1. Ụkụrwọ oyina iJihova à tị́ ya ju adịda bala ịnịna ụ-ụbwọ?

IJIHOVA họ ahụ bala ọrụ ọhọhẹ la imyi nya ọnyị ọmama. ỊBayịbụụ jẹ́ ya ẹla ọlẹ yẹẹyẹẹ: “Anyị ri ang-ahị o-bwu ẹga nya [iJihova].” (Eje. 127:3) Ịyẹ à tị́ ri etu nya ẹlẹwẹ? Kụ irya wẹẹ, kori ká oligu nyang ọhẹ á bying nyị kpẹhị rịrị okpoko ọtụka-ọtụka ọhe gbe ọwa, ányị ọ tị́ ka lang? Ọhẹka à ka lịlọng ihi-ihi nyọlẹ kọ dahịhileng pwụ ọwẹ. Ma, à tị ka chuko jaabwọ á ka bwu kpẹhị rịrị okpoko ọwẹ. IJihova oligu nyahị ọlẹ kọ gụgụ wuu, ya ịngịhyẹ ha adịda bala ịnịna nyọka kpẹhị rịrị. Ang ọọwa ju apyobwuna yẹẹyẹẹ gụ okpoko. Ọ ya ụkụrwọ haa nyọka kpẹhị rịrị anyị nyaa bala ọ-ka họ kị ka ye ọkẹkẹnị.

2. Ịtọ ẹla iyina ahị tị́ ka kụ ẹhị yẹ?

² Owo à tị́ ka cheje kori ká ahụ bala ọrụ á ka ma ọnyị lee ụka ọlẹ kị ka ma ọnyị? Ịyẹ adịda bala ịnịna à tị́ ka họ nyọka da anyị nyaa ụbwọ ye ọkẹkẹnị ọ-ọhịhị? Ahị kụ ẹhị yẹ ọmẹjẹ ịlẹpwụ nya Ụpwụ Ịgọgọ ịmanyị-ịmanyị ịlẹ kị ka da ahụ bala ọrụ ụbwọ nyọka cheje ọnyịịla wẹẹ.

3. (a) Owo à tị́ ka cheje kori ká ahụ bala ọrụ á ka ma ọnyị lee kori kị ka ma ka? (b) Ọmẹjẹ ọlẹpwụ nya ịBayịbụụ oyina alugbiyegu bala aligu nya ahụ bala ọrụ à tị́ ka kpa i-irya?

³ Ọhọhọ nya alẹga ịhyẹ ri yẹkẹẹ, ahụ bala ọrụ ka ma ọnyị ahyaahị kori kị ye awụlẹ kpá bwaa. Alugbiyegu nyaa bala angịkịla ka juwa taa gbaa-gbaa nyọka ma ọnyị ahyaahị myị́.  Ọọnahị ọlẹng ọhẹ Asia, ká ẹnyị nyamwụ ri Jethro yẹkẹẹ: “Ọọjịra-jịra, aanahị ịlẹ kị ma ọnyị, kaa tụ́ aanahị ịlẹ kị ma ọnyị ka gbaa-gbaa nyọka ma ọnyị.” Ọọnahị ọkịla ụ-ụwa Asia ká ẹnyị nyamwụ ri Jeffrey yẹkẹẹ, “Angịhyẹ kaa byi ahụ bala ọrụ ịlẹ kị ma anyị-ka nyori nyị́ ka ye ọngọngọhẹ kpẹhị rịraa ụka kị ri angịgbahị ka.” Ma, ahụ bala ọrụ ọnyọnyọọnyị à ka cheje hịlaa kori kị ka ma ọnyị lee kori kị ka ma ka lẹ. Ọwẹ ri eje ọchịchị bala olo nyaa. (Gal. 6:5) Ịlẹhị lẹ, alugbiyegu bala aligu nya ahụ bala ọrụ inyeewe ịwẹ tịtọ kị ka chị ọkẹkẹnị, ma ị chịla kị ka jẹ́ nyori eje ọchịchị ọwẹ nyị ri ịnya ahụ bala ọrụ.—1 Tẹs. 4:11.

