Guyana

“Pagilian ti Dandanum”​—dayta ti kaipapanan ti “Guyana,” maysa a pagilian iti Abagatan nga America a ti makin-abagatan a beddengna ket 130 a kilometro iti ngatuen ti equator. Maitutop unay dayta a nagan, ta nasurok a 40 a karayan ken nagadu a waig ti aggapu kadagiti napuskol a kabakiran a mangbukel iti kaaduan a paset ti 215,000 a kilometro kuadrado a kalawa ti Guyana! Dadduma kadagitoy a karayan ti agserbi a beddeng ti Guyana kadagiti kaarrubana​—ti Brazil, Suriname, ken Venezuela. Dagiti karayan ti mamagbalin met a posible ti agbiag kadagiti nasulinek a purpurok ken kataltalonan a masarakan iti asidegda. Kinapudnona, dakkel ti pakainaigan dagiti karayan iti komersio ken pakasaritaan ti Guyana—agraman iti pakasaritaan ti ili ni Jehova.

Manipud iti laud nga agpadaya, ti Essequibo, ti Demerara, ti Berbice, ken ti Courantyne dagiti uppat a kangrunaan a karayanna. Kaatiddogan ti Essequibo, a 1,000 a kilometro ti kaatiddogna, 30 a kilometro ti kalawa ti wangawanganna, ken addaan iti 365 nga isla. Maysa kadagitoy, ti Fort Island, ti nakaisaadan ti gobierno idi panawen ti panangkolonia dagiti Olandes. Manipud iti gubuayanda iti adayo a kabambantayan iti abagatan, agpaamianan dagitoy a kangrunaan a karayan sakbay a lumasatda iti akikid a tanap iti igid ti baybay sa agayus iti Atlantico. Masarakan kadagitoy a karayan ti dadduma kadagiti kapipintasan a dissuor iti lubong, kas iti Kaieteur Falls, a sadiay agdissuor ti 120 a  metro ti kalawana a Karayan Potaro, sa agayus iti Essequibo, nga agdissuor iti 226 a metro iti damo a pagdissuoranna.

Gapu ta aduan iti makaguyugoy a natural a luglugar, ti Guyana ket kas man la paraiso kadagiti managayat iti nakaparsuaan. Dagiti danumna ti pagnaedan dagiti dadakkel nga otter ti karayan, black caiman, ken pirarucu, wenno Arapaima, karaman kadagiti kadadakkelan pay laeng a natakuatan a lames. Dagitoy nga agang-anges ken mangmangan iti karne a dadakkel a lames mabalin a dumakkelda agingga iti 3 a metro ken agdagsen iti 220 a kilo. Siuulimek nga agpasiar dagiti jaguar kadagiti nalinong a kakaykaywan, ket agikkis dagiti howler monkey kadagiti kaykayo, a pagnanaedan met ti nasurok a 700 a kita dagiti tumatayab, agraman dagiti harpy eagle ken dagiti nagngayed ti kolorda a macaw ken toucan.

Agarup 770,000 ti umili iti Guyana. Maibilang dagiti Indian, a kaputotan dagiti naggapu idiay India nga immay ditoy kas mangmangged; dagiti nangisit, a kaputotan dagiti tagabo nga Africano; dagiti Amerindian (Arawak, Carib, Wapisiana, ken Warrau); ken dagiti aglalaok ti pulida. Nupay creole ti pagsasao iti intero a pagilian, Ingles ti opisial a lenguahe, isu a mamagbalin iti Guyana a kakaisuna nga Ingles ti pagsasaona a nasion iti Abagatan nga America.

Nakagteng iti Guyana ti Danum ti Kinapudno

Idi agarup tawen 1900, nangrugi nga agayus idiay Guyana ti makaited-biag a “danum” tapno mangpennek iti naespirituan a pannakawaw dagiti tattao. (Juan 4:14) Maysa a lalaki nga agnagan iti Peter Johassen, nga agtartrabaho iti kampo a pagtrosuan iti takdang ti Karayan Courantyne, ti nakagun-od iti kopia ti Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence. Inranudna dagiti linaonna ken Mr. Elgin, a nagsurat iti Watch Tower Society tapno maaddaan iti ad-adu pay a literatura ti Biblia, agraman ti libro a The Divine Plan of the Ages. Nupay saan a sinalimetmetan ni Elgin dagiti kinapudno a naammuanna, naginteres ti dadduma  kadagitoy. Daytoy ti nakaigapuan ti pannakabuangay ti bassit a grupo iti New Amsterdam, nga adda iti wangawangan ti Karayan Berbice.

Kabayatanna, idiay Georgetown a kabesera ti Guyana, nakagun-od ni Edward Phillips kadagiti literatura nga impablaak dagiti International Bible Students, kas pangawag idi kadagiti Saksi ni Jehova. Gapu iti gagarna a mangiranud iti maad-adalna, inummong ni Phillips dagiti kakabagian ken gagayyemna iti pagtaenganna para iti regular ken di pormal a panagsasarita maipapan iti linaon ti Biblia. Idi 1908, nagsurat ni Phillips iti Watch Tower Society, nga agkidkiddaw iti maysa a pannakabagi ti sosiedad a maibaon idiay Guyana, a maawagan idi iti British Guiana. a Uppat a tawen kalpasanna, simmangpet ni Evander J. Coward ket nangipaay kadagiti palawag a naibatay iti Biblia kadagiti ginasut a nagtataripnong iti munisipio iti Georgetown ken New Amsterdam.

Ti anak ni Phillips a ni Frederick malagipna ti ibibisita ni Coward. Insuratna: “Di nagbayag, limmatak ni Kabsat Coward iti Georgetown, ken nangrugi dagiti interesado a makitimpuyog iti grupomi nga Estudiante ti Biblia gapu iti mensahe nga inkasabana. Kadagidi nga aldaw, pagsasaritaanmi ti The Divine Plan of the Ages, The New Creation, ken dadduma pay. Di nagbayag saanen nga umanay ti pagtaenganmi, isu nga idi 1913 inabanganmi ti maysa a makinngato a kuarto ti pribado a balay idiay Georgetown. Dayta ti naggigimongan ti kongregasion agingga idi 1958.” Idi 1914, impausar manen ni Edward Phillips ti  pagtaenganna, kas ti umuna idi a sanga nga opisina ti Guyana. Isu ti nadutokan a manangaywan ti opisina ket nagtalinaed a manangaywan agingga iti ipapatayna idi 1924.

Idi 1916, napabileg ti panangasaba babaen ti pannakaipabuya ti slide ken pelikula a “Photo-Drama of Creation.” Insurat ni Frederick: “Sagsagrapenmi idi ti talna ken nagsayaat a naespirituan nga irarang-ay. Agimaldit pay ti lokal a periodiko kadagiti sermon ni Charles T. Russell, a kangrunaan nga Estudiante ti Biblia.”

Idi 1917, nagbaliwen ti kasasaad ti Guyana. Mariribukan unay dagiti umili gapu iti gubat, ket maysa a nalatak a klero iti lugar ti mangparparegta kadagiti tattao a mangikararag kadagiti Britano ken dagiti kaaliadoda. Iti maysa a surat iti pagiwarnak, rinepaso ni Coward ti kasasaad ti lubong sigun kadagiti padto ti Biblia. Ket iti munisipio ti Georgetown, nangipaay iti makapikapik a diskurso a napauluan iti “Panangrebbek Kadagiti Pader ti Babilonia.”

 “Nakaro ti pungtot dagiti klero,” kuna ti report iti Oktubre 1, 1983 a Pagwanawanan, “ta naallukoyda dagiti autoridad a mangidestiero ken Kabsat Coward ken mangiparit iti adu a publikasiontayo. Nagpaut dayta a panangiparit agingga idi 1922.” Ngem adu a tattao ti nangraem ken ni Coward gapu iti natured a panangasabana. Kinapudnona, idi pimmanaw, nagliliniada idiay pier, a mangipukpukkaw: “Isu laeng ti lalaki a mangikaskasaba iti kinapudno.” Namutbuteng pay dagiti agtartrabaho iti pier nga agprotestada gapu iti pannakaidestiero ni Coward, ngem binalakadan ida dagiti kakabsat a saanda nga aramiden dayta.

Kalpasan ti umuna a gubat sangalubongan, naipasango dagiti Estudiante ti Biblia iti nasiksikap pay a pannubok a nanglapped iti pannakaisaknap ti kinapudno ti Pagarian iti sumagmamano a tiempo. Maysa a dati a kabsat a kameng idi ti hedkuarter a nagbalin nga apostata ti namin-adu a bimmisita iti Guyana. Inkagumaanna nga iyadayo dagiti Estudiante ti Biblia manipud iti organisasion.

“Iti sumagmamano a tiempo,” kuna ti nadakamat itay a Pagwanawanan, “nabingay iti tallo dagiti Estudiante ti Biblia iti pagilian, dagiti nasungdo iti organisasion, dagiti bimmusor, ken ti maikatlo a grupo dida ammo ti aramidenda. Nupay kasta, binendisionan ni Jehova dagiti nasungdo, ket rimmang-ayda idi agangay.” Karaman kadagiti nasungdo da Malcolm Hall ken Felix Powlett, a nabautisaran idi 1915 ken 1916. Agpadada a nagtalinaed a naregta nga adipen ni Jehova ket nagbiagda agingga iti nasurok a 90 a tawen.

Tapno ad-adda a maparegta dagiti matalek a kakabsat, ni George Young, manipud hedkuarter, napan idiay Guyana idi 1922 ket nagtalinaed iti agarup tallo a bulan. “Isu ket  di mabambannog a trabahador,” kuna ni Felix Powlett. Ti pannakaammona iti Kasuratan, napigsa a timek, natural a kompas, ken dagiti makita a katulongan ti panagadal ti nangtignay iti adu a mangsukimat a naan-anay iti Sao ti Dios. Maibatay iti report ni Young, iti Enero 1, 1923 a Pagwanawanan sinaritana nga “immadu unay dagiti interesado iti kinapudno iti dayta a paset ti lubong, immadu ti tumabuno kadagiti miting publiko, a mapno dagiti balay a paggigimongan, ken naregregta ken napaspasnek ti debosion dagiti kakabsat.” Kas pagarigan, iti Somerset House, adda promedio a 100 a makigimong, uray adda laeng agarup 25 idi nga agibumbunannag ti Pagarian.

Idi 1923, ikagkagumaan met dagiti kakabsat a danonen dagiti tattao kadagiti adayo nga isla. Masansan nga agitugotda kadagiti indayon ken literatura, ket agpannurayda iti kinamanagpadagus dagiti tattao a mangted iti kanenda. Mabalinda ti maturog iti balay no adda mangitukon iti dayta. No awan, ibitinda dagiti indayunda kadagiti sanga ti kayo ket maturogdan sadiay. Masansan nga ibturanda ti kaadu dagiti lamok. Kabigatanna, usigenda ti maysa a teksto iti Kasuratan manipud iti Daily Heavenly Manna, maysa a libro nga impablaak ti organisasion ni Jehova, ket kalpasanna, surotendan ti desdes wenno makiluganda iti bilog a mapan iti sumaganad a komunidad.

Agingga idi Gubat Sangalubongan II, nagtultuloy ti panangikagumaan a mangdanon kadagiti tattao iti adayo a luglugar a limitado ti biahe gapu ta mairasrasion la idi ti gasolina. Kabayatanna, inawat dagiti Estudiante ti Biblia ti nagan a Saksi ni Jehova idi 1931. Ti bassit a grupo dagiti Estudiante ti Biblia a naiwaras iti igid ti baybay, sigagagar nga inawatda ti baro a nagan ket makita ti regtada iti naganetget a panagserbida. Kamaudiananna, idi dekada 1939, nangrugin a nangasaba dagiti agibumbunannag babaen kadagiti ponograpo nga addaan kadagiti naiplaka a palawag maipapan iti Biblia. Insurat ni Frederick Phillips, a superbisor idi ti sanga nga opisina: “Awan idi ti radio kadagiti purok, ket ti uni ti musika nga agtaud kadagiti trompami, nga  ipalais ti natalna nga angin, ti damo a tanda ti kaaddami. Ti musika ket sarunuen dagiti naiplaka a palawag. Dandani amin iti komunidad ti umaribungbong kadakami, a dadduma ti nakakawes pay iti pagturog.”

Nakatulong met dagiti estasion ti radio a nangisaknap iti naimbag a damag. Maysa nga estasion iti Guyana ti mangipatangatang kadagiti mensahe ti Pagarian kada Domingo ken Mierkoles. Siempre, amin daytoy nga aktibidad ket ammo ni Satanas, a nanggundaway iti nasionalistiko a panagregget iti Gubat Sangalubongan II tapno malapdan ti trabaho.

Gubat Sangalubongan II ken ti Trabaho Kalpasan ti Gubat

Idi 1941, bayat ti maikadua a gubat sangalubongan, adda 52 nga aktibo a manangiwaragawag ti Pagarian idiay Guyana. Iti dayta met la a tawen, naiparit Ti Pagwanawanan ken ti Consolation (Agriingkayo! itan). Idi 1944, nairaman a naiparit ti amin a literatura nga impablaak dagiti Saksi ni Jehova. “Uray dagiti kopia ti Nasantuan a Biblia nga awanan iti komentario ti Watch Tower, ngem bersion nga impablaak ti dadduma a sosiedad ti Biblia ket naiparit pay kadagiti Saksi ni Jehova,” kuna ti report iti Pagwanawanan a Hulio 1, 1946.

Idi Abril 1946, bimmisita idiay Guyana ni Nathan Knorr manipud hedkuarter. Kaduana ni William Tracy, a nabiit pay a nagraduar iti Gilead. Panggepda a paregtaen dagiti kakabsat ken  agapelar iti gobierno tapno maikkat ti panangiparit. Kadagiti 180 a kakabsat ken interesado a nagtitipon idiay Georgetown, inlawlawag ni Kabsat Knorr a dagiti immuna nga adalan ni Jesus awananda kadagiti suplay a Biblia ken libro a makatulong iti ministerioda. Kaskasdi, binendisionan ida ni Jehova iti nakaskasdaaw nga irarang-ay. Apay? Agsipud ta intultuloyda ti nangasaba. Isu a saan aya a kasta met ti aramiden ti Dios iti moderno nga ad-adipenna bayat a sipipinget nga itultuloyda ti trabaho? Pudno unay a kasta ti aramidenna!

Kabayatanna, intultuloy dagiti kakabsat dagiti legal nga addang tapno maikkat ti panangiparit. Kas pagarigan, awan pay makatawen kalpasan a nagpatingga ti gubat, nakagun-odda iti 31,370 a pirma iti petision a mangprotesta iti panangiparit. Kalpasanna, naiparang ti petision iti gobierno. Maysa pay, tapno naan-anay a mapakaammuan dagiti tattao iti Guyana, nangipablaak ti organisasion ni Jehova iti maysa a polieto a nangibaga kadagiti kinapudno. Mabasa ti paulo: “NAIPARIT TI NASANTUAN A BIBLIA ITI BRITISH GUIANA​—31,000 A TATTAO TI NAGPIRMA ITI PETISION ITI GOBERNADOR tapno  maisubli ti wayawaya iti panagdayaw iti amin nga umili iti kolonia, aniaman ti pammatida.”

Kasta met, nakipagkita ni Kabsat Knorr iti sekretario ti kolonia a ni W. L. Heape, tapno kiddawenna a maikkat ti panangiparit. Idi naturpos ti 30 a minuto nga interbiu, inikkan ni Kabsat Knorr ni Mr. Heape iti maysa a kopia ti libro a“The Truth Shall Make You Free” ket kiniddawna a basaen a naimbag ti sekretario. Inkari ni Mr. Heape a basaenna. Maysa pay, impakaammona ken Kabsat Knorr a ti panangiparit iti literaturatayo ket pagad-adalanen ti siam a kameng ti ehekutibo. Agpayso daytoy, ta idi Hunio 1946, inwaragawag ti gobernador ti pannakaikkat ti panangiparit.

