“Kon Wala sing Ilustrasyon Wala Sia Magpamulong sa Ila”

“Nagpamulong si Jesus sa mga kadam-an paagi sa mga ilustrasyon. Sa pagkamatuod, kon wala sing ilustrasyon wala sia magpamulong sa ila.”​—⁠MATEO 13:34.

1, 2. (a) Ngaa ang epektibo nga mga ilustrasyon indi madali malipatan? (b) Ano nga mga porma sang mga ilustrasyon ang gingamit ni Jesus, kag anong mga pamangkot ang nag-utwas tuhoy sa paggamit niya sing mga ilustrasyon? (Tan-awa man ang nota sa ubos.)

MADUMDUMAN mo pa bala ang isa ka ilustrasyon nga imo nabatian, ayhan sa isa ka diskurso publiko, madamong tinuig na ang nakalipas? Ang epektibo nga mga ilustrasyon indi gilayon malipatan. Ang isa ka awtor nagsiling nga ang mga ilustrasyon “nagahimo sa mga dulunggan nga mga mata kag nagatugot sa mga tagpalamati nga maghanduraw.” Bangod ang paghanduraw masami nga nagabulig sing daku agod makahangop kita, ang mga ilustrasyon nagabulig agod madali naton mahangpan ang mga ideya. Ang mga ilustrasyon nagahatag sing maathag nga kahulugan sa mga tinaga, kag nagatudlo sing mga leksion nga indi gid naton malipatan.

² Wala na sing manunudlo sa duta nga tuman kalantip sa paggamit sing mga ilustrasyon sangsa kay Jesucristo. Ang madamong parabola ni Jesus madali gihapon madumduman paglipas sang halos duha ka libo ka tuig nga ginpamulong ini.⁠ * Ngaa nagsandig gid si Jesus sa sining partikular nga paagi sang pagpanudlo? Kag ngaa ang iya mga ilustrasyon epektibo gid?

Kon Ngaa Nagtudlo si Jesus Paagi sa mga Ilustrasyon

3. (a) Suno sa Mateo 13:​34, 35, ano ang isa ka rason kon ngaa naggamit si Jesus sing mga ilustrasyon? (b) Ano ang nagapakita nga ginapabaloran gid ni Jehova ini nga paagi sang pagpanudlo?

³ Ang Biblia nagahatag sing duha ka talalupangdon nga rason kon ngaa naggamit si Jesus sing mga ilustrasyon. Una, katumanan ini sang tagna. Si apostol Mateo nagsulat: “[Nagpamulong si] Jesus sa mga kadam-an paagi sa mga  ilustrasyon. Sa pagkamatuod, kon wala sing ilustrasyon wala sia magpamulong sa ila; agod matuman ang ginpamulong paagi sa manalagna nga nagsiling: ‘Magabungat ako sang akon baba sa mga ilustrasyon.’ ” (Mateo 13:​34, 35) Ang “manalagna” nga ginbalikwat ni Mateo amo ang nagsulat sang Salmo 78:⁠2. Ining salmista nagsulat sa idalom sang pag-inspirar sang espiritu sang Dios mga siglo antes natawo si Jesus. Indi bala talalupangdon nga ginatos ka tuig antes, nahibaluan na ni Jehova nga ang iya Anak magapanudlo paagi sa mga ilustrasyon? Pat-od gid nga ginapabaloran ni Jehova ini nga paagi sang pagpanudlo!

4. Paano ginpaathag ni Jesus kon ngaa naggamit sia sing mga ilustrasyon?

⁴ Ikaduha, ginpaathag mismo ni Jesus nga naggamit sia sing mga ilustrasyon agod painon ang mga tawo nga ang ila tagipusuon wala nagabaton. Sa tapos niya masaysay sa “dakung kadam-an” ang parabola tuhoy sa manugsab-ug, ang iya mga disipulo nagpamangkot: “Ngaa nagapamulong ikaw sa ila paagi sa paggamit sing mga ilustrasyon?” Si Jesus nagsabat: “Sa inyo ginhatag ang paghangop sa sagrado nga mga tinago sang ginharian sang mga langit, apang sa sina nga mga tawo wala ini ginhatag. Amo kon ngaa nagpamulong ako sa ila paagi sa paggamit sing mga ilustrasyon, bangod, sa pagtulok, sila nagatulok nga walay pulos, kag sa pagpamati, sila nagapamati nga walay pulos, kag indi man nila mahangpan ang kahulugan sini; kag natuman sa ila ang tagna ni Isaias, nga nagasiling, ‘Sa pagpamati, makabati kamo apang indi gid ninyo mahangpan ang kahulugan sini; kag, sa pagtulok, magatulok kamo apang indi gid kamo makakita. Kay ang tagipusuon sining katawhan nangin di-mabinatunon.’ ”​​—⁠Mateo 13:​2, 10, 11, 13-​15; Isaias 6:​9, 10.

