Ị MANG nyọlẹ ká ẹka nya 1914 chịpwụrụ kam kpá? Kori kọ lịnyị aalẹ, a hịhị “lụka ohyẹẹkpẹ” nya odehe onyobyi ọlẹ. (2 Tim. 3:1) Ahị wuu wo oja chajị nya ang ịlẹ ká iJisọsị ya neeji ene u-uhye nya ụka ọlẹ kahị ji lẹẹlẹẹ. Ang lala ẹwụ ọdada, imyi ọtụka-ọtụka, ọpyị ọ-hụ́ jigi-jigi, ẹdụrụ nya ịdọlọ-dọlọ, ọhọbịrị ọhọhọ bala ọtụpyịpyị nya angịnyị nya iJihova. (Mat. 24:3, 7-9, 12; Luk. 21:10-12) Ahị myịmyị yẹ jaabwọ ká angịnyị wẹẹ mẹ abwẹla ụma ịlẹ ká ịPọlụ ọngọmyẹrụ ya neeji ene-ene jẹ ịnyịnyị. (Yẹ akpa ọlẹ kọ ri, “ Jaabwọ ká Angịnyị La Lẹẹlẹẹ.”) Ahị Alibeenu nya iJihova jẹ́ myị̀myị̀ nyori ahị jám hịhị ‘lụka ohyẹẹkpẹ’ nya odehe ọlẹ lẹ.—May. 4:1.

2. Ịtọ ẹla iyina ahị tị́ baba nyọka jẹ́ ọwẹwẹ nyaa?

² Ụka chịpwụrụ yẹẹyẹẹ bwu 1914 gbee ka pwụ ụka ọlẹ lẹ. Chajị nyọọwa, ahị ju ocheju nya “ụka ohyẹẹkpẹ” ọlẹ chwẹẹ yẹẹyẹe lẹ. Nyọlẹ ká ocheju ju chwẹẹ lụmẹ wẹẹ, ọ baba kahị ka jẹ́ ọwẹwẹ nya ịtọ ẹla ịkpọngchị ịhyẹ: Ang iyina à tị́ ka họ la ocheju nya “ụka ọhyẹẹkpẹ” ọlẹ? Ẹlịyẹ iJihova à tị́ tịtọ kahị ka juwa họ jaabwọ kahị wẹẹ godayị gbe ọ-họ jịra nya ang ịịwa?

3. Ẹla oyina angịkpeji à tị́ ka ya dodehe jaabwọ ká ịBayịbụụ ya ọmwụ ụ-ụpwụ nya 1 Ala ịTẹsalonika 5:1-3?

³ Wa 1 Ala ịTẹsalonika 5:1-3. ỊPọlụ gu ẹnyị nya ‘ẹnụtụrụ nya iJihova.’ Ụ-ụpwụ ịgọgọ ọwẹ, ẹnụtụrụ ọọwa ri ụka nya ọmwụ ọdada nya ayịreji ọtata nya “ịBabịlọn ọtụka,” kọ ri ọtụchawụlẹ nya ịgba ọgbagba nya ịnịịkịla ịlodehe ọlẹ wuu gbee ka pwụ ocheju nya Amagẹdọn. (Ọwụ. 16:14, 16; 17:5) Ene nya ọmwụ oḍada nya “ẹnụtụrụ” ọọwa, angịkpeji nya ẹpwụma ka ya dodehe nyori, ‘okpunyi bala ọ-hụ la o-kem’ nyị ji lẹ! (ỊBayịbụụ ịhyẹ ya ẹ-ẹgẹlẹ yẹkẹẹ: “Okpunyi bala ewu  ọ-chị ke.”) Angịkpeji nya odehe kaa ya ẹla ọwẹ ịnyịnyị ụka ọhẹ, ụka kị juwa ya ẹla u-uhye nyọka họ ká o-wo lawụlẹ ka ji, ẹ-ẹpwarịrị nya ẹpwụma. * Tị wẹẹ, o-ya dodehe nya ‘okpunyi bala ọ-hụ la o-kem’ ọlẹ ká ịBayịbụụ chabwọ ka datị hi ọwẹ. Ịyẹ tị́ du? Ụka ká ọọwa á ka họ jịra, iru nya angịnyị ka me nyori, angịkpeji nya odehe nyị jẹ́ họ odehe nyị kpunyi lee ọ-há gụ olene-ene lẹ. Ẹlịlẹhị tị ri, “akama ọtụka okpelego” ka dọmwụ ahyaahị, “ọọwa ayịreji ọtata a ka warị chaa ọgụ lụka ọ-mwaa” ịnyịnyị lẹlẹ.—Mat. 24:21.

