1. Ụka oyina ọ tị́ ka lujwo myị́ nyọka gbịgba ha iJihova?

ỤKA oyina a tị́ me irya kọ kaa lujwo gụ nyọka gbịgba ha iJihova? Ụka ká la akama lụmẹ-lụmẹ lee ụka ka la okpunyi tị́? Ụka kahị la akama, ọ kaa chịkpẹẹ nyọka kpụnịrọ iJihova. Ma, ányị ahị tị́ kaa họ ụka kahị la okpunyi ọ-ọhịhị nyahị? Ahị kaa deeri ụka ọhẹ nyori ọ baba nyọka gbịgba ha Ohe? IJihova gbile ala Isirẹlụ ụbwọ ụ-ụrụ nyori nyị ka jẹ́-ẹ lịnyị myị́.​—Ehile. 6:10-12.

2. Ọgụ-ẹpẹtẹ oyina Adịrahụ Asa a tị́ ya deeji?

² Adịrahụ Asa ri ọgụ-ẹpẹtẹ ọnyịịla nya ọngịnyị ọlẹ kọ kpa ẹla ọjẹ́jẹ họ ụkụrwọ bwula ọ-kpụnịrọ iJihova la ọkịlẹtụ nyamwụ wuu. Ọ́ gbịgba ha iJihova ụka ọtịpyọ kem ka, ma ọ gbịgba họọ ụka nya okpunyi ịnyịnyị. Bwu eji-eji, Asa kpa ọkịlẹtụ nyamwụ wuu “dịrẹ [iJihova] kpẹẹkpẹẹ.” (1 Ịdị. 15:14) Asa mẹjẹ nyori ọ dịrẹ iJihova la ọkịlẹtụ nyamwụ wuu bwula ọ-chị ịgba ọgbagba nya ọnọọkịla eju ọ-ọpyị nya iJuda. ỊBayịbụụ ya nyori Asa nyị ‘tụrụ adaa ị-kpụ ijiga bala ẹga ị-kpụ eteji ha ijiga wuu hụrụ, nyị tụrụ ajwọ iweji irigọgọ bala ekpeku nya Achẹrụ ojiga ọnyang chị e-eji.’ (2 Ego. 14:3, 5) Ọ dọmwụ gba ịMaaka ịnamwụ ọgbahị, hi okoji-ahụrụ nya ịnịna nya adịrahụ oriri ị-ịpyị-adịrahụ nyamwụ. Ịyẹ tị́ du? Chajị ọ kaa ju angịkịla ọhụ nyọka gbịgba ha ukpeku.​—1 Ịdị. 15:11-13.

3. Ẹlịyẹ ahị tị́ wẹẹ ka kụ ẹhị yẹ a-ang ọjẹ́jẹ ọlẹ?

³ Asa á ta ịgba ọgbagba nya ọnọọkịla ayịreji kem ka. Ọ da ala iJuda ụbwọ nyọka tịrẹkpẹ kaka gbịgba ha iJihova myịmyị.  IJihova wahị kụrụ Asa bala ala Isirẹlụ la okpunyi. * Lụka nya eji ọkpakpa nya Adịrahụ Asa, ala Isirẹlụ la “okpunyi” ẹ-ẹpwụ nya ẹka iwo gbẹgbịlẹ. (2 Ego. 14:1, 4, 6) A-ang ọjẹ́jẹ ọlẹ, ahị ka kụ ẹhị yẹ ang ọlẹ ká Asa họ lụka nya okpunyi ọọwa. Lẹ, ahị ka kụ ẹhị yẹ ọgụ-ẹpẹtẹ nya angịnyị nya ịKịrayịsị ịla oyi ọhọhẹ ịlẹ kị kpa ụka nya okpunyi họ ụkụrwọ lala Asa lẹlẹ. Ohyẹẹkpẹ-ẹkpẹ, ahị ka wẹ ịtọ ẹla ọlẹ: Kori ká juwa ọ-ọpyị ọlẹ ká alegbeju ya ẹga da ha Alibeenu nya iJihova nyọka dagba gbịgba họọ, ányị a tị́ ka kpa ụka nya okpunyi ọwẹ họ ụkụrwọ?