Di nagbayag kalpasanna, naisubli kadagiti kakabsat ti 130 a nakataptapuken a karton a naglaon iti 11,798 a libro ken bokleta. Gapu ta naragsakanda a mabalinda manen ti agitukon kadagiti literatura, dagiti 70 itan nga agibumbunannag inwarasda ti amin a libro iti las-ud laeng ti sangapulo a lawas. Idi Agosto rinugian met dagiti kakabsat ti nangasaba kadagiti lansangan, ket nagsayaat dagiti resulta. “Kas kadagiti lokal a pagiwarnak, nagbiit nga ipaima dagiti magasin,” kuna ti sanga nga opisina.

Uray idi adda panangiparit, nagtultuloy nga immawat dagiti kakabsat iti napateg a naespirituan a taraon, gapu iti tulong ti kabsat nga agtartrabaho iti koreo iti Georgetown. Insuratna: “Obligasionko a siguraduen a maawat ti sanga nga opisina Ti Pagwanawanan. Babaen ti tulong dagiti kakabsat a babbai, naimakinilia wenno nai-mimeograph dagiti pagadalan  nga artikulo ken naiwaras kadagiti pamilia tapno usarenda kadagiti gimong.”

Dagiti Baro a Misionero Pinarang-ayda ti Trabaho

No agkambio ti pumarpartak a lugan, ad-adda pay a pumartak. Idiay Guyana, arigna “nagkambio” ti panangasaba idi simmangpet dagiti misionero a nasanay iti Gilead idi ngalay ti dekada 1940. Dagitoy ti pakairamanan da William Tracy, a nagraduar iti maikatlo a klase, agraman da John ken Daisy Hemmaway ken Ruth ken Alice Miller, a nagraduar iti maikalima a klase. Dagitoy nareregta a Saksi inranudda kadagiti lumugar a kakabsat dagiti napapateg a bambanag a nasursuroda iti Gilead, ket nagsayaat ti pagwadan nga impaayda iti tay-ak.

Maseknan ni Kabsat Tracy kadagiti agnanaed iti nasulinek a luglugar. “Pinasiarko ti lugar,” insuratna, “a nagsublisubliak iti igid ti baybay ken nagpasurong kadagiti karayan tapno danonen dagiti naiputputong nga interesado ken nangbirok kadagiti kabbaro nga interesado. Nagbiaheak iti igid ti baybay a naglugan kadagiti tren, bus, bisikleta, dadakkel a bilog, babassit a bilog, ken uray kadagiti bangka.”

Tinulongan met dagiti misionero dagiti lumugar a payunir tapno agbalinda nga organisado iti panagtrabahoda iti teritoria ken, no ipalubos ti kasasaadda, pagreggetanda ti agserbi kadagiti lugar a di pay nadandanon. Laglagipenyo nga idi 1946, lima laeng ti kongregasion iti Guyana ken 91 laeng ti kangatuan a bilang dagiti manangiwaragawag ti Pagarian. Ngem awan ti dakkel a karit a saan a kabaelan a sanguen dagiti pinabileg ti espiritu ti Dios.​—Zac. 4:6.

Idi damo, lallakay ken babbaket dagiti payunir a nakipagtrabaho kadagiti misionero. Ngem nupay nataengandan, impakitada ti nagsayaat nga espiritu para iti trabaho. Dagitoy ti pakairamanan da Isaac Graves, George Headley, Leslie Mayers, Rockliffe Pollard, ken George Yearwood. Karaman kadagiti babbai da Margaret Dooknie, Ivy Hinds, Frances Jordan, Florence Thom, Atalanta  Williams, ken Princess Williams (saan nga agkabagian). Babaen kadagiti libro, bokleta, ken magasin, indanonda ti mensahe ti Pagarian kadagiti adayo a lugar.

Da Ivy Hinds (Wyatt itan) ken Florence Thom (Brissett itan) naibaonda iti ili ti Bartica iti takdang ti Karayan Essequibo, nga agarup 80 a kilometro nga agpauneg. Ti ili ti dalan nga agturong iti tay-ak ti balitok ken diamante iti uneg ti pagilian. Adda maymaysa a kabsat nga agnanaed idiay. Insurat ni John Ponting, nga agserserbi idi kas manangaywan iti sanga ken iti sirkito: “Iti las-ud ti dua a bulan, 20 ti makigimgimong, ken 50 ti timmabuno iti Memorial.” Maysa kadagiti immawat ti kinapudno ti lalaki nga agnagan iti Jerome Flavius, a naan-anayen a bulsek. “Di nagbayag, agpalpalawagen uray no awan tumulong kalpasan nga ibasa ni Ivy Hinds ti material kenkuana iti adu a daras,” kinuna ni John.

Nupay no dandanidan agtawen iti 70, nasursuro dagiti payunir a da Esther Richmond ken Frances Jordan ti agbisikleta tapno ad-adu ti malpasda a teritoria. “Ni Margaret Dooknie, a nakalipat no mano a tawenen a nagpayunir, ti mabambannog a magmagna ta no dadduma masarakanmi a nakaturog iti bangko iti parke,” kuna ni Kabsat Ponting. “Saanminto a malipatan dagiti tattao a kas kadakuada.”

Gapu ta naparegtada iti pagwadan dagiti misionero ken natataengan a payunir, adu nga agtutubo ti nangrugi a nagpayunir. Nagbanagan daytoy a panagtrabaho, ad-adu a tattao ti nangawat iti kinapudno, ket nabukel dagiti grupo ken kongregasion iti nadumaduma a paset ti pagilian. Idi 1948, addan 220 nga agibumbunannag iti Guyana. Idi 1954, immadu dayta iti 434. Kabayatanna, immadu dagiti kakabsat manipud Kitty-Newtown nga agtitipon iti Somerset House isu a nabaelanda ti nangbuangay iti sabali pay a kongregasion​—a naawagan iti Newtown​—ti maikadua a kongregasion iti kabesera. Itatta addan siam a kongregasion iti Georgetown.

 Dagiti Sound Cart, Siklista, ken Dagiti Asno

Idi rugrugi ti dekada 1950, iti sidong ti panangiwanwan ti sanga nga opisina, nagpalawag dagiti kakabsat a lallaki kadagiti publiko iti intero a Georgetown, kaaduanna iti rabii ti Sabado ken malem ti Domingo. Nagusarda kadagiti inaramidda nga addaan iti trompa a maguyguyod a kareson. Addaan dayta iti napigsa nga amplifier, dua a dadakkel nga ispiker, pangtengngel iti ispiker, ken dagiti kable. Kuna ni Albert Small, a nabautisaran idi 1949: “Bayat ti aldaw, maikabil dagiti karatula iti lugar a pagmitingan. Kastoy ti mabasa: ‘Masungbatan Dagiti Saludsodyo’ ken kalpasanna maibaga ti oras ti miting. Adu ti tumabuno kadagitoy a palawag, ket dadduma ti immawat iti kinapudno kamaudiananna.”

Iti panangipamatmat a dakdakkelto pay ti irarang-ay, nagpalawag da Nathan Knorr ken ti sekretariona a ni Milton Henschel iti Globe Cinema idiay Georgetown idi rugrugi ti 1954. Adda idi ni John Ponting. Impadamagna: “Natugawan ti amin a 1,400 a tugaw, ket 700 ti dimngeg babaen kadagiti kanayonan nga ispiker  iti ruar agingga a napilitan ti adu a makilinnetlet iti uneg gapu iti napigsa a tudo. Inyanunsiomi ti programa babaen ti parada dagiti siklista nga addaan kadagiti karatula. Idi agsuripeten, nagyanunsiokami babaen iti nasilawan a karatula a guyguyoden ti maysa nga asno. Kumuykuyog iti dayta ti maysa a kabsat a lalaki a nagyanunsio babaen iti amplifier.”

Ad-adu Pay nga Ipapan iti Makin-uneg a Lugar

Bayat ti panagserbina kas manangaywan iti sanga nga opisina, pinaregta ni William Tracy dagiti kakabsat a mangdanon kadagiti adayo a lugar. Binisitana a mismo dagiti kakabsat nga adda kadagiti takdang ti Karayan Essequibo ken Berbice ken nangyurnos kadagiti asamblea sirkito iti babassit a grupo ken kongregasion kadagita a luglugar. Naaramid dagiti asamblea kaaduanna kadagiti pagsinean ken eskuelaan. Dagiti pagsinean ti masansan a kakaisuna a dakkel a pagasambleaan. Idi 1949 iti maysa nga asamblea iti pagsinean ti Suddie, iti asideg ti wangawangan ti Essequibo, nagdakkel ti epekto ti palawag publiko a napuluan “Maus-usar a Pamutbuteng ti Impierno.” Dadduma ti mangtukoy kadagiti Saksi ni Jehova kas awanan impierno a relihion.

Idi 1950, naisubli idiay Estados Unidos ti kakaskasar a ni William Tracy. Ni John Ponting ti simmukat kenkuana kas manangaywan iti sanga nga opisina ken kas agdaldaliasat a manangaywan. Timmulong met ni John a nangasaba kadagiti umili iti igid ti karayan. Aglugan dagiti kakabsat kadagiti barko a regular nga agbibiahe. No agbilog dagiti agnanaed kadagiti purok iti igid ti karayan tapno makisinnukat kadagiti surat iti agbibiahe a koreo, kiddawen dagiti kakabsat nga ipanda ida iti takdang,  ket agtalekda nga adda mangpakan ken mangpadagus kadakuada. Mangasabada iti purok ket kalpasanna, iti rabii, tagiragsakenda ti kinamanagpadagus ti maysa kadagiti pamilia. Kabigatanna, adda mangilugan kadakuada iti bilog nga agpababa iti karayan tapno mangasabada iti sumaruno a purok. Maysa a malem, binisitada ti maysa a pagragadian ti troso. Simmardeng a nagtrabaho ti manedyer, inummongna dagiti lallaki, ket pinalubosanna dagiti kakabsat nga agpalawag iti 15 a minuto. Nangalada amin iti literatura.

Ni Thomas Markevich, a nagraduar iti maika-19 a klase ti Gilead, naibaon idiay Guyana idi Hulio 1952. Napan met kadagiti di pay naas-asak a teritoria. Kuna ni Tom: “Naisangsangayan ti rag-om no iranudmo ti mensahe ti Pagarian iti maysa a di pay nakaskasabaan. Ngem no maminsan masdaawkayo, a kas kaniak. Nagbilogak a napan idiay Demerara saak immuneg iti kabakiran, a nakasarakak iti bassit a kalapaw. Kinablaawannak ti bumalay, pinauneg ken pinagtugawnak, ket dimngeg iti imbagak. Idi matmatak ti aglawlaw, nasdaawak a nakakita a dagiti diding ti kalapaw ket napigketan amin kadagiti pinanid ti magasin a Pagwanawanan, a napetsaan amin iti dekada 1940! Nabatad a ti nangpasangbay kaniak naammuanna idin ti mensahe ti Pagarian, mabalin nga iti bilog wenno idiay Georgetown wenno idiay Mackenzie.”

Ti misionero a ni Donald Bolinger ti kaunaan a nangaramid iti narigat a panagbiahe a nagturong iti Kaieteur Falls. Bayat a mangaskasaba kadagiti Amerindian, naam-ammona ti maysa nga opisial ti gobierno a makipagtartrabaho kadagiti  Amerindian. Idi agangay, indedikar daytoy a lalaki ti biagna ken Jehova ket inaywananna ti grupo a nabuangay sadiay. Dadduma nga agibumbunannag ti immakar kadagiti naiputputong a lugar, kas kadagiti pagminasan ti diamante wenno balitok, gapu iti panggedanda. Nupay naiputputongda, masansan a makitam ida a mangaskasaba kadagiti kalapaw kadagiti kampo. Ania ti nakatulong kadakuada nga agtalinaed a nabileg iti naespirituan? Tinaginayonda ti nasayaat nga eskediul ti panagadal ken panangasaba.

‘Makaparagsak ken Makapnek’ a Panagserbi

Nagserbi da John ken Daisy Hemmaway idiay Guyana sipud idi 1946 agingga 1961. No dadduma, busbosenda ti dua a lawas a bakasionda iti makin-amianan a laud a distrito, iti asideg ti  Venezuela, nga ayan dagiti Carib, Arawak, ken dadduma pay a katutubo a tribu. Naminsan, nakaipaimada iti adu a literatura kadagiti Arawak. Saan a nagustuan daytoy dagiti madre a mangimatmaton iti lokal nga eskuelaan. Kinapudnona, dinamag dagiti madre kadagiti ubbing no nakaala dagiti dadakkelda kadagiti literatura. Idi nangngeg dagiti nagannak daytoy a panagsaludsod, nakapungtotda ket impakaammoda iti padi nga isuda ti mangpili no ania ti kayatda a basaen. Di namingga ti padi. Bayat ti misa iti Domingo, linaisna ti bokleta a Tagiragsakenyo ti Biag nga Agnanayon Ditoy Daga? nga inawat ti adu. Ngem nagbalandra daytoy, ta idi aldaw a pimmanaw da Hemmaway, adu a pumurok ti immay kadakuada a nagkiddaw iti kopia dayta a bokleta.

Tapno makagteng iti daytoy a lugar, nga agarup 300 a kilometro nga agpauneg, nagbiahe da John ken Daisy babaen iti balsa, tren, ken trak. Nagitugotda kadagiti abastoda agraman literatura ken bisikleta, a nasken tapno makapagdaliasatda kadagiti natapok a kalsada ket madanonda ti desdes dagiti Indian. “Dagitoy a desdes,” kuna ni John, “ket agturong iti amin a direksion, isu a masapul a matandaanan ti tao ti nagnaanna wenno mangtukkol kadagiti sanga iti dalanna no kayatna a masigurado ti natalged a panagsublina. No makasabetka iti aniaman a kita ti pusa, kadawyan ti agtakder a sitatalna ken agdumog. Inton agangay, pumanawton a siuulimek ti parsua. Adda dagiti bakes iti tuktok dagiti kayo, nga mangyik-ikkis iti panangbusorda kadagiti ganggannaet, bayat a ti nakakalumbitin nga sloth, a maysa a kita ti bakes, perrengenna ti maysa a tao bayat a lumabas. Iti maysa a lugar a nadalusan, mabalin a makakita ti maysa iti namaris a toucan a mangmangan iti bunga ti papaya.”

Kalpasan ti 15 a tawen a panagserbina kas misionero idiay Guyana, kastoy ti rikna ni Kabsat Hemmaway: “Nakaragragsak! Wen, makapnek unay! Naisangsangayan ti pannakapnek nga itden ti panagdalupisak iti daga a suelo ti kalapaw ken makisarita kadagiti Amerindian maipapan iti Pagarian ti Dios ken mangisuro kadakuada iti baro a wagas ti panagbiag. Diminto malipatan ti  pannakakita kadagiti napakumbaba a tattao nga umawat iti pannursuro ti Biblia ket kalpasanna idedikarda ti biagda iti Dios.”

Mapan Idiay Gilead Dagiti Lumugar a Payunir

Dadduma a lumugar a payunir tinagiragsakda met ti pribilehio nga ageskuela iti Gilead, ket dadduma ti naidestino idiay Guyana a lugarda. Dagitoy ti pakairamanan da Florence Thom (Brissett itan), maika-21 a klase, 1953; Albert ken Sheila Small, maika-31 a klase, 1958; ken Frederick McAlman, maika-48 a klase, 1970.

