Paano Ka Makakita sing Maayo nga Badbad sang Biblia?

ANG Biblia una nga ginsulat sa dumaan nga Hebreo, Aramaiko, kag Griego. Gani, ang kalabanan nagasalig sa mga badbad sang Biblia sa lenguahe nga nahangpan nila.

Sa karon, ang Biblia amo ang libro nga may pinakamadamo nga badbad​—ang pila ka bahin sini mabasa sa kapin sa 2,400 ka lenguahe. Sa pila ka lenguahe mabasa pa gani ini sa nanuhaytuhay nga mga bersion. Sa aton lenguahe, may pila man ka bersion sang Biblia, kag ayhan luyag mo gamiton ang pinakamaayo.

Agod may ideya ka kon ano nga badbad ang pinakamaayo gamiton, dapat mahibaluan mo ang sabat sa masunod nga mga pamangkot: Ano ang pila ka badbad sang Biblia nga matigayon karon? Ngaa ang pila ka badbad sang Biblia mas maayo sangsa iban? Kag ngaa dapat ka magmainandamon kon nagabasa ka sang pila ka badbad sang Biblia?

Tatlo ka Kategoriya sang Pagbadbad sa Biblia

Tuman kadamo ang mga estilo sang pagbadbad sa Biblia, apang gingrupo ini sa tatlo ka panguna nga mga kategoriya. Ang una amo ang interlinear nga badbad. Mabasa sa sini ang orihinal nga mga tinaga kag ang katumbas sang kada tinaga sa iban nga lenguahe.

Ang ikaduha amo ang paraphrase nga badbad. Ang mga manugbadbad sini nga bersion nagapagusto lang badbad sa mensahe sang Biblia suno sa ila paghangop, kag suno sa ginapatihan nila nga maluyagan sang ila bumalasa.

Ang ikatlo nga kategoriya naman yara sa tungatunga sang interlinear kag paraphrase. Ginatinguhaan sini nga bersion nga mapaalinton ang kahulugan kag estilo sang orihinal nga lenguahe, kag makahimo sing badbad nga maathag kag mahapos basahon.

 Ang Tinaga-por-Tinaga nga Badbad Bala ang Pinakamaayo?

Kon tumbasan lang sing iban nga tinaga ang kada tinaga sa orihinal nga lenguahe, ang kahulugan sang tagsa ka bersikulo sa Biblia mahimo nga indi sibu. Ngaa? Yari ang duha lamang sa madamo nga rason:

1. Wala sing lenguahe nga pareho gid sing gramatika, bokabularyo, kag pagbalay sang mga dinalan. Ang propesor sang Hebreo nga lenguahe nga si S. R. Driver, nagsiling nga ang mga lenguahe “magkatuhay indi lamang sa gramatika kag bokabularyo, kundi pati man . . . sa pagtingob sang mga ideya agod mangin dinalan.” Ang mga tawo nga magkatuhay sing lenguahe, magkatuhay man sing panghunahuna. “Amo kon ngaa,” dugang ni Propesor Driver, “indi pareho ang pagbalay sang mga dinalan sa kada lenguahe.”

Bangod wala sing lenguahe nga pareho gid sing bokabularyo kag gramatika sa Hebreo kag Griego nga gingamit sa pagsulat sang Biblia, ang tinaga-por-tinaga nga pagbadbad mabudlay hangpon kag mahimo nga sayop pa ang kahulugan. Binagbinaga ang masunod nga mga halimbawa.

Sa iya sulat sa mga taga-Efeso, gingamit ni apostol Pablo ang ekspresyon nga kon badbaron sing literal, “paagi sa dais sang mga tawo.” (Efeso 4:14, The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures) * Ini nga ekspresyon nagapatuhoy sa pagpangdaya sa mga sugal nga nagagamit sing dais. Apang sa kalabanan nga lenguahe, indi mahangpan kon ano ang pagpangdaya paagi sa dais. Gani, mas maathag kon badbaron ini nga “pagkatuso sang mga tawo.”

Sang nagsulat sia sa mga taga-Roma, gingamit ni Pablo ang Griego nga ekspresyon nga literal nga nagakahulugan sing “nagabukal sa espiritu.” (Roma 12:11, Kingdom Interlinear) Mahangpan bala ini sa imo lenguahe? Ang matuod nga kahulugan sini amo ang “magmainit sa espiritu.”

