Ang Pulong ni Jehova Buhi

Talalupangdon nga mga Punto Gikan sa Tulun-an sang Esdras

ANG tulun-an sang Esdras sa Biblia kasugpon sang Ikaduhang Cronica. Ginsugdan ni Esdras nga saserdote ang pagsulat sa kasaysayan paagi sa mando nga ginhatag ni Hari Ciro sang Persia nga nagatugot sa mga nagkalabilin nga Judiyo nga gintapok sa Babilonia nga magbalik sa ila duta nga natawhan. Gintapos ni Esdras ang kasaysayan paagi sa paghimo sing tikang agod tinluan yadtong nagdagta sang ila kaugalingon sa mga katawhan sang pungsod. Sa kabug-usan, ang tulun-an nagatuptop sing 70 ka tuig​—⁠kutob sang 537 tubtob 467 B.⁠C.⁠E.

Sang ginsulat ni Esdras ang tulun-an, may pat-od sia nga tulumuron: agod ipakita kon paano gintuman ni Jehova ang Iya saad nga hilwayon ang Iya katawhan sa pagkabihag sa Babilonia kag agod ipasag-uli ang matuod nga pagsimba sa Jerusalem. Gani, ginpadaku lamang ni Esdras ang mga hitabo may kaangtanan sa iya katuyuan. Ang tulun-an sang Esdras nagasaysay kon paano ginpatindog liwat ang templo kag kon paano ginpasag-uli liwat ang pagsimba kay Jehova walay sapayan sang pagpamatok kag di-kahimpitan sang katawhan sang Dios. Interesado gid kita sa sining kasaysayan bangod nagakabuhi man kita sa tion sang pagpasag-uli. Madamo ang nagadugok sa “bukid ni Jehova,” kag ang bug-os nga duta dali na lang “mapuno sang ihibalo sa himaya ni Jehova.”​—⁠Isaias 2:​2, 3; Habacuc 2:14.

ANG TEMPLO GINPATINDOG LIWAT

(Esdras 1:1⁠–​6:22)

Bilang pagtuman sa sugo ni Ciro nga paghilway, mga 50,000 ka Judiyo nga bihag ang nagbalik sa Jerusalem sa pagpanguna ni Gobernador Zerubabel, ukon Sesbasar. Gilayon nga nagpatindog sing altar ang mga nagbalik kag naghalad kay Jehova.

Pagkasunod nga tuig ginpasad sang mga Israelinhon ang pundasyon sang balay ni Jehova. Padayon nga gin-upangan sang mga kaaway ang pagpatindog kag sang ulihi nagmadinalag-on sila sa pagkuha sing isa ka sugo halin sa hari nga pauntaton ang hilikuton. Ginpalig-on nanday manalagna Hageo kag Zacarias ang mga tawo agod padayunon nila ang pagpatindog sang templo walay sapayan sang pagdumili. Indi gid man makaasiasi ang mga kaaway bangod nahadlok sila nga lapason ang indi mabali nga dekrito sang Persia nga ginmando anay ni Ciro. Natukiban ang sugo ni Ciro “nahanungod sa balay sang Dios sa Jerusalem,” sang ginhimo ang isa ka opisyal nga imbestigasyon. (Esdras 6:3) Ang hilikuton nagpadayon nga wala sing tublag kag natapos.

Sabat sa mga Pamangkot sa Kasulatan:

1:​3-6​—⁠Maluya bala ang pagtuo sang mga Israelinhon nga wala magboluntaryo sa pagbalik sa ila duta nga natawhan? Ang iban mahimo wala magbalik sa Jerusalem bangod sang pagkamateryalistiko kag kakulang sing apresasyon sa matuod nga pagsimba, apang indi tanan amo sina. Una sa tanan, ang 1,600 kilometros nga paglakbay pakadto sa Jerusalem nagalawig sing apat ukon lima ka bulan. Dugang pa, ang pagpuyo sa duog nga nahapay sa sulod sang 70 ka tuig kag ang pagpasag-uli sini liwat nagakinahanglan sing lakas nga pagpangabudlay. Gani, ang mabudlay nga mga  kahimtangan, subong sang pagbalatian, katigulangon, kag mga obligasyon sa pamilya amo ang mga rason kon ngaa ang iban wala magbalik.

2:​43​—⁠Sin-o ang mga Netinim? Sila amo ang di-Israelinhon nga mga katawhan nga nangin mga kabulig ukon mga alagad sa templo. Lakip sa ila amo ang mga kaliwat sang mga Gabaonhon sang panahon ni Josue kag sang iban pa “nga ginhatag ni David kag sang mga prinsipe sa pag-alagad sa mga Levinhon.”​—⁠Esdras 8:⁠20.

