Sugilanon sang Kabuhi

Mapinasalamaton Tungod sa Akon Hamili nga mga Handumanan!

PANUGIRON NI DRUSILLA CAINE

Tuig 1933 sadto, kag bag-o lang kami makasal ni Zanoah Caine, nga kaangay ko, isa man ka colporteur​—⁠isa ka bug-os tion nga ebanghelisador. Nakunyag gid, plano ko nga buylugan ang akon bana sa iya asaynment, apang agod mahimo ini, kinahanglan ko ang isa ka bisikleta​—⁠isa ka butang nga mahal kaayo kag indi ko gid masarangan, bangod puraot ang pangabuhi sang tigpiligado. Ano ang himuon ko?

SANG nabalitaan ang akon problema, nangita ang akon mga bayaw nga lalaki sing daan nga mga parte sang bisikleta sa isa ka junk shop agod himuan ako sing bisikleta. Nakahimo gid sila, kag maayo ini! Sang makahibalo na ako magbisikleta, ginsugdan namon ni Zanoah ang malipayon nga paglibot sa Ingles nga mga rehiyon sang Worcester kag Hereford, kag nagpanaksi sa tanan nga amon masugata.

Wala ko sadto mahunahuna nga ining simple nga pagpakita sing pagtuo magadul-ong gali sa isa ka kabuhi nga puno sing matahom nga mga handumanan. Apang, ang espirituwal nga sadsaran sang akon kabuhi ginpasad sang akon pinalangga nga mga ginikanan.

Mabudlay nga mga Tuig Sang Dakung Inaway

Natawo ako sang Disiembre 1909. Wala madugay pagkatapos sadto nakatigayon ang akon iloy sang kopya sang The Divine Plan of the Ages, kag sang 1914 gin-upod ako sang akon mga ginikanan sa pagtan-aw sang “Photo-Drama of Creation,” sa Oldham, Lancashire. (Ginhimo ini sang kilala karon subong mga Saksi ni Jehova.) Bisan bata pa ako, nadumduman ko gid nga nagtumbo ako sa kalipay sang nagpauli kami bangod sang akon  nakita! Nian ginsugdan ni Frank Heeley ang isa ka grupo sang pagtuon sa Biblia sa Rochdale, diin nagaistar kami. Ang pagtambong sa sini nagbulig sa amon subong isa ka pamilya nga mahangpan ang Kasulatan.

Ang kalinong sa amon kabuhi naguba sadto man nga tuig bangod sang pagsugod sang Dakung Inaway​—⁠ang Bug-os Kalibutan nga Inaway I, subong sang pagtawag naton karon sa sini. Gintawag ang akon amay sa pagsoldado apang nagpabilin sia nga neutral. Ginlaragway sia sa korte subong “isa ka dalayawon nga tawo sa moral,” kag madamong sulat ang ginpadala sang “mga ginuo nga nagasiling nga nagapati sila nga sinsero sia sa iya pagdumili nga magsoldado,” report sang lokal nga pamantalaan.

Apang, sa baylo nga hilwayon sing bug-os, ginrehistro ang akon amay subong hilway “sa Pagpakig-away nga Serbisyo lamang.” Nangin sentro sia gilayon sang pagmulay, subong man kami sang akon iloy. Sang ulihi, gintun-an liwat ang iya kaso, kag gintangdo sia sa pagpanguma, apang ginhingalitan sang iban nga mangunguma ang sitwasyon kag ginswelduhan sia sing tuman kanubo ukon wala na gid gani. Agod mabuhi ang pamilya, nagtrabaho ang akon iloy​—⁠sa manubo kaayo nga suweldo​—⁠nagtrabaho sing mabudlay sa ginapanag-iyahan sing pribado nga lalabhan. Apang, nakita ko karon nga makapabakod gid para sa akon nga mahinguyang ang mga tinuig sang akon pagdaku nga nagabatas sang amo sini kabudlay nga mga kahimtangan; nagbulig ini sa akon nga maapresyar ang mas importante nga espirituwal nga mga butang.

