1-2. Matu katara kuye morupa ndwi?

POVIKANDO tjiva, eṱe mape ya atu ripura kutja ehupu retu re ura “nozongondjero ozengi” nu katu hupu orure. (Job 14:1) Kunao iho tji tjita kutja povikando tuwe momuinyo. Ovakarere va Jehova ovengi morukapitaveze va ri mongaro ndjo. Nandarire tjiva aave vanga okukoka. (1 Ozomb. 19:2-4; Job 3:1-3, 11; 7:15, 16) Posi yokutja, Jehova aruhe ee ve huhumiṋa nokuveyanḓiparisa. Ovihorera vyawo mbyo vya tjangwa okutuhuhumiṋa nokutja tu rihongere ko.—Rom. 15:4.

² Morupa ndwi, matu katara kovihorera vyovakarere va Jehova tjiva mba yenena okutuurunga omauzeu pekepeke. Tjimuna Josef omuatje wa Jakob, omuhepundu Naomi nomukwe we Rut. Nu wina matu katara kOmulevi ngwa tjanga Epsalme 73 nomuapostele Petrus. Hapo Jehova we ve yanḓiparisa vi? Nu matu rihongo tjike okuza kovihorera vyawo? Omaziriro komapuriro ngo maye tupe ongamburiro kutja “Muhona u ri popezu na imba mbe noruhoze, nu u yama imba mbe rihahiza.”—Eps. 34:18.

3-4. Hapo pa tjitwa tjike ku Josef indu tja ri omutanda?

³ Josef wa ri nozombura ape 17, indu tja rota oturoto tuvari okuza ku Mukuru. Oturoto twi aatu hee kutja Josef ma rire omundu omunanḓengu ngu ma pewa ondengero yapeke okuza keṱunḓu re. (Gen. 37:5-10) Nungwari ousupi kombunda ya indu tja rota oturoto two, ehupo ra Josef ra rira ezeu. Oruveze ndwo omarumbi we kave mu raisire ondengero oparukaze. Kunao, owo ve mu randisa nu wa karira omukarere womuhongore moEngipte, wena Potifar. (Gen. 37:21-28) Ehupo ra Josef ra runduruka  tjimanga. Eye kaa ri puna ihe ngwe mu suverere nu wa karira omundu wonḓengu yokehi moEngipte. Nu wina aa ungura pomurumendu ngu hina aa karere Jehova.—Gen. 39:1.

⁴ Ehupo ra Josef ra ririra ko ezeu. Omukazendu wa Potifar wa kora ovizeze kutja Josef wa vanga okumutjera. Potifar kena pa kondja okukonḓonona owatjiri. Nungwari wa yumba Josef motjovakamburwa nu a pandekwa nouketanga. (Gen. 39:14-20; Eps. 105:17, 18) Ripura uriri Josef otjomundu omutanda kutja wa ri mongaro iṋe, indu tja kumininwa kutja wa vanga okutjera omukazendu wa Potifar. Nu wina kutja ovandu aave tjavi ohunga na Jehova, Mukuru wa Josef. Oukahu kutja ongaro Josef ndja ri mo ya tjita kutja ma we momuinyo.

5. Ovikwaye Josef mbya tjita kutja aha u momuinyo tjinene?

⁵ Indu Josef tja ri omukarere na indu tja paterwa motjovakamburwa, eye kaa yenene okurundurura ongaro ye. Ovikwaye mbye mu vatera kutja ma kare noumune ouwa? Pendje nokuyandja ombango ku imbi mbye hina aa yenene okutjita, eye aa yandja ombango koviungura mbya pewa okuungura. Posi yokutja, otjiṋa otjinanḓengu ku Josef ya ri okuyorokisa omutima wa Jehova. Nu mena ranao, Jehova wa tjita kutja oviṋa avihe Josef mbyaa tjiti vi kare nondoṋeno.—Gen. 39:21-23.

6. Omomuano uṋe oturoto Jesef twa rota mu twe mu huhumiṋa?

⁶ Wina mape ya Josef wa muna omayanḓiparisiro mokuripurira koturoto twa rota indu tja ri omutanda. Oturoto two twa raisa kutja eye ma ka hakaena rukwao ku neṱunḓu re nu ongaro ye mai runduruka okurira ombwa. Nu pa kara nao. Indu Josef tja ri nozombura ape 37, oturoto twa rota twa uta okuyenenisiwa momuano omuhimise.—Gen. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.    