2:​55​—⁠Sin-o ang mga anak sang mga alagad ni Solomon? Sila amo ang mga di-Israelinhon nga ginhatagan sing pinasahi nga mga pribilehiyo sa pag-alagad kay Jehova. Mahimo nag-alagad sila bilang mga escriba ukon mga manugkopya sa templo ukon ginpadumala sang pila ka hilikuton.

2:​61-​63​—⁠Ang Urim kag Tummim, nga ginagamit sa paghibalo sa sabat ni Jehova, ginpagamit bala sa mga nagbalik nga mga tinapok? Ang mga kaliwat sang saserdote nga indi makapat-od sang ila ginhalinan mahimo makakumpirmar sini paagi sa paggamit sang Urim kag sang Tummim. Ginsambit ini ni Esdras bilang isa lamang ka posibilidad. Wala sing rekord sa Kasulatan nga gingamit ang Urim kag Tummim sadto nga tion ukon pagkatapos sadto. Suno sa Judiyong tradisyon, nadula ang Urim kag Tummim sang ginlaglag ang templo sang 607 B.⁠C.⁠E.

3:​12​—⁠Ngaa naghibi “ang mga tigulang nga nakakita sang nahaunang balay” ni Jehova? Nadumduman sining mga lalaki kon daw ano anay katahom ang templo nga gintukod ni Solomon. Ang pundasyon sang bag-o nga templo nga yara sa atubangan nila “daw wala sing pulos sa [ila] panulok” kon ipaanggid sa una nga templo. (Hageo 2:​2, 3) Mapabalik pa bala nila ang himaya sang una nga templo? Mahimo gid nga daw nadulaan sila sing paglaum, amo nga naghibi sila.

3:​8-​10; 4:​23, 24; 6:​15, 16​—⁠Daw ano kalawig ang pagpatindog liwat sang templo? Ginpasad ang pundasyon sang templo sang 536 B.⁠C.⁠E.​​—⁠“sang ikaduha nga tuig sang ila pag-abot.” Nauntat ang pagpatindog sang templo sa panahon ni Hari Artajerjes, sang 522 B.⁠C.⁠E. Naglawig ini tubtob sang 520 B.⁠C.⁠E., ang ikaduha nga tuig sang paggahom ni Hari Dario. Nahuman ang templo sang ikan-um nga tuig sang iya paggahom, ukon sang 515 B.⁠C.⁠E. (Tan-awa ang kahon nga natig-uluhan “Mga Hari Sang Persia Kutob Sang 537 Tubtob 467 B.⁠C.⁠E.”) Gani ang pagpatindog sang templo naglawig sing mga 20 ka tuig.

4:8⁠–​​6:​18​—⁠Ngaa ginsulat ining mga bersikulo sa Aramaiko? Ang kalabanan sining mga bersikulo kopya sang mga sulat sang mga opisyal sang gobierno para sa mga hari kag ang ila mga sabat. Ginkopya ini ni Esdras gikan sa publiko nga mga rekord nga nasulat sa Aramaiko, ang ginagamit nga lenguahe sa pagnegosyo kag sang gobierno sadtong tion. Ang iban nga bahin sang Biblia nga ginsulat sa sining dumaan nga Semitiko nga lenguahe amo ang Esdras 7:​12-​26, Jeremias 10:​11, kag Daniel 2:4b⁠–​7:⁠28.

Mga Leksion Para sa Aton:

1:2. Ang gintagna ni Isaias mga 200 ka tuig sing abanse natuman. (Isaias 44:28) Ang mga tagna sa Pulong ni Jehova wala gid nagakapaslawan.

 1:​3-6. Kaangay sang pila ka mga Israelinhon nga nagpabilin sa Babilonia, madamo sang mga Saksi ni Jehova ang indi makasulod sa bug-os tion nga pag-alagad ukon makaalagad diin mas daku ang kinahanglanon. Apang, ginasakdag nila kag ginapalig-on ang bug-os tion nga mga alagad kag nagahatag sila sing boluntaryo nga mga amot sa pagpauswag sang pagbantala sang Ginharian kag paghimo disipulo nga hilikuton.

3:​1-6. Naghalad sa una nga tion ang matutom nga mga nakabalik sang ikapito nga bulan sang 537 B.⁠C.⁠E. (Tishri, katumbas sa Septiembre/Oktubre). Ginsalakay sang Babilonia ang Jerusalem sang ikalima nga bulan (Ab, katumbas sa Hulyo⁠/Agosto) sang 607 B.⁠C.⁠E. kag duha ka bulan sang ulihi nahapay sing bug-os ang siudad. (2 Hari 25:​8-​17) Nahisanto sa tagna, ang 70 ka tuig nga pagkahapay sang Jerusalem natapos suno gid sa tion. (Jeremias 25:11; 29:10) Ang bisan ano nga ginatagna sang Pulong ni Jehova nagakatuman gid.

