1. Matu tjiwa ye ohunga novarumendu ovakambure omitanda?

VARUMENDU ovakambure omitanda, mamu yenene okuungura ovingi mombongo. Ovengi veṋu mu nomasa. (Omiano 20:29) Nu mu ungura ovingi okuvatera ovakambure ovakweṋu. Ove mape ya u vanga okurira omuvatere wombongo. Posi yokutja, varwe mape ya ve muna kutja oove omuṱiṱi poo ko nondjiviro ndja yenene okupewa oviungura ovinanḓengu mombongo. Nandarire kutja oove omutanda, pe noviṋa mbi mo yenene okutjita kutja imba mbe ri mombongo yoye ve ku yozike.

2. Matu katara kuye morupa ndwi?

² Morupa ndwi matu tara kehupo rOmbara David. Nu wina matu katara koviṋa tjiva mbya tjitwa mehupo rozombara mbari za Juda, ooAsa na Josafat. Matu katara komauzeu tjiva ovarumendu vetatu mba ngu vari nawo, oviṋa mbi va tjita okuzengurura omauzeu ngo, nokutja ovarumendu omitanda mave rihongere ko ye okuza kovihorera vyawo.

3. Omomuano uṋe omitanda mu mave yenene okuvatera ovakurundu mombongo?

³ Indu David tjaari omutanda, varwe aave tjaterwa i yondjiviro ndjaari nayo. Oukahu kutja eye wa ri noupanga wopopezu kuna Jehova, eye wina wa ungura oukukutu okurira omunyande womizumbi omuwa. Nu wa ungurisa ondjiviro ndjo  okuvatera Ombara Saul ngwa zikwa i Mukuru. (1 Sam. 16:16, 23) Hapo varumendu omitanda mu nondjiviro ndji mai yenene okuvatera varwe mombongo? Ovengi veṋu mu nayo. Otjotjihorera, ovakurundu tjiva mape ya ave kara nondjoroka indu tji mo ve raisire omuano omusemba wokuungurisa oukombiuta womomake noviungurisiwa vyarwe vyouye wakandino, okutjita omakonḓononeno wawo wOmbeibela poo okurirongerisa kozombongarero zombongo. Ove mo yenene okuungurisa ondjiviro ndji u nayo ndjo okuvatera ovakurundu.

4. Tjimuna David, ovikaṋena viṋe ovarumendu ovakambure omitanda mbi mave sokukara navyo? (Tara kotjiperendero tjokombanda yokambo nga.)

⁴ David aa raisa kutja omundu womerizirira nu omuṱakame. Otjotjihorera, indu tjaari omutanda eye aa ungura oukukutu okutjevera ozonḓu za ihe. Omerizirira ngo yari omanaumba. Kombunda David wa raera Ombara Saul na tja: “Ami, omukarere woye, iye risire tate ozonyanda; nu tji pe ya ongeyama poo ongu nai hakana onyanda morupanda, iye i teza, e i tono ne hakana onyanda ndji motjinyo tjayo.” (1 Sam. 17:34, 35) David aa tjiwa kutja ma sokurikendera ozonḓu, nu eye eeze tjevere nouvanḓe. Ovarumendu ovakambure omitanda mave yenene okuhorera ku David mokuungura oukukutu okuyenenisa otjiungura atjihe tji va pewa.

5. Otja kEpsalme 25:14, otjikwaye otjinanḓengu tjinene ovarumendu omitanda tji mave yenene okutjita?

⁵ David tjaari omutanda wari noupanga wopopezu kuna Jehova. Oupanga we wari ounanḓengu tjinene pouvanḓe we poo okunyanda otjiharpe. Jehova wari Mukuru wa David nu wina wari Epanga re ropopezu. (Lesa Epsalme 25:14.) Otjiṋa otjinanḓengu tjinene ovarumendu omitanda tji mave yenene okutjita, okutumbuka popezu na Jehova. Indu tji va tjiti nao, owo mave yenene okumuna omerizirira omengi mombongo.

6. Ovandu tjiva vari noumune uṋe ohunga na David?

⁶ Ouzeu umwe David mbwari nawo owokutja ovandu tjiva aave munu kutja omuṱiṱi, poo ke nokuyenena okumuna omerizirira kaaṋi. Otjotjihorera, indu David tje riyandjera okurwisa Goliat, Ombara Saul wa kondja okumutjaera na tja: “Ove tjinga ingee au ri okaṱiṱi.” (1 Sam. 17:31-33) Komurungu wa nao, erumbi re re mu raera kutja eye omupikapike. (1 Sam. 17:26-30) Posi yokutja, Jehova kaa munu kutja David omuṱiṱi poo omupikapike. Eye aa  tjiwa David nawa. Nu David wa yenena okuzepa Goliat mena rokutja we riyameka kEpanga re Jehova.—1 Sam. 17:45, 48-51.

