Sugilanon Sang Kabuhi

Ang Amon Pagpakig-away Agod Magpabilin nga Mabakod sa Espirituwal

Panugiron ni Rolf Brüggemeier

Ang una nga sulat nga nabaton ko sang nabilanggo ako naghalin sa akon abyan. Ginsugiran niya ako nga ang akon iloy kag mga manghod—sanday Peter, Jochen, kag Manfred—gindakop man. Ang akon duha ka magagmay pa nga mga manghod nga babayi nabilin nga wala sing mga ginikanan ukon mga utod. Ngaa ginhingabot sang mga awtoridad sang Sidlangan nga Alemanya ang amon pamilya? Ano ang nagbulig sa amon nga magpabilin nga mabakod sa espirituwal?

GINWASDAK sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II ang kalinong sang amon pagkabata; amon mismo nasaksihan ang kapintas sang inaway. Nangin soldado sang Alemanya si Tatay kag napatay sia nga isa ka bilanggo sang inaway. Bangod sini, kinahanglan buhion ni Nanay, nga ang iya ngalan amo si Berta, ang anom ka kabataan nga nagaedad halin sa isa tubtob 16 ka tuig.

Nalugaw-an gid si Nanay sa relihion bangod sang simbahan nga gintambungan niya, amo nga indi na niya luyag nga makabati pa tuhoy sa Dios. Apang isa ka adlaw sang 1949, nagduaw sa amon balay si Ilse Fuchs, isa ka mataktikanhon kag katitiya nga babayi, kag nagbantala tuhoy sa Ginharian sang Dios. Napukaw ang interes ni Nanay sa iya mga pamangkot kag mga argumento. Ang pagtuon sa Biblia naghatag kay Nanay sing paglaum.

Apang, kami nga mga anak nga lalaki nagpangalag-ag sang primero. Ang mga Nazi kag nian ang mga Komunista nagsaad sing maayo gid nga mga butang, apang ginpaslaw nila kami. Bisan pa wala na kami nagpati sa bisan anong bag-o nga mga saad, natandog kami sang mahibaluan namon nga ang pila ka Saksi ginbilanggo sa mga kampo konsentrasyon bangod sang indi nila pagsuportar sa inaway. Pagkadason nga tuig, si Nanay, si Peter, kag ako nagpabawtismo.

Ang amon manghod nga si Manfred nagpabawtismo  man, apang wala makapanggamot ang kamatuoran sang Biblia sa iya tagipusuon. Sang gindumili sang mga Komunista ang amon hilikuton sang 1950 kag gin-ipit sia sang sekreta—ang bantog sa kalainan nga Stasi—ginsugid niya kon diin kami nagamiting. Amo ina kon ngaa gindakop sang ulihi ang akon iloy kag ang akon iban pa nga mga manghod.

Nag-alagad Walay Sapayan sang Pagdumili

Bangod sang pagdumili, dapat namon dalhon sing tago ang mga literatura sa Biblia sa Sidlangan nga Alemanya. Subong mensahero, nagakuha ako sing suplay sa nakatundan nga bahin sang Berlin, diin wala ginadumili ang amon mga literatura, kag ginadala ini sa tabok sang dulunan. Madamo nga beses ako nga nakalikaw nga madakpan sang mga pulis, apang sang Nobiembre 1950, nadakpan ako.

Ginbilanggo ako sang mga Stasi sa isa ka selda nga wala sing bintana kag yara sa idalom sang duta. Wala ako ginpatulog sa adlaw, kag gin-interogar naman ako kag kon kaisa ginbakol sa gab-i. Sadto na lang sang Marso 1951 nga may komunikasyon ako sa akon pamilya, sang nagtambong sanday Nanay, Peter, kag Jochen sa pagbista sa akon. Ginpamatbatan ako sing anom ka tuig nga pagkabilanggo.