5. Paano ginpain sang mga ilustrasyon ni Jesus ang mapainubuson nga mga tagpalamati gikan sa mga bugalon sing tagipusuon?

⁵ Paano ang mga ilustrasyon ni Jesus nagpain sa mga tawo? Sa pila ka hitabo, ang iya mga tagpalamati kinahanglan nga manalawsaw agod mahangpan ang bug-os nga kahulugan sang iya mga pulong. Ang mapainubuson nga mga indibiduwal napalig-on sa pagpangayo sing dugang nga impormasyon. (Mateo 13:36; Marcos 4:34) Kon amo, ginpahayag sang mga ilustrasyon ni Jesus ang kamatuoran sa mga tawo nga ang ila tagipusuon ginauhaw sa sini; sa amo man nga tion, gintago sang iya mga ilustrasyon ang kamatuoran sa mga bugalon sing tagipusuon. Isa gid ka talalupangdon nga manunudlo si Jesus! Usisaon naton karon ang pila ka rason kon ngaa ang iya mga ilustrasyon epektibo gid.

Mapilion nga Paggamit sing mga Detalye

6-8. (a) Ano nga butang ang wala pa matigayon sang unang-siglo nga mga tagpalamati ni Jesus? (b) Anong mga halimbawa ang nagapakita nga mapilion si Jesus sa paggamit niya sing mga detalye?

⁶ Nahunahuna mo na bala kon ano sadto ang kahimtangan sang mga disipulo nga direkta nga nakabati kay Jesus nga nagapanudlo? Bisan pa pribilehiyo gid nila nga makabati sang tingog ni Jesus, wala pa sila sing mapanalawsawan nga nasulat nga rekord nga magapahanumdom sa ila sang mga butang nga ginsiling niya. Sa baylo, dapat nila ipatudok sa ila hunahuna kag tagipusuon ang mga pulong ni Jesus. Paagi sa iya lantip nga paggamit sing mga ilustrasyon, ginpahapos ni Jesus nga madumduman nila ang gintudlo niya. Sa anong paagi?

⁷ Mapilion si Jesus sa paggamit niya sing mga detalye. Kon ang mga detalye mapuslanon sa sugilanon ukon kinahanglanon para sa pagpadaku, ginpat-od niya nga ilakip ining mga detalye. Gani ginsambit niya sing eksakto kon pila ka karnero ang nabilin samtang ginapangita sang tag-iya ang isa nga nadula, kon pila ka oras nangabudlay sa ubasan ang mga manugpangabudlay, kag kon pila ka talento ang gintulin.​—⁠Mateo 18:12-​14; 20:​1-​16; 25:14-​30.

⁸ Sa amo man nga tion, wala ginlakip ni Jesus ang di-kinahanglanon nga mga detalye nga makaupang sa paghangop naton sa kahulugan sang mga ilustrasyon. Halimbawa, sa parabola tuhoy sa di-maluluy-on nga ulipon, wala ginpaathag kon paano ang ulipon nakautang sing 60,000,000 ka denario. Ginpadaku ni Jesus ang kinahanglanon nga magpatawad. Indi importante kon paano nakautang ang ulipon, kundi kon paano ginpatawad ang iya utang kag kon paano man niya ginpakig-angutan ang iya masigkaulipon nga nakautang sa iya sing diutay nga kantidad. (Mateo 18:23-25) Sing kaanggid, sa ilustrasyon tuhoy sa buhaha nga anak, si Jesus wala magpaathag kon ngaa hinali nga ginpangayo sang kamanghuran nga anak  ang iya palanublion kag kon ngaa gin-uyangan niya ini. Apang gindetalye ni Jesus ang ginbatyag kag ginhimo sang amay sang nagbag-o kag nagpauli ang iya anak. Ang mga detalye bahin sa ginhimo sang amay importante gid sa punto nga ginpadaku ni Jesus, nga si Jehova nagapatawad “sing bugana.”​—⁠Isaias 55:⁠7; Lucas 15:11-32.