Kuna ni Florence Brissett: “Ninamnamak ti maidestino iti sabali a pagilian, ngem bendision a naggapu ken Jehova ti pannakaidestinok idiay Skeldon, Guyana. Gapu ta am-ammodak, adu kadagiti kaklasek, mannursurok, gagayyem, ken am-ammo ti immawat iti tukonko a panagadal iti Biblia. Kinapudnona, addada nagkiddaw nga iyadalak ida! Dagitoy ti pakaibilangan ni Edward King, a ni baketna ket makipagad-adalen kaniak. Nadamag ti padi nga Anglicano a makipagad-adal ti asawa ni Edward. Isu a pinaayabanna ni Edward ket imbagana a pasardengenna. Ngem imbes a nagtulnog, nagadal a mismo ni Edward.”

Idi nagsubli dagiti Small manipud Gilead, nagserbi ni Albert kas kameng ti Branch Committee ken kas maysa met a manangaywan ti sirkito iti adu a tawen. Iti agdama, addaandan iti an-anayen ken ni Sheila ngem agtultuloyda latta iti panagserbida kas special pioneer iti maysa a lokal a kongregasion, a pagserserbian ni Kabsat Small kas panglakayen. Siempre, saan nga amin a naggapu iti Guyana ket naidestino manen sadiay. Kas pagarigan, ni Lynette Peters, a nagraduar iti maika-48 a klase, ket naidestino idiay Sierra Leone. Agingga ita, simamatalek pay laeng nga agserserbi iti nakaidestinuanna a pagilian.

Makatulong ti Pelikula a Mangguyugoy iti Interes

Ti pelikula a kanayon nga inusar dagiti Saksi ni Jehova idi dekada 1950 ket napauluan iti The New World Society in Action. Itampokna ti sangalubongan a hedkuarter idiay Brooklyn  ken ti dakkel a kombension iti Yankee Stadium idiay New York City idi 1953. Ti pelikula natulonganna ti amin​—dagiti Saksi ken ti sabsabali—tapno maapresiarda a naimbag ti organisasion ni Jehova ken ti saklawenna. Sigurado a dakkel ti epekto ti pelikula kadagiti tattao nga agnanaed iti nasulinek a napuskol a kabakiran, nga adu kadagitoy ti di pay nakakitkita iti aniaman a pelikula!

Masansan a maipabuya ti pelikula iti ruar iti dakkel nga inaladan. Adu a kilometro ti pagnaen dagiti tattao tapno agbuya iti dayta. Ngem mabalin nga imtuodem, ‘Kasano a maipabuya dagiti kakabsat ti pelikula kadagiti lugar nga awanan iti koriente?’ Ti nagraduar iti Gilead a ni Alan Johnstone, a simmangpet idi 1957 ken nagserbi kas manangaywan ti sirkito, namin-adu nga impabuyana ti pelikula. Insuratna: “No awan ti koriente, siaasi nga ipabulod dagiti lumugar dagiti generator a maus-usar para iti silaw ti paglakuanda no rabii. Adda maiplastar a dakkel nga ules iti nagbaetan ti dua a kayo nga agserbi a pannakatelon.”

Kalpasan ti kasta a panagpabuya, agawiden da John ken Daisy Hemmaway a naglugan iti barko. Adu a naglugan ti nakangngeg ti maipapan iti pelikula isu a kiniddawda a buyaen dayta. Isu a babaen ti pammalubos ti kapitan, implastar dagiti Hemmaway ti telon iti kubierta ken ti projector iti umiso a pagsaadan iti kuarto nga addaan tawa. “Nakalugan dagiti padi nga Anglicano ken Katoliko,” insurat ni John. “Gapu ta nakaluganda, kapilitan a buyaenda ti pelikula a saanda a binuya idi addada iti takdang. Kinapudnona, iti kuartoda a mismo ti nakaisaadan ti projector. Kalpasanna, inimtuod ida dagiti pasahero kadagiti saludsod a dagiti laeng Saksi ni Jehova ti makasungbat.”

Iti panagkomentona iti bileg ti pelikula, insurat ni John Ponting: “Talaga nga epektibo ti panangipabuya iti pelikula kadagidi a tawen, idi bassit pay dagiti Saksi ken mamatmatan  nga awan kaes-eskanda. Naaddaan gundaway dagiti managduadua a makakita iti organisasion dagiti tattao manipud nagadu a puli iti sangalubongan ket immuneg ti panagraemda kadakami. Dayta ti dakkel a namagbalbaliw iti kababalin ti adu a tattao ket nagpayadalda iti Biblia. Dadduma kadagitoy ti nagbalin a panglakayen idi agangay. Iti las-ud ti dua laeng a lawas, ti pelikula ket 17 a daras a naipabuya ti maysa a manangaywan iti sirkito, a kaaduanna a naaramid iti ruar, ket 5,000 ti nagbuya.

“Iti sabali pay a biahe, a masapul ti dua nga aldaw a panagbiahe iti naapres a karayan ken pannagna iti desdes iti kabakiran, nasupapakan ti kasta unay a bannog ti maysa a manangaywan iti sirkito idi nagadu nga Amerindian ti naragsakan a nangbuya iti pelikula​—ti kaunaan pay la a nabuyada. Kabigatanna, adu a pumurok, a kaaduanna Presbiteriano, ti nagala kadagiti magasin. Kas resulta dayta nga ibibisita, ti intero a purok simmayaat ti kababalinda iti ili ni Jehova.”

Sipud idi 1953 agingga 1966, napasaran ti Guyana ti riribuk iti politika ken iti puli. Dagiti tawen 1961 agingga 1964 ti kadadaksan, nga adda panagderraaw, panagtakaw, panangpapatay, ken panagwelga ti kaaduan. Naisardeng ti transportasion para kadagiti umili, ket nasaknap ti buteng. Saan a direkta a naidadanes dagiti kakabsat, ngem narigatan ti dadduma gapu iti kasasaad. Kas pagarigan, nakabkabil ti dua a kabsat, ken dua pay a sabali, agraman ni Albert Small, a napuntaan iti bala ti paltog ket masapul a mayospital tapno maikkat ti bala. Kimmaro ti kasasaad isu a nakibiang dagiti buyot ti Britania.

Maitutop la unay a bayat dayta a narigat a panawen, ti pelikula a The New World Society in Action impatuldona a maysa nga ili manipud iti amin a nasion ti mangipakpakita iti pudno a talna ken panagkaykaysa! Kasta met, uray awan ti pagluganan, saan a nagsardeng dagiti kakabsat a nakigimong ken nakiraman iti ministerio. Nawatwatiwat ti pinagnada ngem ti kadawyan, wenno binisikletada. Kangrunaanna, impakitada ti  pudno a panagiinnayat. “Nagtitinnulong ken nagririnnanudda,” kinuna ni Albert Small.

Dagiti Babbai a Nangiyussuat iti Trabaho

Indanon met dagiti kakabsat a babbai ti mensahe ti Pagarian kadagiti adayo a luglugar. Da Ivy Hinds ken Florence Thom, kas pagarigan, nadutokanda nga special pioneer iti Bartica, iti igid ti kabakiran. Agnanaed sadiay ni Mahadeo, a naiputputong nga agibumbunannag, a kaduana ni baketna a ni Jamela. Kas iti kaaduan idi a babbai iti East Indian, saan a nakaadal ni Jamela ket di makabasa wenno makasurat. Ngem kayatna a basaen ti Biblia a mismo ken tulongan ti dua a baritona. “Babaen iti bendision ni Jehova ken ti pammaregtak,” kinuna ni Florence, “napartak a nasursurona ti agbasa, agsurat, ken mangasaba iti sabsabali.”

Dua a bulan kalpasan ti isasangpet da Ivy ken Florence, saanda pay la a nakasarak iti maitutop a lugar a pagnaedan. Masapulda met ti paggigimongan, ta nasuroken a sangapulo ti iyad-adalanda iti Biblia. Kimmaro ti pakasapulan idi naammuanda nga umay bumisita ti manangaywan iti sirkito. Maysa pay, mamitlo ti kaadu dagiti tattao iti Bartica bayat dayta a lawas gapu ta naiparna ti isasangbay dagiti trabahador manipud kadagiti makin-uneg a lugar ken ti adu a balangkantis manipud Georgetown!

Ngem saan nga ababa ti ima ni Jehova. Malagip ni Florence: “Maysa nga aldaw sakbay a sumangpet ti manangaywan iti sirkito, iti mumalemen, naam-ammomi ti maysa a makinkukua iti daga nga immanamong nga abanganmi ti bassit a balay a dua ti kuartona nga adda iti sentro ti ili. Arigkami kadagiti beaver a nangdalus ken nangpintura kadagiti diding sa nanglampaso iti suelo. Kinurtinaanmi ken nagikabilkami kadagiti muebles. Parbangonen idi malpasmi. Anian a rabii dayta! Ni John Ponting, a manangaywan ti sirkito, kasla di mamati idi estoriaenmi dayta. Iti umuna a rabii ti bisitana, 22 ti timmabuno, a ninamnamami a daytanto ti agbalin a Kongregasion ti Bartica.”

 Panaglayag Kadagiti Karayan Babaen iti Kingdom Proclaimers

Kadagidi immuna a tawen, naglayag dagiti kakabsat babaen ti aniaman a bilog wenno bangka tapno makapanda kadagiti purok iti takdang ti karayan. Kalpasanna, naaddaanda kadagiti bukodda a bilog, a napanaganan iti Kingdom Proclaimer I, Kingdom Proclaimer II, agingga iti Kingdom Proclaimer V. (Saanen a maus-usar ita ti dua nga immuna.)

Insalaysay ni Frederick McAlman: “Babaen ti panaggaudmi a maibuyog iti ugot, mangasabakami iti makindaya a takdang ti Karayan Pomeroon agingga a makadanonkami iti purok ti Hackney, a 11 a kilometro manipud iti wangawanganna. Idiay a maturogkami iti balay ti maysa a kabsat a babai a ni DeCambra, ti komadrona idi iti dayta a lugar. Nasapa pay kabigatanna, unorenmi ti karayan agingga iti wangawanganna sakbay a bumallasiwkami iti makinlaud a takdang. Kalpasanna, agpasurongkami iti 34 a kilometro agingga idiay Charity.” Lima  a tawen a naggaud dagiti kakabsat iti panagpababa ken panagpasurongda iti Pomeroon sakbay a nakagun-odda iti segunda mano a de motor a bilog nga addaan iti innem a horsepower.

Kadawyan a saan a napeggad ti panaglayag, ngem masapul nga agannad dagiti kakabsat, ta adda dadduma a makalapped, sa nabuntog dagiti bilog a Kingdom Proclaimer I ken II, ta saan a de motor dagitoy. Kinuna ni Frederick: “Maysa a malem ti Sabado, idi agawidakon manipud iti nangasabaak a takdang ti Karayan Pomeroon, ti bilogko ket dinungpar ti nakaparpartak a dakkel a bilog a nagibiahe iti kargamento. Saan a nasiput ti kapitan ken dagiti tripulantena gapu iti panagiinumda. Manipud iti Kingdom Proclaimer I, naipalladawak a naipasirok iti bilogda. Iti uneg ti danum, ikagkagumaak nga ikanawa ti biagko iti kasipngetan, nupay kanayon a maitugtogak iti sirok ti bilogda a sumagmamano laengen a pulgada ti kaadayona iti napigsa a paligpalig. Idi nakitana ti kasasaadko, maysa nga agtutubo iti bilog ti kargamento ti bimmatok ket inalawnak. No mano a lawas a nasakit ti bagbagik gapu kadagiti sugatko, ngem agyamanak unay ta sibibiagak!”

Saan a nakalapped dayta nga aksidente ken ni Frederick. “Determinadoak nga agtultuloy,” kinunana, “gapu iti kasta  unay nga interes dagiti tattao kadagiti takdang ti karayan. Idiay Sirikie, 11 a kilometro ti kaadayona manipud Charity, adda Panagadal iti Libro ti Kongregasion sadiay ket agpannurayda kaniak.”

Makalawas a Kadua ti Manangaywan ti Sirkito

Masubok ti pigsa ti maysa no agserbi kas agdaldaliasat a manangaywan kadagiti aw-away ti Guyana. Malaksid iti panaglayag kadagiti karayan, pannagna kadagiti natapuk a kalsada, ken desdes iti kabakiran, dagiti manangaywan ti sirkito ken dagiti assawada sarangtenda met no dadduma dagiti lamok ken  dadduma nga insekto, dadakkel a pusa, napigsa a tudo, ken iti dadduma a lugar, dagiti tulisan. Mabalin nga agpeggadda pay iti malaria, tipus, gurigor, wenno dadduma a sakit iti tropiko.

Estoriaen ti maysa nga agdaldaliasat a manangaywan ti ibibisitana iti dadduma a naiputputong nga agibumbunannag kadagiti takdang ti Karayan Demerara. Insuratna: “Kalpasan ti ibibisitami iti Kongregasion ti Mackenzie, naglantsakami iti Lunes a mapan bumisita iti maysa a kabsat a lalaki iti purok ti Yaruni, iti Demerara, nga agarup 40 a kilometro manipud iti Mackenzie. Idi addakamin sadiay, nangasabakami iti agsumbangir a takdang ti karayan babaen iti bangka a maibuyog iti agus nga agturong iti Mackenzie.

“Managpadagus dagiti tattao ken nangtedda kadagiti prutas ken inawisdakami pay a makipangan kadakuada. Iti Biernes, nagbilogkami a rimmuar iti karayan tapno aglugan iti barko. Idiay Soesdyke, nagbilogkami manen ket kalpasanna timmakdangkamin. Sinabatnakami ti maysa a kabsat a lalaki ket bimmallasiwkami iti Demerara ket inkuyognakami iti lugarna idiay Georgia. Naggigimongkami iti dayta a rabii a kadua ti pamiliana.

“Kabigatanna, bimmallasiwkami amin iti Demerara a napan idiay Soesdyke. Nangasabakami sadiay agraman iti natao a lugar iti asideg ti Eropuerto ti Timehri. Napankami met kadagiti katurturodan a darat, a sadiay dagiti tattao agikargada iti darat kadagiti trak sada ipan idiay Georgetown. Idi rabii ti Sabado, naggigimongkami manen idiay Georgia, a kadua ti pamilia. Iti simmaganad nga aldaw, bimmallasiwkami manen amin iti karayan tapno mangasaba iti Soesdyke iti agsapa, ken dumngeg iti palawag publiko iti malem iti beranda ti opisina ti koreo. Dayta ti ngudo ti makalawasmi.” Nagbunga ti kasta a kinapasnek dagiti manangaywan ti sirkito ken dagiti assawada, ta itan adda narang-ay a kongregasion idiay Soesdyke. Adda bukodda a Kingdom Hall, a nairingpas idi 1997.

 Napasaran met dagiti manangaywan ti sirkito ti maaksidente. Nagmotorsiklo da Jerry ken Delma Murray ket nakadanonda iti kanal a narangtayan kadagiti tabla a nagalutan tapno agkakamang. Naguray ni Delma bayat a nakamotor ni Jerry a lumasat iti rangtay. Ngem natinnag ni Jerry, ti motor, ken dagiti bagaheda iti nauneg a kapitakan. Imkis ni Delma, ket timmulong dagiti taga purok. Sumagmamano a kanito kalpasanna, nagbalinen a pagkakatawaan dagiti makapadanag a kanito, idi kinuna ti maysa a kabsat, “daytoy puraw a lalaki timmakdang a nakumotan ti ruot iti danum ken nakapitpitak dagiti sapatosna.”