7. Mo rihongere ko ye kotjihorera tja David?

⁷ Mo rihongere ko ye kotjihorera tja David? Matu rihongo kutja tu sokukara nomuretima. Mape ya ape kambura oruveze ku imba mbee ku muna okuza kouṱiṱi okumuna kutja wa rire omundu omunene. Jehova tjinene kayandja ombango komuano mbu u munika. Eye u ku tjiwa nawa nu u tjiwa oviṋa mbi mo yenene okutjita. (1 Sam. 16:7) Pamisa oupanga woye kuna Mukuru. David wa tjita nao mokutara koviṋa Jehova mbya mema. Eye ee ripurire ko oukoto koviṋa mbyee rihongo ohunga nOmuute. (Eps. 8:3, 4; 139:14; Rom. 1:20) Otjiṋa tjarwe tji mo yenene okutjita, okuningira Jehova okukupa omasa ngu mo hepa. Otjotjihorera, hapo ovakweṋu mbu mu hita pamwe oskole ve ku nyekerera mena rokutja oove umwe wOvahongonone va Jehova? Indu tji peri nao, kumba ku Jehova meku vatere okutuurunga ouzeu mbwo. Nu ungurisa omirari mbi ri mEmbo re, omambo wetu nga zikamena kOmbeibela nouvidio. Aruhe tji mo munu omuano Jehova mu meku vatere okuzengurura ouzeu, ongamburiro yoye yokutja eye meku vatere momauzeu warwe mai kurire ko. Kunao indu varwe tji mave munu omuano mu u riyameka ku Jehova, owo mave kara nongamburiro move.

8-9. (a) Otjikwaye tji tja vatera David okuundja nomuretima ngunda ehiya rira ombara? (b) Ovarumendu ovakambure omitanda mave rihongere ko ye okuza kotjihorera tja David?

⁸ Ngatu tare kouzeu warwe David mbwa muna. Kombunda yokutwirisiwa otjombara, David aa sokuundja ozombura ozengi ngunda e hiya uta okuhonapara otjombara ya Juda. (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4) Otjikwaye tji tje mu vatera oruveze ndwo okuundja nomuretima? Pendje nokuwa momuinyo, David aa ungurisa oruveze ndwo okuungura oviṋa mbi ma yenene okutjita. Otjotjihorera, indu tjaa tupuka okuṱara ku Saul mehi rOvafilisti, eye aa ungurisa oruveze ndwo okurwisa ovanavita va Israel. Mokutjita nao, eye aa tjevere ehi ra Juda.—1 Sam. 27:1-12.

⁹ Ovarumendu ovakambure omitanda mave yenene okurihongera ko ye okuza kotjihorera tja David? Ungura pu mo yenene okuvatera ovakambure ovakweṋu. Tara kotjihorera tjomurumendu omukambure wena Ricardo. * Eye aa vanga okurira omukandjira woruveze aruhe okuza kouṱiṱi we. Posi yokutja, ovanene vombongo ve mu raera kutja ngunda keya yenena okurira omukandjira. Pendje nokuwa momuinyo poo okupindika, Ricardo wa ungurisa oruveze rwe orwingi okupita motjiungura tjokuzuvarisa. Eye wa tja: “Indu tji mbe ripura ohunga neronga ndo, mbi muna kutja tjiri ee hepa okutjita omarundurukiro. Ee kondjo okuyaruka kovandu avehe mba raisa onḓero nu ee rirongerisa nawa. Nu mba uta okukonḓonona Ombeibela ku nomuhongwa wandje omutenga. Otja tjee zuvarisa tjinene opee harere ko ouvanḓe.” Ricardo nai omukandjira woruveze aruhe nu omuvatere wombongo.

10. David wa tjita vi oruveze rumwe ngunda ehiya toora omukambo omunanḓengu?

¹⁰ Tara kotjiṋa tjarwe tji tja tjitwa ku David. Indu David tjaari mehi rOvafilisti okurihoreka ku Saul, eye novarumendu ve va isa omaṱunḓu wawo okukarwa ovita. Ngunda ave heripo, ovanavita nawo veya nave huura omaṱunḓu wawo. Mena rokutja David wari omurwe ombanḓe, atja irira oupupu kuye okumuna kutja ma yenene okuyama ovahuurwa. Posi yokutja, wa ningira Jehova okumuvatera.  Nombatero yomupristeri ngwi Abiatar, David wa pura Jehova kutja, “Hi tezere ovapunde mba?” Jehova wa raera David kutja nga tjite nao nu we mu kwizikira kutja ma toṋa. (1 Sam. 30:7-10) Mo rihongo ye okuza kehungi ndi?

