1-2. Jaabwọ ká ụpwụ nya Eje Ọnyịịla 40:5 ya, āhị iyina iJihova à tị́ ya hahị? Ịyẹ tị́ du kahị ka ya ẹla u-uhye nyaa ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ?

IJIHOVA ri Ohe ọlẹ kọ kaa pyẹ ụbwọ maa hu ha. Kụ irya nya āhị ịhyẹ ịlẹ kọ ya hahị wẹẹ, ang lala odehe ko ri ẹpwa ọhụhị-hụhị nyahị, ịmachị nyahị ọlẹ ká Ohe họ ụ-ụgbẹyị ọla ẹbyẹbyị, bala ịBayịbụụ ko ri Omyi Ẹla nya Ohe Oluhye. Chajị nyọlẹ ká iJihova ya āhị ịta ịwẹ hahị, ahị la ẹga ọlẹ kahị ka kụ, ahị ka jẹ́-ẹ kụ irya bala o-ya ẹla bala angịkịla, ahị tị myịmyị-ị ye ọwẹwẹ nya ịtọ ẹla ịkpọnchị ịlẹ káhị kaa tọ ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị.—Wa Eje Ọnyịịla 40:5.

² Ang lụmẹ-lụmẹ ji kahị ka jẹ́-ẹ jẹ́ u-uhye nya ang-āhị ịwẹ myị́, ma ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ, ahị ka kụ ẹhị yẹ ang-āhị ịta ịwẹ pyịnyẹng kem. Kori kahị juwa kụ irya u-uhye nyaa gụ ọọwa, ị kaa myịhị lẹhị gụ olene, ọọwa tị ka du kahị ka nwụlanọ nyọka họ ẹla kpụ iJihova, ọngọ la ọháha ọlẹ kọ họhị ịpyọ. (Ọwụ. 4:11) Ọ ka nwụlahị nọ nyọka jẹ́-ẹ da angịlẹ kị́ hwaa ahị du kị kaa myị nyori ang myị́ ang wuu nyị hu kpuu kaka ji ụbwọ.

3. Ịyẹ tị́ du ká odehe datị?

³ Ụka kahị mwụrụ yẹ ụgbẹyị ọlẹ ká iJihova họ odehe ọlẹ nya ẹpwa nyahị, ahị ka jẹ́ nyori Ọ la ẹla ọjẹ́jẹ. (Rom. 1:20; Hib. 3:4) Ang ịkịla ịlẹ kị lala odehe kị tị kaa rụnyẹ dagaga ju ẹnụ ji ịnyịnyị, ma odehe tị datị chajị ọ la iwe-ahụrụ ịlẹ wuu kọ dudu ká ọhịhị nya ọngịnyị ehe jẹ́ wẹẹ kịnyaa.

4. Ịyẹ tị́ du kahị ka jẹ́-ẹ ya nyori odehe há gụ ụmwụ nya enyi ọhẹ-lọhẹ ọlẹ ká angịnyị ehe họ?

⁴ Ahị ka chụ odehe kaka pwoku ụmwụ nya enyi ọlẹ kọ juwa u-uhye nya ihu myị́. Ma ang ịkpọnchị ịhyẹ ji kọ ri ọdatị nya ụmwụ nya enyi ọlẹ ká angịnyị myị̀ bala odehe nyahị. Ọ-chụ pwokwita, ányị angịlẹ kị ji ẹpwụ nya ụmwụ à tị́ ka hịhị tata ka  ba kori kọ ri angịịwa kị ka họ ịhụ ọlẹ kị ka da, ang oriri, bala enyi ọnwànwa lịlaa, bala o-ri ị́ ka jẹ́-ẹ ya ang ọ-há ka ọhẹ-lọhẹ daarụ ka? Alẹpwụ nya ụmwụ ọọwa ka gbu lụka o-kpii. Ọdatị tị ri yẹkẹẹ, uku-uku nya angịnyị ehe bala iyo jẹ́ wẹẹ hịhị am odehe. Ọhụ ọlẹ kahị wẹẹ da, ang oriri, bala enyi ọlẹ kahị baba kaa ji nwahị ụka myị́ ụka wuu. Nanana nyori ajeyi bala ang ịkịla ịlẹ kị há kaka jam odehe, ọ nam la ụ́hị nyamwụ kẹmbẹẹ kpụ angịnyị jẹ́ kaa kụ am. Ányị ọ tị bwu chịkpẹẹ ịnyị? IJihova họ odehe ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ ka jẹ́-ẹ yẹ ang ịlẹ kị bịrị lẹ, kpata kị ka há myị́myị́. Ahị ka kụ ẹhị yẹ ang imiiye ịnyịịla-ịnyịịla ịhyẹ ịlẹ ká iJihova họ, kị ri abwọlẹ ká enyi kaa bwu do bala ụgbẹyị ọlẹ ká angịnyị ehe bala ekeji kaa bwu da ịhụ.