Sa iya labing bantog nga sermon, gingamit ni Jesus ang ekspresyon nga masami ginabadbad nga: “Bulahan ang mga imol sa espiritu.” (Mateo 5:3, Ang Biblia, Philippine Bible Society) Kon badbaron sing literal sa iban nga lenguahe, indi maathag ang buot silingon sang “mga imol sa espiritu.” Puede pa gani ini magpatuhoy sa mga tawo nga may diperensia sa hunahuna ukon sa mga  tawo nga wala sing ikasarang kag determinasyon. Apang, indi amo sina ang buot silingon ni Jesus. Sa baylo, ginatudlo niya nga ang kalipay wala nasandig sa pagtigayon sang materyal nga butang, kundi sa pagtuman sa panuytoy sang Dios. (Lucas 6:20) Gani, “ang mga mahunahunaon sang ila espirituwal nga kinahanglanon” ukon “ang mga nakahibalo nga kinahanglan nila ang Dios” amo ang sibu nga pagbadbad sini nga ekspresyon.​—Mateo 5:3; The New Testament in Modern English.

2. Ang kahulugan sang isa ka tinaga ukon ekspresyon mahimo magbag-o depende sa konteksto, nga amo ang mga impormasyon sa palibot sang teksto. Halimbawa, ang Hebreo nga ekspresyon nga kinaandan nga nagapatuhoy sa kamot sang tawo mahimo may madamo pa nga kahulugan. Depende sa konteksto, ini nga tinaga puede badbaron nga “ginsakpan,” “kabugana,” ukon “gahum.” (2 Samuel 8:3; 1 Hari 10:13; Hulubaton 18:21) Ang matuod, ini nga tinaga may kapin sa 40 ka nanuhaytuhay nga pagbadbad sa Ingles nga edisyon sang New World Translation of the Holy Scriptures.

 Ang pagbadbad sa isa ka tinaga nagadepende sa konteksto, gani halos 16,000 ka Ingles nga ekspresyon ang gingamit sang New World Translation agod mabadbad ang mga 5,500 ka Griego nga termino sa Biblia, kag kapin sa 27,000 ka Ingles nga ekspresyon para sa mga 8,500 ka Hebreo nga termino. * Ngaa indi pareho ang pagbadbad sa isa ka tinaga? Sa pagtamod sang mga manugbadbad, mas maayo nga badbaron ang tinaga suno sa konteksto sangsa badbaron ini sing literal. Apang, ginatinguhaan gid sang New World Translation nga kon posible, badbaron sing palareho nga tinaga ang isa ka tinaga sa Hebreo kag Griego.

Maathag nga sa pagbadbad sing Biblia, ang isa ka tinaga sa orihinal nga lenguahe indi kinahanglan nga badbaron sing palareho. Dapat hangpon kag hantupon sing maayo sang mga manugbadbad ang ila ginapili nga mga tinaga agod mabadbad nila sing sibu kag maathag ang orihinal nga lenguahe. Dugang pa, ang ila pagbalay sang mga tinaga kag mga dinalan dapat nga nahisuno sa gramatika sang iban nga lenguahe.

Kamusta ang Paraphrase nga mga Badbad?

Ang mga manugbadbad sang Biblia nga paraphrase nagapinagusto lang sa pagbadbad, amo nga indi sibu ang ila badbad sa orihinal nga lenguahe. Paano? Gindugangan nila sang ila opinyon ukon ginabuhinan ang pila ka impormasyon sang orihinal nga teksto. Daw maayo ang paraphrase nga badbad kay mahapos ini basahon. Apang, bangod suno ini sa paghangop sang manugbadbad, ang kahulugan sang orihinal nga teksto mahimo magburon ukon magbag-o.