Diutay nga Panugod

Si Daniel Hughes, nga isa ka makugi nga estudyante sang Biblia, nangin bahin sang amon kabuhi. Isa sia ka collier (minero sang karbon) sa Ruabon, isa ka minuro mga 20 kilometros halin sa Oswestry, ang lugar nga ginsayluhan namon. Si Tiyoy Dan, subong sang pagtawag ko sa iya, pirme nagasugilanon sa amon pamilya, kag kon ginaduaw niya kami, pirme tuhoy sa mga butang sa Kasulatan ang iya ginahambalan. Wala gid sia nagaistorya sang labaylabay. Ginsugdan ang isa ka klase sang pagtuon sa Biblia sa Oswestry sang 1920, kag ginhatagan ako ni Tiyoy Dan sing kopya sang The Harp of God sang 1921. Ginpakabahandi ko ini bangod ginpahapos gid sini ang paghangop ko sa mga panudlo sang Biblia.

Yara man si Pryce Hughes,⁠ * nga sang ulihi nangin nagadumala nga ministro sang sanga talatapan sang mga Saksi ni Jehova sa London. Nagaistar sila sang iya pamilya malapit lang sa Bronygarth, sa dulunan sang Wales, kag ang iya magulang nga babayi nga si Cissie nangin suod nga abyan sang akon iloy.

Nadumduman ko ang kakunyag sang 1922 sang nag-abot ang panawagan nga ‘ibantala ang Hari kag ang iya ginharian.’ Sang masunod nga mga tuig, bisan sang nagaeskwela pa ako, malangkagon ako nga nagbuylog sa pagpanagtag sang pinasahi nga mga tract, ilabi na ang Ecclesiastics Indicted sang 1924. Sa paghinumdom sa sina nga dekada, isa gid ka pribilehiyo nga makapakig-upod sa madamo gid nga matutom nga kauturan​—⁠lakip sa ila amo sanday Maud Clark⁠ * kag ang iya kaupod nga si Mary Grant, * Edgar Clay, * Robert Hadlington, Katy Roberts, Edwin Skinner, * kaupod nanday Percy Chapman kag Jack Nathan, * nga lunsay nagkadto sa Canada agod magbulig sa hilikuton didto.

Ang pamulongpulong sa Biblia nga “Minilyon Sang Nagakabuhi Karon ang Indi Na Mapatay” nangin sibu sa tion nga panaksi sa amon masangkad nga teritoryo. Sang Mayo 14, 1922, si Stanley Rogers, nga paryente ni Pryce Hughes, nag-abot halin sa Liverpool sa paghatag sini nga pamulongpulong sa Chirk, isa ka minuro sa aminhan nayon sang amon banwa, kag sang ulihi sina nga gab-i sa The Picture Playhouse sa Oswestry. Yara gihapon sa akon ang isa sang mga handbill nga gin-imprinta para sa sina nga okasyon. Sa sulod sining tion, ang amon diutay nga grupo padayon nga ginpabakod sang mga pagduaw sang tatlo ka nagalakbay nga manugtatap​—⁠mga pilgrim subong sang pagtawag namon sa ila​—⁠sanday Herbert Senior, Albert Lloyd, kag John Blaney.

Tion nga Magdesisyon

Sang 1929, nagdesisyon ako nga magpabawtismo. Disinuebe anyos ako sadto, kag sa amo man  nga tion, gin-atubang ko ang nahaunang matuod nga pagtilaw sa akon. Nakilala ko ang isa ka pamatan-on nga lalaki nga ang iya amay isa ka politiko. Nagluyagay kami, kag naghagad sia nga magpakasal. Isa ka tuig antes sini, ginpaguwa ang libro nga Government, gani ginhatagan ko sia sing kopya. Apang nangin hayag sang ulihi nga wala sia sing interes sa isa ka langitnon nga panguluhan, ang tema sini nga libro. Nahibaluan ko gikan sa akon pagtuon nga ginsugo ang mga Israelinhon sang una nga indi magpamana ukon magpangasawa sing di-tumuluo kag ini nga prinsipio naaplikar sa mga Cristiano. Gani, bisan mabudlay ini himuon, wala ko sia ginbaton.​—⁠Deuteronomio 7:⁠3; 2 Corinto 6:14.

Nakabaton ako sing kusog gikan sa mga pulong ni apostol Pablo: “Dili kita mag-untat sa paghimo sing maayo, kay sa nagakaigo nga dag-on magaani kita kon indi kita paglapyuon.” (Galacia 6:9) Ginpalig-on man ako ni Tiyoy Dan sang nagsulat sia: “Sa magagmay kag dalagku nga mga pagtilaw, sunda ang Roma 8, bersikulo 28,” nga nagasiling: “Nahibaluan naton nga ginapahanabo sang Dios nga ang tanan niya nga binuhatan magbuligay para sa kaayuhan sang mga nagahigugma sa Dios, ang mga gintawag suno sa iya katuyuan.” Indi yadto mahapos, apang nahibaluan ko nga husto ang akon desisyon. Sadto nga tuig nagpalista ako subong isa ka colporteur.