4. Jaabwọ ká ụpwụ nya 2 Ego Ogbegbe 14:2, 6, 7 mẹjẹ, ẹlịyẹ Asa a tị́ họ lụka nya okpunyi?

⁴ Wa 2 Ego Ogbegbe 14:2, 6, 7. Asa byi angịnyị nyamwụ nyori iJihova nyị họ ká ‘okpunyi nyị ji ha ịwa ịkịka ọnyị myị́ ọnyị.’ Asa á me irya nyori ụka nya okpunyi ọwẹ nyị ri ụka nyọka hụhụ go ata chị awụlẹ ọna ka. Ọkọkọ nyọọwa lẹ, ọ dọmwụ nyọka nwụ epweji, egwalọ, ebe-iluhye bala ọ-họ ekpileku kwaa. O byi ala iJuda nyori ‘ọpyị nyị ri ịnyịịwa wẹẹ.’ Etu nya ẹla ọlẹ ká Asa ya wẹ tị́ ri ányị? O ri yẹkẹẹ, ị ka jẹ́-ẹ jẹ bwu ẹga ọhẹ ka ẹga ọkịla ọ-ọpyị ọlẹ ká Ohe ya haa, bala ọ-nwụ ẹpwang la ọngọngọhẹ o-kwaa iwe ka. O ju angịnyị nyamwụ ọhụ nyọka kpa ụka nya okpunyi ọwẹ họ ụkụrwọ yẹẹyẹẹ.

5. Ịyẹ tị́ du ká Asa ju angịdẹwụ nyamwụ ọngịrị?

⁵ Asa kpa ụka nya okpunyi ọwẹ ju angịdẹwụ nyamwụ ọngịrị ịnyịnyị. (2 Ego. 14:8) Ọọwa ri, ọ́ dahịhile iJihova ka? Ehe. Asa jẹ́ nyori, o ri ụkụrwọ nyamwụ lala adịrahụ nyọka nwụla angịnyị nyamwụ nọ gbe akama ịlẹ kị ka wẹ chaa ọgụ ị-ịlahị myị́. Asa jẹ́ nyori okpunyi ọlẹ ká angịnyị nyamwụ la ụka ọwẹ  nyị́ ka juwa gboyi myị́ oyi ka myị́. Ọ tị lịnyị ịnyịlẹhị.

6. Ẹlịyẹ angịnyị nya ịKịrayịsị ịla oyi ọhọhẹ à tị́ họ lụka nya okpunyi?

⁶ Ị kaa tụ́ angịnyị nya ịKịrayịsị ịla oyi ọhọhẹ pyịpyị nyịlẹhị-ịlẹhị, ma ị tị kaa la okpunyi ụka ọhẹ. Ányị angịjụgbẹyị nya iJisọsị ịwẹ à tị́ kaa họ ụka ọlịnyị? Alẹng bala anyang ịchịla o-hu ọkịlẹtụ ha ịwẹ kaa kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ la ọngịrị nyaa wuu. Ụpwụ nya Ụkụrwọ nya Alẹrụ ya nyị “juwa jẹdịyẹ ẹ-ẹpwụ nya uhi nya Ọngọlahị ojuju.” Ị kịnyaa la ọ-kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ, chajị nyọọwa lẹ, ị juwa “chị anyị da ịlaa ẹ-ẹpwụ nya iru ojuju.” IJihova wahị kụrụ ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ la ila ọchịchị nyaa lụka nya okpunyi ọwẹ.​—Ụkụr. 9:26-31.

7-8. Ẹlịyẹ ịPọlụ bala angịkịla à tị́ họ ụka ọlẹ kị la iwe? Ányị ị tị́ bwu họ ịnyị?