4-5. (a) Ẹla imiiye iyina ahụ bala ọrụ à tị́ baba nyọka kụ ẹhị yẹ? (b) Ụka oyina à tị́ há gụ kị ka me ẹla ọlịnyị? Ịyẹ tị́ du?

⁴ Ahụ bala ọrụ ịlẹ kị cheje nyọka ma ọnyị baba nyọka kụ ẹhị yẹ ịtọ ẹla ịkpọngchị imiiye ịhyẹ lawụlẹ: Ọhọhẹ, ụka oyina ị tị́ ka tịtọ nyọka ma ọnyị? Oheeye, anyị ịmanyị ị tị́ ka ma? Ụka oyina à tị́ chịla ká ahụ bala ọrụ ka kụ ẹhị yẹ ẹla ọwẹ lawụlẹ? Ịyẹ tị́ du ká ịtọ ẹla imiiye ịwẹ baba lụmẹ?

⁵ Ụka lụmẹ-lụmẹ, ọ kaa há ká ọlẹng bala ọnyang ka me ẹla u-uhye nya ọnyị ọmama ene kị ka ye awụlẹ. Ịyẹ tị́ du? Chajị ọ baba yẹẹyẹẹ kị ka la irya ookpokpo u-uhye nya ẹlẹwẹ. Ọ baba ịnyịnyị kị ka kụ ẹhị yẹ kori kị nwụlanọ nyọka kpa olo ọwẹ lẹ. Ahụ bala ọrụ ịhyẹ cheje nyori ị ka dayị lala ẹka ookpokpo lee imiiye bwu ụka ọlẹ kị ye awụlẹ, ene kị ka ma ọnyị. Ịyẹ tị́ du? Chajị kị ka ji lawụlẹ bịlaa ahị ene. Ọọwa kaa ya ẹga da haa nyọka tụ́ ju awụlẹ chwẹẹ, chajị kori kị ma ọnyị lẹ, ị ka kpa ụka bala ọngịrị nyaa kpẹhị rịrọọ.—Efẹ. 5:33.

6. Ẹlịye ịhụ bala ịrụ ịhyẹ à tị́ cheje nyọka họ ọọlajị nya ụka olujwo ọlẹ kahị ji lẹẹ?

⁶ Angịnyị nya ịKịrayịsị ịkịla cheje nyọka gbịla ọgụ-ẹpẹtẹ nya anyị nya iNuwa ịta bala ịhụ nyaa. Ị́ ma anyị ahyaahị ka. (Ọmwụ. 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Pit. 2:5) IJisọsị chụ ụka nyahị kaka pwoku “odehe nya iNuwa,” ọ tị la gbagbịla nyori ahị jam ‘ụ-ụka olujwo nya ịlẹhị-ịlẹhị.’ (Mat. 24:37; 2 Tim. 3:1) Chajị nyọọwa lẹ, ahụ bala ọrụ ịhyẹ cheje nyọka tụ́ ọnyị ọmama nọ kịlahị chajị kị ka jẹ́-ẹ họ ụkụrwọ nya iJihova gụ ọwọwa.

7. Ányị ẹla ịlụpwụ nya iLuku 14:28, 29 bala Etu 21:5 à tị́ ka da ahụ bala ọrụ ụbwọ?