9, 10. (a) Sang ginlaragway ang mga tinawo sa iya mga ilustrasyon, sa ano gintuon ni Jesus ang igtalupangod? (b) Paano ginpahapos ni Jesus para sa iya mga tagpalamati kag sa iban pa nga madumduman ang iya mga ilustrasyon?

⁹ Si Jesus mainandamon man sa kon paano niya ginalaragway ang mga tinawo sa iya mga parabola. Sa baylo nga ihatag ang detalyado nga mga paglaragway sa hitsura sang mga tawo, masunson nga gintuon ni Jesus ang igtalupangod sa kon ano ang ila ginhimo ukon kon ano ang ila reaksion sa mga hitabo nga ginsaysay niya. Gani, sa baylo nga ilaragway kon ano ang hitsura sang mabuot nga Samaritano, ginsaysay ni Jesus ang butang nga mas importante pa​—⁠kon paano mainawaon nga ginbuligan sang Samaritano ang napilasan nga Judiyo nga nagahigda sa dalan. Ginhatag ni Jesus ang mga detalye nga kinahanglan agod itudlo nga ang gugma sa isigkatawo dapat ipakita sa tanan kag indi lamang sa aton kaugalingon nga rasa ukon pungsod.​—⁠Lucas 10:​29, 33-37.

¹⁰ Bangod sang mahalungon nga paggamit ni Jesus sing mga detalye, ang iya mga ilustrasyon malip-ot kag indi madamo sing detalye. Sa amo ginpahapos ni Jesus para sa iya unang-siglo nga mga tagpalamati​—⁠kag sa di-maisip pa nga iban nga makabasa sa ulihi sang inspirado nga mga Ebanghelyo⁠​—⁠nga madumduman ini kag ang hamili nga mga leksion nga ginatudlo sini.

Mga Ilustrasyon nga May Kaangtanan sa Adlaw-adlaw nga Kabuhi

11. Maghatag sing mga halimbawa kon paano makita sa mga parabola ni Jesus ang mga butang nga pat-od nga nakita niya samtang nagadaku sia sa Galilea.

¹¹ Si Jesus lantip gid sa paggamit sing mga ilustrasyon nga may kaangtanan sa kabuhi sang mga tawo. Makita sa madamo niya nga parabola ang mga butang nga mahimo nakita niya samtang nagadaku sia sa Galilea. Hunahunaa, sa makadali, ang iya pagkabata. Daw ano kasunson bala niya nakita ang iya iloy nga nagaluto sing tinapay nga may lebadura kag naggamit subong pangpaalsa sang tinago nga diutay nga tapay nga harina gikan sa nagligad nga pagluto? (Mateo 13:33) Pila ka beses bala niya nakita ang mga mangingisda nga naghaboy sang ila mga pukot sa matin-aw kag asul nga tubig sang Dagat sang Galilea? (Mateo 13:47) Daw ano kasunson bala niya nakita ang mga bata nga nagahampang sa tiendahan? (Mateo 11:16) Mahimo nga nakita ni Jesus ang iban pa nga kinaandan nga mga butang nga gingamit niya sa iya mga ilustrasyon​—⁠mga binhi nga ginsab-ug, malipayon nga mga punsion sa kasal, kag mga uyas sa mga uma nga naluto sa adlaw.​—⁠Mateo 13:​3-8; 25:​1-​12; Marcos 4:​26-​29.

12, 13. Paano ginpakita sang parabola ni Jesus tuhoy sa trigo kag gamhon nga pamilyar sia sa mga kahimtangan sa ila lugar?

 ¹² Indi makapakibot, kon amo, nga ang mga sirkunstansia kag mga kahimtangan sang adlaw-adlaw nga kabuhi nalakip sa madamong ilustrasyon ni Jesus. Busa, agod mahangpan sing maayo ang iya kalantip sa paggamit sini nga paagi sang pagpanudlo, mapuslanon nga binagbinagon naton kon ano ang kahulugan sang ginsiling niya sa iya Judiyo nga mga tagpalamati. Binagbinagon naton ang duha ka halimbawa.

