Russia

“MANIPUD iti ileleggak ti init agingga a mismo iti ilelennekna naindaklanto ti naganko iti tengnga dagiti nasion.” (Mal. 1:11) Idiay Russia ita, makitatayo ti kinaumiso dayta a nakaskasdaaw a padto a sinao ni Jehova agarup 2,450 a tawenen ti napalabas. Bayat a lumlumnek ti init idiay makinlaud a siudad ti Kaliningrad, sumingsingisingen ti init idiay Chukchi Peninsula, a ballasiw laeng ti Bering Strait iti Alaska, agsipud ta umun-unada iti 11 nga oras. Wen, 24 nga oras ti trabaho a panangasaba ken panangaramid iti adalan idiay Russia. Sibabaknang a nabendisionan ti awanan sarday a trabaho dagiti natured a kakabsat bayat ti panawen ti Soviet. Kas maammuantayto, nadaeranda ti nakaro a pannakaidadanes ket gapu iti dayta, adda itan ti nasurok a 150,000 nga agibumbunannag idiay Russia.

Ti Russia, a maawagan kas “Russian Federation,” ket saan a pagilian ti maymaysa a nasion wenno umili. Kas ipasimudaag ti naganna, buklen daytoy ti adu a nasion, a nagpupuniponan ti nadumaduma a tribu, pagsasao, ken umili, nga addaan iti nagduduma a kultura. Mangrugi ti salaysaytayo iti daytoy a nagduduma a tribu, lenguahe, ken relihion nga adda idi iti sidong ti Imperio ti Russia nga inturayan ti czar nasurok a sangagasut a tawenen ti napalabas, saan ket a ti demokratiko a Russia ita.

SITUTURED A PANANGASABA ITI KLERO IDIAY MOSCOW

Paginteresan manen dagiti tattao ti maipapan iti relihion idi a ni Semyon Kozlitsky, a maysa a relihioso ken nagturpos iti seminario ti Russian Orthodox, naam-ammona ni Charles Taze Russell, ti mangidadaulo iti trabaho dagiti Estudiante ti Biblia, kas pannakaawag idi kadagiti Saksi ni Jehova. Kinuna ni Nina Luppo nga apo ni Semyon: “Napan ni apongko idiay Estados Unidos idi 1891 ket sadiay a naam-ammona ni Kabsat Russell. Induldulinna ti retratoda a dua ken kanayon nga  es-estoriaenna ti maipapan iti imbilangna a kabsat a ni Russell.” Idi arinunos ti maika-19 a siglo, ni Kabsat Russell ken dagiti kakaduana imatmatonanda ti trabaho a panangisubli iti nasin-aw a panagdayaw babaen ti panangisuro iti nabileg a kinapudno a linaon ti Biblia. Ramanen daytoy ti panangibutaktak kadagiti palso a doktrina dagiti relihion ti Kakristianuan ken dagiti klerona. Ti kinapudno a linaon ti Biblia kasta met ti kinaregta ni Kabsat Russell ken dagiti kakaduana a mangisubli iti nasin-aw a panagdayaw ti nangtignay ken Semyon a mangasaba a situtured kadagiti klero idiay Moscow. Ania ti resultana?

Kastoy ti insurat ni Nina: “Uray no saan a nabista, dagus nga indestieroda a nakaposas idiay Siberia gapu kano iti pananginsultona iti arsobispo ti Moscow. Dayta ti makagapu a naidanon ti sao ti Dios idiay Siberia idi 1891.” Idi agangay nayakar ni Semyon Kozlitsky iti maysa a lugar idiay Siberia a paset itan ti Kazakhstan. Sireregta nga intultuloyna sadiay nga inkasaba ti sao ti Dios agingga iti ipapatayna idi 1935.

 ‘AWAN TI POSIBILIDADNA A MAIWARAGAWAG TI KINAPUDNO IDIAY RUSSIA’

Damo a bimmisita ni Kabsat Russell idiay Russia iti isu met la a tawen a pannakaidestiero ni Semyon Kozlitsky. Maipapan iti dayta nga ibibisita, masansan a madakamat ti sasaona nga “awan ti oportunidad wenno posibilidadna a maiwaragawag ti kinapudno idiay Russia.” Kayatna kadi a sawen a saan a kayat dagiti tattao ti dumngeg iti kinapudno? Saan. Ti diktador a turay paritanna dagiti tattao a dumngeg iti kinapudno.

Iti Marso 1, 1892 a ruar ti Zion’s Watch Tower, inlawlawag ni Kabsat Russell daytoy a kasasaad: “Sobra ti kinainget ti gobierno ti Russia kadagiti amin nga iturayanna. Kanayon a pagsuspetsaanda ti siasinoman nga estranghero a sumrek iti pagilianda. Masapul nga ipakita ti estranghero ti pasaportena iti tunggal hotel ken estasion ti tren sakbay a sumrek wenno pumanaw iti siudad wenno ili. Ti makinkukua iti hotel alaenna ti pasaporte ket itedna iti Hepe dagiti Polis. Idulin dayta ti Hepe agingga a nakasaganan ti estranghero a pumanaw, tapno nalakada la a maammuan no kaano a simrek wenno pimmanaw iti pagilian. Nadayaw ngem pormal dagiti opisial ken agtuturay, nga ipariknada a mapalubosanka a sumrek ngem saan a nabara ti panangabrasada kenka. Rekisaenda ti aniaman a libro wenno papelesmo tapno masiguradoda nga awan ti maikontra iti kapanunotanda.”

Gapu kadagiti kasta a kasasaad, kasla nagrigat nga ikasaba ti naimbag a damag. Nupay kasta, saan a malapdan ti panagrusing dagiti bin-i ti kinapudno idiay Russia.

NANGRUGI TI “ALDAW DAGITI BABASSIT A BANAG”

Idi 1887, impadamag ti Zion’s Watch Tower a maipatpatuloden ti tunggal ruar dayta a magasin iti nagduduma a lugar, “uray idiay Russia.” Idi 1904, insurat ti bassit a grupo ti Estudiante ti Biblia idiay Russia a nakaawatda kadagiti literatura a naibatay iti Biblia, nupay naingetan dagita. Nailawlawag iti surat: ‘Nakadidillaw ti literatura ken dandani saan nga ipalubos dagiti parasensor iti gobierno a maiserrek daytoy iti pagilian.’  Napalaus ti yaman daytoy a bassit a grupo idi naawatda ti literatura nga uray la naikunada, “Kasla balitok daytoy a nagrigat a magun-odan.” Kas panangipakita a natarusanda ti panggep ti literatura, insuratda: “Sapay koma ta bendisionannatayo itan ti Apo ken ikkannatayo iti gundaway a mangiwaras iti daytoy a literatura.”

Wen, nangrugi met laengen ti pannakaikasaba ti naimbag a damag idiay Russia, ken nakaipasdeken ti pudno a panagdayaw iti bassit ngem nagpateg a pangrugian. Bassit daytoy a pangrugian ngem kas insurat ni propeta Zacarias, “siasino ti nangumsi iti aldaw dagiti babassit a banag?”​—Zac. 4:10.

Kadagiti simmaganad a tawen, dagiti naregta a kakabsat idiay Alemania nangipatulodda kadagiti literatura idiay Russia. Adu kadagita a literatura ti naisurat iti Aleman, ket adu nga Aleman ti pagsasaona a tattao ti nangawat iti kinapudno. Idi  1907, nakaawat dagiti miembro ti relihion a German Baptist idiay Russia kadagiti kopia ti serye ti libro a Millennial Dawn, a naipatulod kadakuada. Idi adda 15 kadakuada a dimmasig iti pudno a panagdayaw, nailaksidda iti relihionda. Idi agangay, ti ministro a nangbusor kadakuada ket nakombinsir met laeng kadagiti kinapudno a linaon ti Millennial Dawn.

Idi 1911, adda naisangsangayan a pasamak a nakatulong iti trabaho idiay Russia. Kalpasan ti kasar dagiti agkabannuag nga agassawa a Herkendell a taga-Alemania, nagpasiarda idiay Russia tapno kasabaanda dagiti Aleman ti pagsasaona nga umili. Anian a ragsakda idi nakasarakda kadagiti naiputputong a grupo dagiti agibumbunannag iti Pagarian ket tinulonganda ida iti naespirituan.

Kasakbayanna, kastoy ti insurat ti maysa a taga-Russia nga agbasbasa kadagiti literaturatayo: “Nagpateg kaniak dagiti literatura  a naggapu idiay Alemania no kasano a nagpateg kadagiti Israelita ti manna manipud langit. . . . Ngem maladingitankami ta saan a naisurat dagitoy iti Ruso! Gapuna, impatarusko iti Ruso dagiti nadumaduma a literatura tunggal adda gundawayko.” Dayta ti nangrugian ti panagipatarus idiay Russia ket ad-adunto pay ti maipatarus.

“ADU A TATTAO TI MANGSAPSAPUL ITI DIOS”

Idi 1911, ni R. H. Oleszynski, a maysa a Polako a kabsat idiay Warsaw, Poland, a ti dadduma a pasetna ket sakup idi ti Imperio ti Russia, inyurnosna ti pannakayimprenta ti tract a Where Are the Dead? iti Ruso. Iti suratna ken Kabsat Russell, kinunana: “Nangiragpinak iti maysa a kopia . . . Siningirdak iti 73 a ruble (awag ti kuarta idiay Russia) para iti 10,000 a kopia . . . Adu dagiti timmaud a problema ngem adu a tattao ti mangsapsapul iti Dios.” Dagitoy a tract, agraman dagiti dadduma pay a literatura ket naipaima kadagiti Ruso. Inyawidda dagitoy idiay Russia. Maysa daytoy a nagpateg a pasamak para kadagiti Ruso a mangrugrugi pay laeng a makasabaan iti bukodda a lenguahe. Di nagbayag, nayimprenta metten dagiti dadduma pay a literatura kas kadagiti tract, broshur, ken bokleta. Bayat ti panaglabas ti panawen, ad-adu pay ken napuspuskol a literatura, kas kadagiti libro, ti inkagumaanda nga ipatarus.

Idi 1912, bimmisita ni Kabsat Russell idiay Finland, a paset pay la idi ti Imperio ti Russia. Ni Kaarlo Harteva ket naikkan iti power of attorney (autorisasion) kas pannakabagi ti Watch Tower Bible and Tract Society idiay Finland. Idi Setiembre 25, 1913, ti pannakabagi ti czar, ti Russian Imperial Consul idiay New York, sinelioan ken pinirmaanna dayta a power of attorney.

BIMMAYAG TI DUA A BULAN A PANAGPASIAR TAPNO MANGASABA

Sakbay a bimtak ti Umuna a Gubat Sangalubongan, ni Joseph F. Rutherford nga agserserbi iti Brooklyn ket bimmisita kadagiti nagduduma a pagilian kas pannakabagi ti organisasion. Kabayatan daytoy a panagdaliasatna, naam-ammona ti  Estudiante ti Biblia a ni Dojczman idiay Lodz a siudad ti Poland. Di nagbayag kalpasan dayta, ni Kabsat Dojczman ken ti pamiliana napanda nagpasiar idiay Russia tapno mangasabada iti dua a bulan. Ngem bimmayag ti panagyanda sadiay gapu ta bimtak ti gubat.

Adu a rigat ti napasaran ti pamilia Dojczman agingga a nagnaedda iti bassit nga ili iti asideg ti Karayan Volga. Idi 1918, inkeddengda ti agsubli idiay Poland ngem naitantan dayta gapu iti epidemia ti burtong. Kalpasan dayta, naiserra dagiti beddeng gapu iti gerra sibil. Kabayatan dagita a tawtawen, natay ti tallo kadagiti annak ni Kabsat Dojczman. Maysa ti natay gapu iti burtong, ken maysa ti natay gapu iti pulmonia.

Nagraira ti bisin ken buteng. Adda dagiti tattao a natay kadagiti kalsada gapu iti bisin. Gapu iti derraaw, adu, nangnangruna dagiti ganggannaet ti naakusaran a kakumplot dagiti “kabusor,” ket dagus a napapatayda a dida man la nabista. Maysa nga aldaw, adda lalaki a kinuyog ti armado a soldado a simrek lattan iti balay da Kabsat Dojczman.

“Kabusor dayta, tiliwem!” impukkaw ti lalaki.

“Apay, ania ti basolna?” insaludsod ti soldado.

Kayat ti lalaki nga ipatiliw ni Kabsat Dojczman tapno saannan a tangdanan iti impatrabahona. Idi nangngeg ti soldado ti agsumbangir a dasig, nakitana ti dakes a motibo ti lalaki isu nga inulodna nga inruar iti balay. Kalpasanna, imbaga ti soldado a malagipna pay ti naragsak a saritaanda ken Kabsat Dojczman maipapan iti Biblia. Nalabit a daydi a panagsarita ti nangispal iti biag ni Kabsat Dojczman ken ti pamiliana. Idi 1921, pinarmek ti gobierno a Komunista dagiti militante a bumusbusor kadakuada, ket nagpatingga ti gerra sibil. Di nagbayag, nakaawid met laengen ti pamilia Dojczman idiay Poland.

DAGITI ESTUDIANTE TI BIBLIA KEN DAGITI BOLSHEVIK

Bayat ti Umuna a Gubat Sangalubongan, naisardeng ti limitado a komunikasion dagiti kakabsat idiay Russia ken kadagidiay adda iti sabali a lugar. Kas kadagiti kakabsat ni Kristo iti intero a lubong, dagiti kakabsat idiay Russia mabalin a  saanda a masigurado ti naan-anay a kaipapanan ti pannakaitrono ti Kristo. Dida ammo a mabiiten a mapasaran ti pagilianda dagiti dadduma a naisangsangayan a pasamak iti maika-20 a siglo. Adu kadagita ti kaitungpalan ti padto ti Biblia.

Iti maudi a paset ti 1917, ti Russian Revolution pinagpatinggana ti 370 a tawen a panagturay dagiti czar. Gapu ta saanda nga ammo ti maipapan iti kaadda ni Apo Jesu-Kristo, dagiti Bolshevik a baro nga agturay iti Russia, implanoda ti mangipasdek iti baro a kita ti gobierno a naiduma kadagiti amin a kita ti gobierno. Gapuna, iti sumagmamano laeng a tawen, nabuangay ti Union of Soviet Socialist Republics, wenno USSR, a nangsakup idi agangay iti agarup apagkanem ti daga.

Makapainteres ta sumagmamano a tawen sakbay ti Russian Revolution, ni Vladimir Lenin nga umuna a lider ti Soviet Union, kinunana: “Nasken a naan-anay ti wayawaya ti tunggal maysa, saan laeng nga iti panangipanayag iti relihionna, no di ket uray iti panangisaknap wenno panangbaliw iti dayta. Awan ti karbengan ti siasinoman nga opisial a mangkuestion iti relihion ti maysa a tao: agdepende dayta iti konsiensia ti tunggal tao ken awan ti kalintegan ti siasinoman a makibiang.”