7. Otja ku 1 Petrus 5:10, ovikwaye mbi ma vi tu vatere okutuurunga omauzeu?

⁷ Matu rihongo tjike? Otjihorera tja Josef matji tu zemburukisa kutja ouye mbwi we ura  nozondjito zouhasemba nu ovandu mape ya ave tu tjindi navi. Nu nandarire ovakambure ovakwetu mape ya ave tu hihamisa. Posi yokutja, indu tji twa vara Jehova Otjoruuwa poo Omaundiro wetu, eṱe kamaatu yandjere otjiṋa okutuwisa momuinyo poo okutjita kutja atu ha karere Jehova rukwao. (Eps. 62:6, 7; lesa 1 Petrus 5:10.) Nu wina zemburuka kutja mape ya Josef wa ri nozombura 17, indu Jehova tja tjita kutja ma kare noturoto two. Kunao, iho matji tu hongo kutja Jehova u nongamburiro movakarere ve omitanda. Ndino, omitanda omingi vi ri tjimuna Josef. Owo wina ve nongamburiro mu Jehova. Nu nandarire tjiva mape ya va paterwa motjovakamburwa mena rouṱakame wawo ku Mukuru.—Eps. 110:3.

8. Hapo pa tjitwa tjike ku Naomi na Rut?

⁸ Naomi neṱunḓu re va isa omaturiro wawo moJuda nu ave ka tura moMoab, mena rourumbu ounene mbwa ri po. Ngunda ve ri ngo, omurumendu wa Naomi, Elimelek wa ṱa. Nu eye wa isiwa novanatje vawo vevari ovazandu. Otja oruveze tjaaru kayenda, ovazandona vawo mbo va kupa ovasuko vOvamoab, ooRut na Orpa. Kombunda yozombura ape omurongo, ovanatje ovazandu mbo wina va ṱa, nu owo kava ri novanatje. (Rut 1:1-5) Ripura uriri kutja iho tja ri otjihihamise pu pe ṱapi kovakazendu vetatu mbo. Otjingaperi kutja Rut na Orpa aave yenene okukupwa rukwao. Posi yokutja, hapo ouṋe ngu ma tjevere Naomi ngwa ri omunene motjiwondo? Naomi wa wire momuinyo tjinene nga indu tja tja: “Amu ndji isana Naomi, okutja Omuṋingandu; ndji isaneye Mara, okutja Omunandjenda; orondu Ndjambi, Omunamasaaehe, tje ndji munisa ouzeu tjinene.” Mena roviṋa avihe ovivi mbya tjitwa mbi, Naomi wa tya okuyaruka koBetlehem, nu Rut wina wa ya puna ye.—Rut 1:7, 18-20.

9. Otja ku Rut 1:16, 17, 22, omomuano uṋe Rut ma tunduuza Naomi?

⁹ Otjikwaye tji tja vatera Naomi? Ya ri orusuvero oruṱakame. Otjotjihorera, Rut wa raisira Naomi orusuvero oruṱakame mokukara puna ye. (Lesa Rut 1:16, 17, 22.) MoBetlehem Rut aa ungura oukukutu okukapaha omakondero wovirya ku ye na Naomi. Nu mena ranao, ovandu va muna kutja Rut wa ri omukazendu omuwa nu ngwaa ungura oukukutu.—Rut 3:11; 4:15.

10. Omomiano viṋe Jehova ma raisa orusuvero ku imba mba ri nouhepe tjimuna ooNaomi na Rut?

¹⁰ Jehova wa yandja etwako kOvaisrael okuraisa otjari tje kovandu mba ri nouhepe tjimuna ooNaomi na Rut. Eye wa raera ovakarere ve kutja indu tji mave kondo ovihape vyovikunino vyawo, ave kondo nga kovikoro, kokutja imba mbe nouhepe ve yenene okuwonga. (Lev. 19:9, 10) Kunao ooNaomi na Rut kaave hepa okuningira ovikurya movandu.

11-12. Omomuano uṋe Boas ma tjita kutja Naomi na Rut ve kare nondjoroka?

¹¹ Otjikunino Rut ma kawonga mo ovirya tja ri otjomurumendu omutumbe wena Boas. Boas wa ṱunwa tjinene i yomuano Rut ma raisa orusuvero nouṱakame. Kunao, Boas kombunda wa ka kupa Rut nu a randa ehi nda ri oreṱunḓu ra Naomi, ndaa ri sokukarumatwa i yovanatje va Rut. (Rut 4:9-13) Owo va kara nomuatje omuzandu wena Obed, ngwa karira ihe omukururume wOmbara David.—Rut 4:17.