5. Ányị angịnyị ehe bala ekeji à tịị bwu da ịhụ? Ẹlịyẹ ọọwa à tị mẹjẹ?

⁵ Ịhụ ọ-da ka ẹpwụ ri ang ọkpọnchị ọlẹ ká angịnyị bala iyo kaa kpa hị. Angịhyẹ yẹ nyori ịhụ ọlẹ ká ang ịhịhị wuu kaa da ka ẹpwụ ẹ-ẹpwụ nya ẹka ookpokpo nyị lụmẹ yẹyẹ. Ang ịhịhị ịwịịwa tị kaa da ịhụ ụma ọkịla ọlẹ kọ há haa ịwa kaka kpehe. Kpọkpọọkpọ, angịnyị ẹhẹ bala iyo ịwẹ á tị jẹ́ go ọhụ ọlam mile kpa myị lee, ọhụ ọlẹ kị tị kaa da kpehe á hi kpoye ẹnẹhẹ lẹka ịnyịnyị. Ịyẹ tị du kọ jẹ́ lịnyị? Ang odudu ri, iJihova họ ụma nya ekeji ịdatị-datị, tụ ịtụka bala ichiche ịlẹ kị kaa ye ịhụ ọ-da kpehe nyahị mile, kị tị kaa gba ọlẹ kahị kaa da ka ẹpwụ kpehe. Ụgbẹyị ọlẹ ká angịnyị ehe bala ekeji kaa bwu da ịhụ dudu kahị ka jẹ́-ẹ myị ju ẹla ọlẹ kị da ụ-ụpwụ nya Ụkụrwọ nya Alẹrụ 17:24, 25 nyori: “Ohe Oluhye a hu ọhịhị hahị . . . lẹ.”

6. Ányị enyi à tịị bwu do? Ẹlịyẹ ọ tị́ mẹjẹ? (Yẹ akpa ọlẹ ko ri, “ Enyi Ododo ri Āhị Bwu Ẹga nya IJihova.”)

⁶ Enyi jẹ́ la chire-chire am odehe chajị nyori odehe nyahị ji ẹga ọlẹ kọ lụrụ meme labwọ hi ẹnụ. Odehe á ji ba ẹnụ ba pyịnyẹng gụ ọwẹ ịnọ, enyi ọlụwa ka nwụ kịrẹ-kịrẹ, lẹ odehe à ka hi ajwọ-ajwọ, chị ila gbuuu la ang ọhịhị ọhẹ-lọhẹ o-jam kaka lẹlẹ. Ọ́ tị ri kọ ji lụrụ hi ẹnụ pyịnyẹng gụ ọwẹ ịnyịnyị, enyi ọlụwa ka nyiri me ẹkpa kụrụ odehe wuu. Chajị nyọlẹ ká iJihova ya odehe ọlẹ nọ ẹga ọlẹ kọ pwoku wẹẹ, enyi jẹ́-ẹ do ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ pwoku. Ụka ká ẹnụ á chị, o-chipwuu nyamwụ kaa go enyi bwu ihu bala ọpyị kpa rụ ka uhye, lẹ ọ kaa yẹ la egbamwụ lẹlẹ. Ẹka ọnyị myị́ ọnyị, enyi ọlẹ ká ẹnụ kaa go kpa ka uhye kaa lụmẹ gụ ihu ịkịlọlọ ịlodehe wuu. Ụka ká enyi ọwẹ á pwụ uhye kpá, ọ kaa ta u-uhye ọhụ lala ahyẹẹnụ iwo, ene kọ ka do lala enyi lee ẹkpawẹ. Ọọwa lẹ, enyi ọọwa à kaa mwụ tịrẹkpẹ kà ẹpwụ nya ihu bala ọba ịkịla ene kọ ka mwụ́ ọgụ-ọgụ chị ọgụ lẹlẹ. IJihova họ enyi a-abwọlẹ kọ ka jẹ́-ẹ hi jam odehe ụka wuu. Ọwẹ mẹjẹ nyori iJihova jẹ́ ẹla bala ọ-la ọngịrị.—Job. 36:27, 28; Ọngọ. 1:7.

