ANG Swahili isa ka lenguahe nga ginahambal sang mga 100 milyones ka tawo sa indi magkubos 12 ka pungsod sa sentral kag nasidlangan nga Aprika. * Amo ini ang nasyonal ukon opisyal nga lenguahe sa pila ka pungsod pareho sang Kenya, Tanzania, kag Uganda. Kag sa palibot nga mga pungsod, amo ini ang hinambalan nga ginagamit sang lainlain nga rehiyon sa pagnegosyo kag pagpakig-istorya.

Daku ang papel sang Swahili para mahiusa ang mga tawo sa Sidlangan nga Aprika. Halimbawa, sa Tanzania lamang may indi magkubos 114 ka lenguahe ang mga tribo. Imadyina nga nagalakbay ka sing 40-80 kilometros lang halin sa imo balay kag may masugata ka nga mga tawo nga lain na ang ila lenguahe! Kag ang kalabanan sa ila nagaistar lamang sa pila ka gamay nga lugar. Paano ka makig-istorya sa ila? Gani maayo gid nga may isa ka lenguahe nga maintiendihan sang tanan.

Ginapatihan nga ang Swahili ginahambal sugod pa sang mga ikapulo nga siglo. Gingamit ini nga lenguahe sa pagsulat sang ika-16 nga siglo. Ang mga nagatuon sang Swahili nakarealisar  nga ang pila ka tinaga may pagkaanggid sa Arabic. Ang matuod, indi magnubo sa 20 porsiento sang mga tinaga sa Swahili ang naghalin sa Arabic, samtang ang kalabanan halin sa African. Gani indi katingalahan nga sa sulod sang ginatos ka tuig, ang Swahili ginsulat sa Arabic nga letra.

Pero subong, ang Swahili ginasulat sa Roman nga letra. Ngaa? Para mahibaluan ang sabat, mabalik kita sa tungatunga sang ika-19 nga siglo sang ang una nga mga misyonero nga taga-Europa nag-abot sa Sidlangan nga Aprika, para iwali ang mensahe sang Biblia sa mga tumandok.

Sang 1499, sa tion sang bantog nga pagbiyahe ni Vasco da Gama nga naglibot sa nabagatnan nga punta sang Aprika, ginpakilala sang Portuges nga mga misyonero ang Katolisismo sa Sidlangan nga Aprika paagi sa pagtukod sang misyon sa Zanzibar. Pero sa sulod sang 200 ka tuig, gintabog sang mga tumandok ang mga Portuges kag ang “Cristianismo.”

Pagligad pa sang 150 ka tuig kag nawali liwat ang Pulong sang Dios sa Sidlangan nga Aprika. Sa sini nga tion, ang German nga misyonero nga si Johann Ludwig Krapf ang nagdala sini. Sang nag-abot sia sa Mombasa, Kenya sang 1844, halos Muslim na ang mga tawo sa baybayon sang Sidlangan nga Aprika, samtang ang madamo nga nagaistar sa mga uma nagasunod sa ila tradisyonal nga mga relihion. Nagapati si Krapf nga importante nga mapakilala ang Biblia sa tanan.

Nagsugod dayon sia sa pagtuon sang Swahili. Sang Hunyo 1844, wala madugay pag-abot niya, ginsugdan niya ang mabudlay nga pag-translate sang Biblia. Pero makapasubo nga pagkasunod nga bulan, napatay ang iya asawa nga duha pa lang sila ka tuig nga nakasal. Dayon pagligad sang pila lang ka adlaw, napatay man ang ila lapsag nga babayi. Bisan pa nasubuan gid sia, ginpadayon niya ang pag-translate sang Biblia. Sang 1847, ginbalhag ang una nga tatlo ka kapitulo sang tulun-an sang Genesis kag amo ang una nga naimprinta sa Swahili nga lenguahe.

Si Krapf amo ang una nga naggamit sang Roman nga letra sa Swahili sa baylo sang kinaandan nga Arabic. Lakip sa mga rason kon ngaa wala niya gingamit ang Arabic amo nga “ang Arabic nga alphabet mabudlay gamiton sang mga taga-Europa” nga magatuon sa ulihi sang lenguahe kag nga “ang Roman nga letra mangin mas mahapos para sa ‘mga Tumandok sa pagtuon sang lenguahe sang Europa.’” Ang Arabic nga letra padayon nga gingamit sang pila sa sulod sang madamo nga tinuig; ang mga  bahin sang Biblia ginbalhag sa sini. Pero paagi sa paggamit sang Roman nga letra mas mahapos nga matun-an ang Swahili. Sigurado gid nga nalipay ang madamo nga misyonero kag ang iban pa nga nagatuon sang Swahili sa sini nga pagbag-o.

Luwas nga si Krapf ang nanguna sa pag-translate sang Pulong sang Dios sa Swahili, naghimo sia sing tikang nga mabuligan ang mga translator sa ulihi. Naghimo sia sang una nga libro sang grammar kag diksionaryo sang Swahili.