4. (a) Ẹlịyẹ ahị tị́ jẹ́ u-uhye nya o-ya dodehe nya ‘okpunyi bala ọ-hụ la o-kem’ lẹka? (b) Ẹlịyẹ ahị tị́ jẹ́ u-uhye nyamwụ lẹ?

⁴ Ahị jẹ́ ẹla ịhyẹ u-uhye nya o-ya dodehe nya ‘okpunyi bala ọ-hụ la o-kem’ lẹ. Ang ịkịla ịhyẹ tị ji kahị jẹ́ lẹka wẹẹ. Áhị jẹ́ ang ọlẹ kọ ka gu angịkpeji gbịla nyọka ya ẹla ọwẹ dodehe lẹka, lee abwọlẹ kị ka bwu yoo ka ịnyịnyị. Áhị jẹ́ kori ká o-ya dodehe ọwẹ ka la ụbẹtụ-ụbẹtụ lee ọ ka wẹ la ọngịrị-ọngịrị ụka okpokpo ka. Jaabwọ myị́ abwọ kọ ka la, ahị jẹ́ yẹkẹẹ: Áhị ka ya ẹga da ị ka pịrịịhị ju nyori alegbeju nya odehe ka jẹ́-ẹ kpa okpunyi wẹ odehe ọlẹ wuu ka. Ma, ọwẹ ri ọ-họ jịra nya ẹla ọlẹ ká ịBayịbụụ ya jehi neeji ịnyị. O ri ang ẹjẹẹ mẹjẹ nyori, ‘ahyẹẹnụ nya iJihova’ ja ka dọmwụ lẹ!

5. Ẹlịyẹ ụpwụ nya 1 Ala ịTẹsalonika 5:4-6 á tị́ ya kahị ka họ nyọka nwụlanọ gbe ‘ahyẹẹnụ nya iJihova’?

⁵ Wa 1 Ala ịTẹsalonika 5:4-6. ỊPọlụ juhi ọhụ jaabwọ kahị ka bwu nwalanọ gbe ‘ahyẹẹnụ nya iJihova ọwẹ.’ Ahị “juwa nune dodoo lala angịkịla . . . ka.” O-ri opyii kahị ka “juwa kụ lahị” bala o-juwa gbeji giri-giri lẹ. Lala ọ-chụ pwokwita, ahị baba nyọka dụmwọ-dụmwọ chajị kahị ka yụbwọ nyahị ju ẹla nya upe nya odehe ọlẹ ka. Kori kahị yụbwọ ju, ọọwa ka mẹjẹ nyori ahị ri “ịnya odehe ọlẹ.” (Jọn. 15:19) Ahị jẹ́ myị̀myị̀ nyori Ịpyị-Adịrahị nya Ohe Oluhye kẹnẹ-kẹnẹ, à ka jẹ́-ẹ kpa okpunyi wẹ odehe wuu lẹ.

6. Ẹlịyẹ ahị tị́ tịtọ nyọka da angịnyị ụbwọ họ? Ịyẹ tị́ du?

⁶ Datị hi ọ-ka kụ lahị lịlọhị, ahị baba nyọka chị angịkịla ahị une ịnyịnyị bwula ọ-daa ụbwọ jẹ́ ẹlạ ọlẹ ká ịBayịbụụ ya nyị ka họ odehe ọlẹ. Ahị kpịtịya mẹ, kori ká akama ọtụka okpelego á dọmwụ lẹ aalẹ, ọ́ ka chịkpẹẹ nya angịnyị ọ-ka yẹda kaka gbịgba ha iJihova kaka. Ang odudu kọ baba lẹẹlẹẹ nyọka ya ẹrụ ọnyịịla ju angịnyị à wẹ lẹlẹ! *

7. Ịyẹ iJihova à tị́ tịtọ kahị ka họ lẹẹlẹẹ?