Iti dadduma a paset ti pagilian, dagitoy nga opisial a prinsipio ti Social-Democratic Party palubosanna dagiti napasnek a tattao a mangikasaba iti kinapudno ti Biblia. Ngem kaaduanna, ti baro nga Estado ket ateistiko sipud pay idi damo ken dida kayat ti relihion, nga inawaganda pay daytoy kas “opium dagiti tao.” Ti maysa kadagiti immuna nga inaramid dagiti Bolshevik ket ti panangipaulog iti linteg a mamagsina iti Simbaan ken Estado. Saanen a legal ti panangisuro dagiti narelihiosuan nga organisasion, ken sinamsam ti gobierno dagiti sanikua ti simbaan.

Kasano ti panangtrato daytoy a baro a gobierno kadagiti grupo dagiti Estudiante ti Biblia nga adda iti nadumaduma a lugar, a ti kinasungdoda ket naiturong iti Pagarian ti Dios? Kalpasan ti rebolusion idi 1917, nagsurat ti maysa nga Estudiate ti Biblia manipud idiay Siberia ket dineskribirna ti  nakalkaldaang a kasasaad: “Nalabit ammoyo ti kasasaad ditoy Russia. Iturturayannakami ti gobierno a Soviet a mangal-alagad kadagiti prinsipio ti Komunismo. Nupay pudno a nakadkadlaw ti panangikagumaanda nga agari ti hustisia, linaksidda ti aniaman a mainaig iti Dios.”

Idi 1923, kimmaro ti pannakabusor dagiti Estudiante ti Biblia. Insurat dagiti kakabsat: “Nagsuratkami tapno ipakaammomi ti mapaspasamak ditoy Russia. . . . Addaankami kadagiti kangrunaan a kasapulan, taraon, kawes. . . . ngem dakkel ti panagkasapulanmi iti naespirituan a taraon. Kinompiskar ti gobierno dagiti libro nga impatulodyo kadakami. Isu nga ipakpakaasimi nga in-inutenyo nga isurat kadakami dagiti amin a literatura a magun-odan iti pagsasao a Ruso . . . Adu ti mabisbisin iti kinapudno a linaon ti Biblia. Iti saan pay a nabayag, lima ti nangisimbolo iti dedikasionda babaen ti panagpabautisarda iti danum, ken adda pay 15 a Baptist a timmipon kadakami.”

Kuna ti Disiembre 15, 1923 a ruar Ti Pagwanawanan: “Ikagkagumaan ti Sosiedad ti mangidanon kadagiti literatura idiay Russia ken itultuloyda nga aramiden dayta no ipalubos ti Apo.” Idi 1925, magun-odanen Ti Pagwanawanan iti pagsasao a Ruso. Dagus a nakita ti epekto dayta iti trabaho a panangasaba idiay Russia. Kas pagarigan, adda maysa a kameng ti grupo ti Evangelist a mariribukan no apay nga adda doktrina maipapan iti umap-apuy nga impierno idinto ta ti Dios ket ayat. Idi insaludsodna daytoy kadagiti kapammatianna, inkararaganda a sapay koma ta punasen ti Dios dagita a kapanunotanna. Idi agangay, nakaawatda ken baketna iti sumagmamano a ruar Ti Pagwanawanan ket dagus a nabigbigda ti kinapudno. Nagsurat tapno agkiddaw ti ad-adu pay a literatura, a kinunana, “Ur-urayenmi ti manna manipud ballasiw taaw.” Dagiti dadduma a kakabsat idiay Russia regular met a pasingkedanda a naawatda ti kasta a “manna,” a nagyamanda kadagiti kakabsat iti Estados Unidos gapu iti Nakristianuan nga ayat nga impakitada iti panangpataud kadagita a literatura a makapabileg iti pammati.

 “PATULODANDAK ITI DADDUMA PAY”

Adda makatukay a surat manipud idiay Siberia a nailanad iti Setiembre 1925 a ruar Ti Pagwanawanan. Kinuna ti maysa a mannursuro a naggapu iti nanumo a pamilia idiay abagatan a deppaar ti Russia nga immakarda a sangapamiliaan idiay Siberia idi 1909. Insuratna a napalaus ti ragsakna a nakabasa kadagiti publikasion. Kinunana pay, “Tartarigagayak nga umuneg pay koma ti pannakaammok iti nasantuan a kinapudno maipapan iti Dios tapno nasigsigo ken nabilbilegak a mangwaknit iti kinasipnget.” Inngudona ti suratna babaen ti panagkiddawna iti ad-adu pay a literatura, a kinunana, “Pangaasiyo ta patulodandak iti dadduma pay.”

Ti subalit ti editor ket naipablaak iti isu met la a ruar. “Namin-adun nga inkagumaanmi ti mangipatulod iti literatura dita Russia ngem napaay amin dagita gapu iti ibubusor ti gobierno ti Russia. Daytoy ken dagiti dadduma pay nga umasping a surat ket kas iti panagpakaasi dagiti taga-Macedonia: ‘Umallatiwka . . . ket tulongannakami.’ (Ara. 16:9) Tulongandakayto apaman nga adda gundaway ken no ipalubos ti Apo.”

Pudno a nabileg nga instrumento Ti Pagwanawanan ken ti dadduma pay a publikasion iti panangikasaba iti naimbag a damag “maipaay a pangsaksi” kadagiti Ruso ti pagsasaona! (Mat. 24:14) Idi 2006, immabuten iti 691,243,952 ti kopia dagiti publikasion nga impablaak dagiti Saksi ni Jehova iti Ruso. Ad-adu dayta ngem iti aniaman a pagsasao malaksid iti Ingles, Portugues, ken Espaniol. Sibabaknang a binendisionan ni Jehova dagiti panagregget dagiti Saksina a mangibunannag iti Pagarian.

PANANGASABA KADAGITI RUSO NGA ADDA ITI SABALI A PAGILIAN

Adu a taga-Russia ti immakar iti sabali a pagilian gapu iti panagturay dagiti Bolshevik ken ti pannakabuangay ti Komunista a gobierno. Nayimprenta iti lugar nga adda iti ruar ti Soviet Union Ti Pagwanawanan ken ti dadduma pay a publikasion iti pagsasao a Ruso. Gapuna, saan a mabiangan ti gobierno  a Soviet ti pannakaidanon ti naespirituan a taraon kadagiti dadduma a pagilian. Iti arinunos ti dekada 1920, dagiti publikasion a Ruso ket maidandanonen kadagiti tattao iti intero a lubong. Adda dagiti naawat a surat ti panagyaman manipud kadagiti Ruso nga agnanaed idiay Australia, Estados Unidos, Finland, Francia, Latvia, Paraguay, Poland, ken Uruguay.

Idi agangay, nangorganisar dagiti kakabsat kadagiti Nakristianuan a gimong ken panangasaba iti pagsasao a Ruso iti dadduma kadagitoy a lugar. Iti Estados Unidos, regular a maipatpatangatang kadagiti estasion ti radio dagiti naibatay iti Biblia a palawag iti pagsasao a Ruso. Nabuangay dagiti Ruso a kongregasion, a kas iti adda idiay Brownsville, Pennsylvania ken naorganisar met dagiti kombension. Kas pagarigan, idi Mayo 1925, nangangay dagiti kakabsat iti tallo nga aldaw a kombension iti pagsasao a Ruso idiay Carnegie, Pennsylvania. Adda 250 a timmabuno ken 29 ti nabautisaran.

 NAGBALBALIW TI KASASAAD

Kalpasan ti ipapatay ni Lenin, kimmaro ti panangbusor ti gobierno kadagiti amin a relihion. Idi 1926, nabuangay ti Liga Dagiti Militante a Saan a Mamati iti Dios. Dayta a nagan agdadata nga ibatadna ti panggep dayta nga organisasion. Ti propaganda dagiti ateista ket kanayon a nairanta a mangikkat iti panamati iti Dios manipud iti isip ken puso dagiti tattao. Iti ababa laeng a panawen, nagsaknapen ti ateistiko a kapanunotan iti intero a Soviet Union. Ti maysa nga Estudiante ti Biblia idiay Russia sinuratanna ti sangalubongan a hedkuarter. Kinunana: “Naimpluensiaanen dagiti agtutubo iti dayta a kapanunotan, nga awan duadua a dakkel a lapped iti panangammoda iti kinapudno.”

Ti Liga Dagiti Militante a Saan a Mamati iti Dios ket nangipablaak kadagiti literatura a naglaon kadagiti ateistiko a kapanunotan, a pakairamanan ti magasin nga Antireligioznik. Idi 1928, impakaammo ti magasin: “Nagadu ti sekta idiay Voronezh Oblast.” * Karaman kadagiti dinakamatna ti maipapan kadagiti 48 nga “Estudiante ti Nasantuan a Kasuratan” nga “idadauluan da Zinchenko ken Mitrofan Bovin.” Makapainteres ta nailanad iti Setiembre 1926 a The Watch Tower ti surat ti maysa nga agnagan iti Mikhail Zinchenko a taga-Russia. Kinunana: “Mabisbisin dagiti tattao iti naespirituan a taraon. . . . Nagbassit ti abastomi a literatura. Ni Kabsat Trumpi ken dagiti dadduma pay ipatpatarus ken kopkopiaenda dagiti  literatura iti pagsasao a Ruso. Kasta ti panagpipinnaregtami ken pannakaipaay ti naespirituan a taraonmi. Idanonmi ti kablaaw dagiti amin a Ruso a kakabsat.”

Idi Setiembre 1926, insurat ni Kabsat Trumpi nga adda namnama nga ipalubos dagiti agtuturay nga umawat dagiti kakabsat kadagiti literatura iti pagsasao a Ruso. Kiniddawna kadagiti kakabsat iti Bethel iti Brooklyn nga idiay sanga nga opisina ti Magdeburg, Germany ti pangipatulodanda kadagiti tract, bokleta, libro, ken kadagiti tomo Ti Pagwanawanan nga agpaay kadakuada. Gapu iti dayta a kiddaw, ni Kabsat Rutherford imbaonna ni George Young a mapan idiay Moscow. Nakadanon sadiay ni Kabsat Young idi Agosto 28, 1928. Iti maysa kadagiti suratna, kinuna ni Kabsat Young: “Adda sumagmamano a makapainteres a kapadasak ngem diak ammo no agingga kaano a maipalubos ti panagtalinaedko ditoy.” Nupay naballigi ti pannakisaritana iti opisial a nangato ti saadna idiay Moscow, agingga laeng iti Oktubre 4, 1928 ti naited kenkuana a bisa.

Kabayatanna, saan a nalawag ti takder ti kabbuangay a gobierno a Soviet no maipapan kadagiti relihion. Sigun iti sumagmamano a dokumento ti gobierno, kayatna nga agtrabaho iti gobierno a Soviet dagiti kameng dagiti narelihiosuan a grupo. Kadagiti simmaganad a tawen, nagbalin daytan a linteg. Nasken a maawatantayo a saan a panggep ti gobierno a Soviet a papatayen dagiti adipen ni Jehova no di ket kayatna a sabidongan ti isip ken pusoda. Panggepna nga allukoyen dagiti adipen ti Dios nga agkompromiso ken pilitenna ida a mangipaay  iti naan-anay a kinasungdo iti Estado. Pulos a saan a kayat dayta a gobierno a ni Jehova ti pangipaayan dagiti tattao iti kinasungdoda.

Idi nakaawiden ni Kabsat Young, sireregta nga intultuloy dagiti kakabsat a Ruso ti panangikasabada iti Pagarian ti Dios. Nadutokan ni Danyil Starukhin a mangorganisar iti trabaho a panangikasaba iti Pagarian idiay Russia. Tapno mayadelantar daytoy a trabaho ken tapno maparegta dagiti kakabsat, binisita ni Kabsat Starukhin ti Moscow, Kursk, Voronezh, ken ti dadduma pay a siudad ti Russia ken Ukraine. Kaduana dagiti kakabsat a nangasaba kadagiti balay a pagkararagan dagiti Baptist, nga inlawlawagda ti kinapudno maipapan ken Jesu-Kristo ken iti Pagarian ti Dios. Idi Enero 1929, inyurnos dagiti kakabsat idiay Russia ti mangabang iti pasdek a kukua ti simbaan idiay Kursk tapno nawayada a mangangay kadagiti gimong. Tinawen a 200 a doliar ti abangda.

Iti arinunos dayta a tawen, dagiti kakabsat iti Bethel iti Brooklyn nagkiddawda iti pammalubos ti People’s Commissariat of Trade ti USSR tapno makaipatulodda idiay Soviet Union kadagiti literatura a naibatay iti Biblia. Karaman kadagiti naipatulod ti sagwawalo gasut a kopia dagiti libro a The Harp of God ken Deliverance kasta met ti 2,400 a bokleta. Iti awan pay dua a bulan, naisubli dagiti naipatulod a literatura a natatakanen iti: “Naisubli Gapu ta Iparit ti Administrasion Dagiti Nayimprenta a Material.” Ngem saan a naawanan iti namnama dagiti kakabsat. Impagarup dagiti dadduma a naisubli dagiti publikasion gapu ta nayimprenta dagita iti kadaanan nga alpabeto ti Russia. Manipud idin, sinigurado dagiti kakabsat nga amin a literatura a Ruso ket siuumiso a naipatarus ken nayimprenta, a nausar dagiti kabaruan a sasao ti lenguahe.

TI PANAGKASAPULAN ITI DE KALIDAD A PATARUS

Manipud idi 1929, naglaon ti dadduma a ruar Ti Pagwanawanan kadagiti pakaammo maipapan iti panagkasapulan kadagiti kualipikado a paraipatarus a makaammo nga agsao iti Ingles ken Ruso. Kas pagarigan, ti Marso 1930 a  Pagwanawanan iti Ruso ket naglaon iti kastoy a pakaammo: “Kasapulan ti kualipikado ken bautisado a kabsat a lalaki a makaammo iti Ingles ken nasayud nga agsao iti Ruso tapno agipatarus.”

Nakita ni Jehova ti panagkasapulan ket adda dagiti nakakualipikar a paraipatarus manipud iti nagduduma a pagilian. Maysa kadagita a paraipatarus ni Aleksandr Forstman, nga idi pay 1931 nga agipatpatulod iti sangalubongan a hedkuarter kadagiti artikulo a naipatarus iti Ruso. Ipatpatulodna dagita babaen ti sanga nga opisina ti Denmark idiay Copenhagen. Naregta a paraipatarus ni Kabsat Forstman nga agnanaed idiay Latvia. Nakaal-alisto nga agipatarus kadagiti literatura a naibatay iti Biblia gapu ta edukado ken nalaing nga agsao iti Ingles ken Ruso. Idi damo, sumagmamano laeng nga oras iti kada lawas  nga agipatarus agsipud ta adda sekular a trabahona tapno mabiagna ti di manamati nga asawa ken anakna. Idi Disiembre 1932, nagserbin kas amin-tiempo a paraipatarus ni Kabsat Forstman. Impatarusna dagiti tract, bokleta, ken libro. Isu ket natay idi 1942.