Inawat Dagiti Amerindian ti Naimbag a Damag

Idi mangaskasabakami iti tiendaan ti Charity, idi rugrugi ti dekada 1970, nakaipaima ni Frederick McAlman kadagiti magasin a Pagwanawanan ken Agriingkayo! iti maysa a babai nga Amerindian nga agnagan iti Monica Fitzallen. (Kitaenyo ti kahon iti panid 176.) Inyawid ni Monica dagiti magasin iti pagnanaedanna a purok a nairanta kadagiti Amerindian. Idi nagsakit, binasana dagiti magasin ket nabigbigna ti kinapudno. Di nagbayag, nagbalin ni Monica nga agibumbunannag ti naimbag a damag. Isu ti kakaisuna nga agibumbunannag iti lugar a nairanta kadagiti Amerindian ket nabautisaran idi 1974.

Malaglagip ni Monica: “Siaanep a nangasabaak iti binalaybalay, a pakaragsakak nga iranud ti kabbaro a pannakaammok kadagiti kapurokak. Ngem, tapno madanonko dagiti pagtaenganda, masapul nga agbilogak kadagiti karayan ken waig. Bayat nga umadu dagiti interesado, aggigimongkami, agbasa ken  pagsasaritaanmi dagiti adalen manipud iti Ti Kinapudno a Mangiturong iti Biag nga Awan Inggana.”

Nagbunga kadi ti kinagaget ni Monica? Wen, kinapudnona, adda kakaduana itan a 13 a sabali pay nga agibumbunannag, agraman ni lakayna, ti barona ken ti manugangna, ken ti balasang nga apokona. Iti kallabes, 12 nga oras nga agbilog daytoy bassit a grupo a mapan idiay Charity, a pakasarakan iti kaasitgan a kongregasion. Ngem ita, addan panaggigimong iti purokda, ket mamitlo nga ad-adu ti bilang dagiti tumabuno ngem ti bilang dagiti agibumbunannag!

Kabayatanna, rimmang-ay met ti kongregasion idiay Charity. Adda itan 50 nga agibumbunannag, a kaaduan kadagitoy ti mapan makigimong babaen ti panaglayagda iti Pomeroon. Nasurok nga 60 ti promedio a tumabuno, ket 301 ti timmabuno  iti Memorial idi 2004. Baro met ti Kingdom Hall ti Kongregasion ti Charity.

Nakaskasdaaw nga Irarang-ay Idiay Baramita

Ti Baramita ti sabali pay a lugar iti Guyana a pakasarakan iti adu a katutubo nga immawat iti mensahe ti Pagarian. Ti Baramita ti purok dagiti Carib Indian nga adda iti amianan a laud ti pagilian. Dagiti Carib ti dadduma kadagiti kaunaan a nagindeg iti Caribe, a nagtaudan ti naganna. Carib met ti awag iti lenguaheda.

Ni Ruby Smith, a maysa a katutubo a Carib, naginteres iti kinapudno idi 1975, idi nakaawat iti tract manipud iti lelangna. (Kitaenyo ti kahon iti panid 181.) Ni Ruby ket agtawen idi iti 16. Rimmang-ay iti naespirituan ket nabautisaran idi 1978 iti “Naballigi a Pammati” a Kombension. Di nagbayag kalpasanna, immakar ti pamiliana idiay Georgetown gapu iti negosio. Nakiasawa sadiay ken Eustace Smith. Di makapagsao iti Carib ni Eustace, ngem sigagagarda ken ni Ruby nga immakar iti Baramita tapno iranud ti mensahe ti Pagarian kadagiti kabagian ni Ruby ken iti sabsabali. Kuna ni Ruby: “Nakita ni Jehova ti adda iti pusomi ket sinungbatanna dagiti kararagmi ta idi 1992 napankamin idiay Baramita.”

Kinuna pay ni Ruby: “Apaman a nakasangpetkami, dagus a nangrugiak a nangasaba iti purok. Naggigimongkami iti sirok ti bassit a balaymi, a 1.5 laeng a metro ti kangatona manipud iti daga. Idi agangay, dimmakkel ti grupo ket saanen a makaanay ti lugar, isu a bimmulodkami kadagiti tolda. Bayat a nagdinamag ti maipapan kadagiti gimong, immadu ti tumabuno agingga a dimmanon payen iti 300! Agsipud ta nalaingak nga agsao iti Carib, siak ti agipatarus iti Ti Pagwanawanan. Kasano a mangngeg ti amin? Addaankami iti nalaka nga FM microphone transmitter, ket adu kadagiti agdengngeg ti agitugot kadagiti radio ket lukatanda laeng iti umiso a frequency.

 “Iti dayta a tiempo, mabigbigmin ken Eustace a kasapulanen ti grupo ti maysa a Kingdom Hall. Isu a kalpasan a nakasaritami ti dadduma maipapan iti magasto ken ti pannakaibanag ti proyekto, rinugianmi ti trabaho. Adu ti material nga intulong ni manongko a Cecil Baird, ket timmulong ti dadduma a nagibangon. Nangrugi ti panagibangon idi Hunio 1992, ket nairingpas ti proyekto iti simmaganad a tawen. Apag-isu idi a Memorial. Nasdaawkami idi 800 ti timmabuno iti palawag ni Gordon Daniels, a maysa a manangaywan ti sirkito.

“Nagbalin a kongregasion ti grupo idiay Baramita idi Abril 1, 1996, ket naidedikar ti Kingdom Hall idi Mayo 25. Sipud idin, napadakkel ket itan nasurok a 500 ti komportable a makatugaw. Nausar pay dayta para iti asamblea sirkito ken aldaw ti espesial nga asamblea. Kinapudnona, ti bassit laeng idi a grupo ket kongregasion itan a dandani 100 dagiti agibumbunannag, ken 300 ti promedio a bilang dagiti tumabuno iti Miting Publiko. Dimmanon iti 1,416 ti timmabuno iti Memorial!”

Nagdakkel a Kasar!

Iti distrito ti Baramita, adu nga agassawa ti nagkasar tapno maitunos ti biagda kadagiti pagalagadan ti Biblia. Ngem marigatan ti dadduma a mangala kadagiti papeles, a kas iti sertipiko ti pannakayanak. Kaskasdi, kalpasan ti adu a panangikagumaan ken babaen ti tulong dagiti kakabsat tapno masigurado dagiti petsa ti pannakayanak ken dadduma pay nga impormasion, nakapagkasar dagitoy nga agassawa.

Naminsan, naggigiddan a nagkasar ti 79 nga agassawa. Ni Adin Sills, a kameng ti Branch Committee, ti nagpalawag iti kasar. Tallo nga aldaw kalpasanna, 41 a tattao, a kaaduan kadakuada ket kakaskasar, ti nangyebkas iti tarigagayda nga agbalin a di bautisado nga agibumbunannag.

Nakaad-adu a tattao idiay Baramita ti naginteres iti Sao ti Dios isu a nakita ti intero a komunidad ti nakaskasdaaw a nagrang-ayan. Iti dedikasion ti Kingdom Hall, kinuna ti maysa  a panglakayen: “Natalingenngen ken natalna itan ti Baramita. Saan a karkarna daytoy ta nasurok a 90 a porsiento kadagiti umili ti kanayon a makigimong.”

Idi 1995, nakaro ti tikag iti distrito ti Baramita. Kasano a naibturan ti ili ni Jehova ti kasta a kasasaad? Agisursuro idi idiay Baramita ti maestra a ni Gillian Persaud. Idi nangngegna a nagdisso ti maysa a bassit nga eroplano iti bassit nga eropuerto iti asideg, sipapartak a timmaray tapno kamakamenna ti piloto sakbay nga agpatayab manen. Kinombinsirna ti piloto nga iluganna a mapan idiay Georgetown, ket napan a dagus iti sanga nga opisina tapno ipadamagna ti kasasaad dagiti kakabsat.

Insalaysay ni James Thompson, a kameng ti Branch Committee idi: “Pinalubosannakami ti Bagi a Manarawidwid a mangipan iti taraon ken dadduma pay a kasapulan idiay Baramita babaen ti eroplano. Nayurnosmi met ti panaglugan iti eroplano dagiti 36 nga agibumbunannag tapno makatabunoda iti kombension  distrito idiay Georgetown. Adu kadakuada ti damoda ti makikombension.”

Ministerial Training School

Sipud idi nangrugi ti Ministerial Training School (MTS) idi 1987, adun a pagilian ti nagunggonaan iti trabaho dagiti  nagadal a di kasado a panglakayen ken ministerial nga adipen. Kasta met laeng iti Guyana. Kalpasan ti panagadalda iti eskuelaan idiay kabangibang a Trinidad, adu a lokal a kakabsat ti ad-adda a timmulong iti panangikasaba iti Pagarian idiay Guyana. Dadduma ti agdama a regular pioneer, special pioneer, ken panglakayen ti kongregasion. Dagiti nagsubli iti kongregasionda ket adu ti maitultulongda iti panangaywan iti karnero ni Jehova.

Sumagmamano a nagraduar iti MTS ti nakabael nga immawat iti kanayonan a rebbengen. Kas pagarigan, dagiti agkabsat a Floyd ken Lawani Daniels, naibaonda kas special pioneer kadagiti kongregasion a dakkel ti pakasapulan kadagiti panglakayen. Nagserbi ni David Persaud kas manangaywan ti sirkito. Ti padada nga estudiante a ni Edsel Hazel nadutokan a kameng ti Branch Committee iti Guyana. Kinuna ti maysa a manangaywan ti sirkito maipapan kadagiti dadduma a nageskuela: “Nakitak a rimmang-ay amin dagitoy a kakabsat  nangnangruna kalpasan ti panageskuelada iti Ministerial Training School.”

Panagserbi iti Lugar a Dakdakkel ti Pakasapulan

Idi arinunos ti dekada 1970, ti Kosta Atlantico iti laud ti Karayan Essequibo ket addaan iti agarup 30,000 nga umili ken 30 laeng ti agibumbunannag. Isu a sagpaminsan a mangdutok ti sanga nga opisina kadagiti special pioneer a mangasaba iti paset ti teritoria iti makabulan. Kinuna ti kabsat a mangay-aywan iti maysa a mangaskasaba a grupo: “Tinurpos dagiti kakabsat ti teritoria ken nakaipaimada iti 1,835 a libro, ken adu ti sinarungkaranda ken nangirugida kadagiti panagadal iti Biblia.”

Impadamag ti sabali a kabsat: “Dua nga oras a naggaudkami iti bilog iti kawatiwat a 27 a kilometro. No dadduma masapul nga iduronmi ti bilog iti pagattumeng a pitak, ngem nagbunga dagiti panangikagumaanmi gapu ta managpadagus dagiti bumalay. Adda maestro sadiay a mangus-usar iti pagkantaantayo tapno agisuro iti musika. Kinunana: ‘Apresiarek ti pannakaurnos dagiti musika.’ Kalpasanna, tinokarna para kadakami ti dua a kanta ken inawatna ti innem a libro.”

Nakitinnulong dagiti kakabsat a nangasaba kadagiti lugar a dakdakkel ti pakasapulan. Usigenyo ti pagarigan da Sherlock ken Juliet Pahalan. Insurat ni Sherlock: “Idi 1970, naawiskami ken Juliet a tumulong iti Kongregasion ti Eccles, a 13 a kilometro iti abagatan ti Georgetown iti takdang ti Karayan Demerara. Adda parikut ti kongregasion, ket masapul a mailaksid ti dadduma. Adda laeng nabati iti kongregasion a 12 nga aktibo nga agibumbunannag ken dagiti di bautisado nga annakda. Iti sumagmamano a tiempo, siak laeng ti panglakayen. Maysa pay, ay-aywanan ti kongregasion ti bassit a grupo iti naiputputong a purok ti Mocha. Ikonduktak ti Panagadal iti Libro ti Kongregasion iti rabii ti Lunes idiay Mocha ket kalpasanna idiay Eccles.

“Masapul met nga ikonduktak ti Panagadal iti Pagwanawanan. Naiduma idi ti pamay-an gapu ta saan nga umdas dagiti  magasin para iti tunggal maysa isu a basaenmi nga umuna ti parapo sakbay nga iyimtuodmi ti saludsod. Agitugotkami kadagiti kandela iti gimong ta kanayon nga agawan ti koriente. Anusanmi met ti adu a lamok bayat ti matutudo. Kadagidi nga aldaw, agbisikleta dagiti kakabsat no makigimong ken mangasabada. Kasta met ti aramiden dagiti kakabsat iti Mocha. Kalpasan ti gimong, iluganko ti malaon ti bassit a luganko nga Austin ket ipanko ida idiay Mocha.”

Adda kadi nagsayaatan dagitoy a panangikagumaan? Iti pananglagipna iti dayta a tiempo, insurat ni Kabsat Pahalan: “Idi addakami idiay Eccles, nakipagadalkami nga agassawa iti adu a tattao. Kaaduan kadagitoy, agraman ti pamiliada, ti nagtalinaed iti kinapudno agingga ita. Ket dadduma kadagiti lallaki ti agserserbi itan kas panglakayen iti kongregasion. Awan ti umasping kadagiti kasta a bendision!”

Panagserbi iti “Paraiso Dagiti Payunir”!

Iti napalabas a sumagmamano a tawen, agarup 50 a kakabsat​—a kaaduan ket payunir—manipud Britania, Canada, Estados Unidos, Francia, ken Ireland ti napan iti Pagilian ti Dandanum tapno tumulong a mangipakaammo iti awis nga: “Umayka! . . . Asinoman a mayat awatenna koma ti danum ti biag nga awan bayadna.” (Apoc. 22:17) Addada nakapagtalinaed iti sumagmamano a bulan; dadduma ti nagtalinaed iti adu a tawen. No maibusanda iti gastosen, adu ti agawid iti pagilianda, agtrabahoda iti apagbiit, kalpasanna agsublida. Ibilang ti kaaduan a nabendisionanda gapu iti panagserbida idiay Guyana. Nangruna nga apresiarenda ta nairanudda dagiti naespirituan a  bambanag kadagiti tattao, a kaaduanna ket mangraraem unay iti Biblia. Uray dagiti agkuna a saanda a Kristiano maragsakanda a makitungtong kadagiti Saksi ni Jehova. Saan la a dayta, dagiti bumalay mangiranudda pay iti taraon kadagiti kakabsat. “Isu a saan a panaglablabes no maawagan ti Guyana kas ti paraiso dagiti payunir,” kuna ni Ricardo Hinds, agdama a coordinator iti Branch Committee.

Ni Arlene Hazel, nga agserserbi itan iti sanga nga opisina a kadua ni lakayna a ni Edsel, malagipna ti dadduma kadagiti kapadasanda iti aw-away ti Guyana: “Idi 1997, kalpasan ti pannakisarita iti sanga nga opisina, naidestinokami nga agserbi idiay Lethem, a maysa a nasulinek nga ili iti asideg ti beddeng ti Brazil. Nagserbikami idiay a kadua dagiti taga Canada a da Robert ken Joanna Welch ken maysa nga Americana, a ni Sarah Dionne, nga immun-una a simmangpet iti sumagmamano a bulan iti Lethem. Agnanaed idi iti dayta a teritoria ti bautisado a kabsat a lalaki a ni Richard Achee, a maysa a beterinario. Adda 20 a tattao nga innaganan ti sanga nga opisina a nakipagadal iti kallabes, ngem naammuanmi a saan a talaga nga interesado ti kaaduan kadakuada. Ngem dua ti mayat nga agbalin a di bautisado nga agibumbunannag.

“Idi damo, naggigimongkami iti sirok ti mangga, ket 12 ti timmabuno a pakaibilanganmi nga 6 a payunir. Sumagmamano a bulan kalpasanna, 60 ti timmabuno iti kaunaan a Memorial. Kabayatan dayta, tallokami laengen a payunir. Ngem, ikagkagumaanmi nga aywanan ti 40 a panagadal iti Biblia! Idi bimmisita ti manangaywan ti sirkito, binalakadannakami a saanmin nga iyadalan dagiti di makigimgimong. Nagsayaat daytoy a balakad, ta rimmang-ay dagiti maiyad-adalan nga impaayanmi iti atension.”