⁷ Angịjụgbẹyị nya ịKịrayịsị ịla oyi ọhọhẹ kpa iwe ọnyị myị́ ọnyị ọlẹ kị la ya ẹrụ ọnyịịla. Ọ-chụ pwokwita, ụka ká ọlẹrụ ịPọlụ yẹ nyori ụgbẹyị wụrụ da họọ pwọọ ụ-ụwa Efesọsị, ọ kpa iwe ọọwa ya ẹrụ ọnyịịla bala ọ-họ ká angịkịla ka ri angịjụgbẹyị nya iJisọsị e-epweji ọọwa.​—1 Kọr. 16:8, 9.

⁸ Iwe ọkịla wụrụ da ha ịPọlụ bala angịnyị nya ịKịrayịsị ịkịla, ụka kị chị ẹla nya ụwụwụ ọdada eju kpá la ẹka 49 Nyọlẹ Kị Ma ỊKịrayịsị Kpá. (Ụkụr. 15:23-29) Nyọlẹ kị ya eje ọchịchị nyaa ju alọjịra-jịra kpá, angịjụgbẹyị ịwẹ maga nyịlẹhị-ịlẹhị nyọka kpa “ẹrụ ọnyịịla nya Ọngọlahị” iJihova pyẹ ya dodehe. (Ụkụr. 15:30-35) Ịyẹ à tị́ ri ocheju nyọọwa? ỊBayịbụụ ya nyori ọjịra-jịra nyị “juwa la ọngịrị gụ olene-ene ẹ-ẹpwụ nya ọmyịmyị ọlala nyaa . . . juwa chị anyị da ịlaa ẹ-ẹpwụ nya iru ojuju kịlahị-ịlahị ẹnẹnẹẹnụ ịnyịnyịịnyị.”​—Ụkụr. 16:4, 5.

9. Ányị iwe-ahụrụ à tị́ la ha angịnyị nya iJihova ẹ-ẹpwụma lụmẹ-lụmẹ alẹ? Ịtọ ẹla iyina ahị tị́ ka tịlọhị wo?

⁹ Ẹ-ẹpwụma lụmẹ-lụmẹ alẹ, ọngọngọhẹ-ẹ́ ka yiihi uyawụ ụka kahị juwa ya ẹrụ ọnyịịla ka. À juwa ẹ-ẹpwụma ọlịnyị? Kori kọ lịnyị, à tịlọng wo, ‘Ịyẹ m tị́ wẹẹ kpa iwe ọlẹ kam la họ?’ Ahyẹẹnụ ihyẹẹkpẹ ịlẹ ri ụka ọkpịpyọ họ anchẹ nya iJihova. Ịyẹ tị́ du? Chajị ị wẹẹ kpa ụka nyaa họ ụkụrwọ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ bala ang ọmẹjẹ ọlẹ kọ gụgụ wuu ám̀ odehe ọlẹ. (Mak. 13:10) Ang lụmẹ-lụmẹ ji ká angịnyị nya iJihova ka jẹ́-ẹ họ ẹ-ẹpwụ nya ụkụrwọ ọwẹ.

10. Ẹlịyẹ ụpwụ nya 2 iTimoti 4:2 à tị́ juhi ọhụ nyọka họ?

¹⁰ Ányị a tị́ ka kpa ụka nya okpunyi họ ụkụrwọ? (Wa 2 iTimoti 4:2.) Kụ ẹhị yẹ iwe-ahụrụ nyang, ká yẹ kori káahụ lee ọngọhẹ ugbiyegu nyang ka jẹ́-ẹ kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ gụ ọwọwa lee ọ-dọmwụ ye ịlahị nya ụgbẹyị wẹẹ. Ụ-ụka nyọka tụ́ okpoko bala ang-ụdụ guru à lẹẹ ka, chajị ang ịwẹ wuu á ka baahị kpoye nya akama ọtụka okpelego ka.​—Etu 11:4; Mat. 6:31-33; 1 Jọn. 2:15-17.

11. Ịyẹ angịhyẹ à tị́ họ nyọka da angịnyị lụmẹ-lụmẹ ụbwọ wo ẹrụ ọnyịịla?