4:​1-3. Wala ginbaton sang matutom nga nagkalabilin ang bisan ano nga tanyag nga magaresulta sa pagpakig-alyansa sa butig nga mga sumilimba. (Exodo 20:⁠5; 34:12) Ang mga sumilimba ni Jehova sa karon wala man nagapakigbahin sa salakot nga mga pagtuluuhan.

5:​1-7; 6:1-12. Sarang maniobrahon ni Jehova ang mga hitabo para sa kadalag-an sang iya katawhan.

6:​14, 22. Ginakahamut-an kag ginapakamaayo ni Jehova ang makugi nga nagapakigbahin sa iya hilikuton.

6:⁠21. Ang mga Samaritano nga nagpuyo anay sa Judea kag ang mga nagbalik nga naimpluwensiahan sang paganismo napahulag sa paghimo sing mga pagbag-o sa ila kabuhi sang nakita nila ang pag-uswag sang hilikuton ni Jehova. Indi bala nga dapat kita makigbahin sing makugihon sa gintangdo sa aton sang Dios nga hilikuton, lakip na ang pagbantala sang Ginharian?

NAGKADTO SI ESDRAS SA JERUSALEM

(Esdras 7:1⁠–​​10:44)

Singkuenta ka tuig na ang nagligad kutob sang gin-inagurahan ang ginpatindog liwat nga balay ni Jehova. Tuig 468 B.⁠C.⁠E. sadto. Halin sa Babilonia, gindala ni Esdras ang nagkalabilin nga katawhan sang Dios kag ang mga amot pakadto sa Jerusalem. Ano ang masapwan niya didto?

Ginsilingan si Esdras sang mga prinsipe: “Ang katawhan sang Israel kag ang mga saserdote kag ang mga Levinhon wala magpain sang ila kaugalingon gikan sa katawhan sang mga duta kon tuhoy sa makangilil-ad nga mga butang.” Dugang pa, “ang kamot sang mga prinsipe kag mga manugdumala amo ang puno sa sini nga paglapas.” (Esdras 9:​1, 2) Nakibot gid si Esdras. Ginpalig-on sia nga “magpakaisog kag maghulag.” (Esdras 10:4) Gintadlong ni Esdras ang ila sayop nga mga paggawi, kag namati sila sa iya.

Sabat sa mga Pamangkot sa Kasulatan:

7:​1, 7, 11​—⁠Nagapatuhoy bala ining mga bersikulo sa Artajerjes nga nagpauntat sang pagpatindog sang templo? Wala. Ang Artajerjes isa ka ngalan ukon titulo sang duha ka hari sang Persia. Ang isa amo si Bardiya ukon Gaumata, ang nagpauntat sang pagpatindog sang templo sang 522 B.⁠C.⁠E. Ang Artajerjes sang panahon nga nagkadto si Esdras sa Jerusalem amo si Artajerjes Longimanus.

7:⁠28⁠–​​8:​20​—⁠Ngaa madamo sang mga Judiyo sa Babilonia ang indi luyag nga magbalik sa Jerusalem upod kay Esdras? Bisan pa nga kapin na sa 60 ka tuig ang nagligad sang ang una nga grupo sang mga Judiyo nagbalik sa ila dutang natawhan, diutay pa gid lang ang nagapuyo sa Jerusalem. Ang pagbalik didto nagakahulugan nga magaumpisa sila liwat sang bag-o nga kabuhi sa mabudlay kag delikado nga mga kahimtangan. Ang kahimtangan sa Jerusalem sadtong tion indi gid makahatag sing materyal nga kasulhayan sa  mga Judiyo nga mahimo nagatin-ad na ang pangabuhi sa Babilonia. Dugang pa sa sina amo ang makatalagam nga paglakbay. Amo nga kinahanglan sang mga nagbalalik ang malig-on nga pagtuo kay Jehova, kakugi para sa matuod nga pagsimba, kag determinasyon para makabalik sa Jerusalem. Bisan gani si Esdras nagpalig-on sang iya kaugalingon nga si Jehova nagabulig sa iya. Bangod ginpalig-on sila ni Esdras, 1,500 ka pamilya​—⁠ayhan mga 6,000 ka tawo​—⁠ang nag-upod. Pagkatapos nga nakahimo si Esdras sang dugang nga mga pagpanikasog, 38 ka Levinhon kag 220 ka Netinim ang nag-upod.

9:​1, 2​—⁠Daw ano ka makatalagam ang pagminyo sa mga katawhan sang pungsod? Ang ginpasag-uli nga pungsod amo ang gintugyanan nga magaamlig sang pagsimba kay Jehova tubtob nga makaabot ang Mesias. Ang pagminyo sa iban nga mga pumuluyo makatalagam gid sa matuod nga pagsimba. Bangod nagminyo ang iban sa mga nagasimba sa idolo, ang bug-os nga pungsod mahimo mangin pagano na sa ulihi. Kag ang putli nga pagsimba mahimo maalimunaw sing bug-os. Kon natabo ini, diin nian, magahalin ang Mesias? Indi katingalahan nga nakibot gid si Esdras sa iya nakita!

