1. Ongwaye eṱe atuhe tji tu hepa omahuhumiṋino?

ATUHE tu hepa omahuhumiṋino. Ngahino rumwe ozongendo, nokuwamomuinyo, nomuhihamwatima ya rira orupa rwehupo retu. Mape ya kutja tu kondja nomauzeu nge etwa i youkurundu, poo omitjise, poo twa zepaisa omusuverwa wetu. Tjiva vetu tu tjindwa navi i varwe. Ozondjito zoutwe novitandi vye tu kondoroka. Nu tjiri, eṱe tu nouatjiri kutja “otuveze otuzeu” twi oviraisiro ovikahu vyokutja tu ri “momayuva omasenina,” nu eyuva arihe tji ra kapita ri tu eta popezu tjinene nouye oupe. (2 Tim. 3:1) Posi yokutja, eṱe mape ya kutja ngamba tu undja orure okumuna omakwizikiro wa Jehova okuyenenisiwa, nu omauzeu wetu yeririrako omengi. Nambano, omahuhumiṋino matu ye vaza pi?

2, 3. (a) Matu tjiwa ye ohunga na Habakuk? (b) Ongwaye tji matu ka tara kembo ra Habakuk?

² Okumuna eziriro, indjo tu hite membo ra Habakuk. Embo ndi tjiukirwa kena ra Habakuk mari yenene okutuvanḓiparisa, nandarire kutja omatjangwa kaye raisa ehupo novitjitwa vye oukahu. Ena re ndo mape ya ri heya “Okupukata.” Ihi mape ya tji heya omuano Jehova me huhumiṋa nokupukata poo komuano ovakarere ve mu  ve ṱaṱera ku ye nongamburiro. Habakuk wa hungira kuna Mukuru, nu we mu pura omapuriro a ma vanga okutjiwa. Nu tji wa tara nawa, omapuriro ngo we ye pura mena retu, mena rokutja Jehova wa hinga Habakuk okutjanga ehungi rawo ndo.​—Hab. 2:2.

³ Ombeibela kai tu raere ovingi ohunga nomuprofete Habakuk, nungwari ehungi ndi pokati ke na Jehova ondi tu raera oviṋa ohunga na ye. Embo ndi orupa ‘romambo aehe nga tjangwa mOmatjangwa’ nu ri ri mEmbo ra Mukuru, Ombeibela, “kokutja tu kare nomaundjiro, nga zikama mouretima na momapandiparisiro ngu twa pewa i Omatjangwa.” (Rom. 15:4) Eṱe matu munu ouwa waye membo ra Habakuk kourike wetu? Mari tu vatere okumuna kutja okukambura mu Jehova ku heya tjike. Nu wina, omaprofetero wa Habakuk ye tu raisira kutja eṱe matu yenene okukara nomutima omupore nandarire kutja tu ri moruhoze nomauzeu. Mokuripurira ku imbyo, nambano indjo tu hite membo ra Habakuk nozombaze azeyembari.

4. Ongwaye Habakuk tja ri mombameno?

⁴ Lesa Habakuk 1:2, 3. Habakuk wa hupire moruveze oruzeu tjinene. Eye aa hihamwa tjinene orondu wa ri mokati kovandu ovarunde nu mbaa ri ovindandi. Hapo ozondjito zawo zourunde maze yanda ruṋe? Ongwaye Jehova tja kambura orure okuṱuna oviṋa mbyo? Avihe Habakuk mbyaa munu ya ri ouhasemba noṋiṋikizire ndja i tjitwa i ovandu vehi re omuini. Eye aa munu kutja kape tji nombatero. Nungwari ngunda e ri moruveze rouzeu ndo, eye wa kumba ku Jehova kutja ma vatere. Habakuk mape ya wa uta okumuna kutja Jehova kena konatja. Nu mape ya aa munu kutja Mukuru ma kambura orure okumuvatera. Hapo ove wa rora okukara mongaro tjimuna ndja ri nomukarere wa Mukuru ngwi?

