtanan sa pilosopiya.

Sa pagtinguha nga mapahisanto ang Biblia sa pilosopiya, nagsandig sing daku si Origen sa simbuliko nga paagi sang pagpatpat sa Kasulatan. Ginhaumhaum niya nga ang Kasulatan may yara pirme espirituwal nga kahulugan apang indi gid man literal. Subong sang ginsiling sang isa ka iskolar, naghatag ini kay Origen “sing paagi nga hatagan sing kahulugan sa Biblia ang bisan ano nga di-biblikanhon nga mga ideya nga nagahisanto sa iya teolohiko nga sistema, samtang nagapangangkon (kag walay duhaduha nga sinsero nga nagahunahuna sa iya kaugalingon) nga isa ka makugi kag matutom nga manugpatpat sang panghunahuna sang Biblia.”

Ang isa ka sulat ni Origen sa isa sang iya mga estudyante nagapahangop sang iya panghunahuna. Ginpatalupangod ni Origen nga ang mga Israelinhon naghimo sing mga kagamitan para sa templo ni Jehova paagi sa mga bulawan sang Egipto. Sa sini nakasapo sia sing simbuliko nga suporta sa paggamit niya sing Griegong pilosopiya sa pagtudlo sing Cristianismo. Sia nagsulat: “Daw ano ka mapuslanon sa kaanakan sang Israel ang mga butang nga gindala gikan sa Egipto, nga wala gingamit sing nagakaigo sang mga Egiptohanon, apang gingamit sang mga Hebreo, nga ginatuytuyan sang kaalam sang Dios, sa pag-alagad sa Dios.” Sa amo, ginpalig-on ni Origen ang iya mga estudyante sa “pagkuha gikan sa pilosopiya sang mga Griego sing bisan ano nga mahimo mangin topiko sang pagtuon ukon paghanda para sa Cristianismo.”

Bangod sining walay latid nga paagi sang pagpatpat sa Biblia, nangin mabudlay ipatuhay ang Cristianong doktrina gikan sa Griegong pilosopiya. Halimbawa, sa iya libro nga natig-uluhan On First Principles, ginlaragway ni Origen si Jesus subong ‘ang bugtong nga Anak, nga natawo, apang wala sing bisan ano nga ginsuguran.’ Kag nagsiling pa sia: ‘Ang iya kaliwat dayon kag walay katapusan. Indi paagi sa pagbaton sing ginhawa sang kabuhi nga nangin Anak sia, indi paagi sa naguwa nga buhat, kundi paagi sa kinaugali mismo sang Dios.’

 Wala makita ni Origen ini nga ideya sa Biblia, kay ang Kasulatan nagatudlo nga ang bugtong nga Anak ni Jehova amo “ang panganay sang tanan nga tinuga” kag “ang pamuno sang pagpanuga sang Dios.” (Colosas 1:15; Bugna 3:14) Suno sa relihiosong istoryador nga si Augustus Neander, nakadangat si Origen sa ideya nga “dayon nga kaliwat” paagi sa iya “edukasyon sa pilosopiya sa Platoniko nga eskwelahan.” Sa amo, ginlapas ni Origen ining sadsaran nga prinsipio sang Kasulatan: “Indi magpasobra sa mga butang nga nasulat.”​—⁠1 Corinto 4:6.

Ginpakamalaut Subong Isa ka Erehes

Sang maaga nga tinuig niya subong isa ka manunudlo, ginpahalin sang Sinodo sang Alexandria si Origen sa pagkapari. Ayhan natabo ini bangod nahisa si Obispo Demetrius sa labi nga pagbantog ni Origen. Nagsaylo si Origen sa Palestina, diin ginhangad sia gihapon subong isa ka matutom nga manugpangapin sang Cristianong doktrina, kag padayon sia nga nangin pari didto. Sa katunayan, sang naglapnag ang “pagkaerehes” sa Sidlangan, ginpangayo ang iya bulig agod kumbinsihon ang nakasala nga mga obispo nga magbalik sa ortodoksiya. Sang mapatay sia sang 254 C.⁠E., ang ngalan ni Origen napakahuy-an gid. Ngaa?

