1. Ɔdi wɛ ōmiya olɔhi nɛ alɔ cika ō ya abɔɔ alɔ yɔ i je hilokplici a?

EKO nɛ alɔ gbɔɔ ō je hilokplici, alɔ gē yuufi ku alɔ i cɛgbá lɛ Ujehofa bɛɛka eko nɛ alɔ wɛ ɛdrɔ a gɛ ŋ. Naana nɛ alɔ i lɔfu iyē bɛɛka eko nɛ alɔ wɛ ɛdrɔ a gɛ ŋ ma, alɔ lɔfu bi ɔdā nɛ alɔ nwu ŋmifi ihayi alɛwa a le tu aɛdrɔ abɔ, o ya ɛɛ kóō tɔɔtɛ lɛ uwa ō miyɛ uklɔ duuma néē je lɛ uwa ipu ɔwa ku Ujehofa a. Ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ éyi kahinii: “Eko duuma nɛ ó tɔɔtɛ gā um ō ya nwune ɛgɛ nɛ um tɛtɛ gē ya a gɛ ŋ, ohigbu ka um yɔ i je hilokplici a, n gē gweeye nɛhi ohigbu ka aɛdrɔ alɛwa yɔ nōo cika jɛ ō yuklɔ a.”

2. Ɔdi nɛ alɔ gáā leyi yɛ ɔ ipu ikpɛyi ɛlā nyā a?

² Ipu ikpɛyi ɛlā nōo gáā yɛ a, alɔ nwu ɛgɛ nɛ aɛdrɔ géē lɛ itene, eko duuma néē gē tubla ayinɛ alɔ nōo le hilokplici ɛ ma ajaajɛ. Amáŋ ipu ikpɛyi ɛlā nyā, alɔ géē má ɛgɛ nɛ auce bɛɛka ō ta iyi ɔcɛ waajɛ, ō mafu ka odee gē jɛ uwɔ eyī mla ō nwula abɔ lɛ ācɛ ɔhá géē tu ayinɛ alɔ nōo le hilokplici ɛ ma abɔ, kéē tubla aɛdrɔ nōo yɔ ipu ujɔ a ajaajɛ a. Oŋma lɛ ō ya ɛgɛnyā, ɛjɛɛji ayinɛ ipu ujɔ géē lɛ itene.

3. Ɛgɛ nɛ ɔkpá ku Ācɛ Ufílipāyi 2:3, 4 ka a, ɔdi wɛ ɛyi kóō ta iyi ɔcɛ waajɛ a, ɛgɛnyá nōó kē gáā tu Ācɛ O Yɛce Ukraist abɔ a?

³ Ayinɛ alɔ nōo le hilokplici ɛ ma cɛgbá ō ta iyi uwa waajɛ piii, ɔdaŋ ka é dɔka ō tu aɛdrɔ abɔ. Ɔcɛ o tu iyi nu waajɛ gē leyi má ācɛ ɔhá ka é fiyɛ anuɔ. (Jé Ācɛ Ufílipāyi 2:3, 4.) Ayinɛ alɔ  nōo le hilokplici ɛ nōo lɛ uce ō ya nyā a, jé ka ó lɛ ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi nɛ a géē ya odee, nɛ a kē géē má ka ó cɛtɔha mla Ubáyíbu nɛ ɛjɛɛji nu géē yuklɔ. Ohigbu ɛnyā é gē leyi ce, ka ɛjɛɛji ācɛ kéē ya odee ɛgɛ néē tɛtɛ ya ŋma igbihi piii a ŋ. (Ɔ̄cok. 7:10) É lɔfu ta ayipoklobiya abɔ nɛhi, eko duuma néē gē da uwa lɛyikwu aɔdā ɛyɛɛyɛyi néē nwu ɛ ma. Naana a, é cɛgbá ō jé ka ‘āhɔ̄ ku ɛcɛ nyā yɔ i piyabɔ’ ohigbu ɛnyā é cɛgbá ō nwu ɔwɛ ɛpɛpɛ néē géē bi le ya ɛnyā.​—1 Ukɔ́r. 7:31.

4. Ɛgɛnyá nɛ ācɛ o leyikwu usɛkut gē mafu uce ō ya ekponu, nɛ ācɛ Ulifayi mafu a?