7. Agbẹyị iyina ahị tị́ ka bwu mẹjẹ nyori āhị ọlẹ kị chabwọ nyamwụ ụ-ụpwụ nya Eje Ọnyịịla 115: 16 myịhị lẹhị?

⁷ Ịyẹ à tị́ ka dahị ụbwọ ká odehe ọlẹ bala ang ịnyịịla-ịnyịịla ịlẹpwụ nyamwụ wuu ka myịhị lẹhị gụ ọwọwa? (Wa Eje Ọnyịịla 115:16.) Ụgbẹyị ọhẹ ri ọ-ka me irya ju ang ịlẹ ká iJihova họ. Ọọwa ka guhi gbịla nyọka ji iJihova obe ọhọhọ ẹnụ myị́ ẹnụ chajị nya ang ịnyịịla ịlẹ kọ ya hahị. Ahị tị ka mẹjẹ nyori odehe myịhị lẹhị bwula ọ-kpa ụpa nyamwụ ọlẹ kahị kụ cheri-cheri jaabwọ kahị ka họ ba myị́.

8. Ịyẹ tị́ du kahị ka ya nyori ị họ ịmachị nyahị ụ-ụgbẹyị ọlẹbyẹbyị?

⁸ Ohe Oluhye họ ịmachị nyahị ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ la ẹbyẹbyị yẹẹyẹẹ. Ụka kahị juwa ẹ-ẹpwụ nya ori-ụma nya ịnahị, ịmachị nyahị kaa nwa kịlahị ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ pwoku. Ịnyịnyị, ajẹ nya ịmachị inyeewe lala ụnọ ịmanyị tị́ kaa wẹ ka ji ẹ-ẹpwụ nya iminiti ọnyị myị́ ọnyị! Angị wụlẹ  ang yẹ ya nyori ịmachị nya ọngọgbahị nyị ka la ajẹ ju iru tahị ju uku ohu myị́. Ajẹ ịịwa à tụ ju lawụlẹ ri ịmachị lẹ, ilo nyamwụ tị gụ enyi ọla idamida pyịnyẹng myị́ ịnyịnyị. Kụ ẹhị yẹ ang ịlẹbyẹbyị ịhyẹ ịlẹ ká ịmachị jẹ́-ẹ họ lẹẹ wẹẹ.

9. Ịyẹ à tị́ mẹjẹ nyori ẹla ọ-jẹ́ yaya nyahị ri ang-āhị bwu ẹga nya Ohe Oluhye?