⁷ IJihova tịtọ kahị ka kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ yẹẹyẹẹ lụka ọ-pyịnyẹng ọlẹ kọ hi wẹ ene  nya “ẹnụtụrụ” nyamwụ. Ahị baba nyọka jẹ́ myị̀myị̀ nyori ahị wẹẹ “họ ụkụrwọ nya ọngọlahị nya ịlẹhị-ịlẹhị ọgwọgụ ụka wuu.” (1 Kọr. 15:58) IJisọsị yẹ ọmwụ neeji u-uhye nya ang ọlẹ kahị ka họ. Ụka kọ ya ang ịdatị-datị ịlẹ kị ka họ la ahyẹẹnụ ihyẹẹkpẹ kpá, ọ myịmyị yẹkẹẹ: “Ị ka kpa ẹrụ ọnyịịla ọlẹ ya pyẹ ju ka epwoja myị́ epwoja wuu pyii, ene ká ọbaba nya odehe ọlẹ ka pwụ.” (Mak. 13:4, 8, 10; Mat. 24:14) Yọọ ịịlẹ wẹẹ: Ụka myị́ ụka ká kpehe ka ya ẹrụ ọnyịịla, à wẹẹ dụbwọ họ ọmwụ ọyẹyẹ ọla ịBayịbụụ ọwẹ jịra!

8. Ányị ahị tị́ bwu jẹ́ nyori ụkụrwọ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ wẹẹ nwà kịlahị-ịlahị?

⁸ Ányị ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ chajị nya Ịpyị-Adịrahụ à tị́ nwà ka ba? Ẹka ọnyị myị́ ọnyị, angịnyị wẹẹ wo oja ọnyịịla ọwẹ gụ ọwọwa. Ọ-chụ pwokwita, kụ irya jaabwọ ká angị kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ nwà kaka ba odehe wuu la ahyẹẹnụ ihyẹẹkpẹ ịlẹ wẹẹ. La ẹka nya 1914, angị kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ la ụnọ ịrụ, da ohu ookpokpo, da iwo ịrụ, kụrụ ịrụ (5,155), ọ-ọpyị iwo ine kụrụ ịta (43). Alẹ, angị kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ la uku ineku, da ụnọ ohu ịrụ (8,500,000), ọ-ọpyị ohu imiiye da iwo ine (240). Ọ lịnyị odu lẹ, ụkụrwọ nyahị á cheju lẹka. Ahị ka kịnyaa juwa ya je angịkịla nyori Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe Oluhye kem à ka jẹ́-ẹ myị́ akama nya angịnyị ehe lẹ.—Eje. 145:11-13.

9. Ịyẹ tị́ du kahị baba nyọka kịnyaa juwa ya ẹrụ ọnyịịla nya Ịpyị-Adịrahụ?

⁹ Ụkụrwọ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ nyahị á ka jẹ́-ẹ cheju ka gbee ká iJihova ka ya nyori nyị nwà lẹ. Ụka ọlẹ kọ hi ha angịnyị nyọka wẹ ka jẹ́ iJihova bala iJisọsị ịKịrayịsị tị́ lụmẹ ka ba ányị? (Jọn. 17:3) Áhị jẹ́ ka. Ahị tị jẹ́ nyori, gbee ka pwụ ụka ọlẹ ká akama ọtụka okpelego ka dọmwụ, “angịlẹ kị chịla-chịla nyọka la ọhịhị ọmyịmyị-ka,” ka jẹ́-ẹ ye ẹrụ ọnyịịla myị, kị ka gbịgba ha iJihova wẹẹ. (Ụkụr. 13:48, NW ) Ányị ahị tị́ ka bwu da angịwẹ ụbwọ ene ká ụka ka chịka?