Napalalo ti ayat dagiti kakabsat a Ruso a mapataud ti de kalidad a patarus dagiti adda a publikasion. Patienda a mabiiten nga agbalin a legal ti trabaho a panangikasaba iti Pagarian idiay Russia. Nagsurat ni William Dey, a manangaywan iti Northern European Office, kenni Kabsat Rutherford. Kinunana: “Inton maipalubos ti trabaho a panangasaba idiay Russia, a sigurado a mabiiten a mapasamak, nagsayaat no dagiti publikasion nga ipaimatayo kadagiti 180 milion nga umili ket de kalidad ti pannakaipatarusna.”

PANAGIPATANGATANG ITI RADIO

Ti maysa pay a pamay-an tapno maisaknap ti naimbag a damag iti naglawa a teritoria ti Russia ket babaen ti panagipatangatang iti radio. Kastoy ti naipakaammo iti Pebrero 1929 a The Watch Tower: “Maipatangatangto iti radio dagiti palawag iti pagsasao a Ruso.” Maipatpatangatang dagiti programa iti estasion ti radio idiay Estonia a mangngegan agingga idiay Soviet Union iti tunggal maikadua ken maikapat a Domingo ti bulan.

Ni Kabsat Wallace Baxter, a manangaywan iti sanga nga opisina idiay Estonia, nalagipna idi agangay: “Kalpasan ti napaut a debate, napirmaan idi 1929 ti makatawen a kontrata. Di nagbayag kalpasan a nangrugi ti pannakaipatangatang dagiti palawag a Ruso, naammuanmi a dumdumngeg dagiti taga-Leningrad. Agpada ti reaksion dagiti agtuturay ti Soviet ken dagiti klero idiay Estonia. Pinakdaaranda dagiti tattao a saanda dengdenggen ti mensahe maipapan iti Pagarian.” Idi 1931, naipatangatang dagiti palawag a Ruso iti kombeniente nga oras para kadagiti agdengdengngeg, manipud 5:30 agingga iti 6:30 ti malem. Kalpasan ti tallo ket kagudua a tawen a panagipatangatang iti radio, naisardeng dayta idi Hunio 1934. Iti surat a naggapu iti sanga nga opisina idiay Estonia, inlawlawag  dagiti kakabsat no kasano a naisardeng ti panagipatangatang: “Ti klero binagaanna ti gobierno ti Estonia a dagiti palawagtayo iti radio ket saan a makagunggona iti Estado gapu ta propaganda kano dagita dagiti Komunista ken aktibista.”

PANAGBALBALIW

Idi 1935, dagiti kakabsat iti Bethel iti Brooklyn imbaonda ni Anton Koerber idiay Soviet Union bareng makaipasdek sadiay iti sanga nga opisina. Kayatda a maipatulod idiay USSR ti pagimprentaan manipud Alemania, a nabiit pay nga iturturayan ni Adolf Hitler. Nupay saan a naibanag dayta a plano, nakalangen ni Kabsat Koerber dagiti kakabsat idiay Russia.

Iti sumagmamano a tawen, nagtultuloy ti panagrang-ay ti trabaho a panangasaba idiay Russia. Naipatarus iti Ruso dagiti literatura a naibatay iti Biblia iti sidong ti panangiwanwan ti sanga nga opisina idiay Latvia. Ngem nagrigat nga ipatulod idiay Russia dagita a nayimprenta a literatura, isu nga adu ti napempen a literatura.

Idi 1939, sakbay ti panagbettak ti Maikadua a Gubat Sangalubongan, sumagmamano pay laeng dagiti Saksi. Gapu ta kasta, saan ida nga inkankano ti gobierno a Soviet ngem mabiiten nga agbalbaliw amin dagita. Di nagbayag kalpasan a rinaut ti Nazi nga Alemania ti Poland idi 1939, sinakup ti Soviet Union ti maudi nga uppat kadagiti 15 a republikana​—ti Estonia, Latvia, Lithuania, ken Moldova. Rinibu a Saksi ti giddato nga inturayan ti Soviet Union​—ti pagilian a dandanin makiraman iti nadangkok a gubat tapno masalaknibanna ti teritoriana. Riniwriw ti agsagaba ken agrigat. Para kadagiti Saksi ni Jehova, panawen dayta nga iparangarangda ti kinasungdoda iti Dios nupay agsagsagabada iti naulpit a pannakaidadanes.

NAKASAGANA NGA AGTAKDER A SITITIBKER

Idi Hunio 1941, inyusuat ti Alemania ti nasaknap a panangrautna iti Soviet Union, a naan-anay a nangkellaat iti lider ti Soviet a ni Joseph Stalin. Iti arinunos ti tawen, nakadanonen dagiti buyot ti Alemania iti kaparanget ti Moscow, ket kasla maabak idin ti Soviet Union.

 Gapu ta aglagawen, insagana ni Stalin ti nasion iti inawagan dagiti Ruso kas Dakkel a Patriotiko a Gubat. Nabigbig ni Stalin a masapul nga isublina ti dadduma a kalintegan ti simbaan tapno suportaran dagiti tattao ti pannakigubatna, tangay minilion pay laeng kadakuada ti relihioso. Idi Setiembre 1943, ni Stalin sipapanayag nga inawisna idiay Kremlin ti tallo kadagiti nangato ti saadna nga opisial ti Russian Orthodox Church. Daytoy ti nangpasayaat iti relasion ti Simbaan ken Estado ket naipalubos manen nga usaren ti publiko dagiti simbaan.

Kas kadagiti Saksi ni Jehova idiay Alemania, nagtalinaed a neutral ti takder dagiti kakabsat idiay Russia kabayatan ti gubat. Nakasaganada iti aniaman nga ibunga dayta, a determinadoda a mangsalimetmet iti bilin ti Apo. (Mat. 22:37-39) Gapu iti panagtalinaedda a neutral, nasurok a sangaribu a Saksi a taga-Ukraine, Moldova, ken dagiti republika nga adda iti deppaar ti Baltic Sea ti naipan kadagiti kampo a pagtrabahuan idiay tengnga ti Russia sipud idi 1940 agingga idi 1945.

Malagip ni Vasily Savchuk: “Agtawenak iti 14 idi nabautisaranak idiay Ukraine idi 1941. Kabayatan ti gubat, dandani amin nga aktibo a kakabsat ket naipisok kadagiti pagbaludan ken kampo iti tengnga ti Russia. Ngem saan a naisardeng ti trabaho ni Jehova. Dagiti matalek a kakabsat a babbai ken agtutubo a kas kaniak ti nangibaklay kadagiti annongen iti kongregasion ken iti ministerio. Iti purokmi, adda baldado a kabsat a lalaki a saan pay laeng a naibalud. Kinunana kaniak: ‘Vasily, kasapulanmi ti tulongmo. Adda nagpateg a trabaho a masapul nga aramidenmi ngem kurang ti lallaki a tumulong kadakami.’ Diak nagawidan ti panagarubos ti luak idi makitak no kasano ti pannakaseknan daytoy a masaksakit a kabsat iti trabaho ni Jehova. Siraragsak nga immanamongak a mangaramid iti aniaman a kasapulan a trabahuen. Nagaramidkami kadagiti pagimprentaan kadagiti sirok ti balay ket sadiay nga inyimprentami dagiti napateg a naespirituan a taraon sa inwarasmi kadagiti kakabsat, nangnangruna kadagiti adda iti pagbaludan.”

 Iti laksid ti panagsakripisio ken naayat a panagtrabaho dagidiay a kakabsat a babbai ken agtutubo, agkurang latta dagiti naidasar a naespirituan a taraon. Ti maysa a solusion ket impaay dagiti Polako a kakabsat a pimmanaw idiay Russia. Impadamagda iti sanga nga opisina ti Poland ti kasasaad dagiti kakabsat idiay Russia. No mapan idiay Russia dagiti kakabsat nga Ukranio ken Ruso, mangitugotda kadagiti naespirituan a taraon, stencil, tinta, ken dadduma pay nga alikamen a mausar idiay Russia.

“MAPANDA KOMA TUNGGAL MAYSA ITI LUGARNA”

Idi 1946, napilitan nga immakar idiay Soviet Ukraine ti dadduma a kakabsat nga agnanaed idiay Poland. Malagip ni Ivan Pashkovsky: “Dagiti kakabsat nakiumanda iti sanga nga opisina idiay Lodz tapno maammuanda no ania ti aramidenda iti kastoy a kasasaad. Iti naawatda a sungbat, naadaw ti Uk-ukom 7:7, a kunana: ‘Mapanda koma tunggal maysa iti lugarna.’ Adu a tawen kalpasanna, naawatak ti nainsiriban a panangiwanwan ni Jehova iti trabaho a panangasaba kadagitoy a narigat a teritoria. Para kadakami, ti ‘lugarmi’ ket iti sadinoman a pangibaonan kadakami ni Jehova. Natarusanmi a napateg ti panagtulnog kadagiti bilin dagiti agtuturay. Gapuna, nagsaganakami nga umakar iti pagilian a saan a mamati iti Dios.

“Umuna, nakisinnarak ken tinulonganmi nga agsagana dagiti 18 a kandidato ti bautismo, a naitulod iti balay ti maysa a kabsat. Inurnongmi pay dagiti literatura a naipatarus iti Ruso ken Ukranio sa inyimpakemi iti pamay-an a saan a maduktalan no adda agrekisa. Idi pumarbangonen, napalikmutan ti purokmi kadagiti soldado a Polako a nangibilin kadakami nga agsaganakamin a pumanaw. Napalubosankami a mangitugot iti makabulan nga abastomi a taraon ken dadduma pay a napapateg nga alikamen. Intuloddakami idiay estasion ti tren. Gapu iti daytoy, nagbalin a ‘lugarmi’ ti Soviet Ukraine.

“Apaman a nakasangpetkami iti destinasionmi, inaribungbongandakami dagiti tattao ken dagiti agtuturay sadiay. Gapu  ta kayatmi ti mangasaba a dagus, situtured nga imbagami a Saksi ni Jehova-kami. Kabigatanna, di ninamnama a binisitanakami ti sekretario ti komite ti agrikultura. Kinunana a ni tatangna ket imigrante iti America ken agipatpatulod kadagiti literatura nga impablaak dagiti Saksi ni Jehova. Anian a ragsakmi a nakangngeg iti dayta! Ad-adda a naragsakankami idi intukonna kadakami dagiti literatura. Idi rinugiandan a sangapamiliaan ti tumabuno kadagiti gimong, natarusanmi nga adu ti ‘matarigagayan a banag’ ni Jehova iti daytoy a pagilian. (Hag. 2:7) Di nagbayag, nagbalin a Saksi ni Jehova daytoy a pamilia ken simamatalek a nagserbida iti adu a tawtawen.”

ADU A TRABAHO TI AGUR-URAY

Kabayatan ken kalpasan ti Maikadua a Gubat Sangalubongan, maitungtungpal ti trabaho idiay Russia iti laksid ti karirigatan a kasasaad. Ti sanga nga opisina ti Poland sinuratanna ti hedkuarter. Napetsaan dayta iti Abril 10, 1947. Impadamagda: “Dagiti panguluen ti relihion butbutngenda dagiti miembroda nga inkapilitan nga agtrabahoda iti sangapulo a tawen ken maidestieroda no umawatda iti Pagwanawanan wenno polieto dagiti Saksi ni Jehova. Gapuna, nalapunos iti buteng ken panagamak dagiti agindeg iti pagilian, ket dagiti umili il-iliwenda ti naespirituan a lawag.”

Kuna ti 1947 Yearbook: “Awanan dagiti saksi iti nakaimprenta a literatura ken saan a nasayaat ti itsura dagiti adda kadakuada a Pagwanawanan. . . . Kaaduanna a sinakarda dagita sa impasada kadagiti sabsabali . . . No dadduma, matiliw ken maibalud dagiti paraitulod no maduktalan nga adda awitda a Pagwanawanan.”

Kuna ni Regina Krivokulskaya: “Iti panagriknak, kasla napalikmutan iti siitan a barut ti intero a pagilian, ken kasla nakabaludkami uray no awankami iti pagbaludan. Ad-adu payen ti panawen nga adda kadagiti pagbaludan ken kampo a pagtrabahuan dagiti assawami a naregta nga agserserbi iti Dios. Dakami a babbai, adu ti nasken nga ibturanmi: Saankami  a makaturturog iti rabii, tiktiktikan ken butbutngendakami ti Soviet State Security Committee (KGB), maik-ikkatkami kadagiti pagtrabahuan, ken agsagsagabakami kadagiti dadduma pay a pakasuotan. Pinadas dagiti agtuturay ti nagduduma a pamay-an a mangisiasi kadakami iti dana ti kinapudno. (Isa. 30:21) Awan duadua a gunggundawayan ni Satanas ti kasasaad tapno pasardengenna ti trabaho a panangikasaba iti Pagarian. Ngem saan a binaybay-an ni Jehova dagiti adipenna. Nabatad a tinulongannakami.

“Dagiti literatura a naibatay iti Biblia a nagrigat a naiserrek iti pagilian ti nangted kadakami iti ‘pannakabalin a nalablabes ngem ti gagangay’ ken iti sirib a mangdaer iti kasasaad. (2 Cor. 4:7) Inwanwan ni Jehova dagiti adipenna. Uray no addada iti sidong ti nakaro nga ibubusor ti Estado, kanayon nga adda dagiti kabbaro a sumsumrek iti organisasionna. Nakaskasdaaw ta sipud idi damo, nakasaganada a makikadua kadagiti adipen  ni Jehova a mangandur iti rigat. Ti laeng espiritu ni Jehova ti makaibanag iti daytoy.”

DAGITI SURAT A NAIPALLADAW ITI ALAD

Idi 1944, ni Pyotr a nangasawa ken Regina idi agangay ket naibalud iti maysa a kampo idiay Gorki Oblast gapu iti panangsalimetmetna iti neutral a takderna kas Kristiano. Ngem saan a daytoy ti nangpabaaw iti regtana a mangasaba. Nangaramid ni Pyotr kadagiti surat a naglaon kadagiti ababa a pannakailawlawag dagiti pannursuro ti Biblia. Insobre ken nangigalot iti bato kadagita sa impalladawna iti ballasiw ti nangato nga alad a naaramid iti siitan a barut. Mangnamnama ni Pyotr nga addanto makabasa kadagita a surat. Maysa nga aldaw nabasa dagita ti babai nga agnagan iti Lidia Bulatova. Ni Pyotr nakitana ni Lidia isu a siaannad nga inayabanna. Dinamagna no kayatna a maammuan ti ad-adu pay maipapan iti Biblia. Immanamong ni Lidia ket inyurnosda ti agkita manen. Kalpasan dayta, kanayonen a mapmapan ni Lidia idiay alad ti kampo tapno pidutenna dagiti naipalladaw a napapateg a surat.