¹³ Una, sa parabola tuhoy sa trigo kag gamhon, si Jesus nagsugilanon tuhoy sa isa ka tawo nga nagsab-ug sing maayo nga trigo sa iya uma apang nag-abot ang “kaaway” kag ginsab-ugan ini sing gamhon. Ngaa ginpili ni Jesus ining partikular nga buhat sang kaaway? Ti, dumduma nga ginsugid niya ang ilustrasyon malapit sa Dagat sang Galilea, kag ang panguna nga palangabuhian sang mga taga-Galilea amo ang panguma. Ano pa bala ang labi nga makahalit sa isa ka mangunguma sangsa pag-abot sing likom sang kaaway sa iya uma kag pagsab-ug sa sini sing makahalalit nga gamhon? Ginapakita sang sekular nga mga kasuguan sadto nga ini nga pagsalakay natabo gid. Indi bala maathag nga naggamit si Jesus sing kahimtangan nga mahangpan sang iya mga tagpalamati?​—⁠Mateo 13:​1, 2, 24-​30.

14. Sa parabola tuhoy sa mabuot nga Samaritano, ngaa talalupangdon nga gingamit ni Jesus ang dalan “gikan sa Jerusalem pakadto sa Jerico” agod ipadaku ang iya punto?

¹⁴ Ikaduha, dumduma ang parabola tuhoy sa mabuot nga Samaritano. Nagsugod si Jesus paagi sa pagsiling: “Isa ka tawo ang nagdulhog gikan sa Jerusalem pakadto sa Jerico kag nahulog sa kamot sang mga makawat, nga naghublas kag nagbakol sa iya, kag naglakat, nga nagabiya sa iya nga daw patay.” (Lucas 10:30) Talalupangdon nga gingamit ni Jesus ang dalan “gikan sa Jerusalem pakadto sa Jerico” agod ipadaku ang iya punto. Sang ginsaysay niya ini nga parabola, didto sia sa Judea, nga indi malayo sa Jerusalem; gani pamilyar gid ang iya mga tagpalamati sa dalan nga ginlaragway niya sa ilustrasyon. Ini nga dalan nakilal-an gid nga delikado, ilabi na sa isa nga nagalakbay sing isahanon. Likuliko kag nabaw-ing ini, kag ang mga makawat madamo sing mahimo mapanaguan.

15. Ngaa indi mapakamatarong sang bisan sin-o ang di-pagsapak sang saserdote kag Levinhon sa ilustrasyon may kaangtanan sa mabuot nga Samaritano?

¹⁵ May talalupangdon pa nga butang sa pagsambit ni Jesus sang dalan “gikan sa Jerusalem pakadto sa Jerico.” Suno sa parabola, una isa ka saserdote kag sunod isa ka Levinhon ang naglakbay man sa sadto nga dalan​—⁠apang wala sila nga duha magdulog agod tabangan ang biktima. (Lucas 10:​31, 32) Ang mga saserdote nagaalagad sa templo sa Jerusalem, kag ang mga Levinhon nagabulig sa ila. Madamong saserdote kag Levinhon ang nagapuyo sa Jerico kon wala sila nagatrabaho sa templo, kay ang Jerico 23 kilometros lamang ang kalayuon halin sa Jerusalem. Gani, pat-od nga may tion nga naglakbay sila sa sadto nga dalan. Talupangda man nga ang saserdote kag ang Levinhon nagalakat  sa dalan “gikan sa Jerusalem,” sa amo halin sila sa templo.⁠ * Gani indi mapakamatarong sang bisan sin-o ang di-pagsapak sining mga tawo paagi sa pagsiling, ‘Ginlikawan nila ang napilasan nga tawo bangod daw patay sia, kag ang pagtandog sa bangkay magahimo sa ila nga umalagi nga indi nagakaigo mag-alagad sa templo.’ (Levitico 21:⁠1; Numeros 19:​11, 16) Indi bala maathag nga ginpakita sang ilustrasyon ni Jesus ang mga butang nga pamilyar sa iya mga tagpalamati?