Sang primero nga pagbalhag sang una nga tatlo ka kapitulo sang Genesis, ang ngalan sang Dios gin-translate lang nga “Labing Gamhanan nga Dios.” Pero sang hingapusan sang ika-19 nga siglo, may pila nga nag-abot sa Sidlangan nga Aprika para i-translate sa Swahili ang bilog nga Biblia. Lakip sa ila amo sanday Johann Rebmann, William Taylor, Harry Binns, Edward Steere, Francis Hodgson, kag Arthur Madan.

Talalupangdon nga ang pila sadtong una nga translation naglakip sang ngalan sang Dios, indi lang sa pila ka bahin sini kundi sa bilog nga Hebreo nga Kasulatan! Ang mga translator sa Zanzibar naggamit sang “Yahuwa” para sa ngalan sang Dios, samtang ang ara sa Mombasa nag-translate sini nga “Jehova.”

Sang 1895 matigayon na sa Swahili ang bilog nga Biblia. Sang masunod nga mga dekada, may pila pa ka translation nga puede matigayon, bisan pa nga ang pila sini wala maglapnag. Sang maaga nga bahin sang ika-20 nga siglo, ginpanikasugan gid nga himuan sing standard ang Swahili sa Sidlangan nga Aprika. Amo kon ngaa may Swahili Union Version nga Biblia sang 1952, nga amo ang pinakalapnag nga napanagtag. Bangod sini ang “Yehova” amo na ang kinaandan nga ginagamit nga translation sang ngalan sang Dios sa Swahili.

Pero makapasubo nga sang nauntat na ang pag-imprinta sang una nga translation, nauntat man ang paggamit sang ngalan sang Dios. Gindula ini sang pila ka bag-o nga translation, pero ginpabilin naman ini sang iban sa pila lang ka teksto. Halimbawa, sa Union Version, mabasa ang ngalan sang Dios sing 15 ka beses lamang, kag sa 2006 nga rebisyon sini, 11 na lang ini ka beses. *

Bisan pa gindula sina nga translation ang halos tanan nga ngalan sang Dios, may talalupangdon man ini nga bahin. Mabasa sa una nga mga pahina ang maathag nga pahayag nga Jehova ang ngalan sang Dios. Nakabulig gid ini sa mga tawo nga nagapangita sang kamatuoran nga matun-an ang ngalan sang aton Amay sa langit sa ila kaugalingon nga Biblia.

Pero wala diri natapos ang sugilanon. Sang 1996, ginpagua ang Bag-ong Kalibutan nga Badbad Sang Cristianong Griegong Kasulatan  sa Swahili. Amo ini ang una nga translation sa Swahili nga nagbalik sang ngalan ni Jehova sing 237 ka beses halin sa Mateo asta sa Bugna. Ginsundan ini sang 2003 sang ginpagua ang kompleto nga Biblia nga New World Translation of the Holy Scriptures sa Swahili. Subong, mga 900,000 na ka kopya sang Swahili nga edisyon ang naimprinta.

Wala na natago ang ngalan sang Dios sa mga titulo ukon ginbutang lang sa introduksion. Subong, kon basahon sang interesado nga mga tawo ang New World Translation sa Swahili, nagasuod pa gid sila kay Jehova sa kada tion nga mabasa nila ang isa sa sobra 7,000 ka beses nga ngalan niya.

Ini nga translation naggamit man sing mahapos maintiendihan kag moderno nga Swahili nga ginagamit pirme sang tanan nga taga-Sidlangan nga Aprika nga nagahambal sang Swahili. Dugang pa, gindula man ang mga sala nga translation sa pila ka teksto. Bangod sini, makasalig ang bumalasa nga “matadlong nga mga polong sang kamatooran” ang iya ginabasa kay gingiyahan ini sang aton Manunuga, si Jehova nga Dios.—Manugwali 12:10.

Madamo ang nagpabutyag sang ila pagpasalamat sa New World Translation sa Swahili. Si Vicent, 21 anyos nga ministro sang mga Saksi ni Jehova nga nagahinguyang sang madamo nga tion sa pagwali, nagsiling, “Nalipay gid ako kay simple lang nga Swahili ang gingamit sa New World Translation kag ginbalik sini ang ngalan ni Jehova.” Si Frieda nga iloy sang tatlo ka kabataan, nagbatyag nga mas mahapos na para sa iya nga ipaathag ang kamatuoran sa Biblia gamit ini nga translation.

Sobra 150 ka tuig na ang nagligad sugod sang gin-umpisahan ang pag-translate sang Biblia sa Swahili. Si Jesus nagsiling nga ‘ginpakilala niya ang ngalan sang iya Amay.’ (Juan 17:6) Subong, paagi sa paggamit sang New World Translation, nalipay ang sobra sa 76,000 ka Saksi ni Jehova nga nagahambal sang Swahili sa sentral kag nasidlangan nga Aprika nga ipakilala ang ngalan ni Jehova sa tanan.