Kinapudnona, kalpasan ti uppat a tawen, nagbalinen a kongregasion ti Lethem, nga addaan iti 14 nga agibumbunannag. Immadun agingga iti 100 dagiti tumabuno kadagiti aldaw ti  espesial nga asamblea idiay Lethem. Dagita a nalawag nga ebidensia ti pammendision ni Jehova iti panangikagumaan dagiti adipenna ti aglaplapusanan a supapak dagiti rigat nga inibturanda.

Panaggigimong Kadagiti Naabangan a Pasdek ken Kadagiti “Sirok ti Balay”

Narigat ti agbirok iti nasayaat a lugar a pagdaydayawan, sipud pay idi nangrugi ti trabaho idiay Guyana. Idi 1913, sumagmamano a kakabsat idiay Georgetown ti nagabang iti maysa a kuarto iti Somerset House. Dayta ti inusarda iti 45 a tawen. Idi 1970, dua laeng a kongregasion ti addaan iti Kingdom Hall​—ti Kongregasion idiay Charlestown iti Georgetown ken ti Kongregasion idiay Palmyra iti Berbice. Ngem, tallo a tawen sakbayna, nalab-awan ti Guyana ti 1,000 nga agibumbunannag a kalatna a ragpaten! Isu a kaaduan a kongregasion ti naggigimong kadagiti naabangan a pasdek, a kaaduanna a saan a nasayaat a paggimongan.

Idi arinunos ti dekada 1950, kas pagarigan, dimmakkel ti Kongregasion ti Wismar, a masarakan iti takdang ti Karayan Demerara, ket masapulen nga agbirok dagiti kakabsat iti nasaysayaat a paggigimonganda. Naipalubos nga usarenda ti lugar a maawagan iti Islander Hall. Iti ngalay ti lawas, aggigimongda para iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro ken Gimong ti Serbisio ket iti rabii ti Domingo, aggigimongda para iti Miting Publiko ken Panagadal iti Pagwanawanan. Ngem, masapul ti nasayaat a panagplano tapno maisagana ti amin sakbay ti gimong. Umuna, bumallasiw dagiti kakabsat iti Demerara manipud Mackenzie agingga iti Wismar babaen iti bassit a bilog. Maysa a kabsat ti mangawit kadagiti magasin, sabali ti mangawit iti literatura, ken ti maikatlo ti mangawit kadagiti nadumaduma a pormas ken ti kahon ti donasion. Siempre, maisagana amin dagitoy sakbay ti gimong. Kalpasan ti gimong, maikarton ken maiballasiw manen dagitoy iti karayan no agawiddan.

 Maaramid met dagiti gimong kadagiti sirok ti balay. Gapu iti layus, kaaduan a balay idiay Guyana ti maipangato iti daga babaen kadagiti adigi a kayo wenno semento. Daytoy a pannakaibangon ti mangipaay iti lugar para iti dadduma a panggep, kas iti paggigimongan ti kongregasion. Ngem, idiay Guyana, matmatan ti adu a tattao a no di mabaelan ti relihion ti umno a lugar a paggigimongan, saan a bendisionan ti Dios dayta.

Maysa pay, no dadduma masinga ti panaggigimong kadagiti sirok ti balay ket madadael ti dignidad ti okasion. Naminsan, adda manok a nakigtot iti aso, timmayab iti paggigimongan ket nagdisso iti innem ti tawenna a balasitang. Imkis iti nakapigpigsa, a nakakigtotan ti amin. Kalpasan ti gimong, nagbalin a pagkakatawaan ti napasamak ngem naipakita manen ti pannakasapul iti nasaysayaat a lugar a pagdaydayawan. Saan la a dayta, dagiti interesado dida maallukoy a tumabuno kadagiti gimong kadagiti Kingdom Hall a sirok laeng ti balay.

Panagibangon Kadagiti Kingdom Hall

“Iti 32 a tawen a pannakitimpuyogko iti Kongregasion ti Charity,” malagip ni Frederick McAlman, “lima a nagduduma a sirok ti balay ti inabanganmi. Gapu ta sirok ti balay, masapul nga agannadkami tapno di maitugtog ti ulomi kadagiti busoran a kayo. Idi ub-ubbaen ti maysa a kabsat a babai ti anakna, di umiso ti kalkulasionna iti kangato ti busoran ket naitugtog ti ulo ti anakna. Imbagana daytoy iti amana, a di manamati. Imbaga dagiti dadakkelna a masapul a maaddaan ti kongregasion iti bukodda a lugar a paggigimongan. Kinapudnona, kayat ni nanangna nga idonar ti lotena iti kongregasion, ket imbaga ni tatangna a gastosanna ti pannakaibangon ti Kingdom Hall. Ket kasta nga agpayso ti napasamak. Itatta, dayta nga immuna a Kingdom Hall, kalpasan ti pannakapabarona iti namin-adun a daras, ti agtultuloy a sentro ti pudno a panagdayaw iti komunidad. Agserbi met dayta a bassit nga Assembly Hall para iti asamblea sirkito iti dayta a lugar.”

 Idi un-unana, adu a bulan ti panagibangon iti Kingdom Hall. Agpayso a kastoy ti kabayag a naibangon ti paggigimongan ti Eccles. Insalaysay ni Sherlock Pahalan, nga agserserbi idi kas panglakayen iti Eccles: “Naggigimongkami iti eskuelaan. Ammomi nga umadukaminto no adda bukodmi a Kingdom Hall. Ngem napanglaw ti bassit a bilang dagiti agibumbunannag iti Eccles. Nupay kasta, nangaramidda iti resolusion a mangibangon iti paggigimongan. Nagbirokak iti maitutop a lugar iti las-ud ti teritoria, ngem awan ti nasarakak.

“Kabayatanna, impabulod dagiti kakabsat iti Georgetown dagiti sukogan ket insurodakami nga agaramid kadagiti semento a bloke. Idi damo, 12 laeng a bloke ti maaramidmi iti sumagmamano nga oras, ngem pimmartak ti panagaramidmi idi kabesadomin, nangruna dagiti babbai. Narigat met idi ti mangala iti semento, ta mairasion. Nangalaak iti permiso tapno makaalaak iti limitado a kaadu. Kalpasanna, tapno sigurado a maalami ti kaadu a naanamongan a maalami, nakasapsapaak a makipila iti sangladan. Kalpasanna, mangbirokak iti trak ng agpa-Eccles ken adda umdas a pagikargaak iti semento. Kanayon a tinulongannakami ni Jehova. Ngem awan pay daga a pagibangonanmi.”

Intuloy ni Sherlock: “Idi 1972, nagbakasionkami ken Juliet idiay Canada ket sinarungkaranmi ti kasinsinko, a di Saksi. Nadakamatna nga adda dua a lotena idiay Eccles, ngem saan nga ay-aywanan dagiti kabagianna a nangitalkanna. Isu a nagpatulong. Imbagak a maragsakanak a tumulong, ken imbagak a naiparna nga agsapsapulak iti daga a pagibangonanmi iti Kingdom Hall idiay Eccles. Awan panagkedked nga imbagana nga agpiliak kadagiti dua a lote.

“Ad-adda pay a napaneknekanmi ti tulong ni Jehova bayat ti panagibangon. Nupay adu kadagiti materiales a pagibangon ti narigat a magun-odan malaksid iti semento, nagusarkami iti sabali a materiales ket kanayon a nairingpas ti trabaho. Maysa pay, manmano ti kakabsat a nasigo, ken narigat ti mangala kadagiti boluntario nga umay iti pagibangonan. Kinapudnona,  ginasgasut a kilometro ti tinaray ti bassit a luganko a mangala ken mangisubli kadagiti kakabsat. Idi agangay, nairingpas ti Kingdom Hall. Immay pay ti maysa a kameng ti Bagi a Manarawidwid a ni Karl Klien, a nangipalawag iti dedikasion. Anian a parabur dayta!”

Dagiti Kingdom Hall a Napartak ti Pannakaibangonna

Agingga idi 1995, nasurok pay la a kagudua kadagiti kongregasion iti Guyana ti aggigimong kadagiti naabangan a pasdek, agraman dagiti sirok ti balay. Gapuna, inyurnos ti sanga nga opisina ti maysa a komite ti panagibangon a mangipaay iti solusion. Idi Oktubre dayta a tawen, imbangon dagiti kakabsat ti kaunaan a napartak a naibangon a Kingdom Hall idiay Mahaicony, agarup 50 a kilometro iti daya ti Georgetown iti takdang ti Karayan Mahaicony. Idi naibaga a mangibangon dagiti Saksi ni Jehova iti Kingdom Hall iti las-ud ti uppat a ngudo ti lawas, kinuna ti maysa a kaarruba: “Mamatiak no pagaponan ti manok dayta, ngem no sementado a pasdek​—dinto mapasamak dayta.” Nupay kasta, binalbaliwan dayta a lalaki ti panangmatmatna.

 Iti pagilian a nakaro no dadduma ti panangidumduma, dagiti proyekto a panagibangon iti Kingdom Hall impamatmatna iti isuamin nga adda ti pudno a Nakristianuan a panagkaykaysa iti panagtrabaho dagiti Saksi ni Jehova, aniaman ti puli wenno nasionda. Kinapudnona, maysa a babai a nakabuya iti panagibangon idiay Mahaicony ti nangikuna iti manangaywan ti sirkito: “Napaliiwko sadiay ti innem a nagduduma a puli nga agtartrabaho a sangsangkamaysa!”

Pannakaibangon ti Sanga nga Opisina

Idi 1914, ti balay dagiti Phillips ti nausar kas ti immuna a sanga nga opisina ti Guyana, a nagtultuloy agingga idi 1946. Iti dayta a tawen, adda idi 91 nga agibumbunannag. Idi 1959, nagbalin dayta a 685, ket nagtultuloy a rimmang-ay ti trabaho. Isu nga idi Hunio 1960, gimmatang dagiti kakabsat iti lote idiay 50 Brickdam, Georgetown. Renitubar dagiti kakabsat dagiti dati a pasdek ket dayta ti nagserbi a sanga nga opisina ken pagtaengan dagiti misionero. Ngem idi 1986, kasapulanen ti nalawlawa a pasdek. Isu nga inanamongan ti Bagi a Manarawidwid ti pannakaibangon ti baro a sanga nga opisina iti adda a lote. Timmulong dagiti kakabsat iti dadduma a pagilian (internasional servants) kadagiti lokal a kakabsat ket nairingpas ti trabaho idi 1987.

Adu met ti naaramidan dagiti kakabsat a babbai iti panagibangon ti sanga nga opisina, kas kadagiti babbalasang ni Shallum, a timmulong ken amada a nangibangon iti paset ti pader ti Jerusalem. (Neh. 3:12) Kas pagarigan, 120 a kakabsat a babbai, a sagsangapulo ti maysa a grupo, ti nagaramid iti 12,000 a semento a bloke a kasapulan iti panagibangon. Babaen iti panagusarda kadagiti 16 a sukogan, nairingpasda ti trabaho iti 55 nga aldaw. Narigat a trabaho dayta! Masapul nga umiso ti pannakalaok ti semento​—kalkalainganna ti kinabasana tapno nalaka a tumangken ngem saan met unay a nabasa tapno di margaay ti bloke no maikkat iti sukogan.

 Dagiti lumugar a kakabsat a lallaki ti agbantay iti rabii. Masansan nga agderetsoda iti pagibangbangonan manipud iti pagtrabahuanda. Dadduma ti agtrabaho a kadua dagiti international servant, a nangisuro kadakuada kadagiti napapateg a kinasigo. Ni Harrinarine (Indaal) Persaud ti maysa kadagitoy, a nagkuna: “Ti trabahok ket agikabil kadagiti makinsuli a molding iti paladpad​—idi laeng a mapadasak dayta. Inkagumaak nga inkabil agingga a nagsayaaten ti pannakaipuestona. Idi sinukimat ti manangaywan ti trabahok, a nalawag a nagustuanna, kinunana, ‘Ita ikabilmon ti intero a molding ti sanga nga opisina.’” Ita, iranranud daytoy nga agtutubo ti kinasigona iti sabsabali kadagiti proyekto a panagibangon iti Kingdom Hall.

Tangay masapul a gatangen dagiti kakabsat iti sabali a pagilian ti dadduma a materiales, masapulda ti kooperasion ti gobierno. Nagbanaganna, adu nga opisial ti immay iti pagibangbangonan, agraman ni Presidente Forbes L. Burnham ken ti bunggoyna. Ti klase ti trabaho ket nagustuan ti isuamin, kas ti maysa a lumugar a karpintero. “Dakayo a tattao ar-aramidenyo a primera klase ti trabaho iti pasdekyo,” kinunana. Idi Enero 14, 1988, maysa a pannakabagi ti Brooklyn, ni Don Adams, nga agserserbi idi kas manangaywan ti sona, ti nagpalawag iti dedikasion.

Idi Pebrero 12, 2001, naisagana manen ti daga a pagibangonan​—iti daytoy a tiempo iti sabali a lugar. Timmulong manen dagiti internasional servant iti panagibangon. Naidedikar ti baro a sanga nga opisina idi Sabado, Pebrero 15, 2003. Ni Richard Kelsey manipud iti sanga nga opisina ti Alemania ti nagpalawag iti dedikasion kadagiti 332 a timmabuno.

Adu nga immuna a misionero ti nagsubli idiay Guyana tapno tumabuno iti programa, dadduma ti damo a nagsubli kalpasan ti sumagmamano a dekada! Kalpasanna, iti Domingo, 4,752 manipud iti 12 a pagilian​—nasurok a doble iti bilang dagiti agibumbunannag ti Guyana​—ti timmabuno iti naisangsangayan a gimong.

 Masapul ti Kinasariwawek Kadagiti Asamblea

Agabang dagiti kakabsat iti pagtitiponan para iti asamblea sirkito ken aldaw ti espesial nga asamblea. Kadagiti probinsia, mabalin a mangibangonda pay iti pagtataripnongan. Kuna ni Thomas Markevich, a nagserbi iti Guyana sipud idi 1952 agingga idi 1956: “Naaramid ti asambleami agarup 60 a kilometro iti surong ti Karayan Demerara manipud Georgetown. Agarup 200 a Saksi manipud iti siudad ti agtarigagay a tumabuno tapno masuportaran dagiti lokal a kakabsat. Isu a nangibangonkami iti temporario nga Assembly Hall ket inusarmi dagiti lokal a materiales​—kawayan para iti palapala ken pagtugawan ken bulong ti saba a pagatep.

“Nagalakami kadagiti materiales, inkargami iti bassit a troley, ken tinengngelmi nga inturong iti salogan. Ngem naibbatanmi iti kurba, natumba ket natinnag iti karayan. Ngem, ti pannakatnagna nagbalin a pagimbagan, ta nayanud ti karga iti mismo a pagibangonan! Idi nangrugi ti asamblea, naragsakan dagiti kakabsat ta sumagmamano a gasut a pumurok ti nakitaripnong kadakuada iti tallo-aldaw a programa.”

 Kinuna pay ni Thomas: “Kalpasan ti asamblea, nangasabakami amin kadagiti di naituding a teritoria iti asideg. Iti maysa a purok, nangangaykami iti miting publiko, ket immay ti intero a pumurok​—agraman ti taraken a bakes. Dimngeg iti apagbiit ket kalpasanna kayatna ti mapan iti sabali a pagbuyaan. Isu a namin-ano a limmagto ket nagdisso iti abagak. Apagbiit a sinukimatna dagiti bambanag sa nagsubli iti amona ket dimngegen agingga a nalpas ti palawag, a nakabang-arak!”

