Nahibaluan Mo Bala?
Ano nga sahi sang inugsulat kag tinta ang gingamit sang panahon sang Biblia?
Sa konklusion sang iya ikatlo nga sulat nga bahin sang Biblia, si apostol Juan nagsiling: “Madamo pa ako kuntani sang isiling sa imo, apang indi ko luyag nga isulat lang ini.” Ang orihinal nga Griego nga tinaga nga gingamit ni Juan literal nga nagakahulugan nga indi niya gusto magsulat gamit ang “itom [nga tinta] kag tabun-ak.”—3 Juan 13, The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures.
Ang inugsulat sang escriba human sa matig-a nga tabun-ak. Ginapataliwis ang isa ka punta sini, dayon ginagirian. Puede ini pataliwison liwat sang escriba paagi sa magaras nga bato. Daw pareho na ini sa moderno nga fountain pen nga may metal nga punta.
Ang kalabanan nga tinta human sa ginsamo nga biro ukon agyo kag tagok sang kahoy, nga amo ang nagapapilit. Ginabaligya ini nga mamala kag kinahanglan butangan sang hustuhan lang nga tubig antes gamiton. Wala ini nagapanalupsop sa sululatan nga human sa papiro ukon panit sang sapat. Gani kon magsala ang manunulat, mahapos lang niya ini mapanas paagi sa basa nga espongha, nga upod pirme sa iya mga kagamitan. Ini nga mga detalye parte sa tinta sang una nagabulig sa aton nga maintiendihan ang ginahunahuna sang mga manunulat sang Biblia sang ginsambit nila ang parte sa pagpanas sang mga ngalan sa libro sang handumanan sang Dios.—Exodo 32:32, 33; Bugna 3:5.
Ano nga sahi sang mga tolda ang ginhimo ni apostol Pablo?
Ang Binuhatan 18:3 nagasiling nga ang palangitan-an ni apostol Pablo amo ang paghimo sang tolda. Sang panahon sang Biblia, ginahabol sang manughimo sang tolda ang balahibo sang kamelyo ukon sang kanding para himuon nga tinabas nga tela. Dayon tambitambihon niya ini. Pero, madamo nga tolda sadto ang human sa panit. Ang iban naman human sa linen, nga ginahimo sa lugar ni Pablo sa Tarso. Mahimo naggamit si Pablo sang pila ukon tanan sini nga materyales. Pero samtang nagaobra sia upod kay Aquila, posible nga naghimo man sia sang linen nga panglipon sa adlaw para itabon sa bahin sang balay nga wala sing atop.
Mahimo natun-an ni Pablo ini nga obra sang pamatan-on pa sia. Ginapakita sang mga sinulatan sa Egipto nga sang panahon nga naggahom ang Roma, nagatuon na sang obra ang mga taga-Egipto sa edad nga 13 anyos. Kon nakatuon na si Pablo sang obra sa sina nga edad, mahimo nga sang 15 ukon 16 anyos sia, sagad na sia manabas kag manahi nga nagagamit sang pangbuho sa tela kag lainlain nga teknik sang pagtahi. “Sang makatapos na si Pablo sa pagtuon sang obra, mahimo ginhatagan sia sang iya kaugalingon nga mga gamit,” siling sang libro nga The Social Context of Paul’s Ministry. “Bangod mga kutsilyo kag pangbuho sang tela lang ang kinahanglan,” siling sina nga libro, “maayo nga palangitan-an ang paghimo sang tolda kay puede ini himuon bisan diin,” amo nga masuportahan ni Pablo ang iya kaugalingon bilang nagalakbay nga misyonero.