Sugilanon sang Kabuhi

Halin sa Madulom nga mga Bartolina Padulong sa Swiss Alps

PANUGIRON NI LOTHAR WALTHER

Pagkatapos sang tatlo ka tuig nga pagkabilanggo sa madulom nga mga bartolina sang Komunista nga mga bilangguan sa Sidlangan nga Alemanya, nalangkag gid ako nga maagom ang makaparepresko nga kahilwayan kag ang makalilipay nga pagpakig-upod sa akon pamilya.

APANG, indi ako handa sa natingala nga pangguyahon sang akon seis-anyos nga anak nga lalaki, si Johannes. Tatlo ka tuig nga wala niya makita ang iya amay. Indi niya ako kilala.

Indi kaangay sang akon anak, naagom ko ang mahigugmaon nga pagpakig-upod sang akon mga ginikanan. Malipayon kami sa amon puluy-an sa Chemnitz, Alemanya, diin natawo ako sang 1928. Prangka gid ang akon amay sa indi niya naluyagan sa relihion. Madumduman pa niya nga sadtong Bug-os Kalibutan nga Inaway I, ang magkaaway nga “Cristiano” nga mga soldado nagtamyaw sa isa kag isa sing “Malipayon nga Paskwa” sang Disiembre 25, apang nagpinatyanay sila pagkadason nga adlaw. Para sa iya, ang relihion amo ang pinakamalain nga sahi sang pagkasalimpapaw.

Ang Kapaslawan Ginbuslan sang Pagtuo

Maayo na lang kay wala ko maeksperiensiahan ang amo nga kapaslawan. Natapos ang Bug-os Kalibutan nga Inaway II sang 17 anyos ako, kag haluson ko nga nalikawan nga tawgon sa pagsoldado. Walay sapayan sini, nasit-an ako sang makalilibog nga mga pamangkot subong sang, ‘Ano ang rason sang pagpinatyanay? Sin-o ang akon masaligan? Diin ko masapwan ang matuod nga kalig-unan?’ Ang Sidlangan nga Alemanya, diin kami nagapuyo, kontrolado sang Sobyet. Ang ideya sang mga Komunista tuhoy sa katarungan, pag-alalangay, paghiusa, kag mahidaiton nga relasyon nagganyat sa mga natak-an na sa kasingki sang inaway. Sang ulihi madamo sining sinsero nga mga indibiduwal ang napaslawan sing daku​—sini nga  tion, indi bangod sang relihion, kundi bangod sang politika.

Sang panahon nga nagapangita ako sing makahulugan nga mga sabat sa akon mga pamangkot, nasugid sa akon sang akon tiya, nga isa sa mga Saksi ni Jehova, ang tuhoy sa iya pagtuo. Ginhatagan niya ako sing isa ka publikasyon pasad sa Biblia nga nagpahulag sa akon nga basahon​—sa nahauna gid nga tion​—ang bug-os nga ika-24 nga kapitulo sang Mateo. Natandog gid ako sa makatarunganon kag makakumbinsi nga mga paathag sang libro, kay ginpakilala sini ang aton tion subong ang “katapusan sang panuigon” kag ginpakita ang panguna nga kabangdanan sang mga problema sang katawhan.​—Mateo 24:3; Bugna 12:9.

Sang ulihi nakabaton ako sing dugang pa nga mga publikasyon sang mga Saksi ni Jehova, kag samtang malangkagon nga ginabasa ko ini, nahisayod ko nga nasapwan ko ang kamatuoran nga madugay ko na ginapangita. Nalipay gid ako nga mahibaluan nga si Jesucristo naghari na sa langit sang 1914 kag sa dili madugay dulaon niya ang di-diosnon nga mga elemento agod pakamaayuhon ang matinumanon nga katawhan. Ang isa pa ka daku nga nahibaluan ko amo ang maathag nga paghangop tuhoy sa gawad. Nagbulig ini sa akon agod magpangamuyo sing hugot kay Jehova nga Dios, nga nagapangayo sing kapatawaran. Natandog gid ako sang mainayuhon nga imbitasyon sa Santiago 4:8: “Magpalapit sa Dios kag sia magapalapit sa inyo.”