¹² Ripura uriri nondjoroka Naomi ndja ri nayo, otja tjaa pukata Obed nokutja ndangi ku Jehova. Posi yokutja, pe noviṋa vyarwe oviwa mbi mavi katjitwa moruyaveze. Indu Naomi na Rut tji mave kapendurwa, owo mave kara nondjoroka okutjiwa kutja Obed wa ri ihe omukururume wa Messias ngwa kwizikwa, ngu ri Jesus Kristus.

13. Ovikwaye ovinanḓengu mbi matu rihongo okuza kehungi ra Naomi na Rut?

 ¹³ Matu rihongo tjike? Indu tji matu munu omauzeu, eṱe mape ya atu u momuinyo, nu nandarire atu kara noruhoze. Nu atu munu kutja omauzeu wetu kamaaye zengururwa. Motuveze otja itwo, eṱe matu sokukara nongamburiro mu Tate wetu womeyuru nokukara popezu novakambure ovakwetu. Otjingaperi kutja, ka aruhe Jehova tje isapo omauzeu wetu. Otjotjihorera, eye ka kotorere omurumendu wa Naomi novanatje ve ovazandu komuinyo. Posi yokutja, Jehova ma yenene okutuvatera okutjinda omauzeu wetu okupitira moviṋa oviwa ovakambure ovakwetu mbi ve tu tjitira.—Omiano 17:17.

14. Ongwaye Omulevi umwe tja wire momuinyo tjinene?

¹⁴ Omutjange wEpsalme 73 wa ri Omulevi. Nu mena ranao, wa ri nondjingonekero yapeke yokukarera pondjuwo ondjapuke ya Jehova. Posi yokutja, pa ri oruveze mehupo re indu tja wire momuinyo tjinene. Omena ratjike? Eye wa uta okuṱa eruru na imba ovarunde noveritongamise. Ka kutja aa vanga okutjita oviṋa ovivi mbyaave tjiti, nungwari ya ri mena rokutja aa munu kutja owo va ri nehupo ewa pu indi ore. (Eps. 73:2-9, 11-14) Owo aave munika aayo ve noviṋa avihe, tjimuna outumbe, ehupo ewa nokuhina omauzeu. Indu Omulevi tjaa munu oviṋa mbyo, eye wa wire momuinyo tjinene. Nu wa tja: ‘Ya ri omungandjo, tji mbe ritjinda oukohoke, na tji mba raisa okuhinandjo kwandje.’ Oukahu kutja, oumune otja imbwo atja u tjita kutja ma ise okurikotamena ku Jehova.

15. Otja kEpsalme 73:16-19, 22-25, omomuano uṋe Omulevi ngwa tjanga Epsalme ndo ma tuurunga omerihahiziro?

¹⁵ Lesa Epsalme 73:16-19, 22-25. Omulevi wa ‘hita mOndjuwo ondjapuke’ ya Mukuru. Mondjuwo ya Mukuru eye wa yenena okukara puna varwe mbe rikotamena ku Jehova, okuripura nawa nokukumba ohunga nongaro ma ri. Nu mena ranao, eye wa uta okumuna kutja ee ripura ouyova, nokutja eye mape ya a pandjara oupanga ouwa kuna Jehova. Eye wina wa kamuna kutja ovarunde ve ri ‘poṋa opahezise’ nu mave kamuna “omaandero omayaukise.”  Omulevi aa sokukara noumune umwe ohunga noviṋa tjimuna Jehova, kokutja aha u momuinyo rukwao nokukara neruru novarunde. Indu tja tjita nao, eye wa ri nohange momuinyo nu wa ri nondjoroka. Eye wa tja: “Tji mbi na Ove, hi na tji me hepa kombanda yehi.”

16. Matu rihongere ko tjike kOmulevi ngo?

¹⁶ Matu rihongo tjike? Eṱe katu sokuṱeruru novandu mbe ha puratene ku Mukuru nu mbe munika aayo ve nehupo ewa. Ondjoroka ndji ve nayo ndjo oyoruveze orusupi uriri, nu owo kave nomaundjiro wokukahupa nga aruhe. (Omuzuv. 8:12, 13) Indu tji matu ṱeruru nawo, tuwa momuinyo nu iho mape ya a tji tjiti kutja tu pandjare oupanga ouwa mbu tu nawo kuna Jehova. Kunao, tji wa utu okukara noumune tjimuna wOmulevi ngo, tjita tjimuna eye. Kara nonḓuviro komirari vya Mukuru vyorusuvero, nu kara puna imba mbe tjita ombango ya Jehova. Tji wa suvera Jehova kombanda yoviṋa vyarwe, ove mo kara nondjoroka yatjiri. Nu wina mo kara mondjira ndji twara ‘komuinyo watjiri.’—1 Tim. 6:19.