Binagbinaga ang pagbadbad sang isa ka paraphrase nga Biblia sa modelo nga pangamuyo ni Jesus: “Amay namon sa langit, magpakilala ka.” (Mateo 6:9, The Message: The Bible in Contemporary Language) Ang mas sibu nga badbad sini nga pinamulong ni Jesus amo: “Amay namon nga yara sa langit, pakabalaanon ang imo ngalan.” Talupangda man ang pagbadbad sa Juan 17:26 sa iban nga Biblia. Suno sa isa ka paraphrase nga badbad, sang gab-i nga gindakop si Jesus, nangamuyo sia sa iya Amay: “Ginpakilala ko ikaw sa ila.” (Today’s English Version) Apang, ang mas sibu nga badbad sa pangamuyo ni Jesus mabasa: “Ginpakilala ko ang imo ngalan sa ila.” Natalupangdan mo bala nga ginatago sang iban nga manugbadbad ang katunayan nga may ngalan ang Dios kag dapat ini gamiton kag padunggan?

Ngaa Dapat Ka Magmainandamon?

Ginapatiko sang pila ka badbad ang ginsiling sang orihinal nga mga teksto tuhoy sa maayo kag malain. Halimbawa, ang Biblia nga The Message: The Bible in Contemporary Language nagsiling tuhoy sa 1 Corinto 6:9, 10: “Wala ninyo bala nahibaluan nga indi amo sini ang dapat nga paagi sang pagkabuhi? Ang indi makatarunganon nga mga tawo kag wala nagasapak sa Dios indi makabuylog sa iya ginharian. Yadtong nagagamit kag nagaabuso sa isa kag isa, nagagamit kag nagaabuso sang sekso, nagagamit kag nagaabuso sang duta kag sang tanan nga butang sa sini, indi kalipikado nga mangin pumuluyo sang ginharian sang Dios.”

Ipaanggid ini nga bersion sa mas sibu nga badbad sang New World Translation: “Ano! Wala bala kamo makahibalo nga ang di-matarong nga mga tawo indi makapanubli sang ginharian sang Dios? Indi pagtuguti nga mapatalang kamo. Wala sing mga makihilawason, ukon mga nagasimba sa mga idolo, ukon mga makihilahion, ukon mga lalaki nga ginahuptan para sa di-kinaugali nga mga katuyuan, ukon mga lalaki  nga nagahulid sa mga lalaki, ukon mga kawatan, ukon makagod nga mga tawo, ukon mga palahubog, ukon mga nagatamay sa iban, ukon mga manugkilkil nga makapanubli sang ginharian sang Dios.” Talupangda nga ang mga paggawi nga dapat naton likawan nga detalyado nga ginsambit ni apostol Pablo, wala ginsambit sa paraphrase nga badbad.

Ang pagtamod sang manugbadbad sa isa ka doktrina sa Biblia may impluwensia man sa iya pagbadbad. Halimbawa, sa 2 Tesalonica 2:3, ang Biblia nagsiling: “[Ini nga adlaw] indi . . . mag-abot kon indi anay mag-abot ang apostasya kag mapahayag ang tawo sang pagkamalinapason, ang anak sang kalaglagan.” Apang, sa Maayong Balita nga Biblia, nga ginbalhag sang Philippine Bible Society, mabasa: “Ina nga Adlaw indi mag-abot tubtob mahanabo ang katapusan nga Pagribok, kag mapahayag ang Malaut nga natalana na sa impiyerno.” Bisan pa nga ang termino nga gingamit sa orihinal nga teksto “kalaglagan,” gin-islan ini sang mga manugbadbad sing “impiyerno.” Ngaa ginhimo nila ini? Mahimo gid nga luyag nila sakdagon ang doktrina nga ang malauton indi paglaglagon, kundi paantuson sing dayon. *

Kon Paano Makakita sing Labing Maayo nga Badbad

Ang Biblia ginsulat sa lenguahe nga ginahambal adlaw-adlaw sang ordinaryo nga mga tawo subong sang mga mangunguma, manugbantay sing karnero, kag mga mangingisda. (Nehemias 8:8, 12; Binuhatan 4:13) Gani, ang isa ka maayo nga badbad sang Biblia dapat matigayon kag mahangpan sang tanan nga sinsero nga tawo bisan ano man ang iya kultura kag gindak-an. Ang isa ka maayo nga badbad dapat:

▪ Magpaalinton sang orihinal kag sibu nga mensahe nga ginpasulat paagi sa panuytoy sang Dios.​—2 Timoteo 3:16.