Walay sapayan sang akon kainit sa akon bag-o nasapwan nga pagtuo, nagpangalag-ag sang primero ang akon mga ginikanan kag ang akon magulang nga babayi nga batunon ang ginsugid ko sa ila. Apang, wala ini magpalas-ay sa akon sa pagtambong sa Cristianong mga miting nga ginhiwat malapit sa Chemnitz sang isa ka magamay nga grupo sang mga Saksi. Nakibot gid ako sang nag-upod sa akon ang akon mga ginikanan kag ang akon magulang sa nahauna nga miting! Tigtulugnaw yadto sang 1945/46. Sang ulihi, sang natukod ang isa ka grupo sa pagtuon sa Biblia sa Harthau, diin kami nagapuyo, ang akon pamilya nagsugod sa pagtambong sing tayuyon.

“Bata Ako”

Ang pagtuon sang importante nga mga kamatuoran sang Biblia kag ang tayuyon nga pagpakig-upod sa katawhan ni Jehova nagpahulag sa akon nga idedikar ang akon kabuhi kay Jehova, kag nabawtismuhan ako sang Mayo 25, 1946. Nalipay gid ako nga ang akon pamilya nag-uswag man sa espirituwal, kag sang ulihi sila nga tatlo nangin matutom man nga mga Saksi. Ang akon magulang isa gihapon ka aktibo nga katapo sang isa sa mga kongregasyon sa Chemnitz. Napatay ang akon iloy sang 1965 kag ang akon naman amay sang 1986 nga nagaalagad sing mainunungon.

Anom ka bulan pagkatapos nga nabawtismuhan ako, nag-alagad ako subong isa ka espesyal payunir. Nangin pamuno ini sang isa ka tubtob-buhi nga pag-alagad “sa maayo nga panahon, sa magamo nga panahon.” (2 Timoteo 4:2, NW) Wala magdugay, nabuksan ang bag-ong mga kahigayunan sa pag-alagad. Kinahanglan ang bug-os tion nga mga ebanghelisador sa naligwin nga duog sa nasidlangan nga Alemanya. Nag-aplay kami sang isa pa ka utod para sa sining asaynment, apang nagbatyag ako nga wala sing eksperiensia kag indi pa hamtong para sa sining mabudlay nga hilikuton. Sanglit 18 anyos pa lang ako sadto, nabatyagan ko ang ginbatyag anay ni  Jeremias: “Ah, . . . Ginuong Dios! Yari karon indi gid ako makahibalo maghambal, kay bata ako.” (Jeremias 1:6) Walay sapayan sang akon mga duhaduha, mainayuhon nga namat-od ang responsable nga mga utod nga tilawan namon nga mag-alagad sa sining asaynment. Gani, gin-asayn kami sa Belzig, isa ka magamay nga banwa sa estado sang Brandenburg.

Mabudlay gid magbantala sa sini nga teritoryo, apang nangin mapuslanon nga paghanas ini sa akon. Sang ulihi, ang pila ka prominente nga mga negosyante nga babayi nagbaton sang mensahe sang Ginharian kag nangin mga Saksi ni Jehova. Apang, ang ila panindugan supak sa madugay na nga mga tradisyon kag mga kahangawa sining magamay nga komunidad. Ang Katoliko kag Protestante nga mga klero nagpamatok gid sa amon kag mapasipalahon nga nagsumbong sa amon bangod sang amon pagbantala nga hilikuton. Apang bangod nagsalig kami sa pagtuytoy kag pag-amlig ni Jehova, nabuligan namon ang pila ka interesado nga batunon ang kamatuoran.

Mga Patimaan sang Pagkapanatiko

Sang tuig 1948 nakaeksperiensia ako sing mga pagpakamaayo kag sing wala ginapaabot nga mga kabudlayan. Una, nakabaton ako sing asaynment nga magpayunir sa Rudolstadt, Thuringia. Didto nakilala ko ang madamong matutom nga mga kauturan, kag nalipay ako sa pagpakig-upod sa ila. Ang isa pa ka importante nga pagpakamaayo natabo sang Hulyo sina nga tuig. Napangasawa ko si Erika Ullmann, isa ka matutom kag aktibo nga Cristianong lin-ay nga nakilala ko kutob pa sang nagsugod ako sa pagtambong sa mga miting sa Chemnitz Congregation. Nagpayunir kami sa Harthau, ang akon tumandok nga banwa. Apang, nag-untat sang ulihi si Erika sa pagpayunir bangod sang mga problema sa panglawas kag sang iban pa nga mga rason.

