•  Ang dapat mo mahibaluan

•  Ang puede mo himuon

•  Ang ginasiling sang Iban

 Mahapos lang magpang-bully sa Internet. Sa Internet, “bisan ang mabuot nga mga bata nagapang-bully kay puede nga indi sila magpakilala,” siling sang libro nga CyberSafe.

 May mga tawo nga nagakabiktima pirme. Lakip sa ila ang mga hipuson, daw lain sa iban, ukon wala sing kompiansa sa kaugalingon.

 May malain ini nga mga epekto. Nagaresulta ini sa kasubo kag depresyon, kag ang iban gani nagahikog.

 Una, pamangkuta ang imo kaugalingon, ‘Gina-bully gid bala ako?’ Kon kaisa, makahambal sing masakit nga tinaga ang iban nga indi man nila hungod. Kon matabo ina, sundon naton ang maalamon nga laygay sang Biblia:

 “Indi ka mangakig dayon, kay ang nagapangakig dayon tanda sang isa ka buangbuang.”​—Manugwali 7:9, footnote.

 Pero kon ang isa hungod nga nagapakalain, nagapakahuya, ukon nagapamahog online, matawag ina nga pag-bully.

 Kon gina-cyberbully ka, tandai ini: Ang imo sabat mahimo makapahaganhagan ukon makapalala sang sitwasyon. Tilawi ang masunod nga mga opsyon.

 Indi pagsapaka ang nagapang-bully. Ang Biblia nagsiling: “Ang tawo nga maalamon nagahalong sa iya ginahambal, kag ang tawo nga may paghangop magapabilin nga kalmado.”​—Hulubaton 17:27.

 Ang isa ka rason nga insakto gid ini nga laygay: “Kay gusto gid sang nagapang-bully nga manginit ang ila gina-bully,” siling ni Nancy Willard sa iya libro nga Cyberbullying and Cyberthreats. “Kon manginit na ang biktima, kontrolado na sia sang nagapang-bully.”

 Ang punto: Kon kis-a, ang pinakamaayo nga himuon amo nga indi ini pagsapakon.

 Indi magbalos. Ang Biblia nagsiling: “Indi magbalos sang kahalitan sa kahalitan.”​—1 Pedro 3:9.

 Ang isa ka rason nga insakto gid ini nga laygay: “Kon mangakig ka, ginapakita mo lang nga maluya ka, kag manamian pa gid sila mag-bully sa imo,” siling sang libro nga Cyber-Safe Kids, Cyber-Savvy Teens. Kon magbalos ka, magua nga pareho ka man sa nagapang-bully.

 Ang punto: Indi paggatungi ang sitwasyon.

 Indi lang magpahimunong. Ang Biblia nagsiling: “Indi ka magpadaug sa malaut.” (Roma 12:21) May mahimo ka para mauntat ang pag-bully sa imo nga wala ginapalala ang sitwasyon.

 Halimbawa:

•   I-block ang nagapadala sa imo sing mga mensahe. “Kon indi mo mabasahan, indi ka masakitan,” siling sang libro nga Mean Behind the Screen.

•   I-save ang tanan nga ebidensia, bisan pa indi mo ini pagbasahon. Lakip sa sini ang masakit nga mga text, instant message, e-mail, mga post sa blog ukon social media, voice message, ukon iban pa nga paagi sang komunikasyon.

•   Hambala ang cyberbully nga mag-untat. Padal-i sia sing maathag kag serioso nga mensahe, pareho sang:

  •  “Indi na ’ko pagpadal-i sing message.”

  •  “I-delete ang imo gin-post.”

  •  “Kon indi ka mag-untat, ireport ta ka.”

•   Dugangi ang imo kompiansa sa kaugalingon. Pamensara ang imo ikasarang imbes ang imo mga kaluyahon. (2 Corinto 11:6) Pareho sa mga nagapangdaugdaug, ginabiktima sang cyberbully ang mga daw wala sing kompiansa sa kaugalingon.

•   Isugid sa isa ka adulto. Ang imo mga ginikanan ang una mo nga dapat sugiran. Puede mo man ini ireport sa website ukon service provider nga ginagamit sang cyberbully. Kon maglala ang sitwasyon, ireport ninyo ini sang imo mga ginikanan sa imo eskwelahan, sa mga pulis, ukon puede gani mangayo sing bulig sa mga abogado.

 Ang punto: May mahimo ka para mauntat ang pagpakalain ukon mapahaganhagan ang epekto sa imo sang ginahimo sang cyberbully.