Nagbalin ni Lidia a naregta a Saksi ken manangikasaba iti naimbag a damag. Di nagbayag, inyadalanna iti Biblia da Maria Smirnova ken Olga Sevryugina a nagserbi met ken Jehova idi agangay. Dagiti nakabalud a kakabsat a lallaki tinulonganda iti naespirituan ti bassit a grupo dagiti kakabsat a babbai babaen ti panangipaayda iti naespirituan a taraon. Tapno maibanagda daytoy, nangaramid ni Pyotr iti bassit a maleta nga adda nalimed a pagikargaanna kadagiti magasin. Kinasaritana dagiti saan a balud ken di manamati a mangitulod iti bassit a maleta iti adres ti maysa kadagiti kakabsat a babbai sa isublidanto met la dayta iti pagbaludan.

Di nagbayag, inorganisar dagiti kakabsat a babbai ti trabaho a panangasaba iti lugarda. Nadlaw daytoy dagiti polis isu a nangibaonda iti espia a babai a mangtiktik kadakuada, kas gagangay nga ar-aramidenda idi. Ti espia, a maysa a mannursuro, ket nagpammarang nga interesado iti kinapudno isu a nagun-odna ti panagtalek dagiti kakabsat. Gapu ta awan pay ti  kapadasanda iti daytoy a banag, siraragsak nga inranudda dagiti kinapudno a linaon ti Biblia iti baro a “kabsatda” ket imbagada idi agangay no kasano a makadandanon kadakuada dagiti literatura. Iti simmaganad a pannakaipatulod ti maleta, nasentensiaan ni Pyotr iti kanayonan a 25 a tawen a pannakaibalud. Nasentensiaan met dagiti tallo a kakabsat a babbai iti 25 a tawen a pannakaibalud.

‘MASAPUL A MAILAWLAWAG TI MAPASPASAMAK’

Kabayatan ken kalpasan dagiti tawtawen ti gubat, intultuloy ti gobierno a Soviet ti nakaro a panangbusorda kadagiti aktibidad dagiti Saksi ni Jehova. Idi Marso 1947, impadamag dagiti kakabsat idiay Poland nga adda nangato ti saadna nga opisial iti maysa kadagiti makinlaud a rehion ti Soviet Union a nangideklara nga iti ngudo dayta a primabera, awanton ti masarakan sadiay nga uray maysa a Saksi ni Jehova. Kastoy ti mabasa iti suratda: “Bayat nga ar-aramidenmi daytoy a surat, naipadamag kadakami a 100 a kakabsat ti naaresto iti maysa laeng nga aldaw.” Kuna ti sabali pay a surat maipapan kadagiti kakabsat nga adda kadagiti pagbaludan: “Nakaskasdaaw ti panangsalimetmetda iti kinatarnawda ken Jehova. Adun ti nangibuis iti biagda, ket dagiti kakabsat ur-urayenda lattan ti panangispal ni Jehova a kas iti panaguray dagiti kakabsat nga adda kadagiti kampo konsentrasion.”

Naaresto met dagiti Saksi gapu iti panangasaba ken panagkedkedda nga agbutos. Idi 1947, kastoy ti insurat dagiti kakabsat nga addaan iti annongen: “Iti panagkunami, saan nga ammo dagiti kangatuan nga agtuturay iti Russia ti mapaspasamak kadagiti kakabsattayo. Kinapudnona awan ti panggepda a mangpapatay kadagiti kakabsat, isu a masapul a mailawlawag kadagiti agtuturay no ania a talaga ti mapaspasamak.”

DAGITI PANANGIKAGUMAAN A MANGIREHISTRO ITI RELIHION

Di nagbayag, insingasing ti sanga nga opisina ti Poland a dagiti dokumento a kasapulan iti panangirehistro iti relihion dagiti Saksi ni Jehova idiay Soviet Union ket isagana ti dua a  Ruso a kakabsat a lallaki ken ti maysa nga aduan kapadasan nga abogado. Kuna ti maysa a surat manipud Poland nga agpaay kadagiti kakabsat idiay Russia: “Masapul a maikasaba ti naimbag a damag maipapan iti Pagarian iti sadinoman, a pakairamanan ti Russia. (Marcos 13:10)” Kastoy ti ngudo ti surat: “Agan-anuskayo. Ti luluayo pagbalinento ni Jehova a narag-o nga ikkis.​—Salmo 126:2-6.”

Idi Agosto 1949, nangisubmitir da Mykola Pyatokha, Mykhailo Chumak, ken Ilya Babijchuk iti aplikasion para iti pannakairehistro ti relihion dagiti Saksi ni Jehova. Immanamong ti gobierno a palubosanna dagiti Saksi ni Jehova a maaddaan iti legal a takder iti estado ngem adda dagiti kondisionna. Ti maysa kadagita ket ti panangkiddawna kadagitoy a kakabsat nga itedda ti nagan dagiti amin a Saksi ni Jehova nga agnanaed iti teritoria ti Soviet Union. Ngem saan nga immanamong dagiti kakabsat. Nupay nagtultuloy ti trabaho ken  immadu nga immadu ti bilang dagiti agibumbunannag, adu latta a kakabsat ti naibalud.

‘SAANNAKA A MAWAYAWAYAAN DITA NI JEHOVAM’

Malagip ni Pyotr Krivokulsky ti kalgaw idi 1945, ket kunana: “Kalpasan ti pannakabista dagiti kakabsat a lallaki, naipanda iti nagduduma a kampo. Iti kampo nga ayanko, adu a balud ti nangipakita iti napasnek nga interes iti kinapudno. Ti klero a maysa kadagiti balud, dagus a natarusanna a ti nangngeganna ket kinapudno isu a dimmasig ken Jehova.

“Nupay kasta, narigat ti kasasaad. Naminsan, naipupokak iti nagbassit a selda a dandani di pay makaanay a pagtakderak. Naawagan dayta kas balay ti kiteb gapu ta napno iti kiteb, nga uray la kasla kabaelanda a sepsepen ti amin a dara ti maysa a tao. Kinuna ti inspektor a nakatakder iti sango ti selda: ‘Saannaka a mawayawayaan dita ni Jehovam.’ Ti inaldaw a rasionko ket 300 gramo a tinapay ken sangabaso a danum. Awan ti sumrekan ti angin isu nga indeppelko ti agongko iti rengngat ti bassit a ridaw tapno makalang-abak iti angin. Mariknak dagiti kumagkagat a kiteb. Kabayatan ti sangapulo nga aldaw a panagyanko iti balay ti kiteb, maulit-ulit nga inkararagko ken Jehova nga ikkannak iti bileg nga agibtur. (Jer. 15:15) Idi linuktanda ti ridaw, natalimudawak ket addaakon iti sabali a selda idi nakapuotak.

“Kalpasan dayta, dagiti ukom iti kampo a pagtrabahuan sinentensiaandak iti sangapulo a tawen a pannakaibalud iti nainget ti pannakabantayna a kampo a pagbaludan gapu kano iti ‘panangriribuk ken panangisaknapko iti propaganda a maibusor iti gobierno a Soviet.’ Saan a posible ti agipatulod wenno umawat iti surat iti dayta a kampo. Ti kaaduan kadagiti balud ket dagidiay nasentensiaan gapu kadagiti naranggas a krimen, kas iti pammapatay. Naibaga kaniak a no diak tallikudan ti pammatik, aramiden dagitoy a balud ti aniaman a maipaaramid kadakuada. Agdagsenak laengen iti 36 a kilo ken dandani diak payen makapagna. Ngem uray iti dayta a kampo, adda dagiti nabirokak a napasnek a tattao a ti pusoda ket siuumiso nga agannayas iti kinapudno.

 “Naminsan, bayat a nakaidda ken agkarkararagak iti karuotan, adda lakay nga immasideg kaniak. ‘Ania ti inaramidmo ta naipurruakka iti daytoy nga impierno?’ insaludsodna. Apaman a nangngegna a maysaak a Saksi ni Jehova, nagtugaw ket inarakup ken inagepannak. Kalpasanna, kinunana: ‘Anakko, nabayagen a kayatko a maammuan ti maipapan iti Biblia! Di la mabalin nga isuronak?’ Tumukno iti langit ti ragsakko! Nangidaitak kadagiti sumagmamano a daanen a binulong dagiti Ebanghelio iti rutayrutay a badok, isu a dagus nga inruarko dagita. Nagarubos ti luana. Nagpaut ti panagtungtongmi iti dayta a rabii. Imbagana nga agtartrabaho iti panganan iti kampo isu a kabaelannak nga ikkan iti taraon. Nagbalinkami ngarud nga aggayyem. Isu ket rimmang-ay iti naespirituan bayat a pimmigsaak met iti pisikal. Masiguradok a ni Jehova ti nangimaniobra iti daytoy. Kalpasan ti sumagmamano a bulan, isu ket nawayawayaan ken naipanak met iti sabali a kampo iti Gorki Oblast.

“Adayo a nasaysayaat ti kasasaad sadiay. Ngem kangrunaan iti amin, naragsakak ta adda uppat a balud nga iyad-adalak iti Biblia. Idi 1952, dagiti kapatas iti kampo naduktalanda nga adda iduldulinmi a literatura. Kabayatan ti pannakapalutpotmi sakbay a mabistakami, inkabildak iti bassit a kahon nga uray la awan ti makastrek nga anginna. No maibusanakon iti anges, luktanda ti kahon tapno makaangesak bassit sa iserrada manen dayta. Kayatda a tallikudak ti pammatik. Nasentensiaankami amin. Idi naibasa ti sentensiami, awan ti naglagaw kadagiti iyad-adalak iti Biblia. Naragsakanak unay iti dayta! Nasentensiaanda nga uppat iti 25 a tawen a pannakaibalud kadagiti kampo. Nadagdagsen ti sentensiak, ngem nabaliwan dayta iti kanayonan a 25 a tawen a pannakaibalud iti kampo a nainget ti pannakabantayna ken 10 a tawen a pannakaidestiero. Apaman a rimmuarkami iti nakabistaanmi, nagyamankami ken Jehova gapu iti panangsaranayna kadakami. Nasdaaw dagiti guardia no apay a naragsakkami. Pinagsisinadakami sa impandakami iti nagduduma a kampo. Naipanak iti kampo a nainget ti pannakabantayna idiay Vorkuta.”

 NAISPAL GAPU ITI NAKRISTIANUAN A NEUTRALIDAD

Nagrigat ti biag idiay kampo a pagtrabahuan. Adu a balud a saan a Saksi ti nagpakamatay. Malagip ni Ivan Krylov: “Idi a nawayawayaanak iti kampo a nainget ti pannakabantayna, naipanak iti nadumaduma a pagminasan iti karbon nga inkapilitan a pagtartrabahuan dagiti kakabsat. Adda komunikasionmi kadagiti kakabsat, ket siasinoman a makasakar iti sumagmamano kadagiti magasintayo, ipasana dagita iti sabsabali. Nangasaba dagiti Saksi iti tunggal kampo, ket adu ti nangipakita iti interes. Idi nawayawayaanda, nabautisaran ti dadduma kadakuada idiay Karayan Vorkuta.

“Kanayon a nasubok ti pammatimi kenni Jehova ken iti Pagarianna. Naminsan idi 1948, nagrebelde ti dadduma kadagiti balud idiay Vorkuta. Dagiti rebelde imbagada kadagiti dadduma a balud a naan-anay nga agballigi ti panagalsada no aggugrupoda sigun iti nasionalidad wenno relihionda. Adda idi 15 a Saksi iti dayta a kampo. Imbagami kadagiti rebelde a dakami a Saksi ni Jehova ket Kristiano isu a saankami a mabalin a makiraman iti kasta a panagrebelde. Inlawlawagmi a dagiti nagkauna a Kristiano saanda a nakiraman iti panagalsa maibusor kadagiti Romano. Adu ti nasdaaw gapu iti dayta, ngem nagtalinaedkami a natibker.”

Nakalkaldaang ti nagbanagan ti panagalsa. Pinarmek dagiti armado a soldado dagiti nagrebelde sa impanda ida kadagiti sabali a kuartel. Kalpasanna, binukbokanda iti gasolina dagiti kuartel sa pinuoranda. Dandani natalipupos amin nga adda iti uneg dagiti kuartel. Dagiti soldado saanda nga inan-ano dagiti kakabsat.

Intuloy ni Ivan: “Iti maysa a kampo idi Disiembre 1948, naam-ammok ti walo a kakabsat a nasentensiaan iti 25 a tawen  a pannakaibalud. Kumutukot ti lamiis iti daydi a panawen ti lam-ek, ken nagrigat ti trabaho iti pagminasan. Kaskasdi, naganninaw kadagiti mata dagidiay a kakabsat ti panagtalek ken ti natibker a namnama. Ti positibo a panangmatmatda pinabilegna uray dagiti balud a saan a Saksi ni Jehova.”

PANNAKAIDESTIERO IDIAY SIBERIA

Iti laksid ti nakaro nga ibubusor dagiti agtuturay, sireregta nga intultuloy dagiti Saksi nga inkasaba ti naimbag a damag maipapan iti Pagarian ni Jehova. Daytoy ti nangrurod iti gobierno ti Moscow. Ti KGB ti nangnangruna a narurod. Kastoy ti kuna ti surat ti KGB kenni Stalin a napetsaan iti Pebrero 19, 1951: “Tapno matungday ti aniaman a kanayonan a nalimed nga aktibidad dagiti Saksi ni Jehova maibusor iti Soviet, irekomenda ti MGB [Ministry of State Security, a naawagan idi agangay iti KGB] ti USSR a masapul  a maidestiero kadagiti probinsia ti Irkutsk ken Tomsk dagiti maduktalan a Saksi ni Jehova agraman dagiti pamiliada.” Ammo ti KGB no siasino dagiti Saksi, ket kiniddawda ti pammalubos ni Stalin nga idestieroda idiay Siberia ti 8,576 a Saksi manipud iti innem a republika ti Soviet Union. Napatgan ti kiddawda.

Malagip ni Magdalina Beloshitskaya: “Iti alas dos ti parbangon ti Domingo idi Abril 8, 1951, nariingkami iti banagbag iti ridaw. Bimmaringkuas ni Nanang sa nagdardaras a napan nanglukat iti ridaw. Nakatakder sadiay ti maysa nga opisial. ‘Maidestierokayo idiay Siberia gapu iti panamatiyo iti Dios,’ kinunana. ‘Ikkankayo iti dua nga oras a mangyimpake kadagiti gargaretyo. Mabalinyo nga itugot ti aniaman nga adda ditoy. Ngem saankayo a mangitugot iti bukbukel ken arina. Ibatiyo dagiti muebles, alikamen a naaramid iti kayo, ken makina a pagdait. Dikay mangitugot iti aniaman nga adda iti paraanganyo. Alaenyo dagiti ules, pungan, ap-ap, kawes ken bagyo sa rummuarkayon.’