Mabudlay nga tion yadto para sa katawhan ni Jehova. Ginkanselar sang Departamento Sang Pagpangabudlay sa Chemnitz ang akon food ration card (kard nga ginagamit sa pagbakal sing pagkaon) agod mapilitan ako sa pag-untat sa pagbantala kag magtrabaho sing bug-os tion. Gingamit sang responsable nga mga utod ang akon kaso sa pagpangabay agod kilalahon sing legal sang Estado. Ginbalibaran ini, kag sang Hunyo 23, 1950, ginpamatbatan ako nga magbayad sing multa ukon mabilanggo sing 30 ka adlaw. Gin-apelar namon ang desisyon, apang ginsikway sang mas mataas nga hukmanan ang apelasyon, kag ginbilanggo ako.

Patimaan lamang ini sang amat-amat nagadugang nga pagpamatok kag kabudlayan. Paglipas sang halos isa ka bulan, sang Septiembre 1950, pagkatapos sang kampanya sa pagpakahuya sa media, gindumilian sang Komunista nga rehimen ang amon mga hilikuton. Bangod sang amon madasig nga pagdamo kag sang amon neutral nga panindugan, gintamod kami subong isa ka makatalagam nga ahensia sang pagpang-espiya sang Katundan, nga nagahimo sing “maduhaduhaan nga aktibidad” nga nagapakunokuno nga relihion. Sang adlaw mismo nga ginpatuman ang pagdumili, ang akon asawa nagbun-ag sa balay sang amon anak nga lalaki, nga si Johannes, samtang yara ako sa bilangguan. Walay sapayan sang pagprotesta sang partera, ang mga opisyal sang State Security nagpamilit sa pagsulod sa amon apartment kag nagpangita sing ebidensia agod pamatud-an ang ila mga panumbungon. Siempre, wala sila sing nakita. Apang, nagmadinalag-on sila sang ulihi sang nagpahito sila nga magbuylog sa amon kongregasyon ang isa ka espiya. Nagresulta ini sa pagdakop sa tanan nga responsable nga mga kauturan, pati na ako, sang Oktubre 1953.

Sa Madulom nga mga Bartolina

Sa tapos mapamatbatan nga nakasala kag masentensiahan sing halin sa tatlo tubtob anom ka tuig, nagbuylog kami sa amon pila ka utod sa mahigko nga mga bartolina sa Osterstein Castle, sa Zwickau. Walay sapayan sang makasiligni nga kahimtangan didto, makalilipay gid nga makaupod  ang hamtong nga mga utod. Wala kami makulangan sing espirituwal nga pagkaon bisan pa nga indi kami hilway. Walay sapayan nga gintamay kag gindumili sang rehimen, Ang Lalantawan gin-ismagol sa bilangguan kag didto mismo sa amon mga selda! Paano?

Ang iban nga mga utod ginpaobra sa minahan sang karbon, diin nakilala nila ang indi bilanggo nga mga Saksi nga naghatag sa ila sing mga magasin. Nian likom nga ginpasulod sang mga utod ang mga magasin sa bilangguan kag mapahituon nga napaliton ang kinahanglanon gid nga espirituwal nga pagkaon sa amon. Nalipay gid ako kag napalig-on nga maeksperiensiahan ang pag-atipan kag pagtuytoy ni Jehova sa sining paagi!

Sang talipuspusan sang 1954, ginsaylo kami sa sobra kalain sing reputasyon nga bilangguan sa Torgau. Nalipay ang mga Saksi didto sa pag-abiabi sa amon. Sadto nga tion, nagpabilin sila nga mabakod sa espirituwal paagi sa pagsaulo sang nadumduman nila gikan sa nagligad nga mga gua sang Ang Lalantawan. Nahidlaw gid sila sa bag-ong suplay sang espirituwal nga pagkaon! Katungdanan namon karon nga ipaambit sa ila ang kamatuoran sa Biblia nga natun-an namon sa Zwickau. Apang paano namon ini mahimo kay gindumilian kami nga maghambalanay sa tion sang amon adlaw-adlaw nga pagdayandayan? Ti, ang mga utod nagpanugyan sa amon kon paano ini himuon, kag ang gamhanan kag maamligon nga kamot ni Jehova nag-ubay sa amon. Nagtudlo ini sa amon sang importansia sang maukod nga pagtuon kag pagpamalandong sa Biblia samtang hilway kami kag may higayon sa paghimo sini.