10. Ịyẹ iJihova à tị́ ya hahị nyọka dahị ụbwọ mẹ ẹlịlẹhị jẹ́ angịnyị?

¹⁰ Bwula ogu nyamwụ, iJihova wẹẹ ya ang ịlẹ kahị baba nyọka mẹ ịlịlẹhị jẹ angịnyị hahị. Lala ọ-chụ pwokwịta, ị kaa mẹ ang jẹ́ẹhị ọọjịra-jịra ọlẹpwụ nya epwihi ọnyị myị́ ọnyị. Ọjịra-jịra ọwẹ kaa dahị ụbwọ nyọka jẹ́ ẹla ọlẹ kahị ka ya ụka kahị tọ angịnyị ụka nya ọgbanyẹ-ọgbanyẹ bala ụka kahị ka ọmwẹẹkpẹ ka. Ịnyịnyị, ọ kaa mẹjẹ́ẹhị jaabwọ áhị ka bwu jẹ́ ịBayịbụụ tọ angịnyị.  Ogu nya iJihova ya Ang-abwọ ịlẹ Kahị kaa Kpa Mẹ Ang Jẹ hahị ịnyịnyị. Ang abwọ ịwẹ kaa dahị ụbwọ nyọka . . .

• dọmwụ nya ẹla Ohe oyaya

• mẹ ẹlịlẹhị jẹ ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ ka kpụ angịnyị ịpyọ

• ya ẹla ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ ka gu angịnyị gbịla nyọka jẹ́ gụ ọwọwa

• Mẹ ẹlịlẹhị jẹ ụka kahị juwa jẹ́ ịBayịbụụ tọ angịnyị bala

• ọ-ka da angịnyị ụbwọ ka ịwẹbsayịtị nyahị bala ọ-ka wụraa wẹ ọjịra-jịra nyahị.

Ọ́ nwa nyọka la ang-abwọ ịwẹ kem ka. Ahị baba nyọka kpa họ ụkụrwọ. * Ụkụrwọ nyahị o ri nyọka kịnyaa juwa kpa ẹrụ ọnyịịla chajị nya Ịpyị-Adịrahụ pyẹ la ọya ọnyị myị́ ọnyị lẹ.

11. Ịyẹ tị́ du kị họ Online Bible Study Lessons?

¹¹ Online Bible Study Lessons ri ụgbẹyị ọkịla ọlẹ ká iJihova wẹẹ da angịnyị ụbwọ nyọka jẹ́ ẹlịlẹhị. Ịyẹ tị́ du kị họ ụpa ọwẹ? Ọya ọnyị myị́ ọnyị, ụnụnụụnọ nya angịnyị bwu ụpa nya odehe wuu kaa tịtọ nya ịBayịbụụ ọjẹ́jẹ ka ẹpwụ nya intanẹtị. Ang ọjẹ́jẹ ịlẹpwụ nya ịwẹbsayịtị nyahị ịwẹ ka jẹ́-ẹ da angịlịnyị ụbwọ nyọka jẹ́ ẹlịlẹhị u-uhye nya Omyi Ẹla nya Ohe Oluhye. Ịnyịnyị, ọ ka la angịhyẹ ịlẹ á kaa ya ẹla ju ujwo nyọka myị ọnụ nya ịBayịbụụ ọjẹ́jẹ balaa. Kori kọ lịnyị à mẹ ụpa nya ịwẹbsayịtị ọwẹ jáa, lee ya ang ọlẹ kọ ka kpaa ka ẹga ọọwa kpụrụrụ du taa. Kori kọ chịkpẹẹ, à ka jẹ́-ẹ daa ụbwọ ka ang ọjẹ́jẹ ịwẹ o-òja ọlẹ kị wo. *

12. Ịyẹ ọngịnyị à tị́ ka jẹ́ bwu Online Bible Study Lessons?