“Nabasami idin kadagiti publikasiontayo nga adu ti trabaho a masapul a maaramid iti makindaya a deppaar ti pagilian. Ita, matarusanmi a panawenen nga aramidenmi dayta a trabaho.

“Awan man la kadakami ti nagsangit wenno naganug-og. Nasdaaw ti opisial ket kinunana, ‘Awan man la ti nagtedted a lua kadagiti matayo.’ Imbagami kenkuana nga idi pay 1948 nga ekspektarenmi a mapasamak daytoy. Dinamagmi no mabalin ti mangitugot iti sibibiag a manok ngem nagkitakit. Siiimatangkami  idi pinagbibingayan dagiti opisial dagiti tarakenmi. Adda nangala iti lima a manok, adda nangala iti innem, ken adda nangala iti tallo wenno uppat. Idi dua laengen a manok ti nabati iti pagpupokan, imbaga ti opisial a mangurungor dagita sa itedda kadakami.

“Ti walo bulan a tagibik ket nakaidda iti kona a naaramid iti kayo. Dinamagmi no mabalin nga itugotmi ti kona, ngem imbagana ketdi a lasangenda dayta. Daydiay laeng paset nga umdas a pagiddaan ti ubing ti intedna.

“Di nagbayag, naammuan dagiti kaarrubami a maidestierokami. Idi maibiahekamin, adda immay nangipalladaw kadagiti tinapay a naikabil iti bassit a supot. Nadlaw dayta ti soldado a mangbambantay kadakami ket ginursotna ti supot sa imbellengna. Innemkami amin​—siak, ni Nanang, ti dua nga adingko a lallaki, ni lakayko, ken ti walo-bulan a tagibimi. Idi nakaruarkamin iti purokmi, dagus nga impalugandakami manen a mapan iti kabesera a nakaaramidan dagiti dokumentomi. Kalpasanna, inlugandakami iti bagon nga agturong iti estasion ti tren.

“Nagsayaat ti paniempo iti dayta nga aldaw ti Domingo. Ti estasion ti tren ket napno iti tao​—dagidiay maidestiero ken dagidiay mamalubos. Naidissaagkami iti abay ti tren a nakailugananen dagiti kakabsat. Idi napnon ti tren, sinigurado dagiti soldado a kompletokamin babaen ti panangyawagda kadagiti apelyidomi. Limapulo ket duakami amin iti maysa la a bagon ti tren. Sakbay ti ilalargami, nagsangit ken naganug-og pay ketdi dagidiay immay namalubos kadakami. Nasdaawkami iti naimatanganmi yantangay saanmi nga am-ammo ti dadduma kadakuada. Ngem ammoda a dakami ket Saksi ni Jehova ken maidestierokami idiay Siberia. Idi nagandar ti tren, inrugi met dagiti kakabsat ti agkanta iti pagsasao nga Ukranio: ‘Maadda koma ti ayat ti Kristo kadakayo. Idaydayawtayo ni Jesu-Kristo ket agkikitatayto manen iti sidong ti Pagarianna.’ Natibker ti namnama ken pammati ti kaaduan kadakami a saannakami a baybay-an ni Jehova. Sumagmamano a linia ti kinantami. Makatukay iti rikna dayta nga uray la nakasangit  ti sumagmamano kadagiti soldado. Kalpasanna, naglargan ti tren.”

“DAGITI RESULTA KET SAAN A KAS ITI NINAMNAMADA”

Ni Dr. N. S. Gordienko, a propesor iti Herzen University idiay St. Petersburg, inlawlawagna iti librona no ania ti naibanag dagiti manangidadanes. Insuratna: “Dagiti resulta ket saan a kas iti ninamnamada; kayatda a pakapuyen ti organisasion dagiti Saksi ni Jehova iti USSR, ngem iti kinapudnona pinatibkerda dayta. Iti baro a taeng dagiti Saksi ni Jehova, nga awan pay ti nakadamdamag iti maipapan iti relihionda, ‘inakaranda’ dagiti umili babaen ti pammati ken kinasungdoda iti relihionda.”

Adu a Saksi ti alisto a nairuam iti baro a kasasaadda. Naorganisar dagiti babassit a kongregasion, ken naaddaanda iti teritoria. Kuna ni Nikolai Kalibaba: “Adda idi panawen a nangasabakami iti binalaybalay idiay Siberia. Nupay kasta, manglabaskami iti dua wenno tallo a balay no umallatiwkami iti sabali a balay. Ngem napeggad daytoy. Kasano ti panangaramidmi iti daytoy? Kalpasan ti damo a pannakisaritami, mangpalabaskami iti agarup makabulan sakamto agsubli. Kas pangirugi iti saritaan, damagenmi kadagiti tattao no adda ilaklakoda a manok, kalding, wenno baka, sa in-inut nga iturongmi ti saritaan iti maipapan iti Pagarian. Di nagbayag, naammuan daytoy ti KGB ket nangipablaakda iti artikulo iti maysa a pagiwarnak a mangpakpakdaar kadagiti umili a liklikanda ti makisarita kadagiti Saksi ni Jehova. Dinakamat ti artikulo a dagiti Saksi ket sumarsarungkar iti binalaybalay tapno agsapul iti kalding, baka, ken manok​—ngem ti talaga a birbirokenmi ket karnero!”

Kuna ni Gavriil Livy: “Inkagumaan dagiti kakabsat ti makiraman iti ministerio uray no nainget ti panangsiput kadakuada ti KGB. Kasta la unay ti panangliklik dagiti umili ti Soviet kadagiti manggandat a makisarita kadakuada nangnangruna no pagsuspetsaanda a maipapan dayta iti narelihiosuan a topiko. Dagus a pakaammuanda no kua dagiti polis. Nupay kasta, intultuloymi latta ti nangasaba uray no awan ti makitami a  nasayaat a resultana idi damo. Ngem bayat ti panaglabas ti panawen, nagbalbaliw ti dadduma nga umili gapu iti nangngeganda a kinapudno. Maysa kadakuada ti mammartek a Ruso. Idi naammuanna ti kinapudno, nagbiag a maitunos kadagiti prisipio ti Biblia ken nagbalin nga aktibo a Saksi. Idi agangay, isu ket pinaayaban ken kinasarita ti maysa nga opisial ti KGB. ‘Sino ti pakikadkaduaam? Dimo kadi ammo nga Ukranio amin dagidiay a Saksi?’ kinunana.

“Simmungbat ti kabsat a lalaki: ‘Idi mammartekak nga uray la agil-iladakon iti kalsada gapu ta diakon maiyawid ti bagik, saandak a binibiangan. Ita ta nagbalbaliw ken nasayaatakon nga umili, saanyo ketdin a kayat? Adu nga Ukranio ti pumanaw iti Siberia ngem mapanawandanto dagiti umili a nasursuruan iti Nadiosan a panagbiag.’”

Kalpasan ti sumagmamano a tawen, ti maysa nga opisial idiay Irkutsk sinuratanna ti Moscow. Kinunana: “Impakaammo ti dadduma a lokal a trabahador nga amin dagitoy [dagiti Saksi ni Jehova] ket maipan koma iti maysa a lugar iti amianan a deppaar tapno mayadayoda kadagiti umili ken sadiay a mabaliwan ti sursuroda.” Saan nga ammo dagiti opisial ti Siberia ken Moscow no ania ti aramidenda tapno mapagulimekda dagiti Saksi ni Jehova.

“PINALTOGANDAKAY KOMA AMINEN”

Idi rugrugi ti 1957, nangorganisar dagiti agtuturay iti napabaro a kampania maibusor kadagiti Saksi ni Jehova. Natiktikan dagiti kakabsat ken narekisa dagiti pagtaenganda. Malagip ni Viktor Gutshmidt

“Naminsan, idi nakaawidak manipud pangasabaan, agkaraiwara amin nga alikamen iti apartmentmi. Ti KGB ket nagsapsapul iti literatura. Inaresto sa pinalutpotdak iti dua a bulan. Agtawen la idi iti dua ti inauna nga anakmi ken 11 a bulan laeng ti buridek nga anakmi a ni Yulia.

“Kabayatan ti imbestigasion, kinuna kaniak ti inspektor, ‘Alemanka ’nia?’ Iti dayta a tiempo, adu ti mangibilang a ti sao nga ‘Aleman’ ket awan nakaidumaanna iti ‘Fascista.’ Kagurgurada dagiti Aleman.

 “‘Saanak a nasionalistiko,’ kinunak, ‘ngem no ti tuktukoyenyo ket dagiti Aleman nga imbalud dagiti Nazi kadagiti kampo konsentrasion, ipagpannakkelko dagidiay nga Aleman! Bibelforscher idi ti awag kadakuada, ngem maawaganda itan kas Saksi ni Jehova. Maipagpannakkelko nga awan ti Saksi a nagusar iti masinggan wenno kanyon. Pagpannakkelko dagidiay nga Aleman!’

“Saan a nagun-uni ti inspektor isu nga intuloyko: ‘Masiguradok nga awan ti uray maysa a Saksi ni Jehova a nakiraman iti aniaman a panagrebelde wenno panagalsa. Uray no maiparit ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova, itultuloyda latta ti agdaydayaw iti Dios. Nupay kasta, bigbigbigen ken agtultulnogda kadagiti agtuturay no la ket ta saan a maisalungasing dagiti paglinteganda iti nangatngato a linteg ti Namarsua kadatayo.’

“Diak ninamnama a pagsardengennak ti inspektor sa kinunana: ‘Awan pay ti aniaman a grupo nga inimbestigarmi a naimbag a kas iti panangimbestigarmi kadagiti Saksi ken iti aktibidadda. No adda aniaman a kaso a maibusor kadakayo, uray no nasaktanyo la bassit ti siasinoman, pinaltogandakay koma aminen.’

“Gapu iti dayta, napanunotko: ‘Dagiti kakabsat iti intero a lubong situtured nga agserserbida ken Jehova, ket dayta ti nangispal kadakami ditoy Soviet Union. Isu a nalabit a ti panagserbimi iti Dios mabalin a matulonganna met dagiti kakabsat iti sabali a lugar.’ Daytoy a kapanunotan ti ad-adda a nangpabileg kaniak nga agtalinaed iti dana ni Jehova.”

 DAGITI SAKSI ITI NASUROK A 50 A KAMPO

Marurod ti gobierno a Soviet Union gapu ta salsalimetmetan latta dagiti Saksi ni Jehova ti neutral a takderda ken naganetgetda latta iti ministerio. (Mar. 13:10; Juan 17:16) Masansan a ti takder dagiti kakabsattayo kadagitoy a banag ti nakaigapuan ti napaut ken saan a nainkalintegan a pannakaibaludda.

Iti intero a lubong, kadagiti 199 a kombension a naangay idi Hunio 1956 agingga iti Pebrero 1957, adda 462,936 a delegado a sangsangkamaysa a nanganamong iti naaramid a petision. Naipatulod idiay Moscow dagiti kopia dayta agpaay iti Council of Ministers ti Soviet Union. Kastoy ti kuna ti maysa a paset ti petision: “Adda dagiti Saksi ni Jehova a nakabalud iti nasurok a 50 a kampo a pagtrabahuan manipud iti paset ti Russia a sakup ti Europa agingga idiay Siberia ken agpaamianan agingga idiay Taaw Artico, ken uray idiay isla ti Novaya Zemlya idiay Artico . . . Iti Amerika ken iti dadduma a pagilian iti laud, naawagan dagiti Saksi ni Jehova kas Komunista, ket no kadagiti pagilian a Komunista, naawaganda nga imperialista . . . Dagiti gobierno a Komunista inakusaran ken indarumda ida kas ‘espia nga imperialista’ ket nasentensiaanda iti agingga iti 20 a tawen a pannakaibalud. Ngem pulos a dida nakiraman iti aniaman a panagrebelde.” Nakalkaldaang ta iti laksid dayta a petision, saan a simmayaat ti kasasaad dagiti Saksi ni Jehova idiay Soviet Union.

Nangnangruna a narigat para kadagiti nagannak a Saksi ni Jehova idiay Russia ti mangpadakkel kadagiti annakda. Ti taga-Moscow a ni Vladimir Sosnin, a mangpadpadakkel iti tallo nga annak a lallaki iti dayta a tiempo, kinunana: “Inkapilitan idi ti agadal kadagiti eskuelaan ti Soviet. Dagiti mannursuro ken dadduma nga estudiante pilitenda dagiti annakmi a makiraman kadagiti organisasion dagiti estudiante a mangitantandudo iti kapanunotan dagiti Komunista. Kayatmi a magun-odan dagiti annakmi ti pamunganayan nga edukasion, ket tinulonganmi ida kadagiti leksionda. Saan a nalaka para kadakami a nagannak a parayrayen iti puso dagiti annakmi ti  panagayat ken Jehova. Dagiti sursuro ti eskuelaan ket napno kadagiti kapanunotan maipapan iti panangitandudo iti sosialismo ken Komunismo. Adu nga anus ken panagregget ti masapul nga ipakitami a nagannak.”

NAAKUSARAN A PININGASANDA TI ANAKDA

Idiay Siberia a pinadakkel da Semyon ken Daria Kostylyev ti tallo nga annakda. Kuna ni Semyon: “Iti dayta a tiempo, maibilang idi a panatiko dagiti Saksi ni Jehova. Idi 1961, ti maikadua nga anakmi a babai a ni Alla ket adda iti umuna a tukad iti elementaria. Maysa nga aldaw bayat nga agaayamda kadagiti padana nga ubbing, maysa kadakuada ti di inggagara a nakasugat iti lapayag ni Alla. Kabigatanna, dinamag ti maestrana no apay a nasugat ti lapayagna. Saan a simmungbat ni Alla gapu ta dina kayat a madaksan ti kaklasena. Ammo ti maestra a dakami a nagannak ni Alla ket Saksi isu nga impapanna a dinangranmi ti anakmi tapno mapilitan a mangannurot kadagiti prinsipio ti Biblia. Ti eskuelaan impulongna ti napasamak iti opisina ti abogado ti gobierno. Nakibiang met ti kompania a pagtartrabahuak. Nagtultuloy ti imbestigasion iti agarup makatawen agingga a nakaawatkami iti surat manipud iti korte a mabistakami iti Oktubre 1962.