Pagligad sang anom ka adlaw sang pagbista sa akon, sanday Peter, Jochen, kag Nanay naman ang gindakop. Pagkatapos sini, ginsapopo sang isa ka sister ang akon manghod nga babayi nga si Hannelore, nga 11 anyos, kag ginsapopo naman sang amon tiya si Sabine, nga 7 anyos. Makatalagam nga mga kriminal ang pagkabig sang Stasi nga mga guardia kay Nanay kag sa akon mga manghod nga lalaki, kay bisan ang mga sintas sang ila sapatos ginkuha. Ginpatindog sila sa bug-os nga interogasyon. Ginpamatbatan man ang kada isa sa ila sing anom ka tuig nga pagkabilanggo.

Sang 1953, kami sang pila pa ka Saksi nga mga bilanggo gintokahan sa paghimo sing erport sang militar, apang ginpangindian namon ini. Bilang silot sang mga awtoridad, ginbartolina kami sa sulod sang 21 ka adlaw, sa amo wala kami sing trabaho, wala sing sulat, kag diutay lamang nga pagkaon. Ginpartihan kami sing tinapay sang pila ka Cristiano nga mga utod nga babayi gikan sa ila hawot-hawot nga mga rasyon kag patago ini nga ginpadala sa amon. Nakilala ko si Anni, ang isa sining mga utod nga babayi, kag nagpakasal kami sang ginpagua sia sang 1956 kag ako naman sang 1957. Pagligad sang isa ka tuig nga nagpakasal kami, natawo ang amon anak, si Ruth. Sanday Peter, Jochen, kag Hannelore naman halos dungan nga nagminyo.

Mga tatlo ka tuig nga ginbuy-an ako, liwat ako nga gindakop. Gintilawan sang isa ka opisyal sang Stasi nga hayluhon ako nga mangin isa ka impormante. Nagsiling sia: “Mangin praktikal ka, G. Brüggemeier. Nakahibalo ka kon daw ano kabudlay nga mabilanggo, kag indi namon luyag nga maagihan mo ini liwat. Makapabilin ka nga isa ka Saksi, makapadayon ka sa imo pagtuon, kag makabantala ka tuhoy sa Biblia suno sa luyag mo. Ang luyag lang namon amo nga sugiran mo kami sang pinakabag-o nga impormasyon. Panumduma ang imo asawa kag ang imo bata.” Nabalaka gid ako sa naulihi nga pinamulong. Apang, nahibaluan ko nga samtang  sa bilangguan ako, atipanon ni Jehova sing mas maayo ang akon pamilya sangsa masarangan ko, kag amo gid ang ginhimo niya!

Gintilawan sang mga awtoridad nga piliton si Anni nga magtrabaho sing bug-os tion agod iban nga tawo ang mag-atipan kay Ruth sa bug-os nga semana. Wala magpasugot si Anni kag nagtrabaho sia sa gab-i agod maatipan niya si Ruth sa adlaw. Tuman gid ka mainulikdon ang amon espirituwal nga mga kauturan kag ginhatagan nila ang akon asawa sing tuman kadamo nga butang amo nga napaambit pa niya ang pila sini sa iban. Sa sini man nga tion, halos anom ka tuig pa ang ginhinguyang ko sa bilangguan.

Kon Paano Namon Nahuptan ang Amon Pagtuo sa Bilangguan

Sang mabilanggo ako liwat, ang mga Saksi nga kaupod ko sa selda interesado mahibaluan kon ano nga mga butang ang pinakaulihi nga ginbalhag. Nalipay gid ako nga natun-an ko sing maayo ang Lalantawan nga magasin kag natambungan ko sing regular ang mga miting, gani nangin tuburan ako sang espirituwal nga pagpalig-on sa ila!

Sang nangabay kami sing Biblia sa mga guardia, nagsabat sila: “Ang paghatag sa mga Saksi ni Jehova sing Biblia daw subong ka makatalagam sang paghatag sa isa ka makawat nga bilanggo sing mga kagamitan sa pagpalagyo.” Kada adlaw, ang mga utod nga nagapanguna nagapili sing isa ka teksto sa Biblia nga pagabinagbinagon. Sa sulod sang tunga sa oras nga pagdayandayan namon sa ugsaran adlaw-adlaw, mas interesado kami nga makabenepisyo gikan sa teksto sa Biblia sa sina nga adlaw sangsa makaehersisyo kag makahaklo sing lab-as nga hangin. Bisan pa nga dapat kami maglayuay sing lima ka metro kag gindilian kami nga maghambalanay, nakakita gihapon kami sing mga paagi agod mapaalinton ang teksto. Sa pagbalik sa amon mga selda, ginasugid sang tagsatagsa sa amon ang amon nabatian, kag pagkatapos sini ginahimo namon ang amon adlaw-adlaw nga pagbinagbinag sa Biblia.