¹¹ Aanahị lụmẹ-lụmẹ jẹ́ òja onyeewe chajị kị ka jẹ́-ẹ kpa da angịnyị ụbwọ wẹ ka jẹ́ iJihova. Ogu nya iJihova họ ang ịdatị-ịdatị ịlẹ kị ka dahị ụbwọ nyọka ya ẹrụ ọnyịịla o-òja lụmẹ-lụmẹ. Ọ-chụ pwokwita, la ẹka nya 2010, ang-abwọ ị-da ịBayịbụụ wụlẹ nyahị ji la ìja ohu ịrụ. Alẹ, ang-abwọ ịwẹ ji gụ́ ìja ụnọ ookpokpo.

12. Ányị angịnyị à tị́ kaa ye apyobwuna kori kị wo ẹrụ ọnyịịla nya Ịpyị-Adịrahụ la òja nyịlaa? Ọ-chụ pwokwita oyina à tị́ ji?

¹² Ányị ọ tịị la angịnyị ụka kị wo ẹla nya iJihova la òja nyịlaa? Ịị United States, ọọnahị ọnyang ọhẹ ka ọjịra-jịra ọtụka la òja nyịlọmwụ  kọ ri Kinyarwanda. Ị kaa ya òja ọwẹ ụpa nya Africa ịhyẹ. Ụka ká ọjịra-jịra ọọwa cheju, o yẹkẹẹ: “Mwiiji nyọlẹ kam wẹ United States lala ẹka 17 kẹkpẹ, ụka ọhọhẹ à lẹẹ kam wẹẹ wo ẹla ọla ọjịra-jịra ọtụka hịlẹ-hịlẹ wẹẹ lẹ.” Ọ la gbagbịla nyori, nyọlẹ ká ọọnahị ọwẹ wo ẹla la òja nyịlọmwụ, o gwoo ọ-ọkịlẹtụ nyịlẹhị-ịlẹhị. Kori ká iwe-ahụrụ nyang á ka ya ẹga da hang, ahụ ịnyịnyị ka jẹ́-ẹ jẹ́ òja ọkịla nyọka da angịnyị iloye nyang ụbwọ? Ọ ka há gụgụ kori ká òja ọkịla oyaya kaa chị aloye nyang kpẹẹ gụ. Aga ọmama nyang ka kpa ọkẹkẹnị wang.

13. Ányị aanahị ịla Russia à tị́ họ lụka nya okpunyi?

¹³ A-aanahị wuu à kaa la iwe ọgbadaa nyọka ya ẹrụ ọnyịịla ka. Ẹ-ẹpwụma ịhyẹ, aanahị á jẹ́-ẹ dagba ya ẹrụ ọnyịịla ka chajị eji ọkpakpa ọlụwa hile ụkụrwọ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ nyahị. Ọ-chụ pwokwita, kụ irya nya aanahị ịla Russia wẹẹ. Ị táa pyịpyị ẹ-ẹpwụ nya ẹka ịmanyị tị́, ma la Ọya Ọhata nya 1991 igomenti ya iwe da haa nyọka gbịgba. Ụka ọọwa, Alibeenu nya iJihova lala ụnọ iwo kụrụ ịrwọnyẹ (16,000) ụ-ụwa Russia. Ẹka iwo imiiye ẹ-ẹkpẹ nyọọwa, Alibeenu nya iJihova ịlụwa gụ ụnọ ohu da ụnọ iwo ịrwọnyẹ (160,000). Ọ la gbagbịla nyori aanahị ịwẹ kpa ẹla ọjẹ́jẹ họ ụkụrwọ ụka kị la iwe nyọka dagba ya ẹrụ ọnyịịla. Ụka nya okpunyi ọwẹ á tata ka. Nanana nyori ang yẹda lụmẹ ẹ-ẹpwụma ọwẹ, ị la ila ọchịchị nya ẹla nya iJihova wẹ. Ị kịnyaa la ọ-họ ang myị́ ang ọlẹ kị ka jụ́ họ nyọka gbịgba ha iJihova.