Tion Para sa Importante nga mga Desisyon

Paagi sa bulig ni Jehova, nagpabilin kami nga malig-on. Nakibot gid kami sang ang pila sa amon ginhatagan sing amnestiya sang talipuspusan sang 1956. Indi malaragway ang amon kalipay sang ginbuksan ang mga gawang sang bilangguan! Seis anyos sadto ang akon anak nga lalaki, kag nalipay gid ako nga makaupod liwat ang akon asawa kag magbulig sa pagpadaku sa amon anak. Sang primero daw iban nga tawo ang pagtamod ni Johannes sa akon, apang sang ulihi nangin suod na kami sa isa kag isa.

Ang mga Saksi ni Jehova sa Sidlangan nga Alemanya nag-atubang sing tuman kabudlay nga tion. Ang dugang nga pagpamatok sa amon Cristianong ministeryo kag sa amon neutral nga panindugan nagkahulugan nga dapat kami magkabuhi nga pirme ginapahog​—ang pagkabuhi nga nasit-an sang katalagman, kabalaka, kag pagkalapyo. Gani, mahalungon kag mapangamuyuon nga gin-usisa namon ni Erika ang amon kahimtangan, kag nagdesisyon kami nga magsaylo agod mangin mas maayo ang amon kahimtangan kag indi magkabalaka sing tuman. Luyag namon nga maalagad sing hilway si Jehova kag mahimud-usan ang espirituwal nga mga tulumuron.

Sang tigpamulak sang 1957, nabuksan ang kahigayunan para magsaylo kami sa Stuttgart, Katundan nga Alemanya. Ang pag-ebanghelyo nga hilikuton wala gindumilian didto, kag makapakig-upod kami sing hilway sa amon mga kauturan. Mahigugmaon gid nga gin-alay-ayan nila kami. Naghinguyang kami sing pito ka tuig upod sa kongregasyon sa Hedelfingen. Sadto nga mga tuig, ang amon anak nagsugod sa pag-eskwela kag naghimo sing maayo nga pag-uswag sa kamatuoran. Sang Septiembre 1962, may pribilehiyo ako nga mag-eskwela sa Kingdom Ministry School sa Wiesbaden. Didto ginpalig-on ako nga magsaylo upod ang akon pamilya diin mas kinahanglan ang nagahambal-sing-Aleman nga mga manunudlo sing Biblia. Naglakip ini sang pila ka duog sa Alemanya kag Switzerland.

Padulong sa Swiss Alps

Gani, sang 1963 nagsaylo kami sa Switzerland. Ginhatagan kami sing instruksion sa pagpangabudlay upod sa isa ka magamay nga kongregasyon sa Brunnen, sa matahom nga Lake Lucerne, sa sentro nga bahin sang Swiss Alps. Daw paraiso ini para sa amon. Dapat kami maanad sa Aleman nga dialekto nga ginapamulong didto, sa pagsinalayo sa sini nga lugar, kag sa panimuot sang mga tawo. Walay sapayan sini, nalipay kami sa pagpangabudlay kag sa pagbantala sa tunga sang mahidaiton nga mga tawo. Naghinguyang kami sing 14 ka tuig sa Brunnen. Didto nagdaku ang amon anak.

Sang 1977, sang halos 50 anyos na ako, gin-agda kami nga mag-alagad sa Bethel sa Switzerland sa Thun. Isa ini ka wala ginapaabot nga  pinasahi nga asaynment kag ginbaton namon ini sing mapasalamaton gid. Siam ka tuig nga nag-alagad kami nga mag-asawa sa Bethel, kag ginpakabahandi gid namon ini sa amon Cristianong kabuhi kag sa amon espirituwal nga pag-uswag. Nalipay man kami sa pagbantala upod sa mga manugbantala sa Thun kag sa kaiping nga mga duog, nga ginalantaw pirme ang “makatilingala nga binuhatan” ni Jehova, ang tuman katahom kag nakulapan sing yelo nga kabukiran sang Bernese Alps.​—Salmo 9:1.