5. Otjikwaye otjinanḓengu tji matu rihongere kembo ra Habakuk? (Tara kotjiperendero pomautiro worupa ndwi.)

⁵ Hapo Habakuk wa pandjara ongamburiro mu Jehova? Wa uta okumuna kutja omakwizikiro wa Mukuru kaye nokuyenenisiwa? Kako katjiperi! Mokukumba nokuhepura ozongendo ze nḓo ku Jehova, otjiraisiro tjokutja eye ngunda u nongamburiro mu Jehova nu ka movandu. Oukahu kutja aa hihamwa mena rokutja kaa zu kutja ongwaye Mukuru tji ma kambura orure nao, poo ongwaye Jehova tji ma sokumuyandjera okukara mongaro otja indjo. Mokuyandjera Habakuk okutjanga ozongendo ze nḓo, Jehova wa tjita kutja tu rihongereko otjiṋa otjinanḓengu hi: Atu roro okutira okumuraera ozongendo zetu poo omakeyakeyero ngu tu nawo. Mouatjiri, eye u tu ningira kutja tu hungire avihe mbi ri momitima vyetu ku ye. (Eps. 50:15; 62:8) Omiano 3:5 wina ri ṋunisa omambo ngo mokutja ngatu ‘ṱakame mu Muhona nomitima vyetu avihe’ nu atu ‘riyameke ku imbi mbi matu tjangovasi matu tjiwa.’ Habakuk mape ya aa tjiwa omambo ngo nu we yeṱakamisa mehupo re.

6. Ongwaye okukumba tje ri otjiṋa otjinanḓengu?

⁶ Habakuk wa toora omukambo wokutumbuka popezu na Jehova, ngu ri Epanga nu Ihe mu ma yenene okukambura mo. Habakuk kena pa panḓera pozongendo ze, poo okuṱaṱera koumune we uriri. Moruveze rwanao, eye wa kumba ohunga nouzeu we, tji tjiri otjihorera otjiwa kweṱe. Kombanda yanao, Jehova, eye ngu u zuvira ozongumbiro, u tu ṋanga kutja tu raise ongamburiro yetu mu ye mokukumba ohunga nouzeu wetu. (Eps. 65:2) Nu tji twa tjiti nao, matu munu omuano Jehova mu ma ziri ozongumbiro zetu, nomuano eye mu metu rongo norusuvero. (Eps. 73:23, 24) Eye me tu vatere okumuna omuano eye mbwe ripura kainatja kutja otjikwaye  tji matji tu hihamisa. Ongumbiro ndji mai zu komutima wetu otjiraisiro tjongamburiro yetu mu Mukuru.

7. Jehova wa raisa ongaro iṋe komerikendero wa Habakuk?

⁷ Lesa Habakuk 1:5-7. Tjaa za nokuisa ozongendo ze momake wa Jehova, Habakuk mape ya ee ripura kutja nambano Jehova ma tjiti vi. Otja ngu ri Ihe omunatjari nu ngu zuva oviṋa nawa, Jehova kena pe mu rokohera mena rokutja ma unauna. Mukuru aa tjiwa kutja owo ya ri omaunaunino mena roruhoze nomihihamo. Kunao Jehova wa raera Habakuk kutja ma tjiti vi kOvajuda mbe he ri ovaṱakame mbo moruyaveze. Nu mape ya Habakuk ongwa ri omundu omutenga Jehova ka raera kutja omaandero woruveze rozondjito ozombi ndo ru ri popezu tjinene.