Pag-atubang sa Hangkat

Sang 1931, ginbaton namon ang amon bag-o nga ngalan, mga Saksi ni Jehova, kag sadto man nga tuig, nagkampanya kami sing makugihon nga nagagamit sang pulyeto nga The Kingdom, the Hope of the World. Ginhatagan sing kopya ang tanan nga politiko, klerigo, kag negosyante. Ang akon teritoryo nagsugod sa Oswestry pakadto sa Wrexham, mga 25 kilometros pa aminhan. Isa gid ka hangkat ang pagtuptop sing bug-os sa sini.

Sa isa ka kombension sa Birmingham sang masunod nga tuig, may panawagan para sa 24 ka boluntaryo. Sing malangkagon, 24 sa amon ang naghatag sang amon ngalan para sa isa ka bag-o nga bahin sang pag-alagad, nga wala makahibalo kon ano yadto. Handurawa ang amon kakibot sang ginparisparis kami agod itanyag ang amo gihapon nga pulyeto, The Kingdom, the Hope of the World, samtang nagasuksok sing mga plakard sa atubang kag likod nga nagabantala sang Ginharian.

Sang nagapanghikot sa mga distrito sang katedral, nagbatyag ako sing kahuya, apang gin-uluuluhan ko ang akon kaugalingon nga wala sing nakakilala sa akon sa sina nga siudad. Apang, ang una nga nagpalapit sa akon amo ang isa ko anay ka abyan sa eskwelahan, nga nagtulok lang kag nagsiling: “Ano ang natabo sa imo nga nagasuksok ka sina?” Ina nga eksperiensia nagbulig sa akon nga malandas ang kahadlok sa tawo!

Pagpadayon sa Malayo Pa

Sang 1933, ginpamana ko si Zanoah, isa ka balo nga magulang sa akon sing 25 ka tuig. Ang iya una nga asawa isa ka makugi nga Estudyante sang Biblia, kag nagpabilin nga matutom si Zanoah sa iya asaynment sang mapatay ang iya asawa. Nagsaylo kami gilayon halin sa Inglaterra pakadto sa amon bag-o nga teritoryo sa North Wales, mga 150 kilometros ang kalayuon. Ang mga karton, maleta, kag iban pa importante nga mga pagkabutang gintungtong sing pataka sa manibela sang amon bisikleta, ginhigot sa mga bara, kag gindasok sa mga kargadera, apang nakaabot man kami sing hilway sa amon kaladtuan! Sa sina nga asaynment importante gid ang amon mga bisikleta​—⁠bangod sini, nakalab-ot kami bisan diin, bisan malapit sa putukputukan sang Cader Idris, isa ka bukid sa Wales nga halos 900 metros kataas. Makalilipay gid nga makita ang mga tawo nga luyag makabati sining “maayong balita sang ginharian.”​—⁠Mateo 24:14.

 Wala pa kami magdugay didto sang ginsugiran kami sang mga tawo nga isa ka Tom Pryce ang nagabantala sa ila, subong sang ginahimo namon. Natultulan namon sang ulihi si Tom nga nagaistar sa Long Mountain, malapit sa Welshpool​—⁠kag nasorpresa gid kami! Sang una pa nga pagpanaksi ko, napahamtang ko sa iya ang bulig sa pagtuon sang Biblia nga Reconciliation. Gintun-an niya ini sing isahanon, nagsulat sa London para sa dugang nga literatura, kag makugihon nga nagpaambit sang iya bag-o nasapwan nga pagtuo sugod sadto. Malipayon kami nga nag-inupdanay sa malawig nga inoras, masami nga nagatuon kami nga tatlo nga magkaupod sa pagpalig-on sa isa kag isa.

Ang Isa ka Kalamidad Nagdul-ong sa Pagpakamaayo

Sang 1934 gin-agda ang tanan nga colporteur nga malapit sa North Wales nga magkadto sa banwa sang Wrexham agod buligan nga ipanagtag ang pulyeto nga Righteous Ruler. Isa ka adlaw antes namon sugdan ini nga kampanya, natabo ang isa ka kalamidad. Ang paglupok sang colliery (minahan sang karbon) sa Gresford, 3 kilometros sa aminhan sang Wrexham, nagpatay sa 266 ka minero. Kapin sa 200 ka kabataan ang nangin ilo sa amay, kag 160 ka kababayin-an ang nabalo.

