Nahibaluan Mo Bala?

Ano ang buot silingon ni Jesus sang ginsilingan niya si Saulo: “Ang padayon nga pagsipa sa mga pangsuntok nagapabudlay sa imo”?—Binuhatan 26:14.

▪ Sang panahon sang Biblia, ginagamit sang mga mangunguma ang mga pangsuntok para giyahan ang ila mga sapat samtang nagaarado. Ang pangsuntok nagalaba sing mga 2.5 metros. Ang isa ka punta sini mataliwis nga may matalom nga metal, gani kon magbato ang sapat sa pangsuntok, mapilasan sia. Ang pihak nga punta may metal nga daw tigib nga ginagamit sa pagkuha sang higko, lunang, ukon hilamon sa punta sang arado.

Kon kaisa, ang mga pangsuntok ginagamit nga mga armas. Gingamit sang Israelinhon nga hukom kag soldado nga si Samgar ang “sontok sa baka” sa pagpatay sa 600 ka Filistinhon.—Hukom 3:31.

Gingamit man ini sang Kasulatan sa malaragwayon nga paagi. Halimbawa, nagsulat si Hari Solomon nga ang mga laygay sang maalam nga tawo daw “subong sang mga suntok,” nga makagiya sa isa sa paghimo sing husto nga desisyon.—Manugwali 12:11.

Gingamit man ini ni Jesus sing malaragwayon sang ginlaygayan niya si Saulo, nga manughingabot sang mga Cristiano. Ginsilingan niya sia nga untatan ang “pagsipa sa mga pangsuntok.” Ginapahanumdom kita sini sang sapat nga nagabato sa paggiya sang iya tag-iya. Gintuman ni Saulo ang laygay ni Jesus kag ginbag-o ang iya kabuhi. Sang ulihi, nakilala sia bilang si apostol Pablo.

Paano nahibaluan sang mga Judiyo sang unang siglo ang oras kon gab-i?

▪ Ang mga Judiyo sang unang siglo C.E. nagagamit sang sundial para mahibaluan ang oras kon adlaw. Pero kon ginatabunan sang gal-um ang adlaw kag kon gab-i, ginagamit nila ang clepsydra, ukon water clock. Ginagamit man ini sang una sang mga Egiptohanon, Persianhon, Griego, kag mga Romano.

Suno sa The Jewish Encyclopedia, ginsambit sang Mishnah kag Talmud ang clepsydra nga “may lainlain nga tawag, ayhan bangod sarisari ang porma ukon desinyo sini, pero tanan ini nagapatuhoy sa isa ka proseso; ang amat-amat nga pagtulo sang tubig, nga amo ang kahulugan sang ‘clepsydra’ sa Griego.”

Paano ginagamit ang clepsydra? Ang tubig nagatulo halin sa gamay nga buho sang isa ka suludlan pakadto sa isa ka suludlan. Mahibaluan ang oras paagi sa nibel sang tubig sa duha ka suludlan, nga posible ginmarkahan sang mga takus.

Gingamit sa mga kampo sang Romano nga mga soldado ini nga orasan para mahibaluan ang apat ka bahin sang pagbantay sa gab-i. Ang tagsa ka bahin ginapahibalo paagi sa tunog sang trumpeta. Mahibaluan na sang mga nakabati kon san-o nagsugod kag matapos ang mga bahin sang pagbantay.—Marcos 13:35.