⁴ Ayinɛ alɔ nōo gbɔɔ ō je hilokplici ɛ nōo tu iyi uwa waajɛ a, jé ka eko nɛ ɔcɛ gbɔɔ ō je hila, ó gáā ya nwune ɛgɛ nɛ ó tɛtɛ gē ya a gɛ ŋ. Ocabɔ mafu, leyi yɛ ācɛ nōo gē leyi kwu usɛkut a. Eko néē kwu piya ihayi ofɛɛta ce igwo (70), é gē je uklɔ ku uwa piyabɔ gā ɔhá. Ó lɔfu lɔnɔ tu uwa nɛhi. Ohigbu ka é gē lɛ eeye nɛhi ō ta ayinɛ uwa abɔ. É yihɔtu uklɔ ɔɔma nɛhi, ó kē wɛ ɔtu caca ku uwa ō gɔbu ipu uklɔ ɔɔma lɔɔlɔhi. Amáŋ é jé ka ó géē lɔhi fiyɛ, ku ayinɛ alɔ nōo wɛ oklobiya kpɔ ɛ ma kéē yɔ i leyikwu uklɔ ɔɔma. Ɛnyā mafu ka é lɛ uce ō ya ekponu bɛɛka ācɛ Ulifayi ɛpleeko ku ācɛ Isrɛlu, nōo cɛgbá ō lɛ abɔ ce uklɔ néē gē ya ipu agbhiihɔ nɛhi a, eko néē le faajɛ ihayi ofɛɛpa ce igwo (50) a. Ācɛ Ulifayi nōo le hilokplici nyā, gē gweeye ipu uklɔ duuma néē je lɛ uwa a. É gē ceyitikwu bi ɛga ku uklɔ néē je le uwa nyā, ya ɛjɛɛji ɔdā néē ya gla a, o ya ɛɛ kéē tu aɛdrɔ abɔ. (Áluk. 8:25, 26) Icɛ duu, eko nɛ ācɛ o leyikwu usɛkut le faajɛ ihayi ofɛɛta ce  igwo (70), é gē habɔ uklɔ kóō yɔ i jila ujɔ alɛwa ta. Amáŋ é gē je otabɔ klla gē je ɔtu ō tu kwu ɔtu nɛhi, lɛ ujɔ ɛpɛpɛ nēé da uwa kéē nyɔ a.

5. Ɔdi nɛ a nwu ŋma ocabɔ nɛ u Dan mla Katie le taajɛ a?

⁵ Leyi yɛ ocabɔ ku ɔyinɛ alɔ Dan, nōo yuklɔ ku ɔcɛ o leyikwu usɛkut ihayi ofu ce ɛta (23) a. Eko nɛ u Dan kwu piya ihayi ofɛɛta ce igwo (70) a, é kwu anu mla ɔnyā nu Katie u piya ācɛ o gbɔbu ɔna ō ta ɛdɔ ɛyɛɛyi. Ɔdi tu uwa abɔ kéē jɔɔnyɛ uklɔ ɛpɛpɛ ku uwa a? U Dan ka o babanya nɛ ó gē yuklɔ fiyɛ duu a! Ó gē leyikwu uklɔ ɛyɛɛyɛyi néē je lɛ ɔ ipu ujɔ a, ó gē tu ayinɛ nɔnyilɔ abɔ kéē le jɛ fu ō kwu piya ācɛ o ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ, klla gē nwu ācɛ ɔhá ɛgɛ néē géē jé ō tɔɔna ipu igeli nɛhi mla inu agba. Ayinɛ alɔ nōo le hilokplici ɛ ma, ɔdaŋ nɛ aa kóō yɔ ipu uklɔ ō ya lɛ Ujehofa eko doodu ŋ naana, aa lɔfu ya ɔdā alɛwa o ya ɛɛ ku aa tu ācɛ ɔhá abɔ. Ɛgɛnyá a? Nwu ɛgɛ nɛ a géē jɔɔnyɛ uklɔ ɛpɛpɛ ku uwɔ. Lɛ ɔdā ɛpɛpɛ miya lɛ iyi uwɔ, cɛɛ ku a leyi kwu ɔdā nɛ a géē ya gla, ikɔkɔ ō leyi kwu ɛnyā nɛ a gáā ya gla ŋ ma.