Sang ulihi, ginsugid sang isa ka impormante ang tuhoy sa amon ginahimo, kag ginbartolina ako. Daku gid ang akon kalipay kay sadto nga tion ginatos na ka kasulatan ang nasaulo ko! Napamalandungan ko ang nanuhaytuhay nga mga tema sa Biblia sa mga binulan nga wala ako sing ginahimo. Nian ginsaylo ako sa lain nga bilangguan, diin ginbutang ako sang guardia sa isa ka selda upod sa duha ka Saksi kag—sa amon daku gid nga kalipay—ginhatagan niya kami sing Biblia. Pagkatapos mabartolina sing anom ka bulan, nalipay gid ako nga mabinagbinag liwat ang Biblia upod sa akon mga masigkatumuluo.

Ginlaragway sang akon manghod nga si Peter kon ano ang nagbulig sa iya nga makabatas sa iban nga bilangguan: “Ginhanduraw ko ang kabuhi sa bag-ong kalibutan kag pirme ko ginpamensar ang mga teksto sa Biblia. Nagpalig-unay kami nga mga Saksi paagi sa pagpamangkot tuhoy sa Biblia ukon sa paghatag sing test tuhoy sa Kasulatan. Mabudlay gid ang kabuhi. Kon kaisa 11 kami sa isa ka hulot nga mga 12 metros kuadrados lamang. Didto na namon ginahimo ang tanan—pagkaon, pagtulog, pagpaligo, kag bisan pagpamus-on. Nagpalangluya kami.”

Si Jochen, ang akon isa pa ka manghod, nagsugilanon tuhoy sa iya mga eksperiensia sa bilangguan: “Gin-amba ko ang mga ambahanon nga madumduman ko gikan sa amon songbook. Kada adlaw ginpamalandungan ko ang isa ka teksto nga nasaulo ko. Sang ginbuy-an ako, ginpadayon ko ang isa ka maayo nga rutina sang espirituwal nga paghanas. Kada adlaw, ginbasa ko ang adlaw-adlaw nga teksto sa Biblia upod sa akon pamilya. Ginhandaan man namon ang tanan nga miting.”

Ang Paggua ni Nanay sa Bilangguan

Pagligad sang sulusobra sa duha ka tuig nga pagkabilanggo, si Nanay ginpagua. Gingamit niya ang iya kahilwayan sa pagtudlo sing Biblia kay Hannelore kag kay Sabine, sa amo ginbuligan sila sa pagpasad sing maayo nga pundasyon para sa ila pagtuo. Gintudluan man niya sila kon paano atubangon ang mga isyu nga nag-utwas sa eskwelahan bangod sang ila pagtuo sa Dios. Si Hannelore nagsiling: “Wala kami nabalaka sa kon ano ang malain nga matabo sa amon bangod sa balay pa lang, nagpalig-unay na kami. Bale-wala ang bisan ano nga kabudlayan nga naagihan namon bangod sang amon mabakod nga kaangtanan sa pamilya.”

Si Hannelore nagdugang: “Nagsuplay man kami sing espirituwal nga pagkaon sa amon mga kauturan sa bilangguan. Ginsulat namon sa magagmay nga mga letra sa mahining kag manipis nga papel ang kompleto nga gua sang Ang Lalantawan. Nian ginputos namon ang mga pahina sa papel nga di-mabasa sang tubig kag gintago ini sa tunga sang mga prune nga ginapadala namon kada bulan. Daw ano gid nga kalipay nga makabaton sing komento nga ‘kanamit gid’ sang mga prune. Nawili gid kami sa amon ginahimo amo nga para sa akon isa yadto ka makalilipay nga tion.”