“Idiay Palace of Culture, dua a lawas sakbay ti pannakabistami, adda naiwagayway a tela a nakaisuratan ti ‘Dandanin mangrugi ti pannakabista ti napeggad a sekta dagiti Saksi ni Jehova.’ Naakusarankami ken baketko iti panangpadakkel kadagiti annakmi maitunos kadagiti pagalagadan iti Biblia. Naakusarankami pay iti kinaranggas. Pinabasolnakami ti korte a pinilitmi ti anakmi nga agkararag ken piningasanmi kano babaen ti ngarab ti timba! Ni laeng Alla ti makapaneknek a di umiso dayta ngem impanda met iti pagamponan idiay Kirensk, maysa a siudad nga agarup 700 a kilometro ti kaadayona iti amianan ti Irkutsk a pagnanaedanmi.

“Napno ti korte kadagiti miembro ti organisasion dagiti agtutubo a Komunista. Idi nalpasen ti pannakangngeg ti kaso, ket ti laengen pangngeddeng ti korte ti maur-uray, nagderraaw  dagiti tattao. Induron-duron ken pinagsasawandakami, ket maysa ti nagkuna nga ikkatenmi ti pagan-anaymi a ‘Soviet.’ Ipukpukkawda amin a masapul a mapapataykami, ken adda pay ketdi mayat a mangpatay kadakamin iti dayta met la a kanito. Kimmarkaro ti pungtot dagiti tattao, ket kaskasdi a saan pay laeng a rimmuar dagiti ukom. Immabut iti maysa nga oras ti panangaramidda iti desision. Idi darupendakami dagiti tattao, bimmallaet ti maysa a kabsat a babai ken ti di manamati nga asawana ket nagpakpakaasida a saandakami a dangdangran. Dagitoy nga agassawa literal nga inispaldakami manipud iti ima dagiti tattao ken inlawlawagda a saan nga umiso amin a pammabasolda kadakami.

“Rimmuar met laeng ti ukom a kaduana dagiti assessor, wenno katulongan kas ukom, ket naibasa ti sentensiami a pannakaikkat ti karbenganmi kas nagannak. Naaresto sa naibaludak iti kampo a pagtrabahuan iti unos ti dua a tawen. Naipan met iti pagamponan ti inauna nga anakmi a babai kalpasan a naibaga kenkuana a dagiti dadakkelna ket miembro kano ti napeggad a sekta ken dakes ti impluensiada bayat ti panagdakkelna.

“Nabati ken Daria ti anakmi a lalaki gapu ta tallo pay la ti tawenna idi. Nagawidak idi naikarokon ti sentensiak. Kas iti dati, makakasabakami laeng iti di pormal a pamay-an.”

“IPAGPANNAKKELMI DAGITI ANNAKMI”

“Idi agtawenen iti 13 ni Alla, pimmanaw idiay pagamponan ket nagawid tapno makipagnaed kadakami. Anian a ragsakmi idi indedikarna ti biagna kenni Jehova ken  nagpabautisar idi 1969! Iti dayta a tiempo, nagsasaruno dagiti lektiur maipapan iti relihion a naangay idiay Palace of Culture iti siudadmi. Inkeddengmi ti mapan dumngeg tapno maammuanmi no ania ti makunada itan. Kas gagangay, ti grupo dagiti Saksi ni Jehova ti kaaduanna a napagsasaritaan. Ti maysa kadagiti paralektiur impakitana Ti Pagwanawanan sa kinunana, ‘Daytoy a makadangran ken napeggad a magasin daddadaelenna ti panagkaykaysa ti Estadotayo.’ Kalpasanna, nangted iti pagarigan: ‘Dagiti miembro daytoy a sekta pilitenda dagiti annakda nga agkararag ken agbasa kadagiti kastoy a magasin. Adda maysa nga ama a nangpingas iti balasitangna gapu ta dina kayat a basaen ti magasin.’ Nasdaaw ni Alla gapu ta adda sadiay nga agdengdengngeg ken saan met a napingasan. Ngem saan lattan a nagtagtagari ta mabuteng amangan no mayadayo manen kadagiti dadakkelna.

“Idi agtawenen iti 13 ti anakmi a lalaki a ni Boris, indedikarna ti biagna ken Jehova sa nagpabautisar. Naminsan, kaduana dagiti kapatadanna a nangasaba iti lansangan, nupay maiparit pay laeng idi ti trabahotayo. Awan ti iggemda a Biblia ken publikasion a naibatay iti Biblia. Giddato nga adda nagsardeng a lugan ket naipan dagiti babbarito iti estasion ti armado a grupo dagiti umili. Kalpasan ti pannakapalutpot ken pannakakapkapda, awan ti nasarakan dagiti armado a lallaki no di ti dua laeng a teksto ti Biblia a naisurat iti papel. Napalubosan nga agawid dagiti babbarito. Idi nakaawiden ni Boris, sipapannakkel nga inestoriana no kasano nga isu ken dagiti kakaduana a Saksi ket naidadanes maigapu iti nagan ni Jehova. Ipagpannakkelmi dagiti  annakmi gapu ta sinaranay ida ni Jehova kabayatan ti pannakasuotda. Kalpasan daytoy, ti KGB namin-adu nga inayabandakami ken Daria. Kinuna ti maysa nga opisial: ‘Rumbeng koman a maipan dagiti annakyo iti pagbaludan para kadagiti ubbing. Agyamankayo ta saanda pay nga agtawen iti 14.’ Namultakami gapu iti panangasaba ti anakmi a lalaki.

“Ita, kabbalayko ti anakko a lalaki ken dagiti appokok a magmagna met iti dana ti kinapudno. Agnanaed idiay Uzbekistan ti inauna nga anakko a babai ket uray no saan pay nga agserserbi ken Jehova, raraemennakami kasta met ti Biblia ken masansan nga umaynakami sarungkaran. Idi 2001, natay ni Daria, a simamatalek a nagserbi ken Jehova agingga iti ipapatayna. Bayat nga adda pay la pigsak, kumuyogak iti kongregasion a mapan mangasaba kadagiti nasulinek a teritoria, a mangbirok kadagiti ‘siuumiso nga agannayas iti agnanayon a biag.’ (Ara. 13:48) Patiek a mabiiten a penken ni Jehova ti tarigagay ti tunggal maysa kadatayo, kas nailanad iti Isaias 65:23.”

TI NASAYAAT NGA ULIDAN DAGITI NAGANNAK

Agserserbi ni Vladislav Apanyuk iti Bethel idiay Russia. Malagipna no kasano a dagiti dadakkelna intukitda kadakuada nga agkakabsat sipud pay iti kinaubingda ti panagayat iti Dios: “Idi 1951, naidestiero idiay Siberia dagiti dadakkelmi nga agnanaed idiay Ukraine. Sinuruandakami nga agdesision bayat nga ikagkagumaanmi nga ay-aywen ni Jehova. Talaga nga apresiarek dagiti dadakkelmi ta no agbiddutda, saanda a mabain a mangaklon kadakami nga annakda. No agkamalida, saanda a kaluban dayta. Nabatad a kasta unay ti panagayatda ken Jehova. Naragsak dagiti dadakkelko nangruna no pagsasaritaanmi a sangapamiliaan ti maipapan kadagiti naespirituan a banag. Nakitami a talaga a pagay-ayatda nga utoben ken isarsarita ti maipapan ken Jehova. Dayta ti nangtignay met kadakami a mangutob iti kinapudno maipapan ken Jehova. Madardarepdepmi idin no kasano ti biag iti baro a lubong inton nasayaaten ti amin a bambanag ken awanton ti sakit ken gubgubat.

 “Idi addaak iti maikatlo a tukad iti elementaria, naawis ti intero a klasemi a makiraman iti organisasion dagiti agtutubo a Soviet. Naawagan dayta iti Pioneers. Ibilang ti kaaduan nga ubbing iti Soviet Union a dakkel a dayaw ti pannakiraman iti Pioneers. Sigagagar a pinadpadaanan dagiti kaklasek dayta nga aldaw. Namnamaenda a mangisuratkami amin iti sapata a sisasaganakamin nga agbalin a Soviet Pioneers, dagiti mangitultuloyto a mangitandudo iti Komunismo. Gapu ta nagkedkedak, dinusanak ti maestra babaen ti panangipupokna kaniak iti siled a pagklasean. ‘Sakanto la rummuar ditoy no nakaisuratkan iti sapatam,’ kinunana. Kalpasan ti sumagmamano nga oras, tinuktok dagiti kaklasek ti tawa ket inayabandak a mapan agay-ayam. Diak rimmuar iti siled ta determinadoak a saan a mangisurat iti aniaman. Idi sumipngeten, adda immay a sabali a maestra. Idi nakitanak sadiay, pinagawidnak met laeng. Daytoy ti damo a panagballigik. Maragsakanak ta adda naaramidko a namagrag-o iti puso ni Jehova. (Prov. 27:11) Idi nakaawidakon, inestoriak kadagiti dadakkelko ti amin a napasamak. Naragsakanda ket kinuna ni Tatang, ‘Nagsayaat ti naaramidam anakko!’”

NAIBILANG TI BIBLIA A MAIKONTRA ITI SOVIET

No dadduma, maidardarum dagiti kakabsat gapu laeng ta adda Bibliada. Kuna ni Nadezhda Vishnyak: “Saankami pay idi a Saksi ni Jehova ken lakayko, ngem naunegen ti pannakairamut ti kinapudno iti pusomi. Naminsan, immay dagiti polis iti pagtrabahoak ket inarestodak. Naaresto met ni Pyotr nga asawak idiay pagtrabahuanna. Sakbay daytoy, narekisa ti pagtaenganmi  ket nakita dagiti polis ti Biblia ken ti bokleta nga After Armageddon—God’s New World. Saan nga impagarup ni Pyotr nga arestuendak ta pito a bulan idin a masikogak.

“Napabasolkami kas bumusbusor kadagiti agtuturay iti Soviet. Imbagami kadakuada a mamatikami iti Biblia, a nabilbileg nga amang ngem iti gobierno a Soviet.

“‘Ti Biblia ket Sao ti Dios isu a kayatmi ti agbiag a mayannurot kadagiti prinsipio dayta,’ kinunak.

“Dua a lawas laengen sakbay ti panagpasngayko idi dimteng ti aldaw a pannakabistami. Impalubos ti hues a maisardesardeng ti pannakabistami tapno mapanak agpagnapagna iti ruar ti korte ngem adda kaduak nga armado a soldado. Iti naminsan a panagpagnapagnami, dinamagna no ania ti inaramidko. Naaddaanak iti nagsayaat a gundaway a nangasaba kenkuana.

 “Indeklara ti hues a ti Biblia ken ti literatura a nakompiskar kadakami ket ‘maikontra iti Soviet.’ Maragsakanak ta saan la a dakami ken lakayko ti naakusaran a kumonkontra iti Soviet no di ket uray dagiti literaturatayo ken ti Biblia a mismo! Dinamagda kadakami no nakaam-ammuanmi kadagiti Saksi ni Jehova. Idi imbagami nga iti kampo a pagtrabahuan idiay Vorkuta, sipupungtot a kinuna ti hues, ‘Ania ti mapaspasamaken kadagiti kampotayo!’ Nasentensiaankami ken lakayko iti sangapulo a tawen a pannakaibalud kadagiti kampo a pagtrabahuan.

“Naipan ni Pyotr iti kampo idiay Mordvinia, iti makintengnga a Russia, ken naipisokak met iti naiputputong a selda. Idi Marso 1958, impasngayko ti anakmi a lalaki. Kabayatan dagitoy a narigat a tiempo, ni Jehova ti kasayaatan a gayyemko ken katulongak. Innala ken inaywanan ni Nanang ti anakko. Naipanak iti kampo a pagtrabahuan idiay Kemerovo, Siberia.

“Saankon a naikaro ti sangapulo a tawen a sentensiak ta nawayawayaanak kalpasan ti walo a tawen. Malagipko nga idiay pagbaludan, ti babai a kapatas impukkawna nga awan a pulos ti insawangko a ‘maikontra iti Soviet’ ken naespirituan a bambanag laeng ti linaon dagiti literaturatayo. Nabautisaranak idi 1966 kalpasan a nawayawayaanak.”

Dagiti Biblia ken dagiti literatura a naibatay iti Biblia ket nakapatpateg kadagiti pagbaludan ken kampo. Regular a naggigimong dagiti kakabsat a lallaki iti maysa a kampo idiay Mordvinia idi 1958. Tapno mapakadaanda ti idadateng dagiti kapatas, adda kakabsat a nadutokan nga agsiput. Saanda unay nga agiinnaddayo tapno mangngegda ti pakdaar ti tunggal maysa bayat nga adda grupo nga agad-adal iti Pagwanawanan. No adda sumungsungad a kapatas, ti kaasitgan a parasiput bagaanna ti sumaruno kenkuana iti “um-umayen.” Pagpipinnasaan dagiti parasiput dayta a mensahe agingga a makadanon iti grupo nga agad-adal. Agsisinanton dagiti agad-adal ken ilemmengda dagiti magasin. Ngem masansan a di mapasimadan ti nagsungadan dagiti kapatas.

 Naminsan, saan a napakadaan dagiti kakabsat ti idadateng dagiti kapatas, isu a tapno saan a makompiskar ti magasin, sininga ni Boris Kryltsov dagitoy babaen ti panangrabsutna iti maysa a libro sa nagtaray a rimmuar iti kuartel. Dagiti kapatas nabayag a kinamatkamatda ni Boris, ket idi nakamatanda, nakitada a ti libro nga insurat ni Lenin ti igge-iggemna. Nupay pito nga aldaw a naipupok iti naiputputong a selda, naragsak ta saan a nakompiskar ti magasin.

NAIMULA IDIAY MOSCOW DAGITI BIN-I TI KINAPUDNO

Ti pannakaikasaba ti naimbag a damag maipapan iti Pagarian ket nairugi idiay Moscow babaen ti bassit a grupo. Maysa ni Boris Kryltsov kadagiti nagkauna a sumagmamano a naregta a nangaskasaba idiay sentro ti pagilian. Insalaysayna: “Nagtrabahoak kas mangimatmaton iti panagibangon. Kas kadagiti kakabsat, nangasabaak iti di pormal. Ngem idi Abril 1957, naammuan ti KGB ti ar-aramidek isu a rinekisada ti apartmentko ket nakakitada iti literatura a naibatay iti Biblia. Dagus nga inarestodak. Kabayatan ti pannakapalutpotko, ti inspektor kinunana kaniak a dagiti Saksi ni Jehova ti kapepeggadan a tattao iti Estado. Kinunana pay: ‘No baybay-andakayo, adu nga umili iti Soviet ti sumurot kadakayo. Dayta ti gapuna nga ibilangdakayo a dakkel a pangta iti Estado.’

“‘Isursuro ti Biblia a masapul nga agtulnogkami iti linteg,’ kinunak. ‘Isurona pay a masapul nga itultuloymi a sapulen nga umuna ti Pagarian ken ti kinalinteg ti Dios. Dagiti pudno a Kristiano dida pulos pinadas nga agawen ti turay iti aniaman a pagilian.’