Dagiti Kombension

Idi rugrugi ti napan a siglo, maaramid dagiti dadakkel a kombension no bumisita ti naisangsangayan a pannakabagi ti hedkuarter, kas kada Coward ken Young. Idi 1954, immay da Nathan Knorr ken Milton Henschel ditoy Guyana tapno idauluanda ti asamblea a New World Society Assembly, a tinabunuan ti 2,737.

Adu a dekada kalpasanna, idi 1999, nasurok a 7,100 a delegado ti timmabuno kadagiti kombension iti Guyana. Naaramid ti maysa idiay Georgetown, ken ti sabali idiay Berbice. Masapul ti maudi a kanito a dakkel a panagbalbaliw iti kombension iti Georgetown, isu a nagparikut dagiti kakabsat. “Simmangpet ti nalatak a bituen a sumasala agraman ti grupona manipud India, ket di mabalin nga iyakar ti National Park Commission ti petsa ti panagpabuya, nupay immuna ti panangitulagmi iti asamblea,” kuna ti sanga nga opisina.

“Dagus nga inyurnosmi ti sabali a lugar​—ti pagay-ayaman iti cricket—ket dagus a pinakaammuanmi dagiti kongregasion. Walo nga aldaw laengen sakbay ti kombension! Ngem saan la a dayta ti parikut. Iti Caribe, napalalo ti panagraemda iti ay-ayam a cricket, ket dandani sagrado ti panangmatmatda iti pagay-ayaman. Isu a mabalin a di ipalubos ti mangimatmaton ti pannagnami iti karuotan. Isu a kasano nga iparangmi ti drama? Ken pangikabilanmi iti entablado?

 “Kaskasdi, intuloymi ti plano, nga agtalekkami a tulongannakami ni Jehova. Ket tinulongannakami! Napalubosankami a mangusar iti karuotan, la ketdi no aramidenmi ti entablado ken ti dalan a nangato iti daga. Tapno maaramid dayta, agpatpatnag a nagtrabaho a sigagaget ti amin. Uray ti paniempo saan a nakibagay, ta kanayon ti panagtudona iti dayta a tiempo. Nupay adu a rigat, nairugi ti programa iti apag-isu nga oras.

“Sibaballigi a naaramid ti kombension, ket sa la nagtudo iti Domingo a maudi nga aldaw. Riniingnakami ti tudo. Di nagbayag, nalayusen ti pagay-ayaman ti cricket, ket immadalem ti  danum agingga iti dua a pulgada iti baba ti dalan ken ti entablado. Simmardeng ti tudo sakbay la unay a nangrugi ti programa. Naimbag laengen ta saan a naiwayat iti daga dagiti kable ti koriente, no di ket naikabitda iti sirok dagiti tabla. Talaga a bendision ti panangibangonmi iti nangato nga entablado ken dalan!”

Idi nangrugi ti drama, amin dagiti 6,088 a timmabuno naragsakanda iti naraniag a silnag ti init. Dua a lawas kalpasanna, 1,038 ti timmabuno iti maikadua a kombension, a naaramid idiay Berbice. Ti nagupgop a bilang a 7,126 ti kasayaatan pay la a nairekord a bilang ti timmabuno idiay Guyana. Iti nabiit pay, dandani 10,000 ti bilang dagiti timmabuno.

Naraniag a Namnama iti Masakbayan

Iti padtona, nakita ni Ezequiel ti naisubli ken naipadayag a templo ni Jehova. Manipud iti dayta agayus ti danum, a lumawa a lumawa ken umad-adalem agingga a nagbalin a “nagdakkel a  napegges nga ayus,” a nangted biag uray iti naapgad, awanan biag a Natay a Baybay.​—Ezeq. 47:1-12.

Gapu iti irarang-ay ti nadalus a panagdayaw sipud idi 1919, nakita ti ili ti Dios ti kaitungpalan ti padto. Iti kaaldawantayo, adda pudno a karayan ti naespirituan a taraon​—dagiti Biblia, katulongan iti panagadal iti Biblia, gimong, asamblea, ken kombension—a mangpennek iti naespirituan a pannakawaw dagiti minilion iti sangalubongan.

Dagiti Saksi ni Jehova iti Guyana ibilangda a pribilehio ti makiraman iti kaitungpalan dayta a padto. Saan la a dayta, itultuloyda nga usaren dagiti literal a karayan a mangipan kadagiti makaited-biag a naespirituan a taraon iti amin a “siuumiso nga agannayas iti biag nga agnanayon,” sadinoman ti pagnanaedan dagita a maikari iti daytoy a Pagilian ti Dandanum.​—Ara. 13:48.

[Footnote]

 [Kahon iti panid 140]

Maipapan iti Guyana

Pagilian: Ti takdang iti igid ti baybay, a nababbaba ngem iti patar ti baybay ken masalsalakniban iti agarup 230 a kilometro a dike, buklen ti daga, darat, ken lan-ak. Agarup 80 a porsiento iti pagilian ti kabakiran, agraman dagiti kabambantayan nga adayo iti baybay, a pagtataudan ti kaaduan a karayan ti Guyana.

Umili: Agarup kagudua ti nagtaud iti Makindaya nga India, nasurok nga 40 a porsiento ti nagtaud kadagiti nangisit nga Africano wenno naglalaok a puli, ken agarup 5 a porsiento ti Amerindian. Agarup 40 a porsiento ti mangibilang iti bagbagida a Kristiano; 34 a porsiento ti Hindu; ken 9 a porsiento ti Muslim.

Lenguahe: Ingles ti opisial a lenguahe, ngem maus-usar met ti creole iti intero a pagilian.

Pagbiagan: Agrikultura ti pagsapulan ti agarup 30 a porsiento kadagiti trabahador. Karaman kadagiti dadduma pay nga industria ti panagkalap, panangtaripato iti bakir, ken panagminas.

Taraon: Dagiti kangrunaan a mula ket pakairamanan ti pagay, cacao, sitrus, niog, kape, mais, kahoy, unas, ken dadduma pay a prutas ken natnateng. Pagtaudan ti karne dagiti baka, baboy, manok, ken karnero. Ikan ken pasayan dagiti kangrunaan a makalap iti baybay.

Klima: Tropikal ti klima ti Guyana ket bassit laeng ti pagbaliwan ti paniempo. Agtinnag iti deppaar ti kosta ti 150 agingga iti 200 a sentimetro a tudo iti makatawen. Nupay asideg iti equator, kalkalainganna ti klima ti Guyana, gapu iti kanayon a kasaor nga aggapu iti Taaw Atlantico.

 [Kahon/Ladawan iti panid 143-145]

Awan ti “Makaikandado” iti Ngiwatna

Malcolm Hall

Nayanak: 1890

Nabautisaran: 1915

Ababa a Pakasaritaanna: Maysa a katutubo iti isla ti Leguan, isu ti maysa kadagiti kaunaan a nangikasaba iti naimbag a damag iti dayta a lugar ken nangaywan iti grupo a nabuangay sadiay.

Kas insalaysay ti apokona a ni Yvonne Hall.

Naminsan maysa nga opisial ti eleksion ti nagsaludsod ken apongko: “Pudno aya a dika agbutos? No kasta, ibaluddaka ken kompiskarenmi ti Bibliam.” Simmungbat ni apongko, a nakaperreng kenkuana: “Ngem ania ti aramidem iti ngiwatko? Maikandadom kadi ti ngiwatko a mangibaga iti kinapudno nga ilimlimed agingga ita dagiti panguluen ti relihionmo?” Ti laeng naisungbat ti opisial ket: “Subliankanto.”

Nabautisaran ni apongko idi 1915 ket isu ti maysa kadagiti kaunaan a manangaskasaba iti Pagarian idiay Guyana. Isu ket maysa a “pudno a para depensa iti kinapudno,” kinuna ti maysa a kabsat a lalaki. Naammuanna ti kinapudno idi agnanaed ken mangmangged idiay Georgetown. Idi nangngegna ti maysa laeng a palawag publiko idiay Somerset House, nabigbig ni apongko ti kinapudno. Kinapudnona, nagawid ket sinukimatna amin a teksto iti Bibliana.

Kalpasanna, nagawid idiay Leguan ket dagus a nangasaba kadagiti sabsabali. Ti dua a kabsatna a babbai ken sumagmamano a nataenganen a kaanakanna a lallaki ti  immuna nga immawat iti mensahe maipapan iti Pagarian. Isuda ti damo a mangbukel iti grupo a nagtitipon iti pagtaengan ni apongko.

Idi un-unana, napigsa ti impluensia dagiti klero kadagiti taga isla, ket talaga a masapul ti panangikagumaan tapno dumngeg dagiti tattao iti naimbag a damag. Kanayon nga ibaga dagiti klero nga ‘agmauyongen ni apongko gapu iti Biblia.’ Ngem saan a bimmaaw ti regtana gapu iti dayta. Kas pagarigan, kadagiti agsapa ti Domingo, ikabilna ti ponograpona iti balkon ket patokarenna dagiti naiplaka a diskurso. Masansan nga agtakder dagiti tattao iti kalsada tapno umimdengda.

Idi agangay, dimngegen ti dadduma. Makita daytoy nangruna iti karabiyan ti Memorial, idi napno iti tattao ti intero a makinngato a kadsaaran ti balay ni apongko. Isu ti tserman, agpalawag, ken kakaisuna a makipaset. Maysa kadagiti inyadalanna iti Biblia, ni Leroy Denbow, ti nagpayunir ken nagserbi pay iti sumagmamano a tiempo kas manangaywan iti sirkito.

Kalpasan ti panagretirona iti sekular a trabahona kas agay-aywan kadagiti papeles ken babayadan agraman ti pagnam-ayan dagiti pasahero iti barko iti Karayan Essequibo, nagpayunir ni apongko. Nangasaba iti isla ti Leguan ken iti kabangibangna a Wakenaam. Mangrugi ti aldawna iti alas 4:30 ti bigat, no gatasanna dagiti bakana ken pakanenna dagiti baboyna. Iti agarup alas 7:30 ti bigat, agdigus ken agsukaten, basaenna ti inaldaw a teksto ken ti sumagmamano a paset iti Biblia, mamigat, sa agsaganan a mangasaba. Kasla makitkitak pay laeng a mangbombomba kadagiti dalig ti bisikletana sakbay a rummuar. Iti aniaman nga aldaw, di kumurang a 20 a kilometro ti turposenna.

Naturpos ni apongko ti panagbiagna ditoy daga idi Nobiembre 2, 1985. Nagserbi a simamatalek ken ni Jehova iti agarup 70 a tawen. Ket kadagita amin a tiempo, awan ti “nakaikandado” iti ngiwatna. Kinapudnona, agpada nga adda kongregasion itan iti Leguan Island ken iti Wakenaam Island.

 [Kahon/Ladawan iti panid 155-158]

Dagiti Sungbat ti Salsaludsodko Idi Ubingak ti Nangbalbaliw iti Biagko

Albert Small

Nayanak: 1921

Nabautisaran: 1949

Ababa a Pakasaritaanna: Nangrugi a nagpayunir idi 1953. Kaduana ti asawana a ni Sheila, nageskuela iti Gilead idi 1958 ket naisubli a naidestino iti Guyana.

“Pinarsuanaka ti Dios”​—dayta ti kanayon nga ibagada kaniak idi ubingak pay. Isu nga idi imbaga ni Nanang kaniak a siak ti kadadaksan kadagiti uppat nga annakna, imbagak a ti Dios nangaramid iti tallo a naimbag ken maysa a dakes.

Idi agarup sangapulo ti tawenkon, dinamagko iti maestro a mangisursuro kadakami no Domingo, “Siasino ti nangaramid iti Dios?” Saannak a sinungbatan. Ngem kas iti kaaduan a tattao idi, nakitimpuyogak iti maysa a relihion idi nataenganak bassiten​—pinilik ti Presbyterian Church. Ngem adu pay laeng dagiti di nasungbatan a saludsodko. Kas pagarigan, kantaenmi idiay simbaan ti himno a kuna ti maysa a pasetna: “Ti baknang iti kastiliona, ti napanglaw iti ruanganna. Inaramid ida ti Dios a natan-ok ken nakurapay; inkeddengna ti kasasaadda.” ‘Talaga kadi nga “inkeddeng ti Dios ti kasasaadda”?’ naisaludsodko. Naminsan, dinamagko ti maysa a ministro, “No pinarsua ti Dios da Adan ken Eva, naggapuan ti nadumaduma a puli?” Ti ababa a sungbatna ket sarsarita laeng ti salaysay ti Genesis.

 Kalpasanna, idi Gubat Sangalubongan II, naidagadag nga ikararaganmi dagiti soldado a Britano. Daytoy ti nangkombinsir kaniak kamaudiananna a ti insuro ti relihionko ket maikontra iti nabasak iti Biblia. Kaskasdi, inimtuodko iti bagik, ‘Sadino ti papanak?’ Isu a nagtalinaedak iti relihionko. Idi agtawenakon iti 24, inkasarko ni Sheila.

Maysa nga aldaw, kasangsangpetko a naggapu iti simbaan idi simmarungkar ti maysa a Saksi ni Jehova. Masansan idi nga awaganmi dagiti Saksi a relihion dagiti di mamati iti impierno, ket awan ti panawenko kadakuada. Aggigimongda kadagiti pribado a balay ken awan kadakuada ti nakaabito. Maysa pay, gapu iti sumagmamano a banag a napasamak iti biagko, agraman ti panangasawak iti nagsayaat a babai, patiek idi nga ay-aywanannak ti Dios.

Idi nakiam-ammo kaniak ti Saksi a ni Nesib Robinson, taktakupak ti goma ti bisikletak. “Naabutan daytoy a goma,” kinunak. “No Kristianoka, tulongannak a mangtarimaan.” Kalpasanna dagus a simrekak iti balay. Iti simmaganad a lawas, idi rimmuarak iti ruangan a mapan makimisa, nga iggemko ti Bibliak, apag-isu met nga umul-uli ni Nesib iti agdan. “Saanak nga interesado iti relihionmo,” kinunak. “Adda idiay uneg ti asawak. Isu ti kasaritam.” Ket pimmanawakon.

Nagbabawiak a nangisawang iti dayta, ta idiay simbaan, imbes a dumngegak iti pastor, pampanunotek, ‘No nagtungtong da Mr. Robinson ken ni baketko, mabalin a saanna a nasango ti nagluto iti naimas a sopas a lutlutuenna kada Domingo.’ Ngem diak nagdanag; idi nakaawidakon, nakasaganan ti sopas. Magagaranak a nangdamag ken Sheila: “Nakisaritaka kadi iti daydiay a Robinson?” “Wen,” kinunana. “Nagtugaw ken nangasaba bayat nga aglutlutoak.”

 Di nagbayag kalpasanna, nakipagadal iti Biblia ni Sheila. Impasngayna met ti inauna nga anakmi, ngem natay a nayanak. Dinamagko ken Mr. Robinson no apay a mapasamak dagiti kasta a banag. Kinunana a saan a basol ti Dios dayta no di ket resulta ti panagsukir da Adan ken Eva ken ti kinaimperpekto a natawidtayo kadakuada. Napnekak iti sungbatna.

Masansan a sarungkarannak ni Nesib no addaak iti puestok a pagaramidan iti muebles. Agrikrikus ti saritaanmi iti trabahok, ngem no dadduma, sakbay a pumanaw, adda punto nga iramanna manipud iti Biblia. Idi agangay, manmanon a pagsaritaanmi ti maipapan iti muebles ken ad-adun ti maipapan iti Sao ti Dios. Maysa nga aldaw, inkeddengko nga iyimtuod kenkuana ti maysa wenno dua a saludsod a nabayagen a mangburburibor kaniak, ta pagarupek a mabalin a mangburiborto met dagita kenkuana, agsipud ta uray dagiti ministro ti relihionmi saanda a masungbatan.