11. Ovikwaye mbi mo yenene okutjita ngunda au hiya tjita ozondando?

¹¹ Pura varwe ngunda au hiya tjita ozondando. Pura ovanene voye. Ove wina mo yenene okumuna ondunge ndji mai ku vatere indu tji wa hungire ku novanene vombongo mbe nondjiviro. Jehova u nongamburiro movarumendu mba zika mba, nu ove wina mo yenene okukara nongamburiro muwo. Jehova u ve vara otja “oviyandjewa” mombongo. (Ef. 4:8) Ove mo yenene okutjita ozondando ozombwa indu tji wa horere kongamburiro yawo nokupuratena kondunge ndji mave kupe. Ngatu tare ku imbi mbi matu rihongo okuza kOmbara Asa.

12. Ovikaṋena viṋe Ombara Asa mbya ri navyo indu tja uta okuhonapara?

¹² Indu tjaari omutanda, Ombara Asa wari omurisusuparise nu wari ombanḓe. Otjotjihorera, ihe Abija tja ṱa, Asa wa rira ombara nu a isamo omerikotameneno aehe kovisenginina mehi. Eye wina wa “rakiza kotjiwaṋa tja Juda kutja tji tjite ombango ya Muhona, Ndjambi wooihe mukururume, nokutja tji kare nonḓuviro komatwako na komaraerero wa Ndjambi.” (2 Ekuruh. 14:1-7) Nu Omuetopi wena Serak tja rwisa Juda ku novarwe engete rimwe, Asa wa raisa ounongo indu tja ningira ombatero ku Jehova. Eye wa tja: “Muhona, kape na umwe ngu ma yenene okuvatera ingwi otjingundi ku ingwi omunamasa posi yaOve. Tu vatera nambano, Muhona, Ndjambi wetu, eṱe tjinga atwe riyameka kOve.” Omambo omawa ngo ye raisa kutja Asa wari nongamburiro onyingi kutja Jehova me mu yama novandu ve. Nu mena ra nao “Muhona wa havera Ovaetopi.”—2 Ekuruh. 14:8-12.

13. Ovikwaye mbya tjitwa ku Asa kombunda, nu omena raye?

¹³ Tjiri katjari otjiṋa otjipupu indu ovarwe vovita engete rimwe tji ve ya okumurwisa. Posi yokutja Asa we riyameka ku Jehova, nu eye wa toṋa. Ouhumandu, Asa tjaari nouzeu warwe, eye ke riyamekere ku Jehova. Indu ombara ombi yOvaisrael Basa tjaai vanga okumurwisa, Asa wa ningira ombatero okuza kombara ya Sirie. Tjiri ondando  ndjo ya eta oumba. Okupitira momuporofete ngwi Hanani, Jehova wa raera Asa kutja, “Ove tjinga awe riyameka kombara ya Sirie moruveze rwokuriyameka ku Muhona, Ndjambi woye, otjimbumba tjovita tjombara Sirie otji tja hena kove.” Mena ra nao, Asa aruhe aa kara movita. (2 Ekuruh. 16:7, 9, NW; 1 Ozomb. 15:32) Matu rihongo ye?

14. Ongwaye tji mo sokuriyameka ku Jehova, nu otja ku 1 Timoteus 4:12, ove mo rire omundu nguri vi indu tji wa tjiti nao?

¹⁴ Rira omurisusuparise nu kayende komurungu okuriyameka ku Jehova. Indu tji wa papitisiwa ove wa raisa ongamburiro nouṱakame ku Jehova. Nu Jehova wari nondjoroka tjinene okukuyakura meṱunḓu re. Ove nambano mo sokukayenda komurungu okuriyameka ku Jehova. Potwingi irira oupupu okuriyameka ku Jehova indu tji mo hepa okutjita ozondando ozonahepero tjinene. Posi yokutja, mo tjiti vi indu tji mo hepa okutjita ozondando zarwe nḓe heri ozonene? Tjiri ounahepero okuriyameka ku Jehova indu tji mo tjiti ozondando, tjimuna tji mo toorora omanyando, oviungura nozondando zarwe nḓu mo hepa okutjita mehupo roye. O riyameke kounongo woye omuini. Nungwari paha omirari mOmbeibela mbi mavi hitasana nongaro yoye, nu okuzambo arire ku wa toorere ko omukambo. (Omiano 3:5, 6) Indu tji wa tjiti nao, mo yorokisa omutima wa Jehova nu mo munu ondengero okuza ku imba mberi mombongo yoye.—Lesa 1 Timoteus 4:12.