17. Ovikwaye mbya tjita kutja Petrus ma we momuinyo?

¹⁷ Omuapostele Petrus wa ri omundu epatje. Posi yokutja, eye wina povikando tjiva aa hungire oviṋa nokuhinokuripura, mbyaavi tjiti kutja kombunda ma hihamwe omutima. Otjotjihorera, indu Jesus tja raera ovaapostele ve kutja eye ma ka hihamisiwa nokuṱa, Petrus we mu raera kutja, “Ape ha tjitwa nao kOve!” (Mat. 16:21-23) Okuzambo Jesus wa vyura Petrus. Indu otjimbumba tjovandu tji tje ya okukambura Jesus, Petrus wa hakahana nu a kondo okutwi komukarere womupristeri omunene. (Joh. 18:10, 11) Nu Jesus we mu vyura rukwao. Petrus wina oruveze rwarwe wa yenena okurihiva kutja eye kamaa isa Kristus, nandarire kutja ovaapostele varwe ve mwesa. (Mat. 26:33) Posi yokutja, Petrus kaari ombanḓe tjimuna tjee rimunu. Nu kombunda ongurova ndjo, eye wa uta okutira ovandu nu a pataṋa Jesus povikando vitatu. Petrus wa wire momuinyo nu “otja pita na karira tjinene.” (Mat.  26:69-75) Eye mape ya ee ripura kutja Jesus ke nokumuisira.

18. Omomuano uṋe Jesus ma vatera Petrus okutuurunga omuhihamwatima?

¹⁸ Posi yokutja, Petrus kaisire okukarera Jehova mena romuhihamwatima mbwa ri nawo. Kombunda yondataiziro ndja tjita ndjo, eye wa kayenda komurungu okurikotamena ku Jehova pu novaapostele varwe. (Joh. 21:1-3; Oviung. 1:15, 16) Hapo otjikwaye tji tje mu vatera? Petrus wa zemburuka kutja Jesus wa kumba komurungu wanao, kutja ongamburiro ye i kurire ko. Nu we riyarikaṋa ku Petrus kutja ma kayanḓiparisa ovakambure ovakwao. Jehova wa zuvira ongumbiro ndjo. Kombunda, Jesus omuini we rimunikisa ku Petrus okumuyanḓiparisa. (Luk. 22:32; 24:33, 34; 1 Kor. 15:5) Eye wina we rimunikisa kovaapostele ve avehe kombunda ya indu tji ve hina va pata omahundju ongurova ndjo. Otjikando ho, Jesus wa yandja oruveze ku Petrus okumuraera kutja we mu suvera pu pe ṱa pi. Jesus wa isira Petrus nu e mu pe oviungura ovingi.—Joh. 21:15-17.

19. Omomuano uṋe Epsalme 103:13, 14 mu ri tu raisira oumune wa Jehova indu tji twa tjiti ouvi?

¹⁹ Matu rihongo tjike? Omuano Jesus ma tjinda Petrus u raisa kutja eye u notjari tjimuna Ihe. Kunao, indu tji twa tataiza atu munu kutja Jehova ke nokutuisira. Zemburuka kutja Satan u vanga kutja tu rimune nao. Kunao, eṱe matu sokuripura ohunga nomuano Jehova me tu suvera nokutja u tjiwa omasa nomasorero wetu nu eye u vanga okutuisira. Nu eṱe matu sokuhorera ku ye indu varwe tji vetu hihamisa.—Lesa Epsalme 103:13, 14.

20. Morupa ndu maru kongorere ko matu katara kuye?

²⁰ Otjihorera tja Josef, Naomi na Rut, Omulevi na Petrus mavi tupe ongamburiro kutja Jehova “u ri popezu na imba mbe noruhoze.” (Eps. 34:18) Eye u yandjera kutja tu mune omauzeu nokuwa momuinyo povikando tjiva. Indu tji twa tuurunga omauzeu nombatero ya Jehova, ongamburiro yetu i kurira ko. (1 Petr. 1:6, 7) Morupa ndu maru kongorere ko, matu katara wina komuano Jehova me vatera ovakarere ve ovaṱakame mba u momuinyo mena rokutja kaweṱe ohomonena, poo mena romauzeu mehupo.