¹² Online Bible Study Lessons nyahị ya ẹla u-uhye nya egbeju nya ala ịlẹ: “ỊBayịbụụ bala Ọngọ lọọ la,” “Angị Ịlẹpwụ nya ỊBayịbụụ,” bala “Oja nya Ẹhị Ọrịrịị-rịrị Ọlẹpwụ nya ỊBayịbụụ.” Egbeju nya ẹla ịwẹ ka dahị ụbwọ nyọka jẹ́:

• Jaabwọ ká ịBayịbụụ ka bwu da ọngịnyị ụbwọ

• Angịlẹ ká iJihova, iJisọsị bala alegu-ẹrụ ri

• Ang odudu ọlẹ ká Ohe Oluhye họ angịnyị ehe

• Ang odudu ká akama bala ang onyobyi ji

Ịnyịnyị, egbeju nya ẹla ịwẹ ya jaabwọ ká iJihova ka bwu . . .

• myị́ akama bala igu,

• tịrị angịlẹ kị gbu ẹkpẹ wẹ ka la ọhịhị bala

• ọ-ya Ịpyị-Adịrahụ nyamwụ ku ọmwakpa nya iGomenti nya angịnyị ehe.

13. ỊBayịbụụ ọjẹ́jẹ ọla intanẹtị ku ọmwakpa nya ịBayịbụụ ọ-jẹ́ ta angịnyị ọlẹ kahị kaa họ? Ịyẹ tị́ du kahị ya ịnyị?

¹³ Ang ọjẹ́jẹ ọwẹ á ku ọmwakpa nya ịBayịbụụ ọjẹ́jẹ ta angịnyị ọlẹ kahị kaa họ ka. IJisọsị ya iwe ọnyịịla-ọnyịịla hahị nyọka họ ká angịnyị ka ri angịjụgbẹyị nyamwụ. Ị họ ang ọjẹ́jẹ ọwẹ chajị ká angịnyị ka jẹ́ ịBayịbụụ bwu intanẹtị ịnyị. Ụka ká ang ọjẹ́jẹ ọọwa á kpaa ịpyọ lẹ, kị ka tịtọ nyọka jẹ́ gụ ọwọwa. Kori kọ lịnyị aalẹ, ọhẹka ị ka myị ọnụ nyọka jẹ́ ịBayịbụụ. Lụka nya ocheju nya ang ọjẹ́jẹ ọnyị myị́ ọnyị, ị ju ọngọ wawa ọhụ nyọka ya ká ọngọhẹ ka wẹ ka jẹ́ ịBayịbụụ tọọ. Bwula ịwẹbsayịtị nyahị, angịlẹ kị kaa tịtọ nya ịBayịbụụ ọjẹ́jẹ ẹnụ myị́ ẹnụ lala ohu imiiye da iwo ịta (230)! Ọ-hụhụ bala angịnyị juwa jẹ́ ang taa baba yẹẹyẹẹ!

14. Ẹlịyẹ ahị tị́ baba nyọka họ ká iJisọsị ya ụ-ụpwụ nya ịMatiyu 28:19, 20? Ịyẹ tị́ du?

¹⁴ Wa ịMatiyu 28:19, 20. Jaabwọ ọlẹ kahị wẹẹ jẹ́ ịBayịbụụ tọ angịnyị, ahị ka  maga nyọka họ kị ka “ri angịjụgbẹyị . . . juwa mẹ ang myị́ ang ọlẹ wuu [ká iJisọsị da] ehile wẹ jaa, chajị kị ka juwa kpa ehile . . . ịịwa họ ụkụrwọ.” Ahị baba nyọka da angịnyị ụbwọ jẹ́ ang odudu ọlẹ kọ baba kị ka godayị giri-giri ha iJihova bala Ịpyị-Adịrahụ nyamwụ. Ọọwa ri ọ-ka mẹ ang jẹ angịnyị ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ ka gwaa gbịla nyọka kpa ẹla ịlẹ kị jẹ́ họ ụkụrwọ, hu ịlaa ju iJihova ụbwọ, bala o-hu enyi Ohe. Ọọwa kẹnẹ-kẹnẹ à ka chaa da lụka nya ahyẹẹnụ nya iJihova lẹ.—1 Pit. 3:21.

15. Ịyẹ ahị tị́ ka kịnyaa juwa họ ka? Ịyẹ tị́ du?

