May Yawa Bala?

“May tion sadto sa maragtas sang Cristianong Simbahan nga ang yawa, si Beelzebub ukon si Satanas, nga hari sang kalautan, ginatamod nga isa ka matuod kag makusog nga karakter kaangay sa pagtamod gihapon karon sang nagadiutay nga kadamuon sang tawo sa ‘Dios’; isa nga gin-imbento sang mga Judiyo kag sang una nga mga Cristiano agod hatagan sing kahulugan ang tunga-tawo, tunga-sapat nga dagway sang kalautan nga ila nakita sa ila palibot. Nahisayran sang mga Cristiano sang ulihi nga isa lamang ini ka handurawan nga wala sing sadsaran nga kamatuoran kag patago sia nga ginsikway.”​—⁠“All in the Mind⁠—​A Farewell to God,” ni Ludovic Kennedy.

SUBONG sang ginsiling sang manunulat kag manugwaragwag nga si Ludovic Kennedy, sa sulod sang mga siglo wala sing isa sa Cristiandad ang nagduhaduha sa pagkamaminatud-on sang Yawa. Sa baylo, kon kaisa ang mga Cristiano “nawili gid sa gahom ni Satanas kag sang iya mga demonyo,” subong sang ginsiling ni Propesor Norman Cohn. (Europe’s Inner Demons) Indi lamang ang simple kag indi edukado nga mga tawo ang nawili sa sini. Halimbawa, ang pagpati nga ang Yawa nagmateryalisar sa dagway sang sapat agod dumalahan ang tanan nga kalautan kag malaw-ay nga mga ritwal “wala maghalin sa mga sugilanon sang kalabanan nga mga walay tinun-an, kundi, sa kabaliskaran, sa kabilugan nga pagtamod sang pinasahi nga mga mangin-alamon,” siling ni Propesor Cohn. Ining “pinasahi nga mga mangin-alamon”​—⁠lakip na ang edukado nga mga klero⁠​—⁠​amo ang may salabton sa pagpangdakop sa mga aswang sa Europa sang ika-15 tubtob ika-17 nga siglo, sang ang mga awtoridad sang simbahan kag gobierno nagpaantos kag nagpatay sa mga 50,000 ka ginakunokuno nga mga aswang.

Indi makapakibot nga ginsikway sang madamo ang ginkabig nila nga di-mapunggan kag pasad-sa-disparatis nga mga ideya tuhoy sa Yawa. Bisan sadto pa sang 1726, gin-uligyat na ni Daniel Defoe ang pagpati sang mga tawo nga ang Yawa isa ka makahaladlok nga gadya nga “may mga pakpak sang kabug, mga sungay, napihak nga tiil, malaba nga ikog, nagasanga nga dila, kag iban pa nga kinaiya.” Ini nga mga ideya, suno sa iya, “walay basihan kag ginhunahuna lamang nga di-salapakon nga mga butang” nga ginhimohimo sang “mga tawo nga nagapalig-on kag nagaimbento sang larawan sang makahaladlok nga yawa” nga “nagdaya sa mga ignorante bangod sang gin-imbento nila nga yawa.”

Amo bala sina ang imo pagtamod? Nagahunahuna ka man bala nga “ang yawa sa pagkamatuod gin-imbento lamang sang tawo agod pabangdan sang iya pagkamakasasala”? Ina nga dinalan mabasa sa The Zondervan Pictorial Encyclopedia of the Bible, kag madamo sang nagapangangkon nga Cristiano ang nagapati sa sina. Ang mga teologo sang Cristiandad, siling ni Jeffrey Burton Russell, sa  kabilugan “nagpati nga ang Yawa kag ang mga demonyo resulta sang disparatis.”

Apang, para sa iban nga tawo, matuod gid ang Yawa. Nagapangatarungan sila nga may yara isa ka sahi sang labaw-sa-tawo kag malaut nga puwersa sa likod sang sulitsulit nga kalautan sa maragtas sang tawo. “Ang kakugmat nga nahanabo sa ika-beinte nga siglo,” siling ni Russell, nagahatag sing isa ka rason kon ngaa “ang pagpati sa Yawa, sa tapos sang malawig nga panahon, madasig nga nagabalik.” Suno sa awtor nga si Don Lewis, pila ka moderno kag edukado nga mga tawo nga “nagauligyat” sa pasad sa disparatis nga mga pagpati kag kahadlok sang “ila indi edukado nga mga katigulangan” ang “nahayanghag liwat sa butang nga malaut nga labaw sa kinaugali.”​—⁠Religious Superstition Through the Ages.

Ano, nian, ang matuod? Ang Yawa bala isa lamang ka walay pulos nga disparatis? Ukon dapat bala sia tamdon sing serioso bisan sa ika-21 nga siglo?

[Retrato sa pahina 4]

Subong sang ginapakita sa sining ginsilsil ni Gustave Doré, ang mga disparatis sang una naglaragway sa Yawa nga tunga-tawo kag tunga-sapat

[Credit Line]

The Judecca​​—⁠Lucifer/The Doré Illustrations For Dante’s Divine Comedy/Dover Publications Inc.