 Pagkabuhi sa Idalom sang Pagdumili

Ginlaragway ni Peter ang kabuhi sa sulod sang mga dekada sa idalom sang pagdumili sa Sidlangan nga Alemanya: “Nagtipon kami sa pribado nga mga puluy-an sa magagmay nga mga grupo, nga nagaabot kag nagahalin sa lainlain nga oras. Kada miting, naghimo kami sing mga kahimusan para sa masunod nga miting. Ginhimo namon ini paagi sa mga sinyas kag nasulat nga mga mensahe bangod sang dalayon nga katalagman nga basi nagapamati sing sekreto ang mga Stasi.”

Paathag ni Hannelore: “Nakabaton kami kon kaisa sing mga tape recording sang mga programa sang asambleya. Nagresulta ini pirme sa isa ka makalilipay nga pagtipon. Ang amon magamay nga grupo nagtipon agod magpamati sa sulod sang pila ka oras sing instruksion gikan sa Biblia. Bisan pa indi namon makita ang mga humalambal, ginpamatian namon sing maayo ang programa kag nagkuha sing mga nota.”

Si Peter nagsiling: “Ang amon Cristianong mga kauturan sa iban nga mga pungsod nagpanikasog gid nga mapadalhan kami sing mga literatura sa Biblia. Sadtong katapusan nga dekada ukon kapin pa antes ginguba ang Pader sang Berlin sang 1989, nagbalhag sila sing pinasahi kag magamay nga mga publikasyon para sa amon. Ginbutang sa katalagman sang iban sa ila ang ila salakyan, kuarta, kag bisan ang ila kahilwayan sa pagdala sing espirituwal nga pagkaon sa Sidlangan nga Alemanya. Isa ka gab-i, ang mag-asawa nga ginahulat namon wala makaabot. Nakita sang pulis ang mga literatura kag ginkompiskar ang ila salakyan. Walay sapayan sang mga katalagman, wala gid kami nagpamensar sa pag-untat sang amon ginahimo agod magkabuhi sing mas matawhay.”

Si Manfred, ang akon manghod nga nagsugid sa amon sang 1950, naglaragway kon ano ang nagbulig sa iya nga maangkon liwat kag mahuptan ang iya pagtuo: “Pagkatapos mabilanggo sing pila ka bulan, nagsaylo ako sa Katundan nga Alemanya kag nagbiya sa kamatuoran. Nagbalik ako sa Sidlangan nga Alemanya sang 1954 kag nagpangasawa pagkadason nga tuig. Wala madugay ginbaton sang akon asawa ang kamatuoran sang Biblia, kag sang 1957 ginbawtismuhan sia. Sang ulihi, gintublag ako sang akon konsiensia, kag sa bulig sang akon asawa, nagbalik ako sa kongregasyon.

“Ginbaton ako sing mahigugmaon sang Cristianong mga kauturan nga nakakilala sa akon antes ako nagbiya sa kamatuoran, subong nga daw wala lang sing natabo. Makalilipay gid nga tamyawon upod ang mainit nga yuhum kag hakos. Nalipay gid ako nga mahiusa liwat kay Jehova kag sa akon mga manghod nga lalaki.”

Ang Espirituwal nga Pagpakig-away Nagapadayon

Ang tanan sa amon pamilya kinahanglan nga makig-away sing lakas para sa pagtuo. “Sa karon,” siling sang akon manghod nga si Peter, “ginapalibutan kami sing mas madamo nga tublag kag materyal nga pagsulay sangsa nagligad. Sa idalom sang pagdumili, kontento na kami sa kon ano ang yara sa amon. Halimbawa, wala sing isa sa amon ang luyag nga magsaylo sa iban nga grupo sang pagtuon bangod lamang sang personal nga mga rason, kag wala sing isa ang nagreklamo nga ang mga miting tuman kalayo ukon gab-i na kaayo. Nalipay kami tanan sa pagtipon, bisan pa nga ang pila sa amon kinahanglan nga maghulat sing tubtob sa alas 11:00 s.g. para sa amon turno sa paghalin sa duog tilipunan.”