Dapat namon listahon ang mga napatyan, duawon sila sing personal, kag bilinan sing pulyeto. Ang isa sa mga ngalan nga ginhatag sa akon amo ang iya ni Gng. Chadwick nga napatyan sang 19-anyos nga anak nga lalaki. Sang nagduaw ako, ang iya mas magulang nga anak nga lalaki, nga si Jack, nagduaw sa iya agod lugpayan sia. Nakilala ako sini nga pamatan-on apang wala sia magmuno. Sang ulihi, ginbasa niya ang pulyeto kag ginpangita ang The Final War, isa pa ka pulyeto nga ginbilin ko sa iya pila ka tuig ang nakaligad.

Natultulan nanday Jack kag sang iya asawa nga si May ang akon ginaistaran kag nagkadto sila para sa dugang nga literatura. Sang 1936 nagpasugot sila nga hiwaton ang mga miting sa ila puluy-an sa Wrexham. Pagkatapos sang pagduaw ni Albert Lloyd anom ka bulan sang ulihi, isa ka kongregasyon ang natukod, kag si Jack Chadwick ang nagadumala nga manugtatap. Tatlo na karon ang kongregasyon sa Wrexham.

Kabuhi sa “Gypsy Caravan”

Tubtob sini nga tion, gingamit namon ang bisan ano man nga maistaran namon samtang nagasaylosaylo kami, apang namat-od si Zanoah nga tion na nga magtigayon kami sing kaugalingon namon nga balay, isa nga masulusaylo. Isa ka lantip nga panday ang akon bana halin sa Gypsy nga kaliwatan, kag nagpatindog sia sing Gypsy caravan agod istaran namon. Gintawag namon ini nga Elizabeth, isa ka ngalan sa Biblia nga nagakahulugan sing “Dios Sang Kabuganaan.”

Nadumduman ko ilabi na ang isa ka duog diin nagtener kami​—⁠sa isa ka talamnan sang mga hamungang-kahoy sa higad sang sapa. Para sa akon kaangay gid yadto sang Paraiso! Wala gid sang nagpierde sa malipayon nga mga tinuig nga ginhinguyang namon nga magkaupod sa sina nga caravan, bisan pa diutay lamang ang lugar kag mga gamit sini. Sa matugnaw nga tiempo, nagatig-a bangod sa tugnaw ang mga hapin sang katre kag nagatapik sa mga dingding sang caravan, kag dalayon nga problema ang tinulo sang tubig. Dapat man magsag-ub sang tubig, kon kaisa halin sa malayo, apang nalandas namon ini nga mga kabudlayan.

 Sang isa ka tigtulugnaw nagmasakit ako, kag diutay lang ang amon pagkaon kag wala kami sing kuwarta. Nagpungko si Zanoah sa katre, gin-uyatan ang akon kamot, kag ginbasa sa akon ang Salmo 37:25: “Nangin pamatan-on ako, kag karon tigulang na, apang wala ako makakita nga ang bisan sin-o nga matarong ginpabayaan, ukon ang iya kaliwat nga nagapakilimos sing tinapay.” Nagatulok sa akon nagsiling sia: “Kon wala sing matabo karon, magapakilimos kita, kag indi ko mapatihan nga pahanugutan ina sang Dios!” Nian naguwa sia agod magpanaksi sa amon mga kaingod.

Sang magpauli si Zanoah sang udto agod magtimpla sang akon imnon, isa ka sobre ang nagahulat sa iya. May unod ini nga £50 halin sa iya amay. Pila ka tuig ang nagligad, butig nga ginsumbong si Zanoah nga nagdispalko sing kuwarta, apang bag-o lang sia napamatud-an nga wala sing sala. Ini nga regalo bayad sa kasamaran. Sibu gid sa tion!

Isa ka Mapuslanon nga Leksion

Kon kaisa makatuon kita sing mga leksion pagligad pa sang pila ka tuig. Sa pag-ilustrar: Antes ako mag-untat sa pag-eskwela sang 1927, ginpanaksihan ko ang tanan ko nga kaklase kag manunudlo​—⁠magluwas sa isa, si Lavinia Fairclough. Bangod wala sing interesado sa ginaplano ko nga himuon sa akon kabuhi, kag bangod daw indi man ako naluyagan ni Miss Fairclough, wala ko sia ginsugiran. Handurawa ang akon kakibot​—⁠kag kalipay​—⁠mga 20 ka tuig sang ulihi sang ginsugiran ako sang akon iloy nga nagbalik ini nga manunudlo sa pagduaw sa tanan niya nga abyan kag estudyante anay agod sugiran sila nga isa na sia karon ka Saksi ni Jehova!