⁹ Ẹla ọ-jẹ́ yaya ri ang ọlẹbyẹbyị. Kụ irya u-uhye nya ang ọlẹ kọ kaa họ ụka kahị juwa ya ẹla wẹẹ. Ẹ-ẹpwụ nya omyi ẹla ọnyị myị́ ọnyị ka wẹẹ ya, ịmachị nyang kaa họ ụkụrwọ nyọka gbile ekpiiji lala ohu (100) ịlẹ kị juwa ẹ-ẹlẹlẹ, ụkpụrọkọ, ugbọnụ, ụbaa, bala ọkịlẹtụ nyang. Kori á ka ya ẹla kọ ka la gede-gede aalẹ, ekpiiji ịwẹ wuu ka gbile ụka ọlẹ kọ pwoku pyii. La 2019, ang ọjẹ́jẹ ọhẹ u-uhye nya abwọlẹ ká ọngịnyị jẹ́ kaa ya òja datị-datị, ya nyori anyị inyeewe nyị jẹ́-ẹ jẹ́ omyi ẹla ọhẹ datị hi ọkịla ẹ-ẹpwụ nya ẹla oyaya. Ẹla ọwẹ myị ọnụ ju ẹla ọlẹ ká angị jẹ́ ang ịkịla myị ju, nyori ị mahị la ọ-ka jẹ́-ẹ jẹ́ òja ọhẹ datị hi ịkịla bala ọ-ka jẹ́-ẹ wo ịnyịnyị. Ịlẹhị ịnyị, ẹla ọ-jẹ́ yaya nyahị ri ang-āhị bwu ẹga nya Ohe Oluhye.—Ehe. 4:11.

10. Ányị ahị tị́ ka mẹjẹ nyori āhị nya ẹla ọ-jẹ́ yaya myịhị lẹhị?

¹⁰ Ụgbẹyị ọhẹ ọlẹ kahị ka mẹjẹ nyori āhị nya ẹla ọ-jẹ́ yaya myịhị lẹhị, ri ọ-ka wụlẹ ang odudu ọlẹ kahị myị yẹkẹẹ Ohe Oluhye à họ ang myị́ ang wuu lẹ, je angịlẹ kị myị nyori ang wuu nyị hu kpuu kaka ji. (Eje. 9:1; 1 Pit. 3:15) Angịlẹ kị kaa kpa ọmẹjẹ ọwẹ nwà kịlahị ya nyori, ọ-ọngọhẹ nya-à họ odehe bala ang ịhịhị ịlụwa wuu ka. Kori kahị kpa ịBayịbụụ bala ahị nya ẹla ịhyẹ ịlẹ kahị ya ẹla rụ ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ họ ụkụrwọ, ahị ka jẹ́-ẹ chẹkpẹ ju Adahị olepwoohe bala ọ-ka wụlẹ ang odudu ọlẹ kahị jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova à họ epwoohe bala odehe lẹ, je angịlẹ kị nwụlanọ nyọka ke ụrụ.—Eje. 102:25; Ayị. 40:25, 26.

11. Ang ookpokpo oyina à tị du ká ịmachị nyahị la ẹbyẹbyị?

¹¹ Abwọlẹ kahị jẹ́-ẹ kpịtịya nya ang la ẹbyẹbyị. Lụka ọ-kẹkpẹ, ọngọ jẹ́ ang ọhẹ yahị me nyori ịmachị nya ọngịnyị ehe nyị ka jẹ́-ẹ kpịtịya nya ẹla yẹẹyẹẹ lala ẹla ịlapwụ ịtụka-ịtụka pwụ uku iwo imiiye (20,000,000) myị́. Ọlẹẹlẹẹ tị lẹ, ị yẹ jẹ́ nyori ahị ka jẹ́-ẹ kpịtịya nya ang gụ ọwẹ yẹẹyẹẹ wẹẹ. Nyọlẹ ká ịmachị nyahị lụmẹ pwụ ọlịịwẹ, ịyẹ ahị tị́ jẹ́-ẹ kpa họ?

12. Ányị ẹla ọjẹ́jẹ nyahị à tị́ bwu datị hi ịnya iyo?