14-15. Ányị iJihova à tị́ kpa ọngịrị nyamwụ da Asa ụbwọ?

¹⁴ Okpunyi ọlụka nya Asa wẹ ka cheju, iru nya alẹwụ lala uku ookpokpo warị bwu Itiyopyiya. ỊSẹra olegbeju nyaa dahịhile nyori ọwa bala angịdẹwụ nyọwa nyị ka kụrụ ala iJuda. Ma, Asa á dahịhile iru ojuju nya  angịnyị ka, ọ dahịhile iJihova Ohe Oluhye nyamwụ ịnyị. Asa raabwọ yẹkẹẹ: “[IJihova] Ohe Oluhye nyahị ee, dahị ụbwọ mẹ, chajị ahị kpụnịrọng à du kahị lẹẹ yahị da iru nya alẹwụ ịtụka ịlẹ lẹ.”​—2 Ego. 14:11.

¹⁵ Iru ojuju nya angịdẹwụ nya ala Itiyopyiya hi pyịnyẹng kọ ka lala ịnya angịdẹwụ nya Asa ụka imiiye. Ma, Asa jẹ́ nyori iJihova la ọngịrị, ọ tị ka da angịnyị nyamwụ ụbwọ. IJihova tị da angịnyị nyamwụ ụbwọ ịnyịlẹhị, ị kụrụ alẹwụ nya ala Itiyopyiya.​—2 Ego. 14:8-13.

16. Ahị tị́ họ ányị kahị jẹ́ nyori ụka nya okpunyi á ja tata ka?

¹⁶ Áhị jẹ́ ang ọlẹ kọ ka họ ta ọngọngọọngụ nyahị ị-ịlahị ka, ma ahị jẹ́ nyori okpunyi ọlẹ ká angịnyị nya iJihova la alẹ, á ka jam tata ka. Kpịtịya iJisọsị ya nyori, angịnyị nyamwụ nyị ka “wụ alepwoja myị́ epwoja wuu ẹjẹ.” (Mat. 24:9) Ịnyịnyị, ọlẹrụ ịPọlụ yẹkẹẹ: “Angịlẹ wuu kị juwa tịtọ kị ka la ọhịhị nya ọngịnyị nya Ohe Oluhye oriri ọlẹ ẹ-ẹpwụ nya ịKịrayịsị iJisọsị lẹ aalẹ, ị ka la ọ-tụ pyịpyị pyii lẹ.” (2 Tim. 3:12) ‘Olegu Onyobyi ju agbama ọtụka-ọtụka,’ lẹ ọ ka ri ịlọhị ọ-kpa họ kori kahị me irya nyori ahị ka jẹ́-ẹ cheji ba hi agbama nyamwụ ọwẹ.​—Ọwụ. 12:12.

17. Agbẹyị iyina ahị tị́ ka la ọmayẹ ẹ-ẹga nya ọmyịmyị nyahị myị́?

¹⁷ Lụka o-kpii, ahị wuu ka la ọmayẹ ẹ-ẹga nya ọmyịmyị nyahị. Lụka o-kpii, odehe ka ju ka ẹpwụ nya “akama ọtụka okpelego . . . ọlẹ ká akama ọtụka ọlịnyị á ji ẹnẹnẹhẹ lẹka bwu ọmwụ ọdada nya odehe ọlẹ wuu. Akama ọtụka ọlịnyị ọkịla á tị ka ji gu ọwẹ kaka ịnyịnyị.” (Mat. 24:21) Ụka ọwẹ, alugbiyegu nyahị ka jahị dahị myị́, ị tị ka hile ụkụrwọ nyahị ịnyịnyị myị́. (Mat. 10:35, 36) Ọngọngọọngụ nyahị ka lala Asa, kahị ka dahịhile iJihova nya ụbwọ ọdada bala ewu ọ-chị ke?

