ORUPA RWOMAKONḒONONENO 48
Kara nongamburiro kutja Jehova me ku vatere moruveze rwouzeu
“[Amu] mumapara . . . Ami mbi ri puna eṋe.” —HAG. 2:4.
EIMBURIRO 118 “Tu wezira ko ongamburiro”
OMAPU KU MATU KATARA a
1-2. (a) Omomuano uṋe ongaro yetu na indji yOvajuda mba yaruka koJerusalem mu i ri tjimwe? (b) Kahurura omauzeu tjiva Ovajuda ngu va muna. (Tara kokawongo nga “ Omayuva wooHagai, Sakarja na Esra.”
HAPO povikando tjiva u rikenda ohunga noruyaveze? Ngahino wa pandjara oviungura nu u rikenda kutja eṱunḓu roye mo ritumbu vi. Mape ya o rikende ohunga nondjeverero yeṱunḓu roye mena rezunganeno mopolotika, na tji matu munu ondatumisire poo omapirukiro koviungura vyetu vyokuzuvarisa. Hapo ove u muna omauzeu otja ingo? Omuano Jehova ma vatera Israel otjikuru indu tji va mwine omauzeu otja ingo, maku ku yanḓiparisa indu tji u muna omauzeu tjingewo.
2 Ovajuda mba hupire oure womuinyo wawo moBabilon, aave hepa ongamburiro yomasa okuisa outumbe nehupo ewa moBabilon. Nu wina aave sokutoora ouyenda okuyenda kehi ovengi vawo ndaave ha tjiwa nawa. Indu owo tji va vaza, aave munu ko ouzeu okutumba omaṱunḓu wawo. Wina mwa ri ozondjakaha mokati kOuhonapare wa Persie nomapirukiro okuza koviwaṋa ongondoroka nawo. Tjiva aave munu ko ouzeu okutwa po omatungururiro wondjuwo ondjapuke ya Muhona otjotjiṋa otjinanḓengu mehupo rawo. Ape mombura ndji 520 K.O.Z., Jehova wa hinda ovaprofete vevari ooHagai na Sakarja, okuvatera ovakarere ve okukara nonḓero yokurikotamena ku ye. (Hag. 1:1; Sak. 1:1) Otja tji matu kamuna, oviungura vyovaprofete mbo vya ri nondoṋeno. Kombunda yozombura 50 nḓa kapita, imba mba kotoka koJerusalem aave hepa okutunduuzwa rukwao. Esra ngwa ri onongo mOmatwako wa Muhona we ya koJerusalem okuza koBabilon okuyekutunduuza ovakarere va Mukuru okutwa po omerikotameneno wouatjiri otjotjiṋa otjitenga mehupo rawo.—Esra 7:1, 6.
3. Omapuriro yeṋe ngu matu katara ko? (Omiano 22:19)
3 Tjimuna omaprofetero wa Hagai na Sakarja tji ya vatera ovakarere va Mukuru morukapitaveze okukayenda komurungu okukara nongamburiro mu Jehova moruveze ovandu tjaave ve pirukire, oyo wina maye yenene okutuvatera okukara nongamburiro mu Jehova nandarire kehi yomauzeu ngu tu muna ndino. (Lesa Omiano 22:19.) Otja tji matu katara kombuze ya Mukuru ndja yandjwa i Hagai na Sakarja nokukonḓonona otjihorera tja Esra, matu kazira omapuriro nga: Omomuano uṋe Ovajuda mu va ṱuninwe i yomauzeu ngo? Omena raye tji matu sokutwa po ombango ya Mukuru otjotjiṋa otjitenga mehupo retu nandarire kutja matu munu omauzeu? Omomuano uṋe mu matu yenene okukurisa ongamburiro yetu mu Jehova kehi yomauzeu?
OMUANO OMAUZEU MU YA TJITA KUTJA OVAJUDA AVE HA KARA NONḒERO
4-5. Omena raye Ovajuda tji va pandjara onḓero yokutungurura ondjuwo ondjapuke?
4 Indu Ovajuda tji va kotoka koJerusalem, owo va ri noviungura ovingi tjinene. Owo va hakahana okutunga otjipunguhiro nomazikameno wondjuwo ondjapuke ya Muhona. (Esra 3:1-3, 10) Posi ya katjisupi, owo va pandjara onḓero yawo. Omena raye? Owo kaave tungu ondjuwo ondjapuke ya Muhona uriri, posi ya wina aave tungu ozondjuwo zawo oveni nokukuna kutja ve tumbe omaṱunḓu wawo. (Esra 2:68, 70) Wina va muna omapirukiro okuza kovanavita na wo mbaave kondjo okutjaera omatungururiro wondjuwo ondjapuke ya Muhona.—Esra 4:1-5.