¹² Ẹ-ẹpwụ nya ang ịlẹ ká Ohe Oluhye họ wuu odehe ọlẹ, ọngịnyị ehe kem à jẹ́-ẹ jẹ́ ẹla orige-rige bwula ọ-kpịtịya bala ọ-wụla ẹla ịlẹ kị họ kẹkpẹ yẹ chịng lẹ. Chajị nyọọwa, ahị kaa jẹ́ ụgbẹyị ọlẹ kọ há gụ nyọka bwu họ ẹla, bala ọ-yẹ irya nyahị bala ọhịhị nyahị da. (1 Kọr. 6:9-11; Kol. 3:9, 10) Ahị dọmwụ ka jẹ́-ẹ mẹjẹ irya oleje nyahị nyọka jẹ́ ọdatị nya ang ọnyịịla bala ọtịpyọ. (Hib. 5:14) Ahị ka jẹ́ jaabwọ kahị ka mẹ ọháha, ọnahị bala ahyẹẹrwẹrwa jẹ. Ahị dọmwụ ka jẹ́-ẹ gbịla abwụma nya eje ọkpẹẹkpẹẹ ọlala nya iJihova.

13. Jaabwọ ká ụpwụ nya Eje Ọnyịịla 77:11, 12 ya, ányị ahị tị́ ka kpa āhị nya ịmachị nyahị họ ụkụrwọ?

 ¹³ Ụgbẹyị ọhẹ ọlẹ kahị ka mẹjẹ nyori āhị nya ịmachị myịhị lẹhị ri ọ-ka maga nyọka kpịtịya nya ụka ị-kẹkpẹ ịlẹ ká iJihova dahị ụbwọ bala ọ-kpụhị ẹjẹ wuu. Ọọwa ka du kahị ka jẹ́ myị̀myị̀ nyori ọ ka dahị ụbwọ ị-ịlahị. (Wa Eje Ọnyịịla 77:11, 12; 78:4, 7) Ụgbẹyị ọkịla ri ọ-ka kpịtịya nya ang ịnyịịla ịlẹ ká angịkịla họ hahị bala ọmẹjẹ nyori ang ịlẹ kị họ myịhị lẹhị. Angịlẹ kị kaa wụlẹ ẹla yẹ rige-rige, yẹ jẹ́ nyori angịlẹ ká ẹla kaa myaa lẹhị à kaa chị ọkẹkẹnị gụ lẹ. Ọ há ịnyịnyị kahị ka gbịla iJihova ẹ-ẹga nya ang ịlẹ kọ kaa chụ nyọka deeri hi. Ọ-chụ pwokwita, iJihova la ịmachị ọkpẹẹkpẹẹ, ma ụka kahị yẹ irya da, ọ kaa chụ nyọka deeri hi abyị nyahị. (Eje. 25:7; 130:3, 4) Ọ tị tịtọ kahị ka họ ịnyị ẹ-ẹga nya angịkịla ụka kị yụbwọ beji u-uhye nya ẹla ọtịpyọ ọlẹ kị họ wụụhị ẹjẹ.—Mat. 6:14; Luk. 17:3, 4.

14. Ányị ahị tị́ ka mẹjẹ nyori ịmachị ri āhị ọnyịịla ọlẹ kọ myịhị lẹhị?

¹⁴ Ahị ka mẹjẹ nyori āhị nya ịmachị nyahị myịhị lẹhị bwula ọ-kpọọ họ ụkụrwọ ọlẹ kọ ka yogbo ha ọngọlẹ kọ ya ịmachị ọọwa hahị. Angịhyẹ kaa kpa ịmachị nyaa chụ ang ọlẹ kọ há bala ọlẹ kọ tịpyọ la ịlaa. Ma, chajị nyọlẹ ká iJihova à họhị wẹẹ, ahị ka jẹ́-ẹ yahị guru nyori ụgbẹyị nyamwụ ka jẹ́-ẹ há gụ ọhẹ-lọhẹ ọlẹ kahị ka chụ ha ịlọhị pyii lẹ. (Rom. 12:1, 2) Ahị kaa la okpunyi ụka kahị ju ihi nya iJihova. (Ayị. 48:17, 18) Ahị ka jẹ́ ang ọlẹ ká iJihova tịtọ kahị ka họ ụka kahị jam la ọhịhị, kori ọ-ka kpa ihi kịla ẹnyị nya Adahị ọlẹ kọ họhị bala ọ-ka họ kọ ka chị ọkẹkẹnị.—Etu 27:11.