Gapu ta impilitko a masapul a naibatay iti Kasuratan ti sungbat ni Nesib, nagsaludsodakon, “Siasino ti nangaramid iti Dios?” Binasa ni Nesib ti Salmo 90:2 manipud iti King James Version, a kunana: “Idi kasakbayan ti pannakapataud dagiti bambantay, wenno idi pay la pinaltuadmo ti daga ken ti lubong, ken manipud pay ketdi idi kinaagnanayon agingga iti kinaagnanayon, sika ti Dios.” Pinerrengnak, sana kinuna: “Nasiputam ti kunana? Awan ti nangaramid iti Dios; awan ti nangrugianna.” Nasdaawak iti daytoy a nalawag ken nainkalintegan a sungbat. Ket naikkat dagiti lapped, ta insaludsodko ti amin a saludsod a pakaburiborak iti adun a tawen. Dagiti Nainkasuratan a sungbat ni Nesib, nangruna ti maipapan iti panggep ti Dios a pagbalinenna a paraiso ti daga, pinunnona ti pusok iti rag-o a pulos a diak pay napasaran idi.

Nagdakkel ti epekto kaniak ti damo nga ipapanko idiay Kingdom Hall. Apay? Agsipud ta nasdaawak a nakakita iti pannakipaset dagiti agdengngeg iti gimong​—banag a pulos a diak nakita iti simbaan. Awan idi ni baketko, a saan pay a nakapan iti Kingdom Hall. Idi imbagak kenkuana dayta, kinunana: “Mapanta a dua.” Ket mapmapankami pay laeng kalpasan ti 55 a tawen!

Nabautisarankami ken Sheila idiay Taaw Atlantico idi 1949. Idi 1953, inrugik ti nagpayunir. Dua a tawen kalpasanna, nakikadua kaniak ni Sheila iti nagbalin a 50 a tawen a karera iti amin-tiempo a panagserbi. Idi 1958, naawiskami nga ageskuela iti maika-31 a klase ti Gilead ket nadutokankami nga agsubli iti Guyana. Kaduak ni baketko a nagserbi kas agdaldaliasat a manangaywan iti 23 a tawen ket kalpasanna kas special pioneer, nga isu ti pribilehiomi agingga ita. Wen, agyamanak ken Jehova saan laeng a gapu iti panangsungbatna kadagiti saludsodko idi ubingak pay no di ket iti panangipalubosna kadakami nga agassawa nga agserbi kenkuana.

 [Kahon/Ladawan iti panid 163-166]

“Adtoyak! Ibaonnak”

Joycelyn Ramalho (dati a Roach)

Nayanak: 1927

Nabautisaran: 1944

Ababa a Pakasaritaanna: Balo itan, nagserbi iti 54 a tawen iti amin a tiempo, agraman iti trabaho a panagdaliasat a kadua ni lakayna.

Nayanakak iti isla ti Nevis iti Caribe. Agsolsolo a nagannak ni nanangko, maysa a Metodista, ken nars. Insuronak a mamati iti Dios. Gapu iti trabahona, immakarkami iti bassit a purok iti isla. Iti kadominguanna, napankami nakikulto iti Metodista ket nagtugawak iti maysa kadagiti bangko. Ngem, sumagmamano a minuto kalpasanna, naibaga kadakami a simmangpeten dagiti “makinkua” iti nagtugawanmi ket masapul nga umaliskami iti pagtugawan. Uray pay no adda sabali a parokiano a nangipalubos iti panagtugawmi iti “tugawna,” inkeddeng ni Nanang a saankamin a pulos nga agsubli iti dayta a simbaan. Imbes ketdi, nakitimpuyogkami iti Iglesia Anglicano.

Idi rugrugi ti dekada 1940, idi sinarungkaranmi ti maysa a gayyem, naam-ammo ni Nanang ti maysa a Saksi a taga St. Kitts a nangted kenkuana kadagiti literatura. Kas napasnek a managbasa, inungpot ni Nanang dagiti literatura ket nailasinna ti kinapudno. Di nagbayag kalpasanna, nakiasawa, ket immakarkami amin iti Trinidad. Naiparit idi sadiay dagiti literaturatayo, ngem  makatabunokami kadagiti gimong idiay Kingdom Hall. Di nagbayag, immikkaten ni Nanang iti Iglesia Anglicano ket nagserbin ken Jehova, a kas met iti agsiuman kaniak, ni James Hanley.

Idiay Trinidad, naam-ammok ti agtutubo a kabsat nga agnagan iti Rose Cuffie. Diak idi impagarup a 11 a tawen kalpasanna, ni Rose ti agbalin a maysa kadagiti kaduak iti tay-ak ti kinamisionero. Kabayatanna, rimmayray ti tarigagayko nga agserbi ken Jehova. Malagipko pay laeng ti damo a panangasabak a bukodko. Iti umuna a ruangan, rimmuar ti bumalay, ket kellaat a diakon makasao. Diak ammo no kasano kabayag a nakatakderak sadiay sakbay nga inukagko ti Bibliak, binasak ti Daniel 2:44, ket dagus a pimmanawakon!

Rinugiak ti nagpayunir idi 1950, ket iti nasurok la a dua a tawen, naragsakanak a nakaawat iti awis nga ageskuela iti maika-21 a klase ti Gilead. Tallo iti klasemi ti naidestino iti Guyana: da Florence Thom, a naggapu iti Guyana; Lindor Loreilhe, a kakuartok; ken siak. Simmangpetkami idi Nobiembre 1953 ket naibaonkami idiay Skeldon, maysa nga ili nga agarup 180 a kilometro manipud Georgetown, iti asideg ti wangawangan ti Karayan Courantyne. Sigagagar a nagur-uray kadakami ti naiputputong a grupo sadiay.

Naggapu iti Makindaya nga India ken Hindu wenno Muslim ti kaaduan nga umili iti Skeldon. Adu ti di makabasa ken makasurat, isu a no mangasabakami kadakuada, masansan nga ibagada: “Kabsat, pagbalinem a simple.” Idi damo, 20 agingga iti 30 ti tumabuno kadagiti gimong, ngem bimmassit dayta idi simmardeng nga umay dagiti talaga a saan nga interesado.

 Maysa a babai ti rimmang-ay agingga a kayatnan ti makiraman iti panangasaba. Ngem idi napanko dinagas iti oras a nagtulaganmi, ti agtawen iti 14 a baritona ti nakasukat ken sigagagar a sumurot kaniak. Kinuna ti inana: “Miss Roach, mabalinmo nga ikuyog ni Frederick imbes a siak.” Naammuanmi idi agangay a bimmusor ti ama ti babai, a maysa a napeklan nga Anglicano. Nupay kasta, ti baritona, ni Frederick McAlman, ket nagsayaat ti irarang-ayna iti naespirituan ket idi agangay nageskuela met iti Gilead.​—Kitaem ti kahon iti panid 170.

Idi bumaybayag, naidestinoak idiay Henrietta, a sadiay adda maymaysa a naiputputong a kabsat a lalaki. Ti Charity Congregation ti makinteritoria iti dayta a lugar. Ni Rose Cuffie, a dinakamatko itay, ti kabbaro a payunir a kaduak. Uppat nga aldaw iti kada lawas nga addakami ken Rose iti Henrietta, ket kada Biernes masapa nga agbisikletakami iti nasurok a 30 a kilometro iti natapuk a kalsada a mapan makigimong idiay Charity. Agitugotkami kadagiti groseria, abbong ti kama, ules, ken moskitero.

Mangasabakami iti dalan ken sumardengkami a mangparegta iti sumagmamano a naiputputong nga agibumbunannag ken iti maysa a di aktibo a kabsat a babai. Kadawyan nga agkakaduakami nga agadal iti Ti Pagwanawanan. Iti Domingo, no nakaawidkamin idiay Henrietta, ikonduktami ti Panagadal iti Pagwanawanan iti grupo dagiti iyad-adalanmi iti Biblia. Awan ti napaspasaranmi a nakaro nga aksidente, no di laeng ti sagpaminsan a panageppes ti goma wenno pannakabasami no agtudo.

 Di pulos nagkupas ti rag-omi. Kinapudnona, maysa nga aldaw, kinuna ti maysa a babai: “Kanayonkayo a naragsak, kasla awan ti pakaringgoranyo.” Mainayon pay iti rag-omi, pinagbalin ni Jehova a nabunga ti ministeriomi. Uray ti di aktibo a kabsat a babai a sinarungkaranmi, naisublina ti regtana nga agserbi ken Jehova. Ita, agarup 50 a tawen kalpasanna, matalek pay laeng.

Idi Nobiembre 10, 1959, nakiasawaak ken Immanuel Ramalho, maysa a payunir. Nagkaduakami a nagserbi idiay Suddie, a 23 a kilometro iti abagatan ti Henrietta. Nagsikogak ditoy ngem naalisanak. Napagballigiak daytoy gapu ta okupadoak iti ministerio. Idi agangay, naaddaankami iti dua nga annak. Nupay kasta, naitultuloymi ti nagpayunir.

Idi 1995, natay ni Immanuel. Nagkaduakami a nagserbi ken Jehova iti nadumaduma a teritoria. Nakitami dagiti babassit a grupo a dimmakkel a nagbalin a nararang-ay a kongregasion, nga addaan kadagiti panglakayen, ministerial nga adipen, ken addaanda pay iti bukod a Kingdom Hall! Tinagiragsakmi met ti sangapulo a tawen nga isasarungkarmi iti nadumaduma a kongregasion. Nupay mailiwak unay ken Immanuel, agtultuloy a dakkel a liwliwa kaniak ti naayat a suporta ni Jehova ken ti kongregasion.

Idi nagsaludsod ni Jehova no siasino ti ibaonna, kastoy ti sungbat ni propeta Isaias: “Adtoyak! Ibaonnak.” (Isa. 6:8) Inkagumaanmi iti daydi lakayko a tinulad ti nagsayaat a kababalin ti mammadto. Agpayso, kas ken Isaias, inibturanmi dagiti narigat, uray pay dagiti makaupay a tiempo. Ngem ti rag-omi riningbawanna dagitoy.

 [Kahon/Ladawan iti panid 170-173]

Ti Pagiliak ti Nangidestinuan ti Gilead Kaniak

Frederick McAlman

Nayanak: 1942

Nabautisaran: 1958

Ababa a Pakasaritaanna: Kalpasan ti panageskuelana iti Gilead, naisubli a naidestino iti Guyana. Agserserbida ita ken ni baketna a Marshalind kas regular payunir.

Idi agtawenak iti 12, inyadalannakami ken nanangko ti misionero nga agnagan iti Joycelyn Roach (Ramalho itan). Makipasetak iti saritaan. Simmardeng a nagadal ni Nanang, ngem intultuloyko ket rinugiak ti timmabuno iti amin a gimong. Idi agtawenakon iti 14, ikuyogdak a nakabisikleta da Kabsat Roach ken dagiti padana a misionero a da Rose Cuffie ken Lindor Loreilhe a mapan mangasaba. Dakkel ti epektona kaniak ti kinaregtada kas misionero.

Idi rinugiak ti nakipagadal kadagiti Saksi ni Jehova, agsagsaganaak nga agkompirma kas Anglicano. Naminsan, pinadas ti padi nga inlawlawag ti “nasantuan” a Trinidad. Kalpasan ti panagimdengko iti apagbiit, imbagak a diak mamati nga adda iti Biblia daytoy a doktrina. Kinunana: “Ammok nga agbasbasaka kadagiti dadduma a libro, ket makasabidong dagita a libro. Dimo basaen dagita. Mamatika iti Trinidad.” Sipud idin, diakon nagsubli iti iglesia Anglicano ngem intuloyko ti nakipagadal kadagiti Saksi. Nabautisaranak idi 1958.

 Idi Setiembre 1963, nakaawatak iti surat manipud iti sanga nga opisina a mangaw-awis kaniak nga agserbi kas special pioneer. Inawatko ti awis. Ti Kongregasion ti Fyrish iti takdang ti Karayan Courantyne ti baro a destinok, ket ni Walter McBean ti kaduak. Iti makatawen, nagkaduakami a nangasaba a nagpasurong ken nagpababa iti karayan. Daytoy ti nangisagana kadakami iti simmaganad a destinomi​—ti Kongregasion ti Paradise, nga addaan iti sangapulo nga agibumbunannag idi simmangpetkami idi 1964. Nagpayunirkami sadiay iti nasurok nga uppat a tawen ket nakitami ti irarang-ay ti kongregasion agingga a 25 idin ti bilang dagiti agibumbunannag.

Idi 1969, naawisak nga ageskuela iti maika-48 a klase iti Gilead. Iti dayta met la a tawen, naragsakanak a nagbalin a maysa a sangaili ti pamilia ti Brooklyn Bethel tapno matabunuak ti “Talna Ditoy Daga” nga Internasional nga Asamblea idi 1969. Maragsakanak unay ta naam-ammok ti nagadu a matalek a kakabsat! Pulos a diak malipatan daydi panangawis kadakami ni Frederick W. Franz, maysa a kameng ti Bagi a Manarawidwid, iti kuartona. Nakaad-adu ti librona ket masdaawak no pagiduldulinanna iti kamana! Ni Ulysses Glass, a maysa kadagiti instruktormi iti Gilead, ti sabali pay a nalaing nga estudiante iti Sao ti Dios. Kasla mangmangngegko pay laeng a kunkunana: “Dagiti kangrunaan a prinsipio ti nasayaat a panagsurat ken panangisuro ket kinaumiso, kinaababa, ken kinalawag.”

Kinapudnona, naupayak idi naammuak nga idiay Guyana ti destinok. Para kaniak, ti Guyana ti pagtaengak, saan a destino a sabali a pagilian. Nupay kasta, siaayat a kinasaritanak ni Kabsat Glass ket tinulongannak a  maaddaan iti naiduma a panangmatmat kadagiti bambanag. Impalagipna kaniak a ti panageskuela iti Gilead ket naisangsangayanen a pribilehio ken nalabit maidestinoak iti paset ti Guyana a mabalin a ganggannaet kaniak. Agpayso dayta ta naidestinoak iti Kongregasion ti Charity iti takdang ti Karayan Pomeroon. Iti daydi a tiempo, lima laeng ti agibumbunannag iti Charity.

Bassit laeng ti kapadasanmi iti kaduak a ni Albert Talbot iti panagdaliasat iti karayan, isu a masapul a sursuruenmi ti aggaud iti bilogmi. Kasla nalaka dayta, ngem ibagak kadakayo a narigat dayta. No dimo ikankano ti napegges nga agus ken angin, saanka a makaadayo wenno agrikrikus laeng ti bilog nga awan ti masnup a turongenna. Agyamankami ta adda nalaing a nangisuro kadakami a maysa kadagiti lokal a kabsattayo a babai.

Iti sangapulo a tawen, inusarmi ti pigsami nga aggaud. Kalpasanna, maysa a residente ti nangitukon a mangilako iti maysa a motor iti kongregasion, ngem awan ti umdas a pagbayadmi. Isu a naragsakankami idi nakaawatkami iti tseke a pagbayadmi a naggapu iti sanga nga opisina. Nabatad a nadamag ti sumagmamano a kongregasion no ania ti kasapulanmi ket kayatda ti tumulong. Idi agangay, nakagun-odkami kadagiti sabali pay a bilog, a napanaganan amin iti Kingdom Proclaimer a tunggal maysa ket addaan iti numero tapno mailasin ti espesipiko a bilog.