Sang ang di-matuod nga Cristianismo nangin isa ka prominente nga relihion, ang ginabaton sang simbahan subong panudlo nga ortodokso nangin kapin ka espesipiko. Gani, ang mga grupo sang mga teologo sang ulihi wala magbaton sa madamo nga haumhaum kag kon kaisa di-maathag nga mga pilosopiya ni Origen. Busa, ang iya panudlo nagpadabdab sa mainit nga pagbaisay sa sulod sang simbahan. Sa panikasog nga husayon ini nga mga pagbaisay kag mahuptan ang paghiusa sini, pormal nga ginpamatbatan sang simbahan si Origen nga erehes.

Indi lamang si Origen ang nakasala. Sa pagkamatuod, gintagna sang Biblia ang kabilugan nga pagbiya gikan sa putli nga mga panudlo ni Cristo. Ini nga apostasya naglapnag sang hingapusan nga bahin sang unang siglo, sang napatay na ang mga apostoles ni Jesus. (2 Tesalonica 2:​6, 7) Sang ulihi, pila ka nagapangangkon nga Cristiano ang nagpakilala sang ila kaugalingon nga “ortodokso,” kag ginapahayag ang tanan nga iban pa nga “erehes.” Apang ang kamatuoran amo nga ang Cristiandad nagsipak gid gikan sa matuod nga Cristianismo.

“Butig nga Ginatawag nga ‘Ihibalo’ ”

Walay sapayan sang madamo nga haumhaum ni Origen, ang iya mga sinulatan may mga bentaha. Halimbawa, ang Hexapla naggamit sang ngalan sang Dios sa orihinal sini nga porma nga apat ka Hebreong letra, nga ginatawag Tetragrammaton. Nagahatag ini sang importante nga pamatuod nga ang mga Cristiano sang una nakahibalo kag naggamit sang personal nga ngalan sang Dios​—⁠nga Jehova. Apang, ang isa ka patriarka sang simbahan sang ikalima nga siglo nga si Theophilus nagpaandam anay: “Ang mga sinulatan ni Origen kaangay sa isa ka patag sang tanan nga sahi sang bulak. Kon makakita ako sing matahom nga bulak didto, ginapuksi ko ini; apang kon sa panan-aw ko tunukon ini ginalikawan ko ini subong sang paglikaw ko sa sudlot.”

Paagi sa pagsamo sang mga panudlo sang Biblia sa Griegong pilosopiya, ang teolohiya ni Origen nasimpunan sang sayop, kag ang mga resulta nangin malaglagon para sa Cristiandad. Halimbawa, bisan pa ginsikway sang ulihi ang kalabanan sang wala sadsaran nga mga haumhaum ni Origen, ang pagtamod ni Origen tuhoy sa “dayon nga kaliwat” ni Cristo nakabulig nga mapasad ang sadsaran para sa di-Biblikanhon nga doktrina nga Trinidad. Ang libro nga The Church of the First Three Centuries nagsiling: “Ang napili nga pilosopiya [nga ginpakilala ni Origen] gintuyo nga magluntad sa malawig nga tion.” Ano ang resulta? “Ang pagkasimple sang Cristianong pagtuo naglain, kag ang wala katapusan nga mga sayop nagsulod sa Simbahan.”

Sa iya bahin, mahimo kuntani ginpamatian ni Origen ang laygay ni apostol Pablo kag ginlikawan ang pag-amot sa sining apostasya paagi sa ‘paglikaw sa walay pulos nga mga pagwakal nga nagatamay sa kon ano ang balaan kag sa mga pagsumpakilay sang butig nga ginatawag nga “ihibalo.” ’ Sa baylo, paagi sa pagpasad sing daku sang iya panudlo sa sining “ihibalo,” si Origen “nagsipak sa pagtuo.”​—⁠1 Timoteo 6:​20, 21; Colosas 2:8.

[Retrato sa pahina 31]

Ginapakita sang “Hexapla” ni Origen nga ang ngalan sang Dios gingamit sa Cristianong Griego nga Kasulatan

[Credit Line]

Ginbalhag sa pahanugot sang Syndics of Cambridge University Library, T-S 12.182

[Picture Credit Line sa pahina 29]

Culver Pictures