15. Ányị āhị nya ịBayịbụụ à tị́ mẹ ọháha ọlẹ ká iJihova la ẹ-ẹga nya angịnyị ehe jẹ?

¹⁵ ỊBayịbụụ ri āhị ọnyịịla bwu ẹga nya Ohe Oluhye. Adahị olepwoohe à kpa angịnyị ehe da ẹla ọlụwa lẹ, chajị ahị họọ yẹẹyẹẹ. Bwula ịBayịbụụ, iJihova wẹ ịtọ ẹla ịkpọnchị ịlẹ kahị kaa tọ, lala: Ale ahị tị́ bwu warị? Ịyẹ à tị́ ri etu nya ọhịhị? Ányị ijuju à tị́ ka la? IJihova tịtọ ká anyị nyamwụ wuu ka ye ọwẹwẹ nya ịtọ ẹla  ịwẹ, lẹ ọ gu angịnyị gbịla nyọka yẹ ịBayịbụụ da ka ìja ịkịla lụmẹ-lụmẹ. Alẹ, ịBayịbụụ lẹpwụ-lẹpwụ lee ụpa nyamwụ ji i-ìja datị-datị gụ ụnọ ịta! (3,000) Ego mẹjẹ nyori ịBayịbụụ à ri ụpwụ ọlẹ kị yẹda ka ìja ịkịla bala ọ-dọọ kpehe gụ apwụ ịkịla wuu ẹẹ. Ẹga myị́ ẹga ká angịnyị ji lee òja ọnyị myị́ ọnyị ọlẹ kị kaa ya, ụmụmẹ nyaa la iwe nyọka jẹ́ ẹla ọlẹ ká ịBayịbụụ mẹjẹ la òja nyịlaa.—Yẹ akpa ọlẹ ko ri, “ ỊBayịbụụ ọ-Họ La Ìja nya Ala Africa.”

16. Jaabwọ ká ịMatiyu 28:19, 20 ya, ányị ahị tị́ ka bwu mẹjẹ nyori ịBayịbụụ myịhị lẹhị?

¹⁶ Ahị ka mẹjẹ nyori ịBayịbụụ myịhị lẹhị bwula ọ-wọọ ẹnụ myị́ ẹnụ, me irya ju ẹla ọlẹ kọ mẹjẹ, bala ọ-kpa ẹla ọlẹ kahị jẹ́ bwu ụwa họ ụkụrwọ jaabwọ kahị ka họ ba myị́. Ọ́ ba ọwẹ kem ka, ahị ka jẹ́-ẹ ji Ohe obe bwula ọ-ya ẹla ọlẹ ká ịBayịbụụ mẹjẹ ju angịnyị lụmẹ-lụmẹ jaabwọ kahị ka ya myị́.—Eje. 1:1-3; Mat. 24:14; wa ịMatiyu 28:19, 20.

17. Ụma nya ang-āhị iyina ahị tị́ kụ ẹhị yẹ a-ang ọjẹ́jẹ ọlẹ? Ịyẹ ahị tị́ wẹẹ ka ya ẹla rụ a-ang ọjẹ́jẹ ọkịla?

¹⁷ Ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́je ọlẹ, ahị kụ ẹhị yẹ ang āhị ịlẹ ká Ohe Oluhye ya hahị lala odehe, ko ri ẹpwa nyahị; ịmachị nyahị ọlẹ kọ họ ụ-ụgbẹyị ọ-la ẹbyẹbyị; bala ịBayịbụụ, ko ri omyi ẹla nyamwụ. Ma, āhị ịkịla tị juwa ká iJihova ya hahị kahị jẹ́ ka yẹ lẹhị ka. Ahị ka ya ẹla u-uhye nya ang ụdụ ị-yẹ lẹhị ka ịịwa a-ang ọjẹ́jẹ ọkịla.