⁷ Ụka ká ahụ bala ọrụ ịlẹ kị jẹ́ ẹla á ka cheje kori kị ka ma ọnyị bala anyị ịmanyị ịlẹ kị ka ma, ị kaa “kụ okpoko” ọlẹpwụ nyamwụ. (Wa iLuku 14:28, 29.) Ahụ bala ọrụ  ịlẹ kị ma anyị jẹ́ nyori anyị ọkpakpa nyị ju okpoko ẹ-ẹpwụ. Ọ baba nya ụka bala ọngịrị ịnyịnyị. Lẹ, ọ baba ká ahụ bala ọrụ ka kụ ẹhị yẹ ịtọ ẹla ụma ịlịịlẹ: ‘Ahị angị imimiiye ka baba nyọka họ ụkụrwọ chajị nyọka họ ịbaba nya ugbiyegu nyahị? Ahị myị ọnụ ju awụlẹ u-uhye nya ang ịlẹ ká ịbaba nyahị ri? Kori káahị angị imimiiye á ka họ ụkụrwọ, oowo à tị́ ka kpẹhị rịrị anyị nyahị hahị? Owo ị tị́ ka kụ irya bala ọ-họ ẹla me?’ Ahụ bala ọrụ ịlẹ kị ya ẹla u-uhye nya ịtọ ẹla ịwẹ lawụlẹ, kpa ẹla ọlẹpwụ nya ụpwụ nya Etu 21:5 họ ụkụrwọ.—Wọọ.

8. (a) Ẹla ilujwo iyina ahụ bala ọrụ à tị́ ka yahị guru gbe? (b) Ẹlịyẹ ọrụ-ahụ ọlẹ kọ la ọháha à tị́ ka họ?

⁸ Ọnyị baba nya ụka bala ọngịrị nya ịnịna bala adịda, ọ tị chịla ịnyịlẹhị. Lẹ, kori ká ahụ bala ọrụ á ma anyị lụmẹ-lụmẹ ju awụlẹ, ọ ka laa ujwo nyọka la ụka ha ọngọngọọngụ nyaa jaabwọ kọ chịla. Ịhụ bala ịrụ ịhyẹ ịlẹ kị ma anyị lụmẹ-lụmẹ ya nyori olo nyị lụmẹ u-uhye nya egbeju nyịwa. Ịnyịrọ ka chị́ ịnịna pyẹpyẹ ụka myị́ ụka myị́. Ịnyịrọ ka chọọ pyẹpyẹ gbee kọ ka la ọngịrị nyọka jẹ́ ang, raabwọ, bala ọ-kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ ụka myị́ ụka ka. Ọ ka lọọ ujwo ịnyịnyị myị́ nyọka ke ụrụ ọọjịra-jịra bala ọ-ka ye apyobwuna bwu ụwa. Ọrụ-ahụ ọlẹ kọ la ọháha ka maga nyọka da ahụ nyamwụ ụbwọ kpẹhị rịrị anyị nyaa ọọjịra-jịra bala ẹpwa. Ọ-chụ pwokwita, ọ ka da ahụ nyamwụ ụbwọ họ ụkụrwọ ẹ-ẹpwa myị́. Ọ ka maga nya ịlẹhị-ịlẹhị chajị ká ọng myị́ ọng ka ye apyobwuna bwu Ang Ọjẹ́jẹ nya Ugbiyegu. Ọ tị ka bajẹ bala ugbiyegu nyamwụ kaka kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ ụka myị́ ụka ịnyịnyị.

9-10. Ịyẹ adịda bala ịnịna à tị́ ka họ nyọka da anyị nyaa ụbwọ?

⁹ Ang iyina adịda bala ịnịna à tị́ ka họ nyọka da anyị nyaa ụbwọ la ọháha ha iJihova? Ányị ị tị́ ka bwu chewu ke anyị nyaa hi abwẹla ịtịpyọ nya odehe onyobyi ọlẹ? Ahị kụ ẹhị yẹ ẹta ẹdịyẹ ịhyẹ ịlẹ ká adịda bala ịnịna anyị ka jẹ́-ẹ hu wẹẹ.