¹⁵ Jaabwọ kahị ya ene, ụka á hi lụmẹ ká ocheju nya odehe ọlẹ ka wẹ kaka. Chajị nyọọwa lẹ, áhị ka jẹ́-ẹ kịnyaa juwa mẹ ịBayịbụụ jẹ angịlẹ kị nwụlanọ nyọka yẹda bwu ang ọtịpyọ nyaa kpụ ị ka ri angịjụgbẹyị nya ịKịrayịsị ka lẹ ka. (1 Kọr. 9:26) Ụkụrwọ nyahị ju agaga ẹ-ẹpwụ lẹẹlẹẹ! Angịnyị lụme-lụmẹ ji kị baba nyọka wo oja chajị nya Ịpyị-Adịrahụ ọwẹ ene ká ayịreji ka pwụ eji.

16. Jaabwọ ká ụpwụ nya Ọwụrụụ-wụrụ 18:2, 4, 5, 8 mẹjẹ, ịyẹ ahị wuu à tị́ baba nyọka họ? (Yẹ ẹla ọdawụlẹ ọlekpeleji.)

¹⁶ Wa Ọwụrụụ-wụrụ 18:2, 4, 5, 8. Ọgba ịwẹ ya ịngịhyẹ ọlẹ ká iJihova tịtọ ká anchẹ nyamwụ ka họ. Angịnyị nya ịKịrayịsị nyịlẹhị wuu baba nyọka gba ụbwọ la ẹta nyaa hi ang myị́ ang nya ịgba ọgbagba nya ọnọọkịla. Ọhẹka, ọngọhẹ ọlẹ kahị kaa jẹ́ ịBayịbụụ ta ji ẹpwụ nya ịgba ọgbagba nya ọnọọkịla ọhẹ ene kọọ jẹ́ ẹlịlẹhị. Ọ kaa ka ụwa ka gbịgba bala ọ-lụbwọ ẹ-ẹpwụ nya ang myị́ ang ọlẹ kị kaa họ. Lee ọhẹka, ọ kaa da okpoko ha ogu ọọwa. Ene kị ka ya ẹga da ha ọngọ lịnyị nyọka ri ọngọ kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ, ọ ka gba ụbwọ la ẹta nyamwụ hi ang myị́ ang nya ịgba ọgbagba nya ọnọọkịla wuu ene. Ịnyịnyị, ọ ka da ụpwụ du ta ala ịchọọchị nyamwụ lee ogu ọkịla ọlọlọhẹ ọlẹ kọ gu ịgba ọgbagba nya ọnọọkịla nyori, ó ri ọngọhẹ ẹ-ẹpwụ nyaa kaka. *

17. Akụrwọ iyina Ọngịnyị nya ịKịrayịsị à tị́ ka cheji ba hi? Ịyẹ tị́ du?

¹⁷ Ọngịnyị nya ịKịrayịsị nyịlẹhị ka jẹ́ myị̀myị̀ nyori ụkụrwọ nyamwụ á la ịngịngịhyẹ ka họ bala ịBabịlọn Ọtụka ka. (2 Kọr. 6:14-17) Ọ-chụ pwokwita, ọ́ ka myị họ ụkụrwọ ha ịchọọchị ka. Ịnyịnyị, Ọngịnyị nya ịKịrayịsị ọlẹ kọ kaa họ ụkụrwọ e-ekpeleji nya ọngịnyị á ka myị-ị̀ họ ụkụrwọ lụmẹ ẹ-ẹpwang ọlẹ kị kaa kpa gbịgba nya ọnọọkịla ka. Kori kọ tị la ụkụrwọ nya ịlọmwụ, ọ́ ka myị-ị̀ maga nyọka ye ụkụrwọ  bwu ụwa kpong-kpong lee ọ-myị họ ụkụrwọ ụ-ụwa kori kị dọmwụ wụrwọọ ka. Ịyẹ tị́ du kahị hu ẹla ọwẹ la ọngịrị-ọngịrị ịịwẹ? Chajị áhị tịtọ nyọka la ụbwọ ẹ-ẹpwụ nya akụrwọ bala ịhọbịrị nya ịgba ọgbagba ịlẹ kị chịrị ị-ịlahị nya Ohe Oluhye ka.—Ayị. 52:11. *

18. Ányị ọọnahị ọhẹ à tị́ ju ihi nya ẹla ọlẹ kọ jẹ́ bwu ịBayịbụụ u-uhye nya ụkụrwọ ọhọhọ?