6. Ɔdiya nōó wɛ ɔdā ijeeyi ku alɔ jé ɛji ku iyi alɔ a? Je ocabɔ mafu.

⁶ Ɔdaŋ ka ɔcɛ jé ɛji ku iyi nu, ó gáā leyice ɔdā nɛhi ŋma ɛgiyi nu fiyɛ ɔdā nɛ ó lɔfu ya gla a ŋ. Ohigbu ɛnyā, ó géē yɔ i lɛ eeye klla yuklɔ gɔbu lɔfu lɔfu. Alɔ lɔfu lɛ ɔcɛ nōo jé ɛji ku iyi nu gbla ɔcɛ nōo yɔ i pɛ ɛgɛlɛ tico ɛfu a. Ɔcɛ nōo yɔ i pɛ ɛgɛlɛ a i gáā kwinya bɛɛka otɛtɛ a gɛ ŋ, o ya ɛɛ kóō tɔɔtɛ lɛ ɔ ō tico ɛfu a. Naana nɛ ó gáā tɔɔtɛ lɛ ō yɛ fiya fiya gla ŋ ma, ó géē yɔ i gɔbu kpɔ. Ɔwɛ ekponu ɔɔma, ɔcɛ nōo jé ɛji ku iyi nu cɛgbá ō ya ɛmɛɛma, o ya ɛɛ kóō gɔbu yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā klla ta ācɛ ɔhá abɔ duu.​—Ufíl. 4:5.

7. Ɛgɛnyá nɛ alɔ bi le jé ka Ubasilayi jé ɛji ku nu a?

⁷ Leyi yɛ ocabɔ ku Ubasilayi nōo wɛ ihayi ofu ɛnɛ (80) eko nɛ Udefidi nōo wɛ Ɔcɛ́ a, da ɔ kóō wa Ujerusalɛm cɛɛ ku anuɔ leyikwu ɔ a. Abɔɔ Ubasilayi tu iyi nu waajɛ klla jé ɛji ku nu a, ó ta igwú nɛ ɔcɛ́ hi ɔ a. Ubasilayi jé ka anuɔ i gáā ya ɔdā alɛwa gla gɛ ŋ, ohigbu ihayi ku nu. Ohigbu ɛnyā ó ka Uchimham nōo wɛ ɔyipoklobiya kpɔ ɛɛ ma, kóō nyɔ kwɛyi nu. (2 Usám. 19:35-37) Bɛɛka Ubasilayi a, ayinɛ alɔ nōo le hilokplici ɛ ma gē je ɛga lɛ aɛdrɔ o ya ɛɛ kéē leyikwu auklɔ ɛyɛɛyɛyi.

8. Ɛgɛnyá nɛ Udefidi nōo wɛ Ɔcɛ́ a mafu ka ó jé ɛji ku nu lɛyikwu uklɔ ku agbliihɔ nɛhi ō gwo a?

⁸ Udefidi nōo wɛ Ɔcɛ́ a lɛ ɛnɛɛnɛ ocabɔ ku ɔcɛ nōo jé ɛji ku nu taajɛ. Mla ɛjɛɛji ɔtu ku nu, ó dɔka ō gwo ɔlɛ lɛ Ujehofa. Amáŋ abɔɔ Ujehofa gáā le da ɔ ka ɔyi nu Usolomɔn gáā yuklɔ nyā a, ó cɔnu ŋ ikɔkɔ ɔɔma mla ɛjɛɛji ɔtu ku nu, Udefidi cɛ mla ōmiya ku Ujehofa. (1 Uklɔ. 17:4; 22:5) Udefidi i gbɛla ka anuɔ wɛ ɔcɛ o kpaakpa nōo géē yuklɔ a, ohigbu ka Usolomɔn “wɛ ɔyípɛ̄ klla lɛ ohílīpú ɔyípɛ̄” ŋ. (1 Uklɔ. 29:1) Udefidi jé ka ɔhā ku Ujehofa gáā ya ɔ tɔɔtɛ kéē gwo ɔlɛ ɔɔma gla a, ka ó wɛ ihayi amáŋ ɔda ō jé ku ācɛ nōo wɛ otrɛyi a ŋ. Bɛɛka Udefidi a, ayinɛ alɔ nōo le hilokplici ɛ ma gē gɔbu yuklɔ lɔfu lɔfu ipu ɔwa ku Ujehofa kpɔ, naana nɛ uklɔ ku uwa lɔfu je piyabɔ a. É kē jé ka Ujehofa géē hɛ ɔhā ce aɛdrɔ, nōo yɔ i yuklɔ néē tɛtɛ ya gbɔbu a.