¹⁰ Raabwọ ká iJihova ka dang ụbwọ. Kụ irya nya ọgụ-ẹpẹtẹ ọlẹ ká ịManowa bala ahụ nyamwụ ya deeji wẹẹ. Ịwa à ri adịda bala ịnịna nya ịSamsịn lẹ. Nyọlẹ ká ịManowa jẹ́ nyori ọwa bala ahụ nyọwa nyị juwa ka ma ọnyị, ị bịlẹ iJihova kọ ka kpaa ụgbẹyị jaabwọ kị ka bwu kpa ọnyị ọọwa nwà.

11. Ányị adịda bala ịnịna à tị́ ka bwu ba ọgụ-ẹpẹtẹ nya iManowa jẹ jaabwọ ká ụpwụ nya Angịleje 13:8 mẹjẹ?

¹¹ Nihad bala Alma, kị bwu Bosnia bala Herzegovina jẹ́ ang bwu ọgụ-ẹpẹtẹ nya ịManowa. Ị yẹkẹẹ: “Ahị bile iJihova, lala iManowa, kọ ka mẹjẹ́ẹhị jaabwọ kahị ka bwu ri adịda bala ịnịna ịnyịịla. IJihova tị wẹẹhị  abwọ ọrịrị nyahị a-agbẹyị lụmẹ-lụmẹ, lala Ụpwụ Ịgọgọ, apwụ ị-da ịBayịbụụ wụlẹ nyahị, ọjịra-jịra ichiche bala ịtụka.”—Wa Angịleje 13:8.

12. Ọgụ-ẹpẹtẹ oyina iJosẹfụ bala iMeri à tị́ ya deeji ha anyị nyaa?

¹² Mẹ ang jẹ bwula ọgụ-ẹpẹtẹ nyang. Ẹla ọlẹ ká ya baba yẹẹyẹẹ, ma ẹla ọlẹ ká họ ọnyị nyang à ka ba jẹ gụ lẹ. Ahị jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJosẹfụ bala iMeri ya ọgụ-ẹpẹtẹ ọnyịịla deeji ha anyị nyaa, tụ́ iJisọsị. IJosẹfụ kaa họ ụkụrwọ yẹẹyẹẹ nyọka kpẹhị rịrị ugbiyegu nyamwụ. Datị hi ọọwa, iJosẹfụ kaa jwaa ọhụ nyọka la ọháha u-uhye nya ịgba ọgbagba ha iJihova. (Ehile. 4:9, 10) Ẹ-ẹpwụ nya ehile, iJosẹfụ á baba nyọka kpa ugbiyegu nyamwụ ba ịlọmwụ ka iJerusalẹm “ẹka myị ẹka wuu” nyọka họ ọhụhụ nya Ang Oriri Ọchịpwụrụ ka, ọ tị họ ịnyị kpọkpọkpọ. (Luk. 2:41, 42) Ọhẹka adịda ịhyẹ ịlụka nyamwụ ka me irya nyori ọ-ka kpa ugbiyegu nyaa wuu jẹ ẹdịyẹ ọlịịwẹ nyị ka lujwo, bịrị ụka, bala ọ-myị́ okpoko lụmẹ. Ma, ang nya olegu há iJosẹfụ yẹẹyẹẹ, ọ tị mẹjẹ alugbiyegu nyamwụ kị ka la ọháha ọlịnyị. IMeri ịnyịnyị jẹ́ Ụpwụ Ịgọgọ yẹẹyẹẹ. Ọ la gbagbịla nyori ọ mẹjẹ anyị nyamwụ kị ka la ọháha ẹ-ẹga nya Omyi Ẹla nya Ohe Oluhye bwula ẹla oyaya bala abwẹla nyamwụ.

13. Ányị ahụ bala ọrụ ọhẹ à tị́ gbịla ọgụ-ẹpẹtẹ nya iJosẹfụ bala iMeri?