8. Ongwaye eziriro ra Jehova tji ri ha ri momuhunga imbwi Habakuk maa undjire ko?

⁸ Jehova wa raera Habakuk kutja u ri pokutoora omikambo. Nu ma ungurisa Ovababilon okuyandeka omuhoko omurunde mbo, nu tjiri omberero yomuhoko omurunde mbo ya ri korunḓenḓe. Mokuhungira omambo nga “neṋe mamu kumisiwa i imbi mbi mamu munu,” Jehova wa raisa kutja ombanguriro ye mai ya moruveze Habakuk ngunda ee nomuinyo poo ngunda imba mba hupa moruveze rumwe na ye ave nomuinyo. Eziriro ra Jehova ka ra ri momuhunga imbwi Habakuk maa undjire ko. Hapo indi onda ri eziriro esemba koruhoze rwe? Imbi Jehova mbye mu raera vya raisa kutja omauzeu ngunda ma ye kaenda komurungu kotjiwaṋa atjihe tjOvajuda. Nu Jehova wa tya okuungurisa Ovababilon okuyandeka Ovajuda. Ovababilon vari ovanautwe, va ri ovazepe nu ka va ri nombinḓu komutima okukapita ovandu va Habakuk omuini, owo mbaave tja ve tjiwa omirari vya Jehova. Hapo nu ongwaye Jehova tji ma sokuungurisa otjiwaṋa tjovanavisenginina okuyeta omberero kovandu ve? Andakuzu oove ngu wa zuu omambo wa Jehova ngo otjo tjita vi?

9. Habakuk mape ya wa pura omapuriro yeṋe?

⁹ Lesa Habakuk 1:12-14, 17. Nandarire kutja Habakuk wa zuva omambo wa Jehova wokutja ma ungurisa Ovababilon okuyandeka ovandu ovarunde ongondoroka na ye, eye ngundee kaa zuu nawa. Nandarire nao, eye we risusuparisa na raere Jehova kutja ma kaende komurungu okurira “Oruuwa” rwe. (Deut. 32:4; Jes. 26:4) Habakuk wa kara nongamburiro morusuvero notjari tja Mukuru. Kunao omuprofete kaa tira okupura Jehova omapuriro warwe. Omapuriro tjimuna: Ongwaye Mukuru tji ma yandjere kutja ovandu mOjudea ve ririre ko ovavi? Ongwaye tje hi nokuhakahana okuyandeka ovandu mbo? Ongwaye Omunamasaehe tji ma yandjere ozongaro okuririra ko ozombi? Ongwaye tja “mwina” indu ourunde tji wa takavara? Eye ‘Omuyapuke. . . . omeho we omayapuke tjinene nga tji ye hi nokusokutara mourunde.’

10. Mape ya atu kara vi mongaro tjimuna ya Habakuk povikando?

¹⁰ Povikando tjiva, mape ya atu kara mongaro ndja ri na Habakuk. Tu puratena ku Jehova. Tu lesa nokukonḓonona Embo re nongamburiro yomasa, nu imbi vi tupa omaundjiro. Eṱe wina tu zuva omakwizikiro we momahongero ngu tu muna okupitira motjira tje. Posi yokutja nandarire kutja tu tjita oviṋa avihe mbi mape ya atu utu okuripura kutja, ‘Hapo omauzeu ngu tu muna maye yanda ruṋe?’ Hapo Habakuk okuzambo wa tjita vi nu matu rihongero ko tjike?

11. Habakuk we rimanena okutjita tjike tja za nokupuratena ku Jehova?

¹¹ Lesa Habakuk 2:1. Jehova wa porisa omutima wa Habakuk mehungi ra wo ndo. Monao, eye wa muna kutja ma undju ku Jehova okuṱuna oviṋa. Nu ihi katjiṋa tja hakahana okuripura oiri ndjo uriri, orondu eye  aa yarukire momambo we wokutja “ami me hirimana ame undju eyuva okuya.” (Hab. 3:16) Ovakarere va Mukuru varwe ovaṱakame wina va undja nomuretima, nu va twapo otjihorera otjiwa ku eṱe kutja atu ha yumbu ohama kokuundja ku Jehova.​—Mika 7:7; Jak. 5:7, 8.

