Capadocia—Diin ang mga Tawo Nagapuyo sa mga Puluy-an nga Ginporma sang Hangin kag Tubig

GINSAMBIT ni apostol Pedro ang Capadocia. Ang iya nahauna nga inspirado nga sulat ginpatuhoy niya, lakip sa iban pa, sa “umalagi nga mga pumuluyo nga nag-alaplaag sa . . . Capadocia.” (1 Pedro 1:1) Ano nga sahi sang duta ang Capadocia? Ngaa ang mga pumuluyo sini nagaistar sa mga puluy-an nga ginporma nga bato? Paano sila nakapakig-angot sa Cristianismo?

“Nagtalang kami sa isa ka di-pamilyar nga palibot nga madamo sing cone [korte suludlan sang sorbete] kag mga haligi nga igang,” siling sang taga-Britanya nga manuglakbay nga si W. F. Ainsworth, nga nagduaw sa Capadocia sang dekada 1840. Ang pinasahi nga palibot nagapakibot gihapon sa mga nagaduaw karon sa sining rehiyon sang Turkey. Ang pinasahi nga mga “estatwa” nga igang sa mga nalupyakan sang Capadocia nagatinuparay kaangay sang mga guardia nga nagatindog sing tiso. Ang pila daw kaangay sang higante nga mga simburyo nga nagataas sing 30 metros ukon kapin pa. Ang iban naman daw kaangay sang higante nga mga suludlan sang sorbete, mga obelisk, ukon mga uhong.

Matahom gid ang silak sang adlaw sa sining mga estatwa nga nagalainlain ang duag sa sulod sang isa ka adlaw! Sa kaagahon malapsi nga rosas ang duag sini. Sa kaudtuhon ang duag sini malapsi nga tiposo, kag sa pagtunod sang adlaw ang duag sini nangin kombinasyon sang kaki kag dalag. Ano ang nagporma sa sining “palibot nga madamo sing cone kag mga haligi nga igang”? Kag ngaa ginhimo ini nga ilistaran sang mga pumuluyo sa sini nga rehiyon?

Ginporma sang Hangin kag Tubig

Ang Capadocia nahamtang sa pinakasentro sang Anatolian Peninsula, nga nagaangot sang Asia kag Europa. Ini nga rehiyon patag kuntani kon indi lamang bangod sa duha ka bulkan sini. Madamo nga milenyo ang nagligad, ang mabaskog nga paglupok sang duha ka bulkan naglikop sa duog sing duha ka sahi sang bato​—⁠matig-a nga basalt kag mahumok nga tufa, isa ka puti nga bato nga naporma gikan sa nagtig-a nga agbon sang bulkan.

Samtang ginaab-ab sang mga suba, ulan, kag hangin ang mahumok nga tufa, naporma ang makitid nga mga nalupyakan. Sang ulihi, ang pila ka banglid sining nalupyakan amat-amat nga nagakatiphag kag nangin madamo nga haligi nga cone nga igang kag nagpuno sa duta sining pinasahi nga mga eskultura nga indi mo makita sa iban nga lugar. Ang pila sining cone nga mga igang daw kaangay gid sang mga balay-putyukan. Ginguhaban sang mga pumuluyo sa sini nga lugar ang mahumok nga mga igang kag ginhimo ini nga mga kuarto kag gindugangan ang mga kuarto samtang nagadaku ang pamilya. Nasapwan man nila nga ining mga puluy-an mabugnaw sa tig-ilinit kag mainit sa tigtulugnaw.

 Pagpuyo sa Isa ka Ginsang-an sang Sibilisasyon

Malaka lang kuntani ang pagpakig-angot sang mga pumuluyo sa mga lungib sa Capadocia sa iban nga mga tawo kon wala sila nagpuyo sa isa ka importante nga ginsang-an sang sibilisasyon. Ang bantog nga Silk Road, ang 6,500 kilometros nga ruta sang mga negosyante nga nagaangot sa Emperyo sang Roma sa China, nagaagi sa Capadocia. Luwas sa mga negosyante, ang Persianhon, Griego, kag Romano nga mga hangaway nagalakbay sa sini nga ruta. Ining mga manuglakbay nagdala sing bag-ong relihioso nga mga ideya.

Sang ikaduha nga siglo B.⁠C.⁠E., may Judiyong mga puluy-anan sa Capadocia. Kag ang mga Judiyo sa sini nga rehiyon yara sa Jerusalem sang tuig 33 C.⁠E. Nagkadto sila didto agod magsaulog sang Kapiestahan sang Pentecostes. Busa, nabantalaan ni apostol Pedro ang taga-Capadocia nga mga Judiyo pagkatapos sang pagpasagahay sang balaan nga espiritu. (Binuhatan 2:​1-9) Maathag nga ang pila naghulag sa iya mensahe kag gindala nila pauli ang ila bag-ong pagtuluuhan. Busa, ginpatuhuyan ni Pedro ang mga Cristiano sa Capadocia sa iya nahauna nga sulat.

Apang, sa pagligad sang mga tinuig, ang mga Cristiano sa Capadocia naimpluwensiahan sang paganong mga pilosopiya. Tatlo ka maimpluwensia nga lider sang relihion sang Capadocia sang 300 C.⁠E. ang mabaskog pa gani nga nagpangapin sa di-Makasulatanhon nga doktrina sang Trinidad. Sila amo sanday Gregory sang Nazianzus, Basil nga Daku, kag ang iya manghod nga si Gregory sang Nyssa.

Ginpalig-on man ni Basil nga Daku ang asetiko nga estilo sang pagkabuhi. Ang maugdang nga mga puluy-an sang mga taga-Capadocia nagakaigo gid para sa asetiko nga pagkabuhi nga iya ginarekomendar. Samtang nagadaku ining asetiko nga komunidad, gintukod ang bug-os nga mga simbahan sa sulod sang pila ka dalagku nga mga cone. Sang ika-13 nga siglo, mga tatlo ka gatos ka simbahan ang ginporma sa mga igang. Madamo sa sini ang natipigan tubtob karon.

Bisan pa ang mga simbahan kag mga monasteryo wala na ginagamit karon, ang estilo sang pagkabuhi sang mga tawo wala gid tanto nabag-o sa pagligad sang mga siglo. Madamo sa mga kuweba ang ginapuy-an gihapon. Madamo sa mga nagaduaw sa Capadocia ang natingala kon paano ginhimo sang mga mapahituon nga mga pumuluyo ang nahuman sa kinaugali nga mga igang nga mangin mapuslanon nga mga puluy-an.

[Retrato sa pahina 25]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

CAPPADOCIA

CHINA (Cathay)