 Sang 1959, namat-od si Nanay nga magsaylo sa Katundan nga Alemanya kaupod si Sabine, nga 16 anyos sadto. Bangod luyag nila mag-alagad kon diin mas daku ang kinahanglanon para sa mga manugbantala sing Ginharian, ginpadala sila sang sanga talatapan sa Ellwangen, Baden-Württemberg. Bangod sang kakugi ni Nanay walay sapayan sang iya mapigaw nga panglawas, si Sabine napahulag nga magpayunir sang 18 anyos sia. Sang namana si Sabine, si Nanay—sa edad nga 58—nagtuon sa pagmaneho agod madugangan pa ang iya nga pagbantala. Ginpakabahandi niya ini nga hilikuton tubtob sang napatay sia sang 1974.

Sa akon naman bahin, sa tapos nga mabilanggo sing halos anom ka tuig sa ikaduha nga tion, gintapok ako sa Katundan nga Alemanya sang 1965, nga lipod sa ihibalo sang akon pamilya. Apang, ginbuylugan ako sang ulihi sang akon asawa, nga si Anni, kag sang amon anak, nga si Ruth. Ginpangabay ko ang sanga talatapan kon mahimo kami makaalagad sa kon diin mas daku ang kinahanglanon nga mga manugbantala, gani ginpakadto nila kami sa Nördlingen, Bavaria. Didto nagdaku si Ruth, kag ang iya manghod, nga si Johannes. Si Anni nagpayunir. Ang iya maayo nga halimbawa nagpahulag kay Ruth nga magpayunir man sang makatapos sia sa pag-eskwela. Ang amon duha ka anak minyo na nga mga payunir. May mga pamilya na sila karon, kag ginbugayan kami sing anom ka matahom kag maambong nga mga apo.

Sang 1987, ginhimuslan ko ang kahigayunan nga magretiro sing mas temprano kag ginbuylugan si Anni sa pagpayunir. Pagligad sang tatlo ka tuig, gin-agda ako sa sanga talatapan sa Selters agod magbulig sa pagpasangkad sang mga pasilidad. Pagkatapos sina, nagbulig kami sa pagpatindog sang nahauna nga Assembly Hall sang mga Saksi ni Jehova sa gintawag anay nga Sidlangan nga Alemanya, sa Glauchau, diin nangin mga manug-atipan kami sini sang ulihi. Bangod sa panglawason, nagsaylo liwat kami agod makaupod ang amon anak nga babayi sa Nördlingen Congregation, diin nagapayunir kami.

Nalipay gid ako nga ang akon tanan nga mga utod nga lalaki kag mga utod nga babayi kag ang kalabanan nga miembro sang amon pamilya padayon nga nagaalagad sa amon halangdon nga Dios, si Jehova. Sa sulod sang madamo nga tinuig, natun-an namon nga mientras nagapabilin kami nga mabakod sa espirituwal, maeksperiensiahan namon ang kamatuoran sang ginasiling sang Salmo 126:3: “Si Jehova nakahimo sing daku nga butang sa ginhimo niya sa aton. Nasadyahan kita.”

[Retrato sa pahina 13]

Sa adlaw sang amon kasal, 1957

[Retrato sa pahina 13]

Upod ang akon pamilya sang 1948: (sa atubangan, wala pa tuo) sanday Manfred, Berta, Sabine, Hannelore, Peter; (sa likod, wala pa tuo) ako kag si Jochen

[Mga retrato sa pahina 15]

Ang magamay nga libro nga gingamit sang panahon nga may pagdumili kag ang kagamitan sang mga “Stasi” sa pagpamati sing sekreto

[Credit Line]

Forschungs- und Gedenkstätte NORMANNENSTRASSE

[Retrato sa pahina 16]

Upod ang akon mga manghod: (atubangan, wala pa tuo) si Hannelore kag si Sabine; (likod, wala pa tuo) ako, sanday Jochen, Peter, kag Manfred