Isa Pa ka Pagsaylo

Ang amon masunod nga pagsaylo natabo sang maaga nga bahin sang 1986. Ginpangabay kami sa pag-alagad subong mga espesyal payunir sa tuman ka daku nga teritoryo nga naasayn sa Buchs Congregation sa nasidlangan nga bahin sang Switzerland. Sa liwat, dapat kami maanad sa tuhay nga pagsinalayo. Apang, bangod sang amon handum nga maalagad si Jehova bisan diin sa amon bug-os nga masarangan, ginbaton namon ining bag-o nga asaynment, kag ginpakamaayo niya kami. Kon kaisa, nagbulos ako sa nagalakbay nga mga manugtatap, nga nagaduaw kag nagapabakod sang mga kongregasyon. Napulog walo ka tuig na ang nakalipas, kag madamo kami sing makalilipay nga mga eksperiensia sa pagbantala sa sining duog. Ang kongregasyon sa Buchs nag-uswag, kag nagatipon kami sa isa ka matahom nga Kingdom Hall, nga gindedikar lima ka tuig na ang nagligad.

Gin-atipan kami ni Jehova sing bugana. Ginhinguyang namon ang kalabanan nga bahin sang amon kabuhi sa bug-os tion nga ministeryo, apang wala gid kami makulangan. Nalipay gid kami nga makita ang amon anak, ang iya asawa, kag ang ila mga kabataan, subong man ang mga pamilya sang amon mga apo, nga nagalakat sing matutom sa dalanon ni Jehova.

Sa paghinumdom sang nagligad, wala duhaduha nga gin-alagad namon si Jehova “sa maayo nga panahon, sa magamo nga panahon.” Ang akon paghimud-os sa Cristianong ministeryo nagdala sa akon halin sa madulom nga mga bartolina sang Komunista nga mga bilangguan padulong sa matahom nga mga kabukiran sang Swiss Alps. Wala gid namon ini ginahinulsulan sang akon pamilya.

[Kahon sa pahina 28]

Ang “Doble nga mga Biktima” Nanindugan sing Malig-on sa Paghingabot

Sa idalom sang German Democratic Republic (GDR), nga kilala man subong Sidlangan nga Alemanya, ang mga Saksi ni Jehova nangin biktima sang mapintas nga pagdumili. Ginapakita sang rekord nga kapin sa 5,000 ka Saksi ang ginbilanggo sa mga kampo sang pilit nga pagpangabudlay kag mga bilangguan bangod sang ila Cristianong ministeryo kag neutralidad.​—Isaias 2:4.

Ang iban sa ila ginlaragway subong “doble nga mga biktima.” Mga 325 sa ila ang ginbilanggo sa mga kampo konsentrasyon kag mga bilangguan sang mga Nazi. Nian, sang katuigan 1950, gindakop kag ginbilanggo sila sang Stasi, ang State Security Service sang GDR. Bisan ang pila ka bilangguan gingamit, una subong mga bilangguan sang mga Nazi kag nian subong mga bilangguan sang mga Stasi.

Sa nahauna nga dekada sang daku nga paghingabot, halin 1950 tubtob 1961, may kabug-usan nga 60 ka Saksi​—lalaki kag babayi​—ang napatay sa bilangguan bangod sang pagpamintas, malnutrisyon, balatian, kag katigulangon. Napulog duha ka Saksi ang ginpamatbatan sing tubtob-buhi nga pagkabilanggo nga ginpanubuan sang ulihi sa 15 ka tuig nga pagkabilanggo.

Sa karon, sa anay mga ulong-talatapan sang Stasi sa Berlin, makita ang isa ka permanente nga eksibit tuhoy sa 40 ka tuig sang opisyal nga paghingabot sa mga Saksi ni Jehova sa Sidlangan nga Alemanya. Ang mga retrato kag personal nga mga sugilanon nga gin-eksibit didto nagahatag sing mahipos nga testimonya sa kaisog kag espirituwal nga kabakod sining matutom nga mga Saksi sa idalom sang paghingabot.

[Mapa on page 24, 25]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

EAST GERMANY

Rudolstadt

Belzig

Torgau

Chemnitz

Zwickau

[Retrato sa pahina 25]

Ang Osterstein Castle, sa Zwickau

[Credit Line]

Fotosammlung des Stadtarchiv Zwickau, Deutschland

[Retrato sa pahina 26]

Upod ang akon asawa, si Erika