15. Otja 2 Ekuruhungi 18:1-3; 19:2, ozondataiziro zeṋe Ombara Josafat nḓa tjita?

¹⁵ Povikando tjiva u tjita ozondataiziro mena rokutja kaove ohomonena tjimuna ovandu avehe. Posi yokutja otjiṋa ho katji sokukutjaera okuungurira Jehova otja pu mo yenene. Tara kotjihorera tjOmbara Josafat. Eye wa ri novikaṋena ovingi oviwa. Indu tjaari omurumendu omutanda, “eye wa karera Ndjambi wooihe nokuṱakamisa omatwako wa Ndjambi.” Eye wina wa hinda ovahongore kovihuro vya Juda okukahonga ovandu ohunga na Jehova. (2 Ekuruh. 17:4, 7) Posi yokutja Josafat povikando tjiva aa tjiti ozondando ozombi. Mena rondando imwe ombi ndja tjita, eye wa muna omavyuriro okupitira momukuramenepo wa Jehova. (Lesa 2 Ekuruhungi 18:1-3; 19:2.) Ovikwaye mbi mo rihongo okuza kotjihorera ho?

16. Ove mo yenene okurihonga tjike okuza kotjihorera tja Rajeev?

 ¹⁶ Yakura nu ungurire komavyuriro ngu wa pewa. Tjimuna ovarumendu omitanda ovengi, ove mape ya omunu ouzeu okutwapo otjiungura tja Jehova poruveze orutenga mehupo roye. Otjiṋa ho atji ku wisa momuinyo. Tara kotjihorera tjomurumendu omukambure omutanda wena Rajeev. Tji ma hungire ohunga noruveze indu tjaari omutanda, eye u tja: “Povikando tjiva ami hee tjiwa kutja hi ungure ovikwaye mehupo randje. Tjimuna omitanda omingi, ami mba suverere okurikuturisa orutu nokurya otjimuinyo, kombanda yokukara pozombongarero zombongo poo okupita motjiungura tjokuzuvarisa.” Ovikwaye mbya vatera Rajeev? Omunene wombongo we mu vyura. Rajeev wa tja: “Eye we ndji vatera okuripurira komurari mburi mu 1 Timoteus 4:8.” Rajeev nomerisusuparisiro wa ungurira komavyuriro ngo nu e ripura ohunga nokutja ovikwaye mbi ri ovinanḓengu mehupo re. Eye wa tja: “Ami mba tya okutwapo okuungurira Jehova momiano pekepeke otjotjiṋa otjinanḓengu mehupo randje.” Nu hapo kwa kongorera ye? Rajeev wa tja: “Kombunda yozombura ozonḓiṱi tji mbaza nokumuna omavyuriro ngo, ami mba zikwa otjomuvatere wombongo.”

17. Ovakambure ovanene motjiwondo ve kara noumune uṋe indu tji mave munu ovarumendu omitanda mbe karera Jehova?

¹⁷ Ovakambure ovanene motjiwondo tjiri ve nondangi kovarumendu omitanda mbe karera Jehova “nonḓuviro.” (Sef. 3:9) Owo ve tjaterwa i yonḓero nomasa ngu muna wo, wokuungura oviungura mbi mwa pewa. Owo tjiri ve mu suvera.—1 Joh. 2:14.

18. Otja komambo ngeri mOmiano 27:11, Jehova u noumune uṋe ohunga novarumendu omitanda mbe mu karera?

¹⁸ Varumendu ovakambure omitanda, amu roro okuzemba kutja Jehova we mu suvera nu u nongamburiro mweṋe. Eye wa kwizika kutja momayuva omasenina mape kara otjimbumba otjingi tjovazandu omitanda mbu mave riyandja oveni okumuungurira. (Eps. 110:1-3) Eye ma tjiwa kutja mwe mu suvera nu mu vanga okumuungurira otja pu mamu yenene. Kara nomuretima nu raisira varwe omuretima. Indu tji wa tataiza yakura omavyuriro ngu mo munu, nu ye vara kutja yazu ku Jehova. (Hebr. 12:6) Ungura oukukutu motjiungura atjihe tji wa pewa. Nu tjinenenene, yorokisa omutima wa Iho womeyuru moviṋa avihe mbi mo tjiti.—Lesa Omiano 27:11.