Sang magkitaay kami, ginpaathag ko kon ngaa wala ko sia ginsugiran sang una tuhoy sa akon ginatuuhan kag ginplano nga karera. Mahipos sia nga nagpamati kag nian nagsiling: “Madugay na ako nagapangita sang kamatuoran. Amo yadto ang akon ginhimud-usan sa kabuhi!” Ini nga eksperiensia isa ka mapuslanon nga leksion para sa akon​—⁠nga indi gid magpangalag-ag sa pagpanaksi sa tanan nga makilala ko kag indi gid paghukman nga daan ang bisan sin-o.

Isa Pa ka Inaway​—⁠Kag Pagkatapos Sini

Daw nagahilapit na ang inaway samtang nagahingapos ang katuigan 1930. Si Dennis, nga manghod sa akon sing napulo ka tuig, ginhilway sa pagsoldado sa kondisyon nga magpabilin sia sa iya trabaho. Wala gid sia magpakita sing daku nga interes sa kamatuoran, gani ginpangabay namon sang akon bana ang lokal nga mga payunir nga sanday Rupert Bradbury kag ang iya manghod nga si David nga duawon sia. Ginduaw nila sia, kag nagtuon sila sing Biblia kaupod niya. Ginbawtismuhan si Dennis sang 1942, sang ulihi nagsulod sa payunir nga pag-alagad, kag gintangdo subong nagalakbay nga manugtatap sang 1957.

Natawo sang 1938 ang amon anak nga babayi nga si Elizabeth, kag agod maatipan ang mga kinahanglanon sang pamilya, ginpadakuan ni Zanoah ang amon caravan. Sang natawo ang ikaduha namon nga anak nga si Eunice sang 1942, daw maalamon nga mangita sing mas permanente nga puluy-an. Bangod sini nag-untat anay si Zanoah sa pagpayunir sa pila ka tuig, kag nagsaylo kami sa isa ka balay malapit sa Wrexham. Sang ulihi, nag-istar kami sa Middlewich sa kaiping nga rehiyon sang Cheshire. Didto napatay ang akon pinalangga nga bana sang 1956.

Ang amon duha ka anak nangin bug-os tion nga mga ebanghelisador, kag ang duha malipayon nga nakapamana. Si Eunice kag ang iya bana, nga isa ka gulang, nagaalagad gihapon subong mga espesyal payunir sa London. Ang bana ni Elizabeth isa man ka gulang sa kongregasyon, kag nalipay ako nga nagaistar sila, ang ila kabataan, kag ang akon apat ka apo-sa-tuhod malapit sa akon sa Preston, Lancashire.

Mapinasalamaton ako nga makalakat halin sa atubang nga puwertahan sang akon apartment pakadto sa Kingdom Hall sa pihak sang dalan. Sang nagligad lang nga mga tuig, nagpakig-upod ako sa grupo nga nagahambal sing Gujarati, nga nagatipon man didto. Indi mahapos ang pagtuon sang lenguahe bangod medyo bungol na ako karon. Mabudlay kon kaisa nga mabatian kag mahangpan ang kinatuhayan sang mga tono, subong sang masarangan sang mga mas batan-on. Apang isa ini ka makawiwili nga hangkat.

Makapamalaybalay ako gihapon kag makahiwat sing mga pagtuon sa Biblia sa akon puluy-an. Kon duawon ako sang akon mga abyan, nalipay ako pirme nga isugid ang pila sang akon mga eksperiensia sang una. Mapinasalamaton gid ako tungod sa akon hamili nga mga handumanan sang mga pagpakamaayo nga nabaton ko samtang nagapakig-upod sa katawhan ni Jehova sa sulod sang 90 ka tuig.

[Nota]

[Retrato sa pahina 25]

Ang handbill nga nagapahibalo sang pamulongpulong nga “Minilyon Sang Nagakabuhi Karon ang Indi Na Mapatay,” nga nabatian ko sang Mayo 14, 1922

[Retrato sa pahina 26]

Upod ni Zanoah wala madugay pagkatapos sang amon kasal sang 1933

[Retrato sa pahina 26]

Tupad sang “Elizabeth,” ang amon caravan nga ginpatindog sang akon bana