Pamatii ang Tingog sang Imo Konsiensia

“Ang mga Gentil nga walay kasogoan [sang Dios] nagahimo sa kinaugali sang ginakinahanglan sang kasogoan.”—ROMA 2:14.

1, 2. (a) Ano ang ginhimo sang madamo bangod sang ila pag-ulikid sa iban? (b) Anong mga halimbawa sang pag-ulikid sa iban ang makita sa Kasulatan?

GINKUYAP ang 20-anyos nga lalaki nga nagabantay sang tren kag nahulog sia sa riles. Nakita ini sang isa ka lalaki. Upod niya ang iya duha ka gamay pa nga mga bata nga babayi, apang ginbiyaan niya anay sila agod tabangan ang amo nga lalaki. Ginbutong niya ang kuyapon pakadto sa kanalkanal sa igutlan sang duha ka riles, kag ginhap-an niya sia agod indi sila nga duha maipit sang nagahagunos nga tren nga hinali nagdulog sa ibabaw nila. Mahimo sia tawgon sang iban nga isa ka baganihan, apang sia nagsiling: “Dapat himuon sang isa ang nagakaigo. Ginhimo ko ini bangod naluoy ako sa iya. Indi bangod luyag ko nga kilalahon ako ukon dayawon.”

² Mahimo may kilala ka nga nagrisgo sang iya kabuhi agod buligan ang iban. Madamo ang naghimo sini sadtong Bug-os Kalibutan nga Inaway II sang gintago nila ang mga dumuluong nga ginapangita sang kaaway. Dumduma man ang natabo kay apostol Pablo kag sa iya 275 ka kaupod sang malunod ang ila ginsakyan nga sakayan sa Malta, malapit sa Sicily. Gin-amuma sang mga tumandok yadtong mga dumuluong, kag ginpakitaan sila sing “pinasahi nga kalulo.” (Binuhatan 27:27–28:2) Ukon ano naman ang ginhimo sang isa ka Israelinhon nga bata nga babayi, nga bisan pa mahimo wala magrisgo sang iya kabuhi, apang nagpakita sing pag-ulikid sa isa ka Sirianhon nga nagbihag sa iya? (2 Hari 5:1-4) Kag dumduma man ang bantog nga parabola ni Jesus tuhoy sa mabinuligon nga Samaritano. Wala ginbuligan sang isa ka saserdote kag isa ka Levinhon ang halos patay na nga masigka-Judiyo nila, apang ginbuligan sia sang isa ka Samaritano. Natandog gid sini nga parabola ang tagipusuon sang madamo nga tawo nga may nanuhaytuhay nga kultura sa sulod sang madamo nga siglo.—Lucas 10:29-37.

3, 4. Ngaa ang pagkamainulikdon sang tawo nagasumpakil sa teoriya sang ebolusyon?

³ Matuod nga nagakabuhi kita sa “makahalanguyos nga mga tion nga mabudlay atubangon”; madamo ang “mabangis” kag “wala sing gugma sa kon ano ang maayo.” (2 Timoteo 3:1-3, NW) Walay sapayan sini, indi bala nga nakakita na kita sang mga tawo nga nagabulig sa iban, ayhan kita mismo ang ila ginbuligan? Ang huyog nga magbulig sa iban, bisan irisgo pa ang kaugalingon, kinaandan na lang amo nga ginatawag ini sang iban nga “pagkamahinuklugon.”

⁴ Ining pagkamabinuligon bisan pa nga irisgo ang kaugalingon makita sa tanan nga rasa kag kultura, kag nagasumpakil ini sa panudlo sang ebolusyon nga kon sin-o ang mabakod, sia ang mabilin. Si Francis S. Collins, isa ka geneticist nga nanguna sa pagtuon sang Estados Unidos agod labi nga mahangpan ang DNA sang tawo, nagsiling: “Ang pagkamainulikdon sang tawo nangin daku nga palaligban sang mga ebolusyonista. . . . Wala ini nagahisanto sa ginasiling nila nga ang gene makagod kag luyag sini nga amo ang mabilin.” Sia nagsiling man: “Ang mga tawo handa magbulig sa iban bisan pa sa indi bahin sang ila pamilya, rasa, katilingban, ukon relihion. . . . Daw indi man ini mapaathag sang teoriya ni Darwin.”