¹³ Nihad bala Alma, kahị ya ẹla rụ́ lalẹ ene tịtọ nyọka ba ọgụ-ẹpẹtẹ nya iJosẹfụ bala iMeri jẹ. Ányị ọọwa à tị́ daa ụbwọ nyọka mẹ ang jẹ ọnyị nyaa chajị kọ ka la ọháha ha iJihova bala ọ-ka gbịgba họọ? Ị yẹkẹẹ, “Bwula ọhịhị ụma ọlẹ kahị la, ahị maga nyọka mẹjẹ ọnyị nyahị jaabwọ kọ há kaka ba nyọka kpa ẹla nya iJihova họ ụkụrwọ.” Nihad yẹkẹẹ, “Ri ọngịnyị ụma ọlẹ ká tịtọ ká ọnyị nyang ka ri.”

14. Ịyẹ tị́ du ká adịda bala ịnịna baba nyọka jẹ́ angịlẹ kị ri aligu nya anyị nyaa?

¹⁴ Da anyị nyang ụbwọ nyọka chụ aligu ịnyịịla. Adịda bala ịnịna baba nyọka jẹ́ angịlẹ ká anyị nyaa kaa yẹjula bala ang ọlẹ kị juwa họ. Ọọwa ri, adịda bala ịnịna ka jẹ́ angịlẹ ká anyị nyaa kaa ya ẹla ta bwu intanẹtị ị-kpa joja bala ifon. Ẹla nya aligu ịwẹ ka jẹ́-ẹ gwaa i-irya ọkụkụ bala abwẹla.—1 Kọr. 15:33.

15. Ẹlịyẹ adịda bala ịnịna à tị́ ka jẹ́ bwu ọgụ-ẹpẹtẹ nya Jessie?

¹⁵ Ẹlịyẹ adịda bala ịnịna à tị́ ka họ kori kị jẹ́ ang u-uhye nya ikomputa bala ifon ka? Adịda ọhẹ ịị Philippines ká ẹnyị nyamwụ ri Jessie, yẹkẹẹ: “Áhị jẹ́ ifon bala ikomputa lụmẹ ka. Ọọwa á tị wuhi kpa la ọ-ya ẹla je anyị nyahị u-uhye nya ẹla ọtịpyọ ọlẹ ká ang ịwẹ ka haa myị́ ka lẹ ka.” Jessie á hu anyị nyamwụ abwọ la ọ-kpa ang abwọ ịwẹ họ ụkụrwọ chajị nyọlẹ kọọwa jẹ́ ka lẹ ka. Ọ yẹkẹẹ: “M̀ ju anyị nyam ọhụ nyori ị kpa ang abwọ ịwẹ jẹ́ òja onyeewe, nwụlanọ gbe ọjịra-jịra, bala ọ-wa ịBayịbụụ ẹnụ myị́ ẹnụ.” Kori ká ri adịda lee ịnịna, à wa irya ojuju ilekpeleji nya ẹga ọlẹ kọ ri “Teenagers” ịị jw.org^® u-uhye nya ụpwụ ọdada bala ifoto ọ-ya du ta angịnyị bwu ifon? Anụ kụ ẹhị yẹ ifim ọlẹ kọ ri Owo à tị́ Kpa Ọngịrị ụ-Ụbwọ—Ahụ lee Ang-Abwọ Nyang Tị́? bala ọlẹ kọ ri, Jẹ́ Ijẹẹhị nya Intanẹtị ị-Kpa Joja lawụlẹ lẹ? * Ang ịwẹ ka jẹ́-ẹ dang ụbwọ mẹjẹ anyị nyang jaabwọ kị ka kpa ifon bala ikomputa họ ụkụrwọ la ẹla ọjẹ́jẹ.—Etu 13:20.

16. Ẹlịyẹ adịda bala ịnịna lụmẹ-lụmẹ à tị́ họ? Ịyẹ à tị́ ri ocheju nyamwụ?