9. Ɛgɛnyá nɛ ɔcɛ éyi ŋma Ígwu Nōo Gē Leyikwu Abɔ Ku Ɛga O Yuklɔ Ku Alɔ éyi mafu ka ó jé ɛji ku iyi nu a?

⁹ Ɛpleeko ku alɔ icɛ, ɔyinɛ alɔ Shigeo mafu ka ó wɛ ɔcɛ nōo jé ɛji ku iyi nu duu. Eko nɛ ó wɛ ihayi ofu ce igwo (30) a, é lɛ ɔ fu kóō gáā wɛ ipu Ígwu Nōo Gē Leyikwu Abɔ Ku Ɛga O Yuklɔ Ku Alɔ a. Ihayi ku 2004 ó kwu piya ɔcɛ nōo gē leyikwu ōmiya ku ígwu ɔɔma a. Igbhihaajɛ ó gáā le jé ka anuɔ i lɔfu iyē, ō yuklɔ  nwune ɛgɛ nɛ ó tɛɛtɛ gē ya a gɛ ŋ. Ó gbɔɔkɔ lɛyikwu ɛlā nyā klla gbɛla tu ɔdā nōo ya nɛ ó lɔhi fiyɛ, ku oklobiya éyi kóō kwu piya ɔcɛ nōo gē leyikwu ōmiya ku Ígwu Nōo Gē Leyikwu Abɔ Ku Ɛga O Yuklɔ Ku Alɔ a. Naana nɛ ɔyinɛ alɔ Shigeo i wɛ ɔcɛ nōo gē leyikwu ōmiya ku Ígwu Nōo Gē Leyikwu Abɔ Ku Ɛga O Yuklɔ Ku Alɔ gɛ ŋ ma, ó gē yuklɔ tɔha mla uwa kpɔ. Ocabɔ ku Ubasilayi, Udefidi nōo wɛ Ɔcɛ́ a mla ɔyinɛ alɔ Shigeo, mafu ka ɔcɛ nōo ta iyi nu waajɛ klla jé ɛji ku iyi nu gē gbɛla lɛyikwu ɔdā nɛ ayipoklobiya lɔfu ya gla a, ikɔkɔ ō leyikwu ɔdā néē lɔfu ya gla ŋ ma. Ikɔkɔ nɛ ó géē leyi má uwa ka é yɔ i kweyi mla anuɔ a, ó géē má uwa ku ācɛ o yuklɔ tɔha mla ɔ.​—Aíit. 20:29.

10. Ɛgɛnyá nɛ ɔtu cika ō ya ayinɛ alɔ nōo le hilokplici ɛ ma, lɛyikwu aɛdrɔ nōo yɔ ipu uja a?

¹⁰ Ayinɛ alɔ nōo le hilokplici ɛ ma gē má aɛdrɔ ka é wɛ ɛhi ŋma ɛgiyi Ujehofa, é gē gweeye ohigbu ɔdā néē gē ya a nɛhi. Abɔɔ ɔfu ku uwa gbɔɔ o waajɛ ɛ ma, ɔtu gē he ayinɛ alɔ nōo le hilokplici a, ohigbu aɛdrɔ nōo yɔ ipu ujɔ klla le tutu ō bi ɔfu ku uwa le je otabɔ lɛ ujɔ a.

11. Ɛgɛnyá nɛ ɔkpá ku Urútu 4:13-16 mafu ka ayinɛ alɔ nōo le hilokplici ɛ ma gē lɛ itene, eko duuma néē miyɛ otabɔ ŋma ɛgiyi ayipoklobiya mla ayipɔncɛnya a?