“Ang Tingog sang Konsiensia”

5. Ano ang pirme matalupangdan sa mga tawo?

⁵ Ginpatuhuyan ni Dr. Collins ang isa ka bahin sang aton pagkamainulikdon: “Ang tingog sang konsiensia nga nagasugo sa aton nga buligan ang iban bisan pa wala kita sing mabaton nga balos.” * Ang iya pagsambit sang “konsiensia” nagapahanumdom  sa aton sang ginsiling ni apostol Pablo: “Kon ang mga Gentil nga walay kasogoan nagahimo sa kinaugali sang ginakinahanglan sang kasogoan, sila kasogoan sa ila kaugalingon, bisan pa sila walay kasogoan. Nagapahayag sila nga ang ginakinahanglan sang kasogoan nasulat sa ila mga tagiposoon, samtang ang ila mga kaisipan man nagasaksi sini kag ang ila mga panghunahuna magasumbung ukon ayhan magaapin sa ila.”—Roma 2:14, 15.

6. Ngaa ang tanan nga tawo manabat sa Manunuga?

⁶ Sa iya sulat para sa mga taga-Roma, ginpakita ni Pablo nga ang mga tawo manabat sa Dios bangod ang Iya pagluntad kag mga kinaiya maathag nga ginapamatud-an sang mga butang nga makita. Amo gid sini ang matuod “kutub sang pagtuga sang kalibutan.” (Roma 1:18-20; Salmo 19:1-4) Matuod, madamo ang wala nagasapak sa ila Manunuga kag nagapatuyang sa ila kabuhi. Apang, kabubut-on sang Dios nga batunon sang mga tawo ang iya pagkamatarong kag maghinulsol sa ila malaut nga paggawi. (Roma 1:22–2:6) May mabakod gid nga rason ang mga Judiyo agod himuon ini kay sa ila ginhatag ang Kasuguan sang Dios paagi kay Moises. Apang, ginakilala bisan sang mga tawo nga wala ginhatagan sing “mga pinamolong sang Dios” nga ang Dios nagaluntad.—Roma 2:8-13; 3:2.

7, 8. Daw ano kalapnag ang pagbatyag sing katarungan, kag ano ang ginapahangop sini?

⁷ Ang isa ka mabakod nga rason kon ngaa dapat kilalahon kag tumanon sang tanan ang Dios amo ang ila kinaugali nga ikasarang sa paghibalo sang husto kag sala. Ang aton pagbatyag sang katarungan pamatuod nga may konsiensia kita. Handurawa ini: May mga bata nga nagahulat sang ila turno nga magsakay sa swing. Sa hinali lamang, gin-unahan sila sang isa ka bata. Madamo ang nagreklamo, ‘Kadaya sa imo!’ Nian pamangkuta ang imo kaugalingon, ‘Ngaa bisan ang mga bata pa daw nakahibalo kon ano ang husto?’ Ang ila reaksion nagapakita sang ila kinaugali nga ikasarang sa paghibalo sang husto kag sala. Si Pablo nagsulat: “Kon ang mga Gentil nga walay kasogoan nagahimo sa kinaugali sang ginakinahanglan sang kasogoan, sila kasogoan sa ila kaugalingon, bisan pa sila walay kasogoan.” Wala sia magsiling nga, “Kon kaisa,” nga daw talagsa lang ini matabo. Sia nagsiling nga “kon,” sa pagpahangop nga pirme gid ini nagakatabo. Buot silingon, ang mga tawo “nagahimo sa kinaugali sang ginakinahanglan sang kasogoan,” nga nagakahulugan nga ginapahulag sila sang ila kinaugali nga ikasarang sa paghibalo sang husto kag sala nga magpanghikot nahisanto sa nasulat nga mga sugo sang Dios nga mabasa naton mismo.

⁸ Ining kinaugali nga ikasarang sa paghibalo sang husto kag sala makita man sa madamo nga pungsod. Ang isa ka propesor sa Cambridge nagsiling nga ang mga kasuguan sang mga Babilonianhon, Egiptohanon, kag mga Griego, subong man sang Australiano nga mga Aborigine kag sang Tumandok nga mga Amerikano nagalakip sang “pagpakamalaut sa pagpamigos, pagpatay, pagluib kag pagbinutig, ang palareho nga talaksan nga pakitaan sing kaluoy ang mga tigulang, mga bata, kag ang mga maluya.” Kag si Dr. Collins nagsulat: “Ang ikasarang sa paghibalo sang husto kag sala lapnag gid sa bug-os nga kalibutan sa tunga sang espesyi sang tawo.” Wala bala ini nagapahanumdom sa imo sa ginasiling sang Roma 2:14?

Ang Imo Konsiensia—Paano Ini Nagapanghikot?