Kalpasan ti pannakipagtrabahok iti sumagmamano a nagduduma a payunir a kaduak, naam-ammok ti maysa nga agbalin a kaduak iti intero a biagko, ni Marshalind Johnson, a maysa nga special pioneer iti Kongregasion ti Mackenzie. Nalatak idiay Guyana ti pimmusayen nga amana, ni Eustace Johnson, ta nagserbi kas manangaywan iti sirkito iti agarup sangapulo a tawen sakbay a natay. Itatta, regular payunirkami ken ni Marshalind, ket no gupgopen, agdagupen iti 72 a tawen ti panagserbimi iti amin-tiempo, a pakairamanan ti 55 a tawen a panagserbimi kas special pioneer. Iti las-ud dayta a tiempo, pinadakkelmi ti innem nga annakmi.

Binendisionan met ni Jehova ti panagbannogmi iti ministerio. Kas pagarigan, iti rugrugi ti dekada 1970, bayat a mangaskasabakami iti takdang ti Pomeroon, naam-ammomi ti agkabannuag a mannait a mayat nga agadal iti Biblia. Nalaing nga estudiante. Pinaregtami a mangikabesa kadagiti nagan ti libro ti Biblia. Saanna laeng nga inkabesa amin dagitoy iti makalawas no di ket maibagana pay ti panid a pakasarakan kadagitoy! Adda itan iti kinapudno, agraman ti asawana ken ti pito kadagiti siam nga annakda, ket agpadakami nga agserserbi kas panglakayen iti Charity. Mabalin a diak napasaran dagitoy a bendision no saan a gapu iti nagsayaat a pagwadan dagidiay a naregta nga immuna a misionero.

 [Kahon/Ladawan iti panid 176-177]

Inadalko ti Sao ti Dios Babaen ti Pannakisinnurat

Monica Fitzallen

Nayanak: 1931

Nabautisaran: 1974

Ababa a Pakasaritaanna: Gapu ta naiputputong, inadalna ti Sao ti Dios iti unos ti dua a tawen babaen iti pannakisinnuratna ken kanayon a nangasaba kadagiti padana nga Amerindian. Gapu ta bulseken, ikabesana dagiti teksto nga usarenna iti ministerio.

Agnanaedak iti lugar a nairanta kadagiti Amerindian a maawagan iti Waramuri, nga adda iti takdang ti Karayan Moruka, iti makin-amianan a laud a distrito ti Guyana. Idi rugrugi ti dekada 1970, idi naammuak ti kinapudno, ti Charity ti kaasitgan a kongregasion, nga adda iti takdang ti Karayan Pomeroon. No agbilogka, 12 nga oras ti kaadayona.

Naam-ammok dagiti Saksi ni Jehova idi napanak naggatang iti kasapulak idiay Charity. Intukon kaniak ni Frederick McAlman Ti Pagwanawanan ken Agriingkayo! Inawatko dagitoy ken inyawidko. Indulinko dagitoy iti lakasak iti dua a tawen. Kalpasanna nagsakitak, naidalitak iti sumagmamano a tiempo, ket nalapunosak iti liday. Idin a nalagipko dagiti magasin. Binasak dagitoy ket dagus a nabigbigko ti kinapudno.

Ti lakayko a ni Eugene, agbirbirok idin iti trabaho ket inkeddengna ti mapan idiay Charity. Nangrugi idin a simmayaat ti salun-atko, isu a kimmuyogak kenkuana. Ngem ti kangrunaan a rantak a mapan ket kayatko a sapulen  dagiti Saksi ni Jehova. Saanen a masapul nga umadayoak pay nga agsapul; maysa a babai a Saksi ti immay a mismo iti pagnanaedanmi a balay. “Maysaka kadi kadagiti tattao ti Pagwanawanan?” inimtuodko. Idi sinungbatannak iti wen, dinamagko ti lalaki a naam-ammok iti tiendaan dua a tawen sakbayna. Dagus a sinapulna ni Frederick McAlman, a naiparna a kadua ti grupo dagiti agibumbunannag a mangaskasaba iti asideg a teritoria.

Idi nagsubli ti dua, indemostra ni Kabsat McAlman ti urnos a panagadal iti Biblia babaen ti panangusar iti libro a Ti Kinapudno a Mangiturong iti Biag nga Awan Inggana. Immanamongak nga agadal. Tangay masapul nga agawidkamin ken Eugene, nagadalak babaen iti surat. Kasta ti panangadalko iti dua a libro​—ti libro a Kinapudno ken “Bambanag a Di Mabalin a Pagulbodan ti Dios.” Bayat nga inadalko ti libro a Kinapudno, opisial a nagikkatak iti Iglesia Anglicano ket nagbalinak a di bautisado nga agibumbunannag. Sinuratannak ti padi a kunkunana: “Dika dumngeg kadagiti Saksi ni Jehova. Narabaw ti pannakaawatda iti Biblia. Umayakto ket ilawlawagko dayta a banag kenka.” Ngem saan a pulos nga immay.

Kas ti kakaisuna nga agibumbunannag iti lugar a nairanta kadagiti Amerindian, inranudko ti kabbaro a pannakaammok kadagiti kaarrubak. Kinasabaak met ni lakayko, ket maragsakanak a mangibaga a nabautisaran makatawen kalpasan ti panagbautisarko. Itatta, maysa ni Eugene kadagiti 14 nga agibumbunannag iti lugarmi.

Kadagitoy kallabes a tawen, binulseknakon ti glaucoma ken katarata, isu nga imemoriak itan dagiti teksto nga usarek iti ministerio. Nupay kasta, agyamanak ken Jehova ta makapagserbiak pay la kenkuana.

 [Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 181-183]

Inted ni Jehova ‘Dagiti Kiddaw ti Pusok’

Ruby Smith

Nayanak: 1959

Nabautisaran: 1978

Ababa a Pakasaritaanna: Maysa a katutubo a Carib. Dakkel ti pasetna iti pannakaikasaba ti naimbag a damag iti Baramita, maysa a lugar a nairanta kadagiti Amerindian iti kaunggan ti Guyana.

Idi 1975 ti damo a pannakaam-ammok kadagiti Saksi ni Jehova. Agtawenak idi iti 16. Nakaawat ni Lelang iti maysa a polieto manipud iti siumanna a lalaki ket kiniddawna nga ipatarusko para kenkuana, ta di makabasa iti Ingles. Gapu ta nasdaawak kadagiti kari ti Biblia nga insalaysay ti polieto, sinuratak ti kupon ket imbusonko iti sanga nga opisina. Idi simmangpet dagiti publikasion a kiniddawko, inadalko dagitoy ken rinugiak nga insarsarita iti sabsabali dagiti Nainkasuratan a kinapudno a naammuak. Rinugiak nga insarita nga umuna iti lelangko ken iti ikitko. Ngem nakalkaldaang ta di kayat ni Tatang ti ar-aramidek.

Di nagbayag, nangrugin a nangasaba da Lelang ken ikitko. Nagbanaganna, immay iti balaymi ti dadduma a taga purok ta kayatda ti agsursuro iti ad-adu pay maipapan iti Biblia. Bayat nga umad-adu ti mabasak, ad-adda met a mabigbigko a masapul a balbaliwak ti panagbiagko tapno maay-ayok ni Jehova. Ramanen daytoy ti panangipudnok ken tatangko nga adda tinakawko iti  puestona ken ti pannakikappiak ken adingko. Kalpasan ti adu a panagkararag, agpadpada a naaramidko dagitoy.

Kabayatanna, inyurnos ti sanga nga opisina ti maysa nga special pioneer, ni Sheik Bakhsh, a bumisita iti lugarmi. Nupay kasta, saan a makapagbayag ni Kabsat Bakhsh. Gapuna, isu ken ti sabali a kabsat a lalaki a ni Eustace Smith, a nagbalin nga asawak idi agangay, ti nakipagadal kaniak babaen iti surat.

Idi 1978, napanak idiay Georgetown tapno tabunuak ti “Naballligi a Pammati” a Kombension. Apagsangpetko iti kabesera, nagderetsoak iti sanga nga opisina tapno ipakaammok a kayatko ti agpabautisar. Inyurnosda ti panangrepaso kaniak ni Albert Small kadagiti saludsod a saludsoden dagiti panglakayen kadagiti agtarigagay a mabautisaran. Nakaragragsakak a nagawid idiay Baramita ta maysaakon a bautisado nga adipen ni Jehova!

Nalapunosak iti regta, ket dagus a nagbalinak nga okupado iti panangasaba. Adu ti naginteres, isu a kiniddawko kadakuada a mangibangonda iti simple a lugar a pagdaydayawan. Sadiay, kada Domingo ipatarusko ti Ingles a Pagwanawanan iti Carib. Nupay kasta, binusor ni Tatang dagiti ar-aramidek ket impapilitna nga agtalinaedak iti balay no Domingo. Isu a sililimed nga irekordko dagiti artikulo iti cassette tape, ket maysa kadagiti kakabsatko ti mangpatokar iti dayta kadagiti gimong. Agarup 100 ti kanayon a tumabtabuno idin.

Di nagbayag kalpasanna, gapu iti negosio, immakar ti pamiliami iti Georgetown ket immakar ni Lelang iti Matthews Ridge. Nagbati ni ikitko idiay Baramita ngem simmardengen a mangiranranud iti naimbag a damag iti  sabsabali. Isu nga iti sumagmamano a tiempo, naisardeng ti panangikasaba iti Pagarian sadiay.

Idiay Georgetown, naam-ammok a mismo ni Eustace Smith, ket di nagbayag, nagkallaysakami. Nupay di makapagsao ni Eustace iti Carib, kayatmi ti mapan idiay Baramita tapno masukay ti interes sadiay. Idi 1992, natungpal ti tarigagaymi. Apaman a simmangpetkami, nagbalinkami nga okupado iti ministerio ket inorganisarmi dagiti gimong. Di nagbayag, agarup 300 ti tumabtabunon!

Nangorganisarkami met iti klase a panangisuro iti panagbasa ken panagsurat, a maaramid kalpasan ti Panagadal iti Pagwanawanan. Timmulong nga agisuro ti inauna nga anakmi a ni Yolande. Idi nangrugi, agtawen iti 11 ken maysa idi a di bautisado nga agibumbunannag. Itatta, isu ken ti sabali pay a balasangmi, ni Melissa, agserserbidan a regular pioneer.

Idi 1993, ni Jehova pinaraburanna ti Baramita iti maysa a Kingdom Hall. Impaayannakami met kadagiti “sagut a tattao” a makapagsao iti Carib ken makaidaulo iti kongregasion. (Efe. 4:8) Sipud idi Abril 1, 1996, nagbalin ti grupomi a Kongregasion ti Baramita. Maragsakanak met a mangipadamag a ti kongregasion iramanna ni nanangko, ni lelangko, ken dandani amin a kakabsatko. Pudno unay nga inted ni Jehova ‘dagiti kiddaw ti pusok.’​—Sal. 37:4.

[Ladawan]

Dakami ken ni Eustace ita

 [Tsart/Graph iti panid 148-149]

GUYANA—DAGITI AGSASARUNO A NAPATEG A PASAMAK

1900: Addan dagiti agbasbasa ken mangus-usig iti Zion’s Watch Tower ken dadduma pay a naibatay iti Biblia a publikasion.

1910

1912: Nagpalawag ni E. J. Coward kadagiti ginasut a tattao idiay Georgetown ken New Amsterdam.

1913: Naabangan ti maysa a kuarto idiay Somerset House kas paggigimongan. Nausar dayta agingga iti 1958.

1914: Naipasdek ti immuna a sanga nga opisina idiay Georgetown.

1917: Gapu iti panangdurog dagiti klero, imparit ti gobierno ti sumagmamano a publikasion.

1922: Naikkat ti panangiparit. Simmarungkar ni George Young.

1940

1941: Naiparit Ti Pagwanawanan ken ti Consolation (Agriingkayo! itan).

1944: Naiparit ti amin a publikasion dagiti Saksi ni Jehova.

1946: Naikkat ti panangiparit idi Hunio. Simmangpet dagiti immuna a misionero a nagraduar iti Gilead.

 Dekada 1950: Naipabuya ti pelikula a The New World Society in Action iti intero a Guyana.

1960: Ti sanga nga opisina gimmatang iti daga idiay Georgetown. Dagiti pasdek sadiay ti nagserbi a sanga nga opisina ken pagtaengan dagiti misionero.

1967: Nasuroken a 1,000 ti bilang dagiti agibumbunannag.

1970

1988: Naidedikar ti baro a sanga nga opisina iti nagatang a daga.

1995: Nairingpas ti umuna a napartak a naibangon a Kingdom Hall.

2000

2003: Naidedikar ti agdama a sanga nga opisina iti kabbaro a nagatang a daga.

2004: Adda 2,163 nga aktibo nga agibumbunannag idiay Guyana.

[Graph]

(Kitaem ti publikasion)

Dagup Dagiti Agibumbunannag

Dagup Dagiti Payunir

2,000

1,000

1910 1940 1970 2000

 [Dagiti Mapa iti panid 141]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

GUYANA

Baramita

Hackney

Charity

Henrietta

Suddie

GEORGETOWN

Mahaicony

Soesdyke

Bartica

Yaruni

New Amsterdam

Mackenzie

Wismar

Skeldon

Berbice

Orealla

Lethem

Essequibo

Demerara

Berbice

Courantyne

VENEZUELA

BRAZIL

SURINAME

 [Ladawan iti panid 134]

[Ladawan iti panid 137]

Ni Evander J. Coward

[Ladawan iti panid 138]

Ti Somerset House idiay Georgetown, Guyana, nagserbi kas paggigimongan sipud idi 1913 agingga 1958

[Ladawan iti panid 139]

Ni George Young

[Ladawan iti panid 146]

Da Frederick Phillips, Nathan Knorr, ken William Tracy, 1946

[Ladawan iti panid 147]

Idi Hunio 1946, nairuar daytoy a waragawag, nga opisial a nagpatingga ti pannakaiparit ti literatura idiay Guyana

[Ladawan iti panid 152]

Da Nathan Knorr, Ruth Miller, Milton Henschel, Alice Tracy (Miller idi), ken da Daisy ken John Hemmaway

[Ladawan iti panid 153]

Ni John Ponting

[Ladawan iti panid 154]

Da Geraldine ken James Thompson nagserbida idiay Guyana iti 26 a tawen

[Ladawan iti panid 168]

Grupo a panangasaba babaen ti bilog

[Ladawan iti panid 169]

Panangasaba iti takdang ti Karayan Moruka babaen ti “Kingdom Proclaimer III”

[Ladawan iti panid 175]

Da Jerry ken Delma Murray

[Ladawan iti panid 178]

Da Frederick McAlman ken Eugene ken Monica Fitzallen iranranudda ti naimbag a damag iti maysa nga Amerindian a lalaki a mangtartarimaan iti bilogna

[Ladawan iti panid 184]

Asamblea sirkito idiay Baramita, 2003

[Dagiti Ladawan iti panid 185]

Adu iti distrito ti Baramita ti nangipangag iti kinapudno ti Biblia

[Ladawan iti panid 186]

Panangasaba babaen ti nakungkongan a bangka

[Ladawan iti panid 188]

Da Sherlock ken Juliet Pahalan

 [Dagiti Ladawan iti panid 191]

Guyana​—“paraiso dagiti payunir”

[Ladawan iti panid 194]

Kingdom Hall iti Orealla, Guyana

[Ladawan iti panid 197]

Ti dati a sanga nga opisina iti 50 Brickdam, Georgetown, a nairingpas idi 1987

[Ladawan iti panid 199]

Branch Committee, manipud kannigid nga agpakannawan: Edsel Hazel, Ricardo Hinds, ken Adin Sills

[Ladawan iti panid 200, 201]

Ti kabbaro a naibangon a sanga nga opisina ti Guyana