Mga Ilustrasyon Gikan sa mga Gintuga ni Jehova

16. Ngaa indi makatilingala nga pamilyar gid si Jesus sa mga tinuga?

¹⁶ Madamo sa mga ilustrasyon kag mga parabola ni Jesus ang nagapakita nga pamilyar sia sa mga tanom, mga sapat, kag paniempo. (Mateo 6:26; 28-​30; 16:​2, 3) Diin niya ginkuha ini nga ihibalo? Samtang nagadaku sa Galilea, pat-od gid nga may kahigayunan sia nga makita ang mga gintuga ni Jehova. Dugang pa, si Jesus amo ang “panganay sa tanan nga tinuga,” kag gingamit sia ni Jehova subong “batid nga manugpangabudlay” sa pagtuga sa tanan nga butang. (Colosas 1:​15, 16; Hulubaton 8:​30, 31) Makatilingala bala nga pamilyar gid si Jesus sa mga tinuga? Tan-awon naton kon paano niya gingamit sing lantip ini nga ihibalo sa iya pagpanudlo.

17, 18. (a) Paano ang mga pulong ni Jesus nga narekord sa Juan kapitulo 10 nagapakita nga pamilyar sia sa mga kinaiya sang mga karnero? (b) Ano ang napanilagan sang mga nakaduaw sa mga kadutaan sang Biblia tuhoy sa relasyon sang mga manugbantay sa ila mga karnero?

¹⁷ Ang isa sa labing mapinalanggaon nga ilustrasyon ni Jesus amo ang narekord sa Juan kapitulo 10, diin ginapaanggid niya ang suod niya nga relasyon sa iya mga sumulunod sa relasyon sang isa ka manugbantay sa iya mga karnero. Ginapakita sang mga pulong ni Jesus nga pamilyar gid sia sa mga kinaiya sang mahagop nga mga karnero. Ginpakita niya nga ang mga karnero nagapatuytoy kag matutom nila nga ginasunod ang ila manugbantay. (Juan 10:​2-4) Ang pinasahi nga relasyon sa ulot sang mga manugbantay kag mga karnero nakita man sang mga nakaduaw sa mga kadutaan sang Biblia. Sang ika-19 nga siglo, ang naturalist nga si H. B. Tristram nagsiling: “Nakita ko anay ang isa ka manugbantay nga nakighampang sa iya panong. Nagpakunokuno sia nga nagpalagyo; ginlagas kag ginpalibutan sia sang mga karnero. . . . Sang ulihi ang bug-os nga panong nagluksolukso palibot sa iya.”

¹⁸ Ngaa ginasunod sang mga karnero ang ila manugbantay? “Bangod kilala nila ang iya tingog,” siling ni Jesus. (Juan 10:4) Kilala gid bala sang mga karnero ang tingog sang ila manugbantay? Gikan sa iya personal nga napanilagan, si George A. Smith nagsulat sa iya libro nga The Historical Geography of the Holy Land: “Kon kaisa nagapahunayhunay kami kon udto sa tupad sang isa sang mga bubon sa Judea, diin ginadala sang tatlo ukon apat ka manugbantay ang ila mga  panong. Ang mga panong nagapakigsimpon sa isa kag isa, kag nagpalibog kami kon paano liwat matipon sang tagsa ka manugbantay ang iya panong. Apang sa tapos makainom kag makahampang ang mga panong, ang mga manugbantay isa-isa nga nagtaklad sa nagkalainlain nga bahin sang nalupyakan, kag ang tagsa nagpanawag sing pinasahi; kag ang mga karnero sang tagsa ka manugbantay nagbulag sa kadam-an pakadto sa ila manugbantay, kag ang mga panong nagbiya sing subong kahim-ong sa pag-abot nila.” Nakita gid ni Jesus ang labing maayo nga paagi agod iilustrar ang iya punto. Kon kilala kag ginatuman naton ang iya mga panudlo kag kon ginasunod naton ang iya panuytoy, nian mapaidalom kita sa mapinalanggaon kag mahigugmaon nga pag-atipan sang “maayo nga manugbantay.”​—⁠Juan 10:11.