¹¹ Ipu Ubáyíbu, Unaomi wɛ ocabɔ ku ɔcɛ éyi nōo hilokplici nōo mafu ka ɔdā nɛ Urutu, nōo wɛ ɔyipɔncɛnya kpɔ ɛ ma ya lɛ ɔ a je ɔ eyī nɛhi. Eko aflɛyi abɔɔ ɔba Urutu gekwū a, Unaomi ta Urutu nōo wɛ ɔnyā ɔyi nu a ɔtu kwu ɔtu kóō kwu cigbihi gā ɛgiyi ācɛ ɔlɛ nu. Amáŋ Urutu ta ka anuɔ i habɔ Unaomi ta ŋ, anu ó ba ɔ iyē le yɛ gā Ubɛtulɛhɛm a. Unaomi gweeye nɛhi ka Urutu ba ɔ iyē, ó kē miyɛ otabɔ nɛ Urutu je lɛ ɔ a. (Urút. 1:7, 8, 18) Ɛnyā kē lɛ ɔdā olɔhi bi gē lɛ uwa ɛplɛɛpa! (Jé Urútu 4:13-16.) Ayinɛ alɔ nōo le hilokplici ɛ nōo tu iyi uwa waajɛ a cɛgbá ō yɛce ocabɔ ku Unaomi.

12. Ɛgɛnyá nɛ ɔyikpo Upɔlu mafu ka ɔdā néē ya lɛ ɔ a je ɔ eyī a?

 ¹² Ɔyikpo Upɔlu kē gweeye nɛhi, ohigbu otabɔ nɛ ayinɛ je lɛ ɔ a duu. Ocabɔ mafu, ó ta Ācɛ O Yɛce Ukraist nōo yɔ Ufilipayi a ahinya ohigbu ɔdā néē tɛhɔ fu ɔ a. (Ufíl. 4:16) Ó klla ka ɛgɛ nɛ ó gweeye lɛ ohigbu otabɔ nɛ Utimoti je lɛ ɔ a. (Ufíl. 2:19-22) Upɔlu kē ta Ɔwɔico ahinya ohigbu ācɛ nōo wa gáā je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ ɔ, eko nɛ ó wɛ alagba néē yɔ i bi ɔ gā Urom a. (Ācot. 28:15) Upɔlu wɛ ɔcɛ o lɔfu nɛhi nōo gē gā iyawu umayilu utajan alɛwa, o ya ɛɛ kóō tɔɔna lɛ ācɛ klla ta aujɔ ɔtu kwu ɔtu. Naana a, ó ta iyi nu waajɛ miyɛ otabɔ nɛ ayinɛ je lɛ ɔ a.

13. Ɛgɛnyá nɛ ayinɛ alɔ nōo le hilokplici ɛ ma, gáā mafu ka ɔdā nɛ aɛdrɔ gē ya lɛ uwa a je uwa eyī a?

¹³ Ayinɛ nōo le hilokplici ɛ ma, cɛgbá ō mafu ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi ka ɔdā nɛ aɛdrɔ nōo yɔ ipu ujɔ a gē ya a je uwa eyī nɛhi. Ɔdaŋ ka é dɔka ō ta uwɔ abɔ ō nyɔ gáā lá odee gā uwɔ, ō bi uwɔ gā ɛga éyi amāŋ ka ō ya aɔdā o cɛgbá ɔhá gā uwɔ, gweeye ku a miyɛ otabɔ ɔɔma. Leyi má otabɔ ɔɔma ka Ujehofa yɔ i mafu ihɔtu gā uwɔ a. A kē lɔfu je piya ɔkpa ku ɔcɛ nōo ta uwa abɔ ɔɔma. A kē cɛgbá ō ceyitikwu ta ɔkpa ku uwɔ ɔɔma abɔ, kóō tubla Ujehofa ajaajɛ. A lɔfu da uwa ɛgɛ nɛ ɔtu gē he uwɔ lɛ eko duuma nɛ a má aɛdrɔ, gē ceyitikwu kéē je otabɔ ipu ujɔ a. Le tutu ō lɛ eko taajɛ ō da uwa, ɔdā nɛ a má ipu oyeeyi ku uwɔ ɛ ma. Ɔdaŋ ku a ya lɛ a, ɔɔma mafu ku a yɔ i ta Ujehofa “ahínyá eko dóódu” ohigbu aɛdrɔ nōo yɔ ipu ujɔ ku nu a.​—Ukól. 3:15; Ujɔ́n. 6:44; 1 Utes. 5:18.