9. Ano ang konsiensia, kag paano ini makabulig sa imo antes mo himuon ang isa ka butang?

⁹ Ginapakita sang Biblia nga ang konsiensia amo ang kinaugali nga ikasarang sa pag-usisa kag pagtulutimbang sa imo himuon. Daw kaangay ini sang isa ka tingog sa sulod nimo nga nagasiling kon bala ang imo himuon husto ukon sala. Ginhinambitan ni Pablo ining tingog sa sulod niya: “Ang akon konsiensia nagapamatuod upod sa akon may kaangtanan sa balaan nga espiritu.” (Roma 9:1, NW) Halimbawa, ining tingog mahimo maghambal kon bala maayo ukon malain ang isa ka butang antes mo ini himuon. Ang imo konsiensia mahimo magbulig sa imo sa pagbinagbinag sang butang nga imo himuon kag mahimo magpahibalo sa imo kon ano ang imo batyagon pagkatapos nga mahimo mo ini.

10. Paano nagapanghikot ang konsiensia?

¹⁰ Sa masami, nagapanghikot ang imo konsiensia pagkatapos mo mahimo ang isa ka butang. Sang si David ginapangita ni Hari Saul, nakahigayon sia nga maghimo sing isa ka di-matinahuron  nga butang batok sa gintangdo ni Jehova nga hari, kag ginhimo niya ini. Sang ulihi, “ginatublag si David sang iya tagipusuon.” (1 Samuel 24:1-5, NW; Salmo 32:3, 5) Wala gingamit ang tinaga nga “konsiensia” sa sini nga rekord; apang amo ini ang nabatyagan ni David—natublag ang iya konsiensia. Tanan kita mahimo man tublagon sang aton konsiensia. May ginhimo kita, kag nian indi kita mapahamtang, kay ginakonsiensia kita bangod sa aton nahimo. Ang iban nga tawo nga wala magbayad sang ila buhis gintublag gid sang ila konsiensia, amo nga sang ulihi ginbayaran nila ini. Gintu-ad sang iban sa ila mga tiayon nga nanghilahi sila. (Hebreo 13:4) Busa, kon sundon sang isa ang dikta sang iya konsiensia, matigayon niya ang tunay nga kalipay kag paghidait.

11. Ngaa makatalagam nga ‘magpagiya na lang sa aton konsiensia’? Ilaragway.

¹¹ Gani, puede bala nga ‘magpagiya na lang kita sa aton konsiensia’? Bueno, maayo nga pamatian naton ang aton konsiensia, apang ang ginadikta sini mahimo magpatalang sa aton. Huo, ang tingog sang aton “pagkatawo sa sulod” mahimo magpatalang sa aton. (2 Corinto 4:16, NW) Binagbinaga ang isa ka halimbawa. Ginasugid sa aton sang Biblia ang tuhoy kay Esteban, isa ka matutom nga sumulunod ni Cristo nga “puno sang bugay kag gahom.” Ang iban nga mga Judiyo nagtabog sa iya pagua sa Jerusalem kag ginbato sia tubtob mapatay. Si Saulo (nga sang ulihi nangin si apostol Pablo) nagalantaw sa malapit kag “nagpahanugot” sa kamatayon ni Esteban. Ining mga Judiyo kumbinsido gid nga husto ang ila ginhimo amo nga wala sila gintublag sang ila konsiensia. Ayhan amo man sini ang pagpati ni Saulo, kay pagkatapos sini, sia ‘nagsambo pa sang pagpahog kag pagpamatay batok sa mga gintoton-an sang Ginoo.’ Maathag nga indi husto ang tingog sang iya konsiensia.—Binuhatan 6:8; 7:57–8:1; 9:1.

12. Ano ang isa ka butang nga mahimo makaimpluwensia sa aton konsiensia?

¹² Ano ang mahimo nakaimpluwensia sa konsiensia ni Saulo? Ang isa ka butang ayhan amo ang iya suod nga pagpakig-angot sa iban. Madamo sa aton ang mahimo nakapakigsugilanon sa telepono sa isa ka tawo nga ang iya tingog kaanggid gid sa tingog sang iya amay. Ayhan ang iya tingog napanubli niya, pero mahimo nga naimpluwensiahan man sia sang panghambal sang iya amay. Sing kaanggid, mahimo naimpluwensiahan si Saulo sang iya pagpakig-upod sa mga Judiyo nga nagdumot kay Jesus kag nagpamatok sa iya panudlo. (Juan 11:47-50; 18:14; Binuhatan 5:27, 28, 33) Huo, mahimo naimpluwensiahan sang mga kaupdanan ni Saulo ang nabatian niya nga tingog sa sulod niya, ang iya konsiensia.