5 Ovajuda mba kotokere wina va ṱunwa i yongorongova nomauzeu wopolotika. Ehi rawo ra rira orupa rwOuhonapare wOvapersie. Kombunda yonḓiro yOmbara ya Persie Kirus mombura ndji 530 K.O.Z., ombara ndja kongorera ko Cambyses, ya hinga ovita ku nOvaengipte. Ngunda ave ri mondjira okuyenda koEngipte, ovarwe ve vovita aave vanga ovikurya, omeva nomara kOvaisrael tjaa tji tjiti kutja ehupo rawo ri ririre ko ezeu. Indu Ombara ndja kongorera ko, Darius omutenga tja uta okuhonapara, ngunda mwa ri omauzeu omengi tjimuna ovapirukire nozondjakaha mOuhona wa Persie. Ozongaro azehe nḓa, za tjita kutja ovengi mba kotoka ve rikende ohunga nokutja mave tumbu vi omaṱunḓu wawo. Mena romauzeu ayehe ngaave munu, Ovajuda tjiva aave munu kutja indwo karuveze oruwa okutungurura ondjuwo ondjapuke ya Muhona.—Hag. 1:2.
6. Otja ku Sakarja 4:6, 7, omauzeu yeṋe yarwe Ovajuda ngu va muna nu otjikeṋa Sakarja tje ve kwizikirwa?
6 Lesa Sakarja 4:6, 7. Kombanda yokumuna omauzeu wongorongova nomauzeu wopolotika, Ovajuda aave munu ondatumisire wina. Mombura ndji 522 K.O.Z., ovanavita va kara nondoṋeno okutjaera omatungururiro wondjuwo ondjapuke ya Muhona. Posi ya Sakarja wa raera Ovajuda kutja Jehova ma ungurisa omasa wombepo ye okuvevatera okukayenda komurungu nandarire kehi yomauzeu. Mombura ndji 520 K.O.Z., Ombara Darius we ve yandjera kutja ve kayende komurungu noviungura vyokutunga ondjuwo ondjapuke ya Muhona nu we ve pa ovimariva. Nu wina wa yandja erakiza kozongooneya okuvevatera.—Esra 6:1, 6-10.
7. Jehova wa sere vi Ovajuda mba yaruka koJerusalem ondaya indu tji va twa oviungura vye poruveze orutenga?
7 Jehova wa ungurisa Hagai na Sakarja okukwizikira ovakarere ve kutja me ve vatere indu tji va twa po otjiungura tjokutungurura ondjuwo ondjapuke ya Muhona poruveze orutenga. (Hag. 1:8, 13, 14; Sak. 1:3, 16) Tji va za nokutunduuzwa i yovaprofete, Ovajuda va uta notjiungura tjokutungurura ondjuwo ondjapuke ya Muhona rukwao mombura ndji 520 K.O.Z., nu va mana otjiungura hi kehi yozombura ndano. Mena rokutja owo va twa po oviungura vya Jehova poruveze orutenga nandarire kutja va ri nomauzeu omengi, Jehova we ve pa oviṋa mbyaave hepa kutja ve hupe nu wina we ve vatera kutja ve kare popezu na ye. Nu otjiṋa hi tja tjita kutja ve rikotamene ku Jehova nondjoroka.—Esra 6:14-16, 22.
KARA NONḒERO MOKUTJITA OMBANGO YA MUKURU
8. Omomuano uṋe omambo nge ri mu Hagai 2:4 mu maye tu vatere okutjita ombango ya Mukuru? (Wina tara komambo wokehi.)
8 Otjiṋa otjinanḓengu kweṱe okuzemburuka kutja matu hepa okukara nonḓuviro kerakiza rokukara norupa motjiungura tjokuzuvarisa, mena rokutja ondatumisire ondirise i ri popezu. (Mar. 13:10) Mape ya ai rire ouzeu okuyandja ombango kotjiungura tjokuzuvarisa indu tji tu nouzeu wovimariva poo indu tji matu munu omapirukiro motjiungura tjokuzuvarisa. Ovikwaye mbi mavi tu vatere okutwa po Ouhona wa Mukuru poruveze orutenga? Eṱe matu sokukara nongamburiro kutja Jehova u ri pu na eṱe. Eye me tu vatere indu tji twa kayenda komurungu okutwa po Ouhona wa Mukuru poruveze orutenga. Ku nao katu notjiṋa okutira.—Lesa Hagai 2:4.