14. Ɛgɛnyá nɛ Udefidi nōo wɛ Ɔcɛ́ a mafu ka ó wɛ ɔcɛ o nwula abɔ a?

¹⁴ Alɔ klla má ɛnɛɛnɛ ɛlā ɔhá ŋma ocabɔ ku Udefidi nōo wɛ Ɔcɛ́ a, nɛ ayinɛ alɔ nōo le hilokplici ɛ ma cika ō yɛce. Ō nwula abɔ. Ó je ije nɛhi ŋma ipu ɔdā agbenu ku nu, o ya ɛɛ kóō le je otabɔ lɛ uklɔ ku agbliihɔ nɛhi ō gwo a. (1 Uklɔ. 22:11-16; 29:3, 4) Ó ya ɛnyā, naana nɛ ó jé ka owoofu ku agbiihɔ nɛhi a ō gwo a, géē gā ɛgiyi ɔyi nu Usolomɔn a. Ɔdaŋ ku alɔ i lɔfu nwune ō yuklɔ ku ɔlɛ ō gwo ipu ɔwa ku Ujehofa gla gɛ ŋ naana, alɔ lɔfu gɔbu yɔ i je otabɔ lɛ uklɔ nyā kpɔ. Ɛgɛnyá a? Oŋma lɛ ō bēē je ije ta ipu ikpati, ɛgɛ nɛ ɛji ɔfu ku alɔ jɛ lɛ a. Alɔ kē lɔfu ta aɛdrɔ abɔ ŋma lɛ ō da uwa ɔdā alɛwa, nɛ alɔ má ipu oyeeyi ku alɔ ŋmiifi ihayi alɛwa nōo gáā yɛ a.

15. Ɛnɛɛnɛ ɛhi o cɛgbá nyá nɛ ɔyikpo Upɔlu je lɛ Utimoti a?

¹⁵ Alɔ leyi yɛ ocabɔ ku ɛgɛ nɛ alɔ géē nwula abɔ, nɛ ɔyikpo Upɔlu le taajɛ a. Upɔlu hi Utimoti igwú kóō ba ɔ iyē ipu uklɔ ku ɔna ō ta, nɛ ó gē ya ŋma éwo éyi gā éwo ɔhá a. Upɔlu kē nwula abɔ lɛ Utimoti lɔɔlɔhi, ŋma lɛ ō nwu ɔ ɛgɛ nɛ ó géē jé ō tɔɔna klla nwu ācɛ ɔhá ɛlā duu a. (Ācot. 16:1-3) Upɔlu nwu Utimoti ku ó jé ō tɔɔna klla nwu ācɛ ɔhá ɔkoolɔhi a lɔɔlɔhi. (1 Ukɔ́r. 4:17) Utimoti kē bi ɔdā nɛ Upɔlu nwu ɔ a, le nwu ācɛ ɔhá ɛlā duu.

16. Ɔdiya nɛ ɔyinɛ alɔ Shigeo ceyitikwu nwu ācɛ ɔhá ɔdā nɛ ó jé a?

