“May anemia ako sang tin-edyer ako,” siling ni Beth. “Kaluya sa akon, kadali kapuyon, nagapalanakit ang akon mga tul-an, kag nabudlayan ako sa pagkonsentrar. Ginresetahan ako sang akon doktor sing vitamins nga may iron. Gin-inom ko ini kag nagkaon sang masustansia nga pagkaon. Nabatyagan ko nga amat-amat nga nagnami ang akon pamatyag.”

Madamo man pareho kay Beth ang may anemia. Suno sa World Health Organization (WHO), duha ka bilyon ka tawo ukon mga 30 porsiento sang populasyon sang kalibutan ang may anemia. Sa nagauswag nga mga pungsod, ginabulubanta nga 50 porsiento sang mga babayi nga nagabusong kag 40 porsiento sang mga bata nga wala pa nag-elementarya ang may anemia.

Ang anemia mahimo may malubha nga epekto. Sa iban nga kaso, mahimo ini magresulta sa problema ukon sakit sa tagipusuon. Sa iban nga pungsod, anemia ang kabangdanan sang “20 porsiento sa napatay nga mga iloy,” siling sang WHO. Ang mga lapsag sang mga iloy nga may iron-deficiency anemia—nga amo ang kinaandan nga klase sang anemia—mahimo mabun-ag nga kulang sa binulan ukon kulang sa timbang. Ang kabataan nga may anemia mahimo mahinay ang pagdaku kag madali maimpeksion. Pero masami nga matapna ukon mabulong ang iron-deficiency anemia. a

Ano ang Anemia?

Ang anemia isa ka sakit. Ang mga tawo nga may anemia kulang sa red blood cells. Mahimo sarisari ang rason sini. Suno gani sa mga scientist, may sobra 400 ka klase sang anemia! May mga klase sang anemia nga temporaryo lang, pero ang iban permanente gid. Ang iban naman indi grabe, pero may ara man nga malubha.

Ano ang Ginatunaan sang Anemia?

May tatlo ka panguna nga kabangdanan ang anemia:

• Pagbuhin sang dugo nga nagresulta sa pagdiutay sang red blood cells sa lawas.

• Ang lawas indi makahimo sang bastante nga red blood cells.

• Ginaguba sang lawas ang red blood cells.

Sa bilog nga kalibutan, ang isa ka klase sang anemia nga kinaandan sa madamo nga tawo amo ang iron-deficiency anemia. Kon kulang sa iron ang lawas, indi ini makahimo sang bastante kag normal nga hemoglobin, ang elemento sa sulod sang red blood cells nga nagadala sang oxygen sa lawas.

Ano ang mga Sintomas sang Iron-Deficiency Anemia?

Sa umpisa, mahimo indi matalupangdan kag indi man grabe ang anemia. Sarisari ang sintomas sini, pero mahimo nalakip sa mga sintomas sang iron-deficiency anemia ang masunod:

• Pagbatyag sing sobra nga kakapoy

• Pagpalangyami sang mga kamot kag tiil

• Pagluya sang lawas

• Paglapsi sang panit

• Pagpalanakit kag paglingin sang ulo

• Pagpin-ot kag grabe nga pagkubakuba sang dughan, daw ginalagas ang pagginhawa

• Pagkatapok sang mga kuko

• Wala gana magkaon, ilabi sa mga lapsag kag kabataan

• Nagapangita ang ginhawa nga magkaon sang ice, starch, kag bisan sang duta

Sin-o ang Dali nga Magmasakit sang Anemia?

Ang mga babayi ang dali nga magmasakit sang iron-deficiency anemia kay ginaguwaan sila sang dugo sa tion sang ila menstruation. Dali man ma-anemic ang nagabusong nga mga babayi kon ang ila ginakaon kulang sa folate, ukon folic acid, nga isa ka vitamin B.

Mga lapsag nga kulang sa binulan ukon kulang sa timbang kay kulang man ang iron halin sa gatas sang iloy ukon ginabakal nga gatas.

Mga kabataan nga wala nagakaon sing masustansia nga pagkaon.

Mga vegetarian nga ang ila ginakaon kulang sa iron.

May malubha nga sakit, pareho sang sakit sa dugo, kanser, kidney failure, ulser, ukon pila ka sahi sang impeksion.

Kon Paano Mabulong ang Anemia

Indi tanan nga anemia matapna ukon mabulong. Pero sa masami, kon ang kabangdanan sang anemia kulang sa iron ukon vitamins matapna ini ukon mabulong paagi sa masustansia nga pagkaon nga may:

Iron. May ara ini sa mga karne, beans, lentehas, kag mga utan nga dark-green ang kolor. b Maayo man kon magamit sang kaldero nga human sa salsalon sa pagluto kay suno sa pagtuon makadugang ini sing iron sa pagkaon.

Folate. May ara ini sa mga prutas, mga utan nga dark-green ang kolor, green peas, kidney beans, keso, itlog, isda, almond, kag mani. May ara man ini sa mga pagkaon halin sa uyas nga may vitamins, pareho sang tinapay, cereal, pasta, kag kan-on. Ang indi natural nga klase sang folate amo ang folic acid.

Vitamin B-12. May ara ini sa karne, produkto nga halin sa gatas, cereal, kag mga soya.

Vitamin C. May ara ini sa maduga nga mga prutas, mga juice, katumbal, broccoli, kamatis, melon, kag mga strawberry. Ang mga pagkaon nga may vitamin C makabulig nga magamit sang imo lawas ang sustansia halin sa iron.

Sarisari ang pagkaon sa kada lugar. Gani hibalua kon ano nga mga pagkaon sa inyo lugar ang masustansia. Importante ini sa mga babayi, ilabi kon nagabusong ka ukon nagaplano nga magbata. Kon halungan mo ang imo lawas, mahimo malikawan nga mangin anemic ang imo bata. c