▪ Literal nga magbadbad sa mga tinaga sang orihinal nga lenguahe kon posible.

▪ Magpaalinton sing husto nga kahulugan sang tinaga ukon prase kon ang literal nga pagbadbad magapatiko ukon magapaburon sang kahulugan.

▪ Natural, maathag, kag mahapos basahon.

May amo bala sini nga badbad sang Biblia? Ang minilyon nga bumalasa sini nga magasin nagagamit sing New World Translation. Ngaa? Bangod nagaugyon sila sa ginhimo sang mga manugbadbad sini, nga mabasa sa introduksion sang una nga edisyon sini sa Ingles: “Wala kami sing may ginadugang nga ideya sa Kasulatan. Tubtob posible, ginatinguhaan namon nga mangin literal ang pagbadbad kon wala ini nagapatiko sang kahulugan kag indi balik-awot basahon, suno sa ginatugot sang Ingles nga lenguahe.”

Ang bug-os nga New World Translation ukon ang pila ka bahin sini naimprinta na sa kapin sa 60 ka lenguahe, sa kabilugan nga kapin sa 145,000,000 ka kopya. Kon matigayon ini nga badbad sa lenguahe nga imo mahangpan, pangabaya ang mga Saksi ni Jehova nga hatagan ka sing kopya agod mabasa mo ining sibu nga badbad sang Biblia.

Luyag sang mga interesado magtuon sing Biblia nga mahangpan kag matuman ang mensahe nga gikan sa Dios. Kon interesado ka man nga tun-an ini, dapat matigayon mo ang sibu nga badbad sang Biblia agod mabasa kag mahangpan ini.

[Mga footnote]

[Blurb sa pahina 21]

Daw maayo ang paraphrase nga badbad kay mahapos ini basahon. Apang, bangod suno ini sa paghangop sang manugbadbad, ang kahulugan sang orihinal nga teksto mahimo magburon ukon magbag-o

[Blurb sa pahina 22]

Ang bug-os nga New World Translation of the Holy Scriptures ukon ang pila ka bahin sini naimprinta na sa kapin sa 60 ka lenguahe, sa kabilugan nga kapin sa 145,000,000 ka kopya

[Kahon/​Piktyur sa pahina 20]

ISA KA DUMAAN NGA PARAPHRASE

Ang mga paraphrase, ukon ang mga badbad sang Biblia suno sa paghangop sang manugbadbad, ginahimo na sadto. Sang panahon sang mga Judiyo, ginatipon kag gina-edit nila ang mga teksto. Gintawag ini nga mga Aramaic Targum, ukon pagbadbad sang Kasulatan suno sa ila paghangop. Bisan pa indi ini sibu nga pagbadbad, ginapakita sini ang paghangop sang mga Judiyo sa pila ka mga teksto. Makabulig ini sa mga manugbadbad karon nga mahibaluan ang kahulugan sang mabudlay nga mga dinalan. Halimbawa, sa Job 38:7, ang “tanan nga anak sang Dios” ginpaathag nga “grupo sang mga anghel.” Sa Genesis 10:9 naman, ginpakita sang mga Targum nga ang paglaragway kay Nimrod nga masami ginabadbad nga “sa atubangan,” may mas mabug-at nga kahulugan nga “batok” ukon “nagapamatok.” Ini nga mga paraphrase ginagamit upod sa mga teksto sa Biblia, apang wala ini gintuyo nga magtal-us sa Biblia.

[Piktyur]

ANG ISA KA BAHIN SANG “BIBLIA POLYGLOTTA,” NI WALTON, NATAPOS SANG 1657 JOB 38:1-15

Teksto sa Hebreo nga Biblia (nga may Latin Interlinear Translation)

Ang pareho nga teksto sa Aramaic Targum

[Piktyur sa pahina 19]

ANG ISA KA BAHIN SANG “THE KINGDOM INTERLINEAR TRANSLATION OF THE GREEK SCRIPTURES,” EFESO 4:14

Sa wala makita ang tinaga-por-tinaga nga badbad. Sa tuo naman ang husto nga pagbadbad

[Credit Line sang piktyur sa pahina 18]

Background: Shrine of the Book, Israel Museum, Jerusalem