13. Paano mahimo maimpluwensiahan sang palibot ang konsiensia sang isa?

¹³ Ang konsiensia mahimo man maimpluwensiahan sang kultura ukon palibot diin nagakabuhi ang isa, subong nga ang panghambal sang isa ka tawo mahimo maimpluwensiahan sang iya palibot. (Mateo 26:73) Amo gid sini ang mahimo natabo sa dumaan nga Asiria. Kilala sila sa pagpakig-away, kag ang ila natigib nga mga larawan nagalaragway sang ila pagpaantos sa ila mga bihag. (Nahum 2:11, 12; 3:1) Ang mga taga-Ninive sang adlaw ni Jonas ginalaragway nga “indi makakilala sang ila kamut nga too kag sang ila kamut nga wala.” Buot silingon, indi husto ang ila talaksan kon ano ang nagakaigo kag indi nagakaigo sa pagtamod sang Dios. Handurawa lamang kon paano naimpluwensiahan sang palibot ang konsiensia sang isa nga nagdaku sa Ninive! (Jonas 3:4, 5; 4:11) Sing kaanggid man sa karon, ang konsiensia sang isa ka tawo mahimo man maimpluwensiahan sang panimuot sang mga tawo sa palibot niya.

Pagpauswag sa Tingog sang Imo Konsiensia

14. Paano ginapabanaag sang aton konsiensia ang ginasiling sang Genesis 1:27?

¹⁴ Ginhatagan ni Jehova si Adan kag Eva sing regalo nga konsiensia, kag ang aton konsiensia napanubli naton sa ila. Ang Genesis 1:27 nagasiling nga ang mga tawo gintuga sa dagway sang Dios. Wala ini nagakahulugan nga ang Dios may pisikal nga lawas, kay sia espiritu samtang kita naman unod. Ang buot silingon sang gintuga kita sa dagway sang Dios amo nga may mga kinaiya kita subong sa iya, lakip na ang pagkahibalo sang husto kag sala kag konsiensia. Ginapakita sining katunayan ang isa ka paagi nga mapalig-on naton ang aton konsiensia, sa amo ginahimo ini nga mas masaligan. Kon sayuron, kilalahon pa naton sing maayo ang aton Manunuga, kag labi kita nga magasuod sa iya.

15. Ano ang isa ka paagi nga makabenepisyo kita bangod nakilala naton ang aton Amay?

 ¹⁵ Ginapakita sang Biblia nga si Jehova Manughatag sing kabuhi kag busa sia Amay naton tanan. (Isaias 64:8) Ang matutom nga mga Cristiano, nga ang ila paglaum langitnon man ukon pagkabuhi sa paraiso sa duta, makatawag sa Dios subong ila Amay. (Mateo 6:9) Dapat naton handumon nga mangin suod sa aton Amay kag busa hibaluon naton ang iya mga pagtamod kag mga talaksan. (Santiago 4:8) Madamo ang indi interesado sa paghimo sini. Kaangay sila sang mga Judiyo nga ginsilingan ni Jesus: “Kamo wala gid makabati sang iya tingug, ukon makakita sang iya bayhon; kag ang iya polong wala nagapadayon sa inyo.” (Juan 5:37, 38) Wala gid kita makabati sang tingog sang Dios, apang mahibaluan naton ang iya hunahuna paagi sa pagbasa sa Biblia, kag busa mailog naton sia kag ang aton pagtamod kaangay man sang iya.

16. Paano ginapakita sang rekord tuhoy kay Jose nga importante gid nga hanason kag sundon ang dikta sang aton konsiensia?

¹⁶ Ginapakita ini sang rekord tuhoy kay Jose nga nagapuyo sa balay ni Potifar. Ginsulay sia sang asawa ni Potifar. Bisan wala pa sadto sing nasulat nga tulun-an sa Biblia kag wala pa mahatag ang Napulo ka Sugo, si Jose nagsiling: “Paano bala niyan nga makahimo ako sining daku nga pagkamalaut, kag magpakasala batok sa Dios?” (Genesis 39:9) Wala niya ini ginhimo agod lamang pahamut-an ang iya pamilya kay malayo sila sa iya. Ang luyag gid niya nga pahamut-an amo ang Dios. Nahibaluan ni Jose ang talaksan sang Dios sa pag-asawahay—isa ka lalaki para sa isa ka babayi, ang duha ‘mangin isa ka unod.’ Kag mahimo gid nga nabatian niya ang ginbatyag ni Abimelec sang mahibaluan niya nga may bana na si Rebeca—nga ang paghulid sa iya sala kag magadala ini sing kasal-anan sa iya katawhan. Ginpakamaayo gid ni Jehova ang ginhimo ni Abimelec. Ginapakita sini ang Iya pagtamod tuhoy sa pagpakighilahi. Bangod nahibaluan ini tanan ni Jose, ginpamatian niya ang dikta sang iya napanubli nga konsiensia, amo nga ginsikway niya ang seksuwal nga imoralidad.—Genesis 2:24; 12:17-19; 20:1-18; 26:7-14.