9-10. Ovakupasane va muna vi ouatjiri womambo wa Jesus nge ri mu Mateus 6:33?
9 Ngatu tare kotjihorera tja Oleg na Irina, b ovakupasane mbaave karere otjovakandjira ovakarerere. Kombunda yokutjindira kombongo ku kwa ri nouhepe, owo va pandjara oviungura vyawo mena rwouzeu wongorongova mehi. Kainatja kutja owo kava ri noviungura ovikarerere ape moure wombura, owo aave munu ombatero ya Jehova nu ovikando tjiva aave vaterwe i yovakambure ovakwao. Otjikeṋa tji tje ve vatera okutjinda omauzeu wawo? Oleg, rutenga ngwee ri munu ombameno wa tja: “Okukara motjiungura tjokuzuvarisa tjinene kwe tu vatera kutja tu yandje ombango koviṋa imbi ovinanḓengu tjinene mehupo.” Owo va kayenda komurungu okukara norupa okuura motjiungura tjokuzuvarisa ngunda amave paha oviungura.
10 Eyuva rimwe tji va kotoka konganda okuza kotjiungura tjokuzuvarisa, ve ye ku vaza ozondjaṱu mbari mu mwa ri oviṋa mbyaave hepa, nḓa etwa i omurumendu omukambure epanga rawo ngwa hinga ape oure wozokilometa 160 okuveetera oviṋa mbyo. Oleg wa tja: “Eyuva ndo eṱe twa muna omuano Jehova me rikendera kweṱe nu wina twa muna omuano ombongo mu i rikendera kweṱe. Eṱe tu nongamburiro kutja Jehova kamaa zembi ovakarere ve, kainatja kutja ve ri mongaro onḓeu ndji ṱa pi.”—Mat. 6:33.
11. Otjikeṋa tji matu undjire ko indu tji matu kayenda komurungu okutjita ombango ya Mukuru?
11 Jehova u vanga kutja tu yandje ombango motjiungura tjokuyama omiinyo mokukayenda komurungu okukaisa po ovandu ovahongewa. Otja tji pa tamunwa moparagrafa oitjahambombari, Hagai wa tunduuza ovakarere va Jehova okuuta otjiungura tjawo otjiyapuke. Indu tji va tjiti nao, Jehova wa kwizika kutja me ve “sere ondaya.” (Hag. 2:18, 19) Eṱe wina matu yenene okukara nongamburiro kutja Jehova ma sere ozongondjero zetu ondaya indu tji twa twa po otjiungura tjee tu pa poruveze orutenga.
OMUANO MU MO YENENE OKUKURISA ONGAMBURIRO YOYE MU JEHOVA
12. Omena raye Esra na imba mba za kouhuura tja ve hepa ongamburiro onamasa?
12 Mombura ndji 468 K.O.Z., Esra wa ya pu notjimbumba otjitjavari tjOvajuda okuza koBabilon okuyenda koJerusalem. Esra na imba mbu va yaruka pamwe aave hepa ongamburiro yomasa okutoora ouyenda mbo okuyaruka koJerusalem. Owo aave kayenda mozondjira ozonaumba ava toora ongoldo nosilveri yondjinda onyingi ndja yandjerwe otjotjiyandjewa kondjuwo ondjapuke. Ku nao, atja irira oupupu kovapunde okuvepunda. (Esra 7:12-16; 8:31) Owo wina va kamuna kutja kamuna ondjeverero ombwa moJerusalem. Kamwa ri ovandu ovengi motjihuro nu ozomira nomivero vyatjo aavi hepa okuṱunwa. Matu rihongere ko ye okuza ku Esra ohunga nokukurisa ongamburiro yetu mu Jehova?