“‘Nangalaam iti literatura a nasarakanmi idi nagrekisakami?’ inyimtuod ti imbestigador.

 “‘Apay, ania ti dakesna dayta a literatura?’ Insaludsodko. ‘Salaysayenna dagiti padto ti Biblia ken awan ti linaonna nga aniaman a maipapan iti politika.’

“‘Pudno, ngem naimaldit dayta iti sabali a pagilian,’ insungbatna.

“Naipisokak iti pagbaludan a nainget ti pannakabantayna idiay siudad ti Vladimir. Rinekisadak a naimbag ngem nakaskasdaaw ta saanda a nakita ti uppat a ruar Ti Pagwanawanan a naisurat iti naingpis a papel. Nabatad a tinulongannak ni Jehova. Iti seldak, sinakarko manen ti uppat a ruar ti magasin. Ammok a malaksid kaniak, adda dadduma pay a Saksi a naibalud sadiay, ken pito a tawenen nga awan a pulos ti naespirituan a taraonda. Intedko kadakuada dagiti magasin babaen ti maysa a kabsat a babai a paradalus iti agdan.

“Idi agangay, naammuanmi nga adda gayam tiktik a makitartaripnong kadagiti kakabsat ket isu ti nangibaga kadagiti opisial iti pagbaludan nga adda agiwarwaras iti literatura a naibatay iti Biblia. Dagus a rinekisada ti tunggal maysa ket innalada amin a literatura. Idi nakadanonda iti seldak, nakasarakda iti literatura iti pagiddaak. Nadusaak iti 85 nga aldaw a pannakaipupok iti naiputputong a selda. Ngem kas iti dati, intultuloynakami a sinaranay ni Jehova.”

DAGITI LEKTIUR NATULONGANDA TI DADDUMA A MAKAAMMO ITI KINAPUDNO

Naangay dagiti lektiur idiay Soviet Union tapno dagiti Saksi ni Jehova paglikudanda ti pammatida ket suportaranda ti Komunismo. Kuna ni Viktor Gutshmidt: “Masansan nga adda dagiti umay bumisbisita iti kampo tapno mangidatag iti lektiur a mangitantandudo iti ateismo. Kanayon nga agsaludsod dagiti kakabsat. No dadduma saan a masungbatan dagiti paralektiur uray dagiti kasisimplean a saludsod. Masansan a mapno ti auditorium ken agimdeng a naimbag dagiti timmabuno. Adu ti agdisnudo a tumabuno gapu ta kayatda a maammuan no ania ti makuna dagiti Saksi ni Jehova iti ngudo ti lektiur.

 “Naminsan, maysa a dati a padi ti Russian Orthodox Church ti immay nanglektiur iti kampo nga ayanmi. Ammo ti amin a tinallikudanna ti pammatina bayat ti pannakaibaludna ket nagbalin nga ateista.

“Idi agngudo ti lektiur, insaludsod ti maysa kadagiti kakabsat: ‘Kaano a nagbalinkayo nga ateista, sakbay wenno kalpasan ti pannakaibaludyo?’

“‘Anagem daytoy,’ kuna ti paralektiur. ‘Maysa a lalaki ti napan iti law-ang, ngem saanna a nakita ti Dios sadiay.’

“‘Idi maysakay pay laeng a padi, impagarupyo kadi a ti Dios ket adda iti nasurok a 200 kilometro laeng iti ngatuen ti daga a mangbuybuya kadagiti tattao?’ inyimtuod ti kabsat. Saan a nakauni ti paralektiur. Dagitoy a saritaan ti namagpanunot iti adu a balud, ket kalpasanna, adu ti nagpayadal kadakami iti Biblia.

“Iti maysa kadagitoy a lektiur, adda kabsat a babai ti dimmawat iti pammalubos nga agsao. ‘Sige, nalabit maysaka kadagiti Saksi ni Jehova,’ kuna ti paralektiur.

“‘Ania ti makunam iti tao nga adda iti kataltalonan nga agpukpukkaw iti, “Papatayenka!” ngem awan met ti pangibagbagaanna?’ dinamag ti kabsat.

“‘Bueno, saanmo a maibaga a masirib dayta a tao,’ insungbat ti paralektiur.

“‘No awan ti Dios, ania ngarud ti serbina a kalabanentayo? No awan ti Dios, awan ti kalaban.’ Nagkakatawa ti tallaong.”

KANAYONTO NGA AGSUBLI TI MANGASKASABA

Saan la a kadagiti kampo ti pakaang-angayan dagiti lektiur a mangitantandudo iti ideolohia ti Soviet. Kangrunaanna a maor-organisar dagitoy agpaay iti publiko kadagiti dadakkel a siudad. Dagiti batido a paralektiur napanda kadagiti ili ken siudad, nangruna kadagiti lugar nga adu ti Saksi,  kas idiay Vorkuta, Inta, Ukhta, ken Syktyvkar. Kuna ni Kabsat Gutshmidt: “Naminsan idi 1957, adda simmarungkar iti Palace of Culture a manglektiur kadagiti minero idiay Inta, ket 300 ti dimmar-ay. Inlawlawagna dagiti patpatien dagiti Saksi ni Jehova ken no kasano ti panangasabada. Kalpasan ti umiso a panangiladawanna iti panangidatagtayo ti mensahe iti unos ti 15 a panagsarungkar, intuloyna: ‘No saankayo a mangipakita iti aniaman a panagkedked, kanayonto nga agsubli ti mangaskasaba. No iti maikadua nga isasarungkarda ket saanka latta nga agkedked, namnamaem nga agsublinto manen.’

“Iti uneg ti dua nga oras, sao por sao nga indemostrana ti innem kadagiti kasta nga isasarungkar sigun iti  pamay-antayo, ket imbasana amin dagiti teksto a maus-usar. Ni baketko a Polina insuratna kaniak ti maipapan iti daytoy bayat a nakabaludak iti maysa a kampo. Dineskribirna ti reaksion dagiti kakabsat a di makappapati iti nangngeganda. Kalpasan daytoy a lektiur, rimmuar kadagiti pagiwarnak dagiti negatibo a komento maipapan kadagiti Saksi, ngem naan-anay met a nailawlawag ti maipapan iti Pagarian. Malaksid iti dayta, naipatangatang iti radio ti intero a lektiur. Gapuna, rinibu nga agnanaed iti siudad ti nakangngeg no kasano ti panangasaba ken no ania ti ikaskasaba dagiti Saksi ni Jehova.

“Idi 1962, adda taga-Moscow a simmangpet tapno manglektiur maipapan kadagiti Saksi ni Jehova. Kalpasan ti panangisalaysayna iti moderno-aldaw a pakasaritaan dagiti Saksi, kinunana: ‘Kada bulan, minilion a doliar ti boluntario a maidondonar idiay Brooklyn tapno masuportaran ti trabaho dagiti Saksi iti nadumaduma a paset ti daga. Ngem awan uray maysa kadagiti liderda ti agtagikua iti uray la koma pagidulinan iti badona. Aggigiddanda a mangan iti komedor, agpadpada dagiti agtagibalay ken ti presidente, ket awan ti nagdudumaanda. Kabsat ti awagda iti maysa ken maysa, kas iti panagiinnawagtayo iti kompadre.’

“Nagari ti ulimek iti pagtataripnongan. Sa innayonna, ‘Ngem ditay agpaimpluensia iti ideolohiada uray no kasla nasayaat dayta agsipud ta kayattayo a maaramid amin dagitoy saan a babaen iti Dios no di ket babaen kadagiti bukodtayo nga panagregget ken sirib.’

“Naparegtakami unay iti daytoy gapu ta iti umuna a gundaway, nangngegmi kadagiti mismo nga agtuturay ti kinapudno maipapan kadagiti Saksi ni Jehova. Dagiti kasta a lektiur impaayanna met ti adu pay a tattao iti gundaway a makangngeg iti kinapudno maipapan kadagiti Saksi ni Jehova manipud kadagiti agtuturay. Nupay kasta, masapul a dagiti tattao a mismo ti makakita no kasano a dagiti sursuro ti Biblia matulonganna ida a mangpasayaat iti biagda.”

 SAAN A KANAYON A NABALLIGI TI PANAGSIIMDA

Iti adu a tawen, gagangay nga ar-aramiden ti KGB ti panangikabil iti alikamen a nalimed a pagdengngeg kadagiti saritaan iti telepono, panangkompiskar kadagiti surat, ken dadduma pay a wagas ti panagsiim. No dadduma, sililimed a mangikabil ti KGB kadagiti alikamen a pagdengngeg kadagiti saritaan iti pagtaengan dagiti kakabsat a mangidadaulo iti kongregasion. Ni Grigory Sivulsky a manangaywan iti distrito iti unos ti 25 a tawen kabayatan ti pannakaiparit, malagipna no kasano a natakuatanna idi 1958 ti kasta nga alikamen iti attic (siled iti pangatepan) iti pasdek nga ayanda: “Nagnaedkami iti makinngato a kadsaaran ti dua ti kadsaaranna nga apartment iti kaparanget ti ili ti Tulun, Siberia. Iti naminsan a panagawidko, adda nangngegko nga agbarbarrena iti attic. Napanunotko a ti KGB ket agikabkabil idiay attic iti alikamen a nalimed a pagdengngeg kadagiti saritaanmi​—ti pagaammon a pamay-anda a pagsiim. Kaaduan kadagiti literatura ket naidulin idiay attic ken kadagiti sagumaymay ti atep.

“Karabianna, idi addakami aminen a sangapamiliaan, imbagak kadakuada ti suspetsak isu a nagnunumuanmi a saanmi pay laeng a pagsasaritaan ti aniaman a maipapan iti kongregasion no addakami iti pagtaengan. Linuktanmi ti radio, pinigsaanmi ti unina ket binaybay-anmi a kasta iti uneg ti makalawas. Iti ngudo dayta a lawas, kaduak ti maysa a kabsat nga immuli iti attic ket nakitami ti maysa a kable a nakakonektar iti alikamen a nalimed a pagdengngeg iti saritaan. Impagnada ti kable iti nagbaetan ti dua a tabla, sa iti sagumaymay, agingga iti siudad nga ayan dagiti opisina ti KGB. Awan duadua nga irekrekordda amin a mangngegda, ngem iti dayta a gundaway, bin-ig a programa iti radio ti nangngegda.”

PANANGLIMLIMO TI KGB

Nakita ti KGB a ti agdadata a panangidadanes dina mapabaaw ti regta dagiti Saksi. Gapuna, nagusarda iti kinasikap ken panangallilaw tapno mapukaw ti panagtalek dagiti kakabsat kadagiti nadutokan a manangaywan ken iti organisasion a  mismo. Maysa kadagiti estratehia ti KGB ket ti panangiserrek iti kongregasion kadagiti adun ti kapadasanna nga espia.

Dadduma kadagitoy nga espia ti naaddaan iti annongen a mangimaton iti uneg ti organisasion. Inkagumaan dagitoy nga agpampammarang a kakabsat a pabannayaten ti trabaho a panangasaba babaen ti panangimulada iti buteng ken panagduadua kadagiti kakabsat tapno mapukaw ti panagtalekda kadagiti manangaywan. Kanayonanna, dagiti espia inlemmengda dagiti literatura a naibatay iti Biblia sa intedda iti KGB. Kinuna ti maysa a report a nasurok a 500 a kopia Ti Pagwanawanan ken dadduma pay a literatura ti naited iti KGB babaen ti dua laeng nga espia a nagtrabaho manipud idi 1957 agingga idi 1959.

Iti ngalay ti dekada 1950, mapukpukawen ti panagtalek dagiti kakabsat iti Komite ti Pagilian. Adda sayangguseng a makikumkumplot iti KGB ti dadduma a miembro ti Komite ti Pagilian ken lipliputanda dagiti kakabsat, agraman dagiti nalimed nga agpatpataud kadagiti kopia dagiti literatura. Malagip ni Ivan Pashkovsky: “Maysaak kadagiti miembro ti baro a Komite ti Pagilian a nabukel idi Abril 1959. Determinadokami a mangidepensa iti kinapudno aniaman ti panangikagumaan ti Diablo a mangriribuk iti panagkaykaysa dagiti kakabsat. Nangrugin ti karirigatan a panawen iti pakasaritaan dagiti Saksi ni Jehova iti USSR.”

Gapu ta dumegdegdeg ti panagduadua, ti dadduma a kakabsat ket saanen a mangipatpatulod kadagiti  reportda iti Komite ti Pagilian. Dagiti agibumbunannag kadagiti kongregasion nagtultuloyda a naregta iti ministerio ken regular nga it-itedda dagiti reportda, ngem saan nga ammo ti kaaduan kadakuada a dagiti reportda ket saanen a maipatpatulod iti Komite ti Pagilian. Idi 1958, naisinan iti panangiwanwan ti Komite ti Pagilian ti sumagmamano a ribu nga agibumbunannag gapu iti dadduma a grupo dagiti kakabsat. Idiay Irkutsk ken Tomsk, ken idi agangay iti dadduma pay a siudad iti Russia, immadu ti bilang dagiti grupo dagiti kakabsat a simmina iti organisasion. Idi Marso 1958, dagiti simmina a kakabsat adda naorganisardan a bukodda a “komite ti pagilian,” a nangnamnamada a bigbigento daytoy ti amin a kongregasion.

Ti Bagi a Manarawidwid inaramidna ti amin a pamuspusan tapno sangsangkamaysa manen nga agdaydayaw ken Jehova dagiti kakabsat idiay Soviet Union. Ni Alfred Rütimann nga agnanaed idiay Switzerland ti mangimatmaton idi iti Northern European Office, a mangas-asikaso iti trabaho idiay Soviet Union. Idi 1959, sinuratanna dagiti kakabsat idiay Russia ket inlawlawagna a dagidiay laeng mangikagkagumaan a maadda ti panagkaykaysa ken mangikaskasaba iti naimbag a damag maipapan iti Pagarian ti bendisionan ni Jehova. Impangag daytoy ti dadduma kadagiti kakabsat a simmina ket inkagumaanda nga isubli ti panagtalekda iti Komite ti Pagilian. Nupay kasta, tawtawen ti naglabas sakbay a naan-anay a naisubli ti panagtalekda. Kabayatan daytoy a tiempo, ti Komite ti Pagilian impaayna dagiti literatura a naibatay iti Biblia babaen dagiti nadutokan nga agitulod. Uray no inadal dagiti simmina dagiti literatura, saanda latta nga impatulod dagiti reportda iti serbisio iti tay-ak.