¹⁸ Ẹka ịmanyị-ịmanyị kẹkpẹ, ọlẹng ọhẹ wụrụ ọngọgbahị nya ọjịra-jịra ọlẹ kọ kaa kọ ekeji kaka họ ụkụrwọ ị-ịchọọchị ọhẹ o-oye nyamwụ. Ọlẹng ọọwa jẹ́ nyori ọọnahị ọwẹ kaa ya ene-ene nyori ọwa nyị́ ka họ ụkụrwọ ị-ịchọọchị ka. Ọ tị baba nya ọngịnyị ọlẹ kọ ka họ ụkụrwọ ọọwa ụka ọwẹ. Ọ lịnyị odu lẹ, ọọnahị ba ẹla ọlẹ kọ jẹ́ bwu ịBayịbụụ jẹ, lẹ ọ́ myị ye ụkụrwọ ọwẹ ka. Epwihi ọbọọba, ifoto nya ọlẹng ọkịla ọlẹ kọ họ ụkụrwọ ọọwa hyehe ụ-ụpwụ nya oja, kọ juwa ya agurube ba ube nya ịchọọchị ọọwa. Kori ká ọọnahị á ye ụkụrwọ ọwẹ ịnọ, ifoto nyamwụ à ka hyehe ụ-ụpwụ nya oja ọwẹ lẹ. Kụ irya nya ẹhị ọlẹ ká Angịnyị nya ịKịrayịsị ịkịla ka kpa yọọ ịnọ wẹẹ. Kụ irya ịnyịnyị jaabwọ ká ẹlẹwẹ ka la iJihova wẹẹ.

19-20. (a) Ẹlịyẹ ahị tị́ jẹ́ wẹ wuu? (b) Ẹlịyẹ ahị tị́ baba nyọka jẹ́ myịmyị?

¹⁹ Jaabwọ ká ọmwụ ọyẹyẹ ọla ịBayịbụụ mẹjẹ, ang ọkịla ọlẹ kọ wẹẹ ka họ odehe lụka o-kpii ka ri ẹla o-ya dodehe nya ‘okpunyi bala ọ-hụ la o-kem.’ Bwula ẹla ọlẹ ká iJihova mẹjẹ́ẹhị, ahị jẹ́ nyori alẹpwụma á ka jẹ́-ẹ kpa okpunyi ọlam ọlẹ kọ ka tata warị ka. Ịyẹ ahị tị́ ka họ lẹẹlẹẹ ene ká ẹlẹwẹ ka họ jịra, ká ayịreji o-bwagaga ka tọọ da? IJihova tịtọ kahị ka kịnyaa juwa ya ẹrụ ọnyịịla nya Ịpyị-Adịrahụ bala ọ-da angịkịla ụbwọ kị ka ri angịjụgbẹyị. Ọ tị baba ịnyịnyị kahị ka chị ịlọhị ebwo hi ịgba ọgbagba nya ọnọọkịla. Ọọwa ri, áhị ka ri alẹpwụ nyaa lee ọ-họ ụkụrwọ ọlẹ kọ la ịngịhyẹ ka họ bala ịBabịlọn Ọtụka ka.

²⁰ Ang ịkịla juwa ka họ la ocheju nya “ụka ọhyẹẹkpẹ” nya odehe ọlẹ. IJihova tịtọ kahị ka họ ang ịkịla ịnyịnyị. Ang ịịwa tị́ ri ịyẹ? Ányị ahị tị́ ka bwu nwụla ịlọhị nọ gbe ang ịlẹ kị wẹẹ ka họ la ahyẹẹnụ ihyẹẹkpẹ ịlẹ? Ahị ka ye ọwẹwẹ nya ịtọ ẹla ịwẹ a-ang ọjẹ́jẹ ọkịla.