13. Esra we kurisa vi ongamburiro ye mu Jehova? (Wina tara komambo wokehi.)
13 Esra wa muna omuano Jehova ma vatera ovakarere ve moruveze rwouzeu. Mombura ndji 484 K.O.Z., Esra mape ya wa turire moBabilon indu Ombara Kerkes tja yandja eraa rokutja Ovajuda avehe mbe ri mOuhonapare wa Persie ngave ṱe. (Est. 3:7, 13-15) Esra nOvajuda avehe va ri moumba. Indu tji va zuva otjiṋa ho, owo va ri mombameno, ve ritjaera kovikurya nu aave riri otja tjaave kumbu ku Jehova okupaha ombatero. (Est. 4:3) Ripura nondjoroka Esra nOvajuda ovakwao ndji va ri na yo indu imba mba tandere okuzepa Ovajuda tji va ṱa. (Est. 9:1, 2) Otjiṋa hi tji tja tjitwa, tja rongerisa Esra komauzeu nga kamuna moruyaveze nu nandarire tje kurisa ongamburiro ye kutja Jehova ma yenene okuyama ovakarere ve. c
14. Otjikeṋa omukazendu omukambure tje rihonga indu tja muna ombatero ya Jehova moruveze oruzeu?
14 Indu tji twa munu omuano Jehova mu me tu vatere moruveze rwouzeu, matu yenene okukara nongamburiro onḓakame kutja eye wina me tu vatere moruyaveze. Tara kotjihorera tja Anastasia, ngwa tura koutjiro wa Europa. Eye wa isa oviungura vye indu ovakwao mbaave ungura pamwe tjaave mu ṋiṋikiza okukara norupa mopolotika. Eye wa tja: “Iho tja ri otjikando otjitenga mehupo randje okukara nokuhinotjimariva.” Eye wina tja: “Ami mba kumba ku Jehova nu mba muna omuano me ndji vatera. Indu tji mba pandjara oviungura rukwao, ami hi mee tira. Ndoovazu Tate wandje womeyuru me ndji vatere ndino, eye wina me ndji vatere moruyaveze.”
15. Otjikeṋa tji tja vatera Esra okukurisa ongamburiro ye mu Jehova? (Esra 7:27, 28)
15 Esra wa muna omuano Jehova me mu vatera mehupo re. Indu Esra tje ripura ohunga novikando ovingi Jehova me mu vatera morukapitaveze, iho tje mu vatera kutja ma kare nongamburiro mu ye. Eye wa tja: “Muhona Ndjambi wandje we ndji pandiparisa.” (Lesa Esra 7:27, 28.) Esra wa ungurisa omambo tjingewo ngo povikando vyarwe hamboumwe mOmbeibela membo nda tjangwa i ye.—Esra 7:6, 9; 8:18, 22, 31.
16. Ozongaro zeṋe mu mape ya atu munu kutja tjiri Jehova u tu vatera? (Wina tara kotjiperendero.)
16 Jehova ma yenene okutuvatera indu tji tu ri mouzeu. Otjotjihorera, indu tji twa ningire komuhona pu tu ungura okukuturwa oruveze kaaṋi kokutja tu yenene okukara pomaworonganeno omanene poo tji twa ningire okurundurura oprograma yoviungura kokutja tu yenene okukara pozombongarero azehe, eṱe matu yenene okumuna omuano Jehova mu me tu vatere. Eṱe mape ya atu munu eziriro esemba ndu tu hi na twa ri amatu undjire ko. Nu iho matji kurisa ongamburiro yetu mu Jehova.
17. Esra wa raisa vi omerisusuparisiro indu tja ri moruveze rwouzeu? (Tara kotjiperendero tjokombanda yokambo nga.)
17 Esra nomerisusuparisiro wa kumba ku Jehova okumuvatera. Esra nomerisusuparisiro aa kumbu ku Jehova indu tji me rikende ohunga noviṋa mbya sokuungura. (Esra 8:21-23; 9:3-5) Mena rokutja Esra we riyamekere ku Jehova, ovandu varwe aave mu pe oruvara nokuhorera kongamburiro ye. (Esra 10:1-4) Indu tji matu rikende ohunga noviṋa mbi matu hepa poo ohunga nondjeverero keṱunḓu retu, eṱe matu sokukumba ku Jehova atu nongamburiro okuura mu ye.
18. Otjikeṋa tji matji tu vatere okukurisa ongamburiro yetu mu Jehova?
18 Indu tji twa paha ombatero ya Jehova nomerisusuparisiro nokuyakura ombatero okuza kovakambure ovakwetu, ongamburiro yetu mu Mukuru mai kurire ko. Erika ngu novanatje vetatu wa ri nongamburiro kutja Jehova aruhe me mu vatere nandarire indu tja wirwa i youzeu ounene. Moruveze orusupi, eye wa zepaisa omuatje we ngu hi ya kwatwa nomurumendu we omusuverwa. Ohunga noviṋa avihe mbya tjitwa, eye wa tja: “Komoo yenene okutjiwa komurungu woruveze omuano Jehova mu me ku vatere. Ombatero i yenena okuya momiano mbi u hi nokuundjira ko. Ami mba muna kutja Jehova wa ungurisa omapanga wandje okuzira ozongumbiro zandje ozengi okupitira moviṋa mbyaave hungire poo mbyaave tjiti. Indu tji mba raere omapanga wandje oviṋa mbya tjitwa mehupo randje, irira oupupu ku wo okundjivatera.”