¹⁶ Adịda bala ịnịna ịhyẹ kaa maga nya ịlẹhị-ịlẹhị nyọka nwụlanọ ká anyị nyaa ka yẹjula angịlẹ kị ya ọgụ-ẹpẹtẹ ọnyịịla deeji ẹ-ẹga nya ịgba ọgbagba ha iJihova. Ọ-chụ pwokwita,  ahụ bala ọrụ ọhẹ ịị Côte d’Ivoire, ka ẹnyị nyaa ri N’Déni bala Bomine, kaa wụrụ angịkpẹhị rịrị iSekut kaka kụ ẹpwa nyaa. N’Déni yẹkẹẹ: “Ọ gu ọnyị nyahị nya ịlẹhị-ịlẹhị. Ọ dọmwụ nyọka ye ịlahị nya ụgbẹyị, ọlẹẹlẹẹ ọ ri ọngọ ku ọmwakpa nya ọngọ kpẹhị rịrị iSekut.” À ka jẹ́-ẹ nwụla iwe-ahụrụ ọlịịwẹ nọ ha anyị nyang ịnyịnyị?

17-18. Ụka oyina adịda bala ịnịna à tị́ ka dọmwụ nyọka mẹ ang jẹ anyị nyaa?

¹⁷ Dọmwụ nyọka mẹ ang jẹ anyị nyang ahyaahị. Jaabwọ ká adịda bala ịnịna á dọmwụ nyọka mẹ ang jẹ ọnyị hyaa kaka ba, ịnyị ọ kaa há ha ọnyị ọọwa lẹ. (Etu 22:6) Kụ irya nya iTimoti ọlẹ kọọ ba ọlẹrụ ịPọlụ jẹ ụka kọ nwà ka ri ọngọgbahị wẹẹ. IYunisi ịna iTimoti bala ịLọyịsị ịnamwụ ọgbahị, mẹ ang jọọ “bwu enjwo-enjwo.”—2 Tim. 1:5; 3:15.

¹⁸ Ahụ bala ọrụ ọkịla ịị Côte d’Ivoire, ká ẹnyị nyaa ri Jean-Claude bala Peace, kpa anyị ịrwọnyẹ nyaa wuu nwà kaka la ọháha ha iJihova bala ọ-gbịgba họọ. Ịyẹ à tị́ daa ụbwọ nyọka jwọọ họ myị́? Ị ba ọgụ-ẹpẹtẹ nya iYunisi bala ịLọyịsị jẹ. Ị yẹkẹẹ, “Ahị kaa kpa Omyi Ẹla nya Ohe Oluhye ma ya je anyị nyahị bwu eji-eji. Ahị kaa dọmwụ ụka kahị maa bwaa.” —Ehile. 6:6, 7.

19. Ịyẹ à tị́ ri etu nyọka ma Ẹla nya Ohe Oluhye ya je anyị nyang?

¹⁹ Ịyẹ à tị́ ri etu nyọka ma ẹla ya je anyị nyang? Ụ-ụpwụ nya Ehile Ọmada 6:7, etu nya omyi ẹla ọlẹ kị yẹda ka ‘ọ-mẹ ẹla ya’ ri ọ-ka “mẹ ang jẹ bala ọ-kpụ ọngịnyị ịtịya ụka myị ụka.” Kori ká adịda bala ịnịna á ka họ ịnyị myị́ aalẹ, ị ka la ụka ha anyị nyaa yẹẹyẹẹ. Ụka ọhẹ, ọ ka chị adịda bala ịnịna aga nyọka ma ẹla ookpokpo-ookpokpo ya je anyị nyaa. Ma, adịda bala ịnịna ka maga nyọka yọọ lala iwe ọlẹ kị la nyọka da anyị nyaa ụbwọ jẹ́ etu nya Omyi Ẹla nya Ohe Oluhye bala ọ-ka kpa họ ụkụrwọ.

20. Ànyị ụpwụ Eje Ọnyịịla 127:4 à tị́ ka jẹ́-ẹ da adịda bala ịnịna ụbwọ nyọka kpẹhị rịrị anyị nyaa?