Mga Ilustrasyon Gikan sa mga Hitabo nga Pamilyar sa Iya mga Tagpalamati

19. Agod sikwayon ang butig nga ideya, paano gingamit sing epektibo ni Jesus ang isa ka lokal nga trahedya?

¹⁹ Ang epektibo nga mga ilustrasyon nagalakip sang mga eksperiensia ukon mga halimbawa nga makuhaan sing mga leksion. Sang isa ka okasyon, gingamit ni Jesus ang isa ka ulihi nga hitabo agod sikwayon ang butig nga ideya nga ang trahedya gaba sa mga tawo. Sia nagsiling: “Yadtong napulog-walo nga natumbahan sang torre sang Siloe, nga bangod sini napatay sila, naghunahuna bala kamo nga napamatud-an sila nga may mas daku nga utang [sala] sangsa tanan nga tawo nga nagapuyo sa Jerusalem?” (Lucas 13:⁠4) Si Jesus nangatarungan sing maathag batok sa pangatarungan nga ang tagsa ka tawo may signos. Ang 18 ka kalag wala mapatay bangod sang nahimo nga sala nga wala magpahamuot sa Dios. Sa baylo, ang ila masubo nga kamatayon resulta sang tion kag wala ginapaabot nga hitabo. (Manugwali 9:11) Sa amo ginsuay niya ang butig nga panudlo paagi sa pagsambit sa isa ka hitabo nga pamilyar sa iya mga tagpalamati.

20, 21. (a) Ngaa ginpakamalaut sang mga Fariseo ang mga disipulo ni Jesus? (b) Anong rekord sa Kasulatan ang gingamit ni Jesus agod iilustrar nga indi gid tuyo ni Jehova nga iaplikar sing estrikto ang iya kasuguan sa Adlaw sang Inugpahuway? (c) Ano ang binagbinagon sa masunod nga artikulo?

²⁰ Sa iya pagpanudlo, gingamit man ni Jesus ang mga halimbawa sa Kasulatan. Dumduma ang tion sang ginpakamalaut sang mga Fariseo ang iya mga disipulo bangod sang pagpangutol nila sing uhay kag sang pagkaon nila sini sa Adlaw sang Inugpahuway. Ang matuod, ginlapas sang mga disipulo, indi ang Kasuguan sang Dios, kundi ang estrikto nga interpretasyon sang mga Fariseo sa kon ano nga hilikuton ang ginkabig nga supak sa kasuguan sa Adlaw sang Inugpahuway. Agod iilustrar nga wala gid gintuyo sang Dios ining di-nagakaigo nga estrikto nga pag-aplikar sa iya kasuguan sa Adlaw sang Inugpahuway, ginsambit ni Jesus ang isa ka hitabo nga narekord sa 1 Samuel 21:​3-6. Sang nagutom, si David kag ang iya tinawo nagdulog sa tabernakulo kag nagkaon sing mga tinapay sang presentasyon, nga ginkuha na. Ang daan nga mga tinapay kinaandan na nga natigana para kaunon sang mga saserdote. Apang, sa sining kahimtangan, si David kag ang iya tinawo wala ginpakamalaut bangod sang pagkaon sini. Talalupangdon nga amo lamang ini ang narekord nga hitabo sa Biblia may kaangtanan sa pagkaon sang mga indi saserdote sa daan nga mga tinapay. Nahibaluan gid ni Jesus ang husto nga rekord nga gamiton, kag ang iya Judiyong mga tagpalamati pat-od gid nga pamilyar sa sini.​—⁠Mateo 12:1-8.

²¹ Sa pagkamatuod, si Jesus amo ang Daku nga Manunudlo! Matingala gid kita sa iya di-matupungan nga ikasarang sa pagpaalinton sing importante nga mga kamatuoran nga mahangpan sang iya mga tagpalamati. Apang, paano naton sia mailog sa aton pagpanudlo? Binagbinagon ini sa masunod nga artikulo.

[Mga nota]

Madumduman Mo Bala?

• Ngaa nagtudlo si Jesus paagi sa mga ilustrasyon?

• Ano nga halimbawa ang nagapakita nga naggamit si Jesus sing mga ilustrasyon nga mahangpan sang iya unang-siglo nga mga tagpalamati?

• Paano gingamit sing lantip ni Jesus ang iya ihibalo sa mga tinuga sa iya mga ilustrasyon?

• Sa anong mga paagi gingamit ni Jesus ang mga hitabo nga pamilyar sa iya mga tagpalamati?

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

[Retrato sa pahina 15]

Si Jesus nagsugilanon tuhoy sa isa ka ulipon nga wala magpatawad sang diutay nga utang kag tuhoy sa isa ka amay nga nagpatawad sa anak nga nag-uyang sang iya bug-os nga pinanubli

[Retrato sa pahina 16]

Ano ang punto sang parabola ni Jesus tuhoy sa mabuot nga Samaritano?

[Retrato sa pahina 17]

Kilala gid bala sang mga karnero ang tingog sang ila manugbantay?