18. Jaabwọ ká ụpwụ nya Ala iHiburu 10:38, 39 mẹjẹ, ịyẹ à tị́ ka dahị ụbwọ nyọka nwụlanọ gbe ụka ọlẹ ká okpunyi ka cheju?

¹⁸ IJihova wẹẹ nwụlahị nọ lẹẹlẹẹ chajị ká ọmyịmyị nyahị ka la ọngịrị gbe ang ọlẹ kọ wẹẹ nyí enyi gbehi. IJihova wẹẹ ‘hu ang oriri hahị lụka ọchịla-chịla’ bwula “ọnchẹ ọ-chịla ọ-hu ọkịlẹtụ ha bala ọngọ jẹ́ ẹla”  alẹ, chajị kahị ka godayị giri-giri ẹ-ẹpwụ nya ịgba ọgbagba nyahị. (Mat. 24:45) Ma, ọngọngọọngụ nyahị ka họ ụkụrwọ yẹẹyẹẹ chajị ká ọmyịmyị nyamwụ ka la ọngịrị.​—Wa Ala iHiburu 10:38, 39.

19-20. Kori kahị wa ụpwụ nya 1 Ego Ogbegbe 28:9 kpá, ịtọ ẹla iyina ahị tị́ ka tịlọhị wo? Ịyẹ tị́ du kahị ka tịlọhị ịtọ ẹla ịịwa wo?

¹⁹ Lala Asa, ahị baba nyọka ‘tịtọ nya iJihova.’ (2 Ego. 14:4; 15:1, 2) Ahị dọmwụ nyọka mwahị nya iJihova ụka ọlẹ kahị jẹ́ ang chajị nyamwụ bala o-hu enyi Ohe. Ahị kaa kpa iwe ọnyị myị́ ọnyị ọlẹ kahị la ju ọmyịmyị nyahị ẹ-ẹga nya iJihova ọngịrị. Nyọka jẹ́ jaabwọ kahị wẹẹ họ ụpa ọwẹ, ahị ka jẹ́-ẹ tịlọhị wo myị́: ‘M̀ kaa ka ọjịra-jịra ụka myị́ ụka?’ Ọọjịra-jịra, ahị kaa ye ọngịrị nyọka kịnyaa la ọ-gbịgba ha iJihova bala o-ye ọhụ ojuju bwu ẹga nya aanahị alẹng bala anyang. (Mat. 11:28) Ahị ka jẹ́-ẹ tịlọhị wo myị́, ‘M̀ kaa jẹ́ ịBayịbụụ ụka myị́ ụka? Kori ka juwa bala ugbiyegu nyang, anụ kaa hu ụka nọ epwihi ọnyị myị́ ọnyị nya ang ọjẹ́jẹ nya ugbiyegu? Kori ka la ụbwọọng, à kaa hu ụka nya ang ọjẹ́jẹ nọ ịnyịnyị lala ugbiyegu? Ịnyịnyị, à kaa maga nyịlẹhị-ịlẹhị nyọka ya ẹrụ ọnyịịla bala ọ-mẹ ang jẹ angịkịla?’

²⁰ Ịyẹ tị́ du kahị ka tịlọhị ịtọ ẹla ịwẹ? ỊBayịbụụ ya nyori iJihova nyị kaa wụla irya ọkụkụ bala ẹla ọlọkịlẹtụ nyahị yẹ, lẹ ahị ịnyịnyị chịla kahị ka họ ịnyị. (Wa 1 Ego Ogbegbe 28:9.) Kori kahị yẹ nyori ahị baba nyọka yẹda ẹ-ẹga nya ang ọlẹ kahị wẹẹ ku, abwẹla nyahị bala irya ọkụkụ nyahị, ahị bịlẹ iJihova kọ dahị ụbwọ nyọka họ ịnyị. Ọlẹẹlẹẹ à ri ụka ọlẹ kahị baba nyọka nwụla ịlọhị nọ gbe ịmayẹ ịlẹ kị wẹẹ nyí enyi gbehi ẹẹ. Ịngịngịhyẹ à wung kpa la ọ-kpa ụka nya okpunyi họ ụkụrwọ la ẹla ọjẹ́jẹ ka!