²⁰ Jẹ́ anyị nyang yẹẹyẹẹ. Ụpwụ nya Eje Ọnyịịla egbeju 127 chụ anyị anjwo ka pwoku ịcha. (Wa Eje Ọnyịịla 127:4.) Jaabwọ kị kpa ang ịdatị-ịdatị họ ịcha, kị tị kaa ri ọtụka gụ awụlẹ-awụlẹ wẹẹ, ịnyịnyị anjwọ à la lẹ. Anjwo imiiye á ka jẹ́-ẹ mẹ awụlẹ kpẹẹkpẹẹ kaka. Lẹ, adịda bala ịnịna baba nyọka  jẹ́ jaabwọ kị ka bwu mẹ ang jẹ ọngọngọọngụ nyaa. Ahụ bala ọrụ ọhẹ ọ-ọpyị nya Isirẹlụ, kị jẹ kpa anyị imiiye nwà myị́ ya ẹla ọlẹ kọ daa ụbwọ. Ị yẹkẹẹ, “Ahị kaa mẹ ịBayịbụụ jẹ ọnyị nyahị ọnyọnyọọnyị datị-datị.” Ọ-ka mẹ ang jẹ ụ-ụgbẹyị ọwẹ á baba pyii-pyii lee ọ-chịkpẹẹ ụka myị́ ụka ka. Ma, à ka jẹ́-ẹ mọọ yẹ ịnyịnyị?

21. Ànyị iJihova a tị kaa da adịda bala ịnịna ụbwọ?

²¹ Ụka ọhẹ, ọ ka la adịda bala ịnịna ujwo lụmẹ nyọka mẹ ang jẹ anyị nyaa, ma anjwo ri ang-ahị bwu ẹga nya iJihova ịnyị. Ọ nwụlanọ nyọka daa ụbwọ ụka myị́ ụka. Ọ kaa ke ụrụ wo abwọ ọrịrị nya adịda bala ịnịna. Ọ tị kaa waa abwọ ọrịrị nyaa bwula ịBayịbụụ, ang-abwọ ị-da ịBayịbụụ wụlẹ nyahị, ọgụ-ẹpẹtẹ bala irya ojuju o-bwu ẹga nya adịda bala ịnịna ịkịla ọọjịra-jịra ịlẹ kị la ẹla ọjẹ́jẹ u-uhye nya ọnyị ọkpakpa.

22. Ịyẹ à tị́ ri ang ịlẹ kị há gụgụ wuu ká adịda bala ịnịna ka jẹ́-ẹ ya ha anyị nyaa?

²² Angịhyẹ kaa ya nyori ọ-ka kpẹhị rịrị ọnyị nyị ri ụkụrwọ nya ẹka iwo imiiye. Ma, adịda bala ịnịna á ka jẹ́-ẹ ba la ọ-kpẹhị rịrị anyị nyaa kaka. Ọháha, ụka nyaa, bala ang ọmẹjẹ ọ-bwu ịBayịbụụ à ri ang ịlẹ kị há gụ wuu kị ka jẹ́-ẹ ya ha anyị nyaa ẹẹ. Jaabwọ ká ọnyị ọhẹ họ u-uhye nya ang ọmẹjẹ ọwẹ ọnyị ọkịla à ka họ ka. Ma, iru nyaa lụmẹ-lụmẹ ịlẹ kị la adịda bala ịnịna ịlẹ ká iJihova há, la irya ụma nya Joanna Mae, ọọnahị ọnyang ọlẹ kọ bwu Asia. Ọ yẹkẹẹ: “Kori kam kpịtịya nya ẹla ọlẹ ká adam bala ịnam mẹjẹ́m, ọ kaa kpụm ịpyọ lụmẹ nyọlẹ kị yalibyi lam bala ọ-dam ụbwọ la ọháha ha iJihova. Ị́ ya ọhịhị ham kem ka, ị ya ọhịhị ọ-la etu ham.” (Etu 23:24, 25) Iru nya aanahị la irya ụma ọlịịwẹ.