10:​3, 44​—⁠Ngaa ginsikway ang mga kabataan upod sa mga asawa? Kon ginbilin ang mga kabataan, mahimo gid nga balikan sang ginsikway nga mga asawa ang ila mga bata. Dugang pa, ang magagmay nga kabataan nagakinahanglan sang pag-atipan sang ila mga iloy.

Mga Leksion Para sa Aton:

7:⁠10. Si Esdras isa ka maayo nga halimbawa para sa aton subong isa ka mapisan nga estudyante kag epektibo nga manunudlo sang Pulong sang Dios. Mapangamuyuon nga ginhanda niya ang iya tagipusuon sa pag-usisa sang Kasuguan ni Jehova. Samtang ginausisa ini, ginhatag ni Esdras ang iya bug-os nga igtalupangod sa kon ano ang ginahambal ni Jehova. Gin-aplikar ni Esdras ang iya natun-an kag nanikasog gid nga itudlo ini sa iban.

7:⁠13. Luyag ni Jehova nga magtuman ang iya mga alagad sing kinabubut-on.

7:​27, 28; 8:​21-​23. Ginpadunggan ni Esdras si Jehova, nangamuyo sing hanuot sa iya antes sang malawig kag makatalagam nga paglakbay pa Jerusalem, kag handa sa pag-atubang sang mga katalagman para sa kahimayaan sang Dios. Isa gid sia ka maayo nga halimbawa para sa aton.

9:2. Tamdon naton sing serioso ang laygay nga magminyo “lamang sa Ginuo.”​—⁠1 Corinto 7:39.

9:​14, 15. Ang malain nga pagpakig-upod magaresulta sa di-kahamuot ni Jehova.

10:​2-​12, 44. Ang nagminyo sang dumuluong nga mga asawa mapainubuson nga naghinulsol kag nagtadlong sang ila sayop nga mga dalanon. Dalayawon gid ang ila panimuot kag ginhimo.

Ginatuman ni Jehova ang Iya mga Saad

Mapuslanon gid sa aton ang tulun-an sang Esdras! Sa eksakto nga tion, gintuman ni Jehova ang iya saad nga hilwayon ang iya katawhan nga ginbihag sa Babilonia kag ipasag-uli ang matuod nga pagsimba sa Jerusalem. Wala bala ini nagapalig-on sang aton pagtuo kay Jehova kag sa iya mga saad?

Hunahunaa ang mga halimbawa nga ginaunod sang tulun-an sang Esdras. Ginpakita ni Esdras kag sang mga nagkalabilin ang ila dalayawon nga debosyon sa Dios paagi sa pagpasag-uli sang matuod nga pagsimba sa Jerusalem. Ginapadaku man sining tulun-an ang pagtuo sang diosnon nga mga dumuluong kag ang pagkamapainubuson sang mahinulsulon nga mga nakasala. Sa pagkamatuod, ang inspirado nga mga pulong ni Esdras maathag gid nga pamatuod nga “ang pulong sang Dios buhi kag gamhanan.”​—⁠Hebreo 4:12.

[Chart/Retrato sa pahina 18]

MGA HARI SANG PERSIA KUTOB SANG 537 TUBTOB 467 B.⁠C.⁠E.

Ciro nga Daku (Esdras 1:1) napatay sang 530 B.⁠C.⁠E.

Cambyses, ukon Asuero (Esdras 4:6) 530-​22 B.⁠C.⁠E.

Artajerjes​​—⁠Bardiya (Esdras 4:7) 522 B.⁠C.⁠E. (Ginpatay

ukon Gaumata pagkatapos sang pito lamang

ka bulan nga paghari)

Dario I (Esdras 4:24) 522-​486 B.⁠C.⁠E.

Jerjes, ukon Asuero⁠ * 486-​75 B.⁠C.⁠E. (Naggahom

kaupod ni Dario I kutob sang

496-​86 B.⁠C.⁠E.)

Artajerjes Longimanus (Esdras 7:1) 475-​24 B.⁠C.⁠E.

[Nota]

[Retrato]

Asuero

[Retrato sa pahina 17]

Ciro

[Retrato sa pahina 17]

Nasulat sa The Cyrus Cylinder ang kasuguan nga pabalikon sa ila duta nga natawhan ang mga tinapok

[Credit Line]

Cylinder: Photograph taken by courtesy of the British Museum

[Retrato sa pahina 20]

Nahibaluan mo bala kon ngaa si Esdras isa ka epektibo nga manunudlo?