12. Ovikwaye vyarwe mbi matu rihongere ku Habakuk?

¹² Ongaro Habakuk ndja raisa mai tu hongo ye? Otjitenga, atu isa okukumba ku Jehova, kainatja kutja ouzeu mbwe tu wire wa sana pi. Otjitjavari, matu hepa okupuratena ku imbi Jehova mbi me tu raere okupitira mEmbo re na motjira tje. Otjitjatatu, ngatu undje ku Jehova nomuretima, atu nongamburiro yokutja eye ma isapo omauzeu wetu moruveze rwe omuini. Tji twa kaenda komurungu okuhungira kuna Jehova otjepanga retu, nokumupuratena nomuretima, tjimuna Habakuk tja tjita, eṱe wina matu kara nomutima omupore mbu mau tupe onḓarorure. Omaundjiro wetu maye tu pe omuretima, owo mbu mau tupe enyando nandarire kutja tu ri momarorero. Omaundjiro ye tu pa ongamburiro yokutja Tate wetu womeyuru ma toora omikambo.​—Rom. 12:12.

13. Omahuhumiṋino yeṋe ngu matu yevaza mu Habakuk 2:3?

¹³ Lesa Habakuk 2:3. Jehova tjiri wa ri nohange nomuano Habakuk me rimanena okuundja ku ye. Nu Mukuru Omunamasaehe aa munu nawa ouzeu Habakuk maa ri. Okutja, Mukuru wa huhumiṋa omuprofete we norusuvero mokumuraera kutja eye me mu pe omaziriro komapuriro we. Onguturiro komauzeu we nga mai ya tjimanga. Mouatjiri Mukuru, aa raere Habakuk kutja: “Kara nomuretima, kambura mwami. Eziriro randje ma ri ya nandarire kutja mape munika aa yo ma ri wombo!” Jehova we mu zemburukisa kutja eye u noruveze ndwa twapo okuyenenisa omakwizikiro we. Eye wa raera Habakuk okuundja omayenenisiro wondando ye. Nu tjiri omuprofete ngwi ma munu omakwizikiro wa Jehova a maye yenenisiwa.

14. Matu sokutjitavi tji tu ri mouzeu?

¹⁴ Okuundja ku Jehova nomuretima nokuyandja ombango ku imbi mbi metu raere mavi tu pe ongamburiro nomutima omupore kutja tu ri momauzeu. Jesus wa ṋuṋisa kutja matu yenene okukambura mu Jehova otjomutjiwe woruveze Omunenenene, nu kaku yandja ombango ‘kotuveze nomayuva’ Mukuru omuini nge hiya tjivisa. (Oviung. 1:7) Okutja, arikana atu yumbu ohama nungwari ngatu undje nomerisusuparisiro, nongamburiro, nomuretima, a matu ungurisa oruveze rwetu nawa okukarera Jehova otja pu matu yenene.​—Mar. 13:35-37; Gal. 6:9.

15, 16. (a) Omakwizikiro yeṋe omawa nge ri membo ra Habakuk? (b) Omakwizikiro ngo yetu honga tjike?

¹⁵ Ku imba ovasemba mbe kambura mu ye, Jehova we ve kwizikira kutja: “Imba ovasemba ombu mave hupu, orondu owo ovaṱakame,” nu “ehi mari ura nondjiviro younene wa Ndjambi.” (Hab. 2:4, 14) Ii, imba mbe kambura mu Mukuru nomuretima mave kamuna omuinyo.