¹⁶ Bɛɛka Upɔlu a, ayinɛ alɔ nōo le hilokplici ɛ ma i gē yuufi, abɔɔ é yuklɔ nwune gla gɛ ŋ ma ŋ. Ó kē lɛ a ohigbu ka é le nwu aɛdrɔ, kéē yuklɔ néē tɛtɛ gē ya ipu ujɔ a. Ocabɔ mafu, ŋmiifi ihayi alɛwa nōo gā yɛ a, ɔyinɛ alɔ Shigeo nɛ alɔ kɛla lɛyikwu ɔ gbɔbu a, nwu ayipoklobiya nōo wɛ ipu Ígwu Nōo Gē Leyikwu Abɔ Ku Ɛga O Yuklɔ Ku Alɔ a aɔdā alɛwa. Ó ya ɛnyā o ya ɛɛ kóō je otabɔ lɛ uklɔ ku ɔna ō ta, nōo yɔ i ya ipu éwo ɔɔma a. Ohigbu ɛnyā, abɔɔ ó tɔɔtɛ lɛ ɔ ō yuklɔ ku ɔcɛ nōo gē leyikwu ōmiya ku ígwu a gla gɛ ŋ ma, ɔyinɛ éyi nōo jé odee lɔɔlɔhi le yɔ nōo géē kwɛyi nu. Ɔyinɛ alɔ Shigeo wɛ ipu Ígwu Nōo Gē Leyikwu Abɔ Ku Ɛga  O Yuklɔ Ku Alɔ a ihayi ofɛɛpa ce ɛhɔ (45). Jaa kwu icɛ, ó kē yɔ i bi ɔdā nɛ ó nwu eko ɔɔma a le ta ayinɛ nɔnyilɔ abɔ. Ayinɛ alɔ alɛwa bɛɛka Shigeo a, wɛ ɛnɛɛnɛ otabɔ lɛ ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico nɛhi!

17. Ɛgɛ nɛ ɔkpá ku Ulúku 6:38 ka a, ɔdi nɛ ayinɛ alɔ nōo le hilokplici ɛ ma lɔfu je lɛ ācɛ ɔhá a?

¹⁷ Ŋma ocabɔ ku aa nōo le hilokplici ɛ ma, alɔ nwu ka ō kpɔtuce Ujehofa klla hayi kpaakpa lɛ ɔ, wɛ ɔdā o cɛgbá fiyɛ duu ipu oyeeyi a. Ocabɔ ku aa kē mafu ka ō jé aukɔ́ ku Ubáyíbu, klla bi uwa yuklɔ ipu oyeeyi ku alɔ lɔhi nɛhi. Ŋma ɔdā nɛ aa má ipu oyeeyi ku aa ɛ ma, aa jé ɛgɛ nɛ āhɔ̄ tɛtɛ wɛ gbɔbu a, amáŋ aa kē má ɔdā nōo ya nɛ ó cɛgbá ku aa yɛce opiyabɔ ɛpɛpɛ duuma néē ya a. Aa nōo le hilokplici ɛ nōo kē ya ubatisim nōó gboji ɛ ŋ ma, lɔfu ta ācɛ ɔhá abɔ ɔwɛ alɛwa gla duu. Aa lɔfu da ācɛ ɛgɛ nɛ ō gā jé Ujehofa ɛpleeko ku okplici ku aa, cɛ lɛ aa lɛ eeye ɔkwɔɔkwɛyi ipu oyeeyi ku aa a. Aɛdrɔ géē gweeye ō po ɔka ku ɔdā nɛ a má ipu oyeeye ku uwɔ ɛ, mla ɔdā nɛ a nwu ŋma anu a. Ɔdaŋ ku a bi ɔɔma le “ya ācɛ ɔhá ɛhi,” Ujehofa géē hɛ ɔhā ce uwɔ nɛɛnɛhi.​—Jé Ulúku 6:38.

18. Itene nyá nɛ ayinɛ alɔ nōo le hilokplici ɛ ma mla aɛdrɔ lɔfu jé ɔnyɛ nu a?

¹⁸ Abɔɔ aa nōo le hilokplici ɛ ma yɔ i tubla aɛdrɔ ipu ujɔ ajaajɛ a, ó géē ya ku aa je otabɔ lɛ iyi aa. (Uróm 1:12) Aɛdrɔ lɛ ɔdā nɛ aokplici i lɛ ŋ, aokplici i kē lɛ ɔdā nɛ aɛdrɔ i lɛ ŋ. Ayinɛ alɔ nōo le hilokplici ɛ ma, lɛ ijeeyi ŋma ɔdā alɛwa néē má ipu oyeeyi ɛ ma. Ayinɛ alɔ nōo kē wɛ ɛdrɔ a kē lɔfu iyē nɛhi. Ɔdaŋ ka ayinɛ nōo le hilokplici a mla aɛdrɔ piyatɔha, ó géē bi owoofu gē lɛ Adā alɔ nōo yɔ ɔkpanco a. Ɛnyā kē géē bi ɔhā wa ipu ujɔ.