17. Sa aton panikasog nga mangin kaangay sang aton Amay, ngaa mas maayo ang aton kahimtangan sangsa iya ni Jose?

 ¹⁷ Siempre pa, mas maayo ang aton kahimtangan sangsa iya ni Jose. May kompleto nga Biblia kita karon nga paagi sa sini mahibaluan naton ang hunahuna kag balatyagon sang aton Amay, lakip na ang iya ginakahamut-an kag ang iya ginadumilian. Kon mas madamo ang aton nahibaluan sa Kasulatan, mas magasuod pa gid kita sa Dios kag mailog naton sia. Samtang ginahimo naton ini, ang dikta sang aton konsiensia mahimo nga mangin kaangay gid sang hunahuna sang aton Amay. Labi pa ini nga magahisanto sa Iya kabubut-on.—Efeso 5:1-5.

18. Walay sapayan sang aton inagihan, ano ang aton himuon agod mangin masaligan ang aton konsiensia?

¹⁸ Kamusta naman ang impluwensia sang palibot sa aton konsiensia? Mahimo nga naimpluwensiahan kita sang hunahuna kag buhat sang aton mga paryente kag sang kahimtangan nga aton gindak-an. Sa amo ang aton konsiensia mahimo nga nagkunol ukon nagkibulon. Mahimo ang tingog sini kaangay sang “panghambal” sang mga yara sa aton palibot. Matuod nga indi naton mabag-o ang aton nagligad; apang makapili kita sang aton kaupdanan kag sang palibot nga may maayo nga impluwensia sa aton konsiensia. Ang isa ka importante nga tikang amo ang regular nga pagpakig-upod sa matutom nga mga Cristiano nga nagatinguha gid nga mangin kaangay sang ila Amay. Ang mga miting sa kongregasyon, lakip ang pagsugilanunay antes kag pagkatapos sini, nagahatag sa aton sing maayo nga kahigayunan nga mahimo ini. Makita naton ang pasad sa Biblia nga panghunahuna kag mga reaksion sang aton Cristianong mga kauturan, lakip ang ila kahanda sa pagpamati samtang ang ila konsiensia nagapabanaag sang panimuot kag dalanon sang Dios. Makabulig ini sa aton nga mapahisuno ang aton konsiensia sa mga prinsipio sa Biblia amo nga mapakita pa gid naton ang dagway sang Dios. Kon mapahisuno naton ang tingog sang aton konsiensia sa mga prinsipio sang aton Amay kag magsunod sang maayo nga impluwensia sang aton mga masigka-Cristiano, mangin mas masaligan ang aton konsiensia kag mas mapahulag kita nga pamatian ang ginadikta sini.—Isaias 30:21.

19. Ano nga aspekto sang konsiensia ang dapat naton talupangdon?

¹⁹ Apang, ang iban pirme gid ginabudlayan sa pagsunod sa ila konsiensia. Ang masunod nga artikulo magabinagbinag sang pila ka kahimtangan nga ginaatubang sang mga Cristiano. Paagi sa pagbinagbinag sining mga kahimtangan, makita naton sing maathag ang papel sang konsiensia, kon ngaa mahimo magkatuhay ang aton mga konsiensia, kag kon paano naton mapakita nga ginsunod gid naton ang tingog sini.—Hebreo 6:11, 12.

[Footnote]

Ano ang Imo Natun-an?

• Ngaa ang kinaugali nga ikasarang sa paghibalo sang husto kag sala, ukon konsiensia, makita sa tanan nga kultura?

• Ngaa nga dapat kita mag-andam nga magpagiya na lang sa aton konsiensia?

• Ano ang pila ka paagi nga mapauswag naton ang tingog sang aton konsiensia?

[Mga Pamangkot sa Pagtinuon]

[Mga piktyur sa pahina 23]

Si David gintublag sang iya konsiensia . . .

apang si Saulo sang Tarsus wala

[Piktyur sa pahina 24]

Mahanas naton ang aton konsiensia