¹⁶ Okuuta okuzuva omakwizikiro nge ri mu Habakuk 2:4, mape ya aye zuvakwa tjimuna oviṋa vyakauriri. Nungwari, omuapostele Paulus wa muna kutja omambo wa Jehova ngo omananḓengu tjinene nga tja ungurisa omambo wezeva ndo povikando vitatu! (Rom. 1:17; Gal. 3:11; Hebr. 10:38) Nandarire kutja omusemba ma munu omauzeu nga sana pi, indu tja ṱakama mu Jehova na kara nongamburiro mu ye, eye ma munu omakwizikiro wa Jehova a maye yenenisiwa. Jehova u tu raera kutja ngatu tare koruyaveze.

17. Embo ra Habakuk ri tu pa omakwizikiro waye?

¹⁷ Embo ra Habakuk ri tu honga oviṋa oviwa kweṱe atuhe mbu tu hupa momayuva omasenina  nga. Jehova u yandja omakwizikiro womuinyo ku ngamwa auhe ngu ma raisa ongamburiro nouṱakame mu Ye. Ngatu kaende komurungu okukurisa ongamburiro yetu mu Mukuru, kainatja kutja tu ri kehi yomauzeu nga sana pi. Okupitira mu Habakuk, Jehova we tu kwizikira kutja metu vatere nokutuyama. Eye u tu ningira norusuvero kutja tu kare nongamburiro mu ye, nokuundja nomuretima koruveze indu ouye auhe tji mau urisiwa novandu mbe nondjoroka nongaro ombore kehi yOuhona wa Mukuru.​—Mat. 5:5; Hebr. 10:36-39.

18. Omambo wa Jehova ya ṱuna vi ku Habakuk?

¹⁸ Lesa Habakuk 3:16-19. Omambo wa Jehova ya ṱuna Habakuk tjinene. Eye we ripurira koviṋa Jehova mbya tjitira ovandu ve moruveze orukuru. Kunao wa yenena okukara nongamburiro yomasa mu Mukuru. Eye aa tjiwa kutja Jehova ma toora omikambo tjimanga! Iho tja huhumiṋa omuprofete ngo, nandarire kutja aa tjiwa kutja omauzeu me ri ka ye nokuyandera mbo. Omakeyakeyero Habakuk nga ri nawo ya tanaukira mondjoroka nongamburiro ndji ha teratera momasa wa Jehova wokuyama ovandu ve. Eye wa hungira omambo nge hi nomazembiro nu nga raisa ongamburiro, nge hi na indu ya hungirirwe i omundu. Ovakonḓonone tjiva ve kambura kutja omambo nge ri mezeva 18 ye heya kutja, “Ami me tuka mena renyando mu Muhona; Ami me yoroka nu menyanda menyando ra Mukuru.” Tjiri ingo omambo omanauatjiri kweṱe atuhe! Kakutja Jehova we tu pa omakwizikiro omawa uriri, nungwari eye wetu pa ouatjiri wokutja eye ma yenenisa tjimanga nu hakahana ondando ye onene ndjo.

19. Matu yenene vi okumuna omahuhumiṋino tjimuna Habakuk?

¹⁹ Oukahu kutja, ombuze ya Habakuk oini i honga ounanḓengu wokukara nongamburiro mu Jehova. (Hab. 2:4) Eṱe matu yenene okukara nongamburiro otja indjo indu tji twe kurisa oupanga wetu kuna Jehova momiano vitatu mbi (1) okupanḓera pongumbiro, okuraera Jehova omauzeu nozongendo zetu azehe; (2) okuyandja ombango yapeke kembo ra Jehova nomuhunga auhe mbu tu pewa okupitira motjira tje; (3) nokuundja nouṱakame nomuretima ku Jehova. Nu imbyo ooviṋa Habakuk mbya tjita. Nandarire kutja wa uta embo re noruhoze, eye wa kamana nongamburiro nenyando ehimise. Arikana ngatu horere ku ye, kokutja eṱe wina tu mune orusuvero rwa Tate wetu Jehova, tji me tu pukata! Tjiri indwi orusuvero nu omahuhumiṋino eṱe ngu tu muna mouye wonḓorera mbwi.