KARA NONGAMBURIRO MU JEHOVA NGA KOMAANDERO
19-20. Matu rihongere ko ye kOvajuda mbe hi na va yaruka koJerusalem?
19 Eṱe wina matu yenene okurihonga otjiṋa otjinanḓengu okuza kOvajuda mbaave ha yenene okuyaruka koJerusalem. Tjiva kaave yenene okuyaruka mena rokutja va ri ovakurundu poo va verere poo mena rongaro omaṱunḓu wawo mu ya ri. Posi yokutja owo va ri nondjoroka okuvatera imba mbu mave yaruka mokuvepa oviṋa ovingi mbi mave hepa mondjuwo ondjapuke ya Muhona. (Esra 1:5, 6) Pe munika aayo imba mba sewa moBabilon, aave kayenda komurungu okuhinda oviyandjewa vyouharupu koJerusalem oure wozombura 19 kombunda yaindu otjimbumba otjitenga tji tja vaza moJerusalem.—Sak. 6:10.
20 Kainatja kutja eṱe katu nokuyenena okuungura oviṋa avihe mbi matu vanga okuungurira Jehova, eṱe tu nongamburiro kutja eye u muna oviṋa avihe mbi tu mu tjitira okuza komutima okumuyorokisa. Matu tjiwa vi? Moruveze rwa Sakarja, Jehova wa ningira omuprofete we okuungura ekori rouhona pongoldo nosilveri ndja hindwa i yovahuurwa moBabilon. (Sak. 6:11) “Ekori rouhona” ndi ra ri otja “otjizemburukiro” tjouharupu wawo. (Sak. 6:14) Eṱe matu yenene okukara nongamburiro kutja Jehova kamaa zembi ozongondjero zetu zokumukarera motuveze otuzeu.—Hebr. 6:10.
21. Otjikeṋa tji matji tu vatere okukara nongamburiro mu Jehova nandarire kutja pa tjitwa tjike moruyaveze?
21 Otjingaperi kutja matu kayenda komurungu okumuna omauzeu momayuva omasenina nga, nu ozongaro mape ya aze karirira ko onḓeu moruyaveze. (2 Tim. 3:1, 13) Posi yokutja, eṱe katu nokuhepa okurikenda tjinene. Zemburuka omambo wa Jehova nga hungira kovakarere ve moruveze rwa Hagai indu tja tja: “Mbi ri puna eṋe! Amu tira!” (Hag. 2:4, 5) Eṱe matu yenene okukara nongamburiro kutja Jehova ma kara pu na eṱe indu tji twa ungura otja pu matu yenene okutjita ombango ye. Mokuṱakamisa oviṋa mbi twe rihonga okuza momaprofetero wa Hagai na Sakarja notjihorera tja Esra, eṱe matu kayenda komurungu okukara nongamburiro mu Jehova nandarire kutja pa tjitwa ye moruyaveze.
EIMBURIRO 122 Zikameye, amu teratera!
a Orupa ndwi maru tu vatere okukara nongamburiro mu Jehova indu tji matu munu ouzeu wongorongova, tji pe nezunganeno mopolotika, na tji matu munu omapirukiro koviungura vyetu vyokuzuvarisa.
b Omana tjiva ya rundururwa.
c Esra wa ri omutjange onongo wEmbo ra Mukuru, nu mena ranao eye wa ri nongamburiro momaprofetero Jehova nga yandja nandarire ngunda e hi ya yaruka koJerusalem.—2 Ekuruh. 36:22, 23; Esra 7:6, 9, 10; Jer. 29:14.
d OMAKAHURURIRO WOTJIPERENDERO: Omurumendu omukambure ma ningire kutja a ha ungura omayuva tjiva komuhona we kokutja ma yende komaworonganeno omanene posi ya omuhona we wa tja kako. Eye ma kumbu kutja ma vaterwe nokupewa omuhunga otja tji me rirongerisa okukahungira ku nomuhona we rukwao. Eye ma raisire omuhona we okambapira komaṋangero, nokukahurura kutja Ombeibela i yenena okuvatera ovandu kutja ve kare nehupo ewa. Omuhona we wa tjaterwa ne mu yandjere kutja ma yende.