Intultuloy ti KGB ti nagimula iti bin-i ti panagduadua kadagiti kakabsat. Adda dagiti imbaludda idinto ta inrantada a saan nga ibalud ti dadduma. Gapuna, kaaduan kadagiti kakabsat ti nangipapan a dagiti saan a naibalud a Saksi ket kakumplot ti KGB. Adu ti nagbalin a nalabes a managsuspetsa ken manangbabalaw kadagiti kakabsat nga addaan iti annongen.

 NAGDINDINAMAG A BISTA

Ti maysa nga opisial ti gobierno manipud Irkutsk impatulodna ti kastoy a report idiay Moscow: “Nagsaknapen dagiti nalimed nga aktibidad [dagiti Saksi ni Jehova iti Irkutsk Oblast]. Bayat ti maudi nga innem a bulan ti 1959, natakuatan dagiti ahensia ti KGB ti lima a nalimed a pagimprentaan.” Nasarakanda dagitoy kadagiti ili ti Zima ken Tulun, kasta met kadagiti purok ti Kitoy, Oktyabr’skiy, ken Zalari idiay Siberia. Kalpasan a natakuatan dagitoy, naaresto dagiti kakabsat nga agtartrabaho kadagiti pagimprentaan.

Ti uppat a kakabsat nga immuna a naaresto nangaramidda iti testimonia maipapan iti panagandar ti pagimprentaan. Dagiti imbestigador sisisikap a pinilitda dagitoy a kakabsat a mangaramid iti dayta. Kalpasanna, binallikug ken impablaak  ti KGB kadagiti lokal a pagiwarnak dagita a testimonia. Nawayawayaan ti uppat a kakabsat sa insublatda nga inaresto ti walo pay. Nabistada idiay Tulun idi Abril 1960. Insagana ti KGB ti nasaknap a pannakaipadamag ti bista. Implanoda nga usaren nga agsaksi maibusor kadagiti mabista ti uppat a winayawayaanda a kakabsat. Adu kadagiti kameng ti kongregasion ti nangipapan a nakikumplot iti KGB dagitoy a kakabsat.

Panggep met ti KGB nga usaren daytoy a pammarang a bista tapno madadael ti pammati ti siasinoman a tumabuno a Saksi ken tapno masugsugan dagiti umili a mangbusor kadagiti Saksi. Gapuna, sakbay ti bista, nangorganisar ti KGB iti panagpasiar iti lugar a nagimprentaan dagiti kakabsat kadagiti literatura iti adun a tawen. Di nagbayag, nagwarasen ti sayangguseng maipapan iti aktibidad ti nalimed a “sekta.” Idi dimteng ti aldaw ti bista, napno ti korte iti nasurok a 300 nga umili, a pakairamanan dagiti reporter iti pagiwarnak ken telebision, a ti dadduma kadagitoy ket naggapu pay idiay Moscow. Adu met ti timmabuno a Saksi ni Jehova.

NAGARIMBANGAW TI KORTE

Nupay kasta, di ninamnama a natungday ti plano ti KGB. Naamiris dagiti kakabsat a nangted iti testimonia a nagbiddutda. Iti aldaw sakbay a mangrugi ti bista, inkeddengda nga aramiden ti amin a kabaelanda a mangidaydayaw ken Jehova. Kabayatan ti bista, imbagada a naallilawda ken naballikug dagiti testimoniada sa kinunada: “Nakasaganakami nga agtugaw iti pagtugawan dagiti balud a kadua dagiti kakabsatmi.” Nagarimbangaw ti korte.

Maysa pay, kabayatan ti pannakapalutpot dagiti mabisbista a kakabsat, naannadda a simmungbat tapno dida maidawit dagiti dadduma. Kas pagarigan, idi dinamag ti hues kenni Grigory Timchuk no asino ti nangipasdek iti pagimprentaan iti balayna, insungbatna, “Siak ti nangipasdek.” Idi napagsaludsodan no asino ti nagimprenta, kinunana, “Siak ti nagimprenta.” Idi nayimtuod no asino ti nagibunong kadagiti literatura, insungbatna, “Siak ti nagibunong.” Idi naisaludsod no  asino ti gimmatang ken nangitulod kadagiti nausar a papel, kinunana, “Siak met laeng ti nangaramid iti dayta.” Gapuna, kinuna ti abogado ti gobierno: “Aniaka? Sika ti mangimatmaton, sika pay ti mangsupsuplay kadagiti kasapulan a materiales, ken sika pay ti trabahador?”

“PINABILEGNAKAMI DAYTA A SURAT!”

Idi makita ti abogado ti gobierno nga awanen ti agtakder a saksina, pinabasolna dagiti kakabsat a makikumkumplotda kadagiti ganggannaet. Kas pammaneknek, indatagna ti surat a naggapu ken Nathan H. Knorr iti Bethel iti Brooklyn. Ni Mikhail Savitsky, a maysa kadagiti kakabsat a timmabuno iti bista, kinunana: “Sipipigsa a binasa ti abogado ti kinompiskar ti KGB a surat a naggapu ken Kabsat Knorr para kadagiti kakabsat iti Soviet Union. Dakami amin a Saksi nga adda iti korte imbilangmi dayta a nagsayaat a sagut manipud ken Jehova. Pinabilegnakami dayta a surat! Naglaon ti surat iti nainsiriban a balakad manipud Biblia ken iti pammaregta a siaayat a pagserbianmi dagiti kakabsat ken agtalinaedkami a matalek iti sidong dagiti pakasuotan. Kanayonanna, naidagadag kadagiti Saksi ni Jehova nga agtalekda iti Dios iti isuamin a bambanag, a dumawatda iti sirib ken panangiwanwanna, kasta met, sisisinged a makipagtrabahoda kadagiti nadutokan a kakabsat. Ti abogado imbasana amin a linaon ti surat. Nagimdengkami a naimbag. Kaskam la tumabtabuno iti kombension!” Nupay ti korte sinentensiaanna dagiti kakabsat iti nagduduma a kapaut ti pannakaibalud, dagiti presente a kakabsat nagtalinaed a natibker ti determinasionda nga agserbi ken Jehova.

SIRARAGSAK A NAGKAYKAYSADA MANEN ITI PANAGDAYDAYAW

Iti panangmatmat ti KGB, nagballigida a nangpasardeng kadagiti trabaho dagiti Saksi ni Jehova idiay Soviet Union isu nga implanoda ti ultimon a panangrautda kadakuada. Idi 1960, saan a ninamnama ti nasurok nga 450 a kakabsat a maibaludda amin iti maymaysa a kampo idiay Mordvinia. Karaman kadagitoy a naibalud ket dagidiay mangimatmaton iti  grupo dagiti simmina ken dagiti kakabsat a nagmatalek iti organisasion. Impagarup ti KGB nga agbanag daytoy iti naan-anay a pannakabingaybingay ti organisasion. Naipablaak iti pagiwarnak ti kampo ti makainsulto nga artikulo a nangilawlawag no asino dagiti manamnama nga agririri. Ngem nagkaykaysa dagiti kakabsat gapu ta inaprobetsarda ti panagtitiponda.

Malagip ni Iov Andronic: “Dagiti mangimatmaton a kakabsat nagpakpakaasida iti kada Saksi a balud, agraman kadagiti simmina, nga ikagumaanda ti agkaykaysa. Intampokda ti artikulo iti Setiembre 1, 1961 a ruar ti Ruso nga edision Ti Pagwanawanan a napauluan iti, ‘Naikari ti Panagkaykaysa ti Amin a Nasasayaat a Tattao.’ Nailanad iti artikulo dagiti prinsipio ken pagarigan a mangipakita no kasano nga inwanwan ni Jehova ti ilina idi un-unana. Nailawlawag pay no apay a kasapulan nga ikagumaan ti tunggal maysa a pagtalinaeden ti talna ken panagkaykaysa iti kongregasion  Kristiano. Idi naadalda a naimbag ti artikulo, naamiris ti adu a napateg ti nateokratikuan a panagkaykaysa, ket inyaplikarda dayta.”

TI MAKAPAIMBAG A NAESPIRITUAN A TARAON

Dayta nga artikulo Ti Pagwanawanan tinulonganna met dagiti Saksi a saan a naibalud nga agkaykaysa manen. Sangsangkamaysa a nagkararag sa binasa dayta dagiti kakabsat a nadutokan a mangimaton. Nadakamat iti artikulo a gapu ta masaksakit ni Kabsat Rutherford, maudin a palawagna ti imparangna iti kombension idi Agosto 1941. Iti panangparegtana kadagiti kakabsat nga agtalinaedda a matalek iti organisasion ni Jehova ken saanda a sumurot iti siasinoman a natauan a lider, kinunana: ‘No adda banag a tumaud ket rumang-ay, kuna ti dadduma a maigapu dayta iti maysa a lider nga aduan iti pasurot. No kombinsidokayo a maysaak laeng nga adipen ti Apo ket agbibinnuligtayo nga agtrabaho ken agserbi iti Dios ken iti Kristo, ibagayo ti Wen.’ Nalawag ken agallangugan a “Wen!” ti sungbat ti amin.

Malagip ni Mikhail Savitsky: “Iti dayta a tiempo, kasapulan unay dagiti Saksi ni Jehova iti Soviet Union ti kasta a panagkaykaysa. Agyamankami unay ken Jehova ta siaayat ken siaanus a sinaranaynakami iti naespirituan. Ti maysa a kabsat a simmina iti organisasion dagus a nagkiddaw kaniak iti dayta a magasin. Kinunana: ‘Itedmo kaniak daytoy tapno maibasami kadagiti kakabsat idiay Bratsk ken iti dadduma pay a lugar.’ Imbagak a maymaysa laeng ti kopiami iti daytoy a magasin.  Ngem impasiguradona nga isublinanto kalpasan ti makalawas. Insublina ti magasin ken intedna pay dagiti report iti serbisio ti adu a kongregasion a napempen iti adu a bulbulan. Ginasut a kakabsat ti nagsubli iti nagkaykaysa a pamilia dagiti agdaydayaw ken Jehova.”

Malagip ni Ivan Pashkovsky, a miembro ti Komite ti Pagilian iti nasurok a tallo a dekada: “Babaen iti maysa a kabsat a naggapu iti ballasiw taaw, indawatmi ken Kabsat Knorr a kiddawenna iti amin a kakabsat iti pagilianmi a makipagkaykaysa ken agpasakupda iti nateokratikuan nga urnos. Pinatgan dayta ni Kabsat Knorr ket idi 1962, nakaawatkami iti 25 a kopia ti suratna iti Ingles ken Ruso. Daytoy a surat talaga a tinignayna ti adu nga agpasakup iti organisasion.”

DENGGEN DAGITI KARNERO TI TIMEK TI PASTORDA

Inkagumaan ti Komite ti Pagilian a pagkaykaysaen dagiti kakabsat. Ngem saan a nalaka nga aramiden daytoy gapu iti kasasaad. Iti kalgaw ti 1962, maysa a distrito ti naikaykaysa manen iti organisasion. Dagiti kakabsat a lallaki a nataengan iti naespirituan nadutokanda a mangallukoy kadagiti kakabsat a simmina a makikaykaysada manen iti organisasion. Binendisionan ni Jehova ti panagregget dagitoy a kakabsat, ket inikkanna ida iti “sirib manipud ngato.” (Sant. 3:17) Malagip ni Aleksey Gaburyak a manangaywan iti sirkito manipud 1986 agingga idi 1995: “Idi 1965, nakisinnarakkami iti Komite ti Pagilian idiay Usol’ye-Sibirskoye. Kiniddaw ti komite a birokenmi amin a kakabsat a nawarawara gapu iti pannakaidestiero, pannakaibalud, ken pannakasinasina ket ikaykaysami manen ida kadagiti kongregasion. Kas pangrugian, naited kadakami ti adres ti dadduma kadakuada. Dagiti probinsia ti Tomsk ken Kemerovo kasta met dagiti siudad ti Novokuznetsk ken Novosibirsk ti naited a teritoriak. Naikkan met iti teritoria ti dadduma a kakabsat. Naipaannong kadakami ti panangorganisar kadagiti kongregasion ken grupo kasta met ti panangdutok ken panangsanay kadagiti kakabsat a mangidaulo kadagiti kongregasion. Kanayonanna, nasken a  mangaramidkami iti ruta iti panangitulod kadagiti literatura ken mangorganisarkami kadagiti gimong ti kongregasion iti laksid ti narigat a kasasaad gapu iti pannakaiparit. Iti ababa laeng a tiempo, 84 a kakabsat a simmina iti organisasion ti nasarungkaranmi. Anian a ragsakmi ta dagiti ‘karnero’ ni Jehova nangngegda manen ti timek ti Nasayaat a Pastor ket nakidanggayda manen kadagiti adipen ni Jehova nga agserbi kenkuana!”​—Juan 10:16.

Di nagbayag, adu kadagiti simmina ti nakikaykaysa manen iti Komite ti Pagilian ken nagipatuloddan iti reportda iti serbisio iti tay-ak. Idi 1971, nasuroken nga 4,500 nga agibumbunannag ti naikaykaysa manen iti organisasion ni Jehova. Idi ngalay ti dekada 1980, saan a naisardeng ti trabaho a panangasaba ken adu a kabbaro ti timmipon kadagiti kongregasion iti laksid ti agtultuloy a pannakaiparit.

DAGITI NAPATEG A BABASSIT A FILM

Ti panangpataud iti adu a kopia ti literatura ket kanayon nga agkasapulan iti dakkel a panagregget iti biang dagiti naannad ngem natured a kakabsat nga agnanaed idiay Soviet Union. Ngem kasano a nakadanon kadakuada dagiti literatura?

Ti maysa kadagiti gagangay a pamay-an ket babaen ti panagusarda iti microfilm (babassit a film a naglaon kadagiti ladawan). Dagiti kakabsat nga agtartrabaho iti kabangibang a pagilian retratuenda dagiti magasin, libro, ken broshur, a kaaduanna a naipablaak iti Ruso ken Ukranio kasta met iti dadduma pay a pagsasao. Siaannad a retratuenda ti kada panid, nga agusarda iti microfilm camera a 30 metro ti kaatiddog ti film-na. Maulit-ulit a maretrato ti tunggal naipablaak a literatura isu nga adu ti mapataud a kopia dayta ken alisto ti pannakaiwarasna. Iti panaglabas ti tawen, adu a kilometro ti nausar a microfilm iti panangpataud kadagiti kopia ti literatura a naibatay iti Biblia. Maputedputed ti microfilm iti agarup 20 sentimetro ti kaatiddogna tapno nalaka nga awiten ken itulod idiay Soviet Union.

 DAGITI NALIMED A PAGIMPRENTAAN IDIAY SIBERIA

Narigat ti mangpataud iti adu a kopia dagiti literatura a naibatay iti Biblia, ngem binendisionan ni Jehova ti trabaho. Iti laeng nagbaetan ti 1949 ken 1950, dagiti kakabsat nakapataud ken nakaitulodda kadagiti kongregasion iti 47,165 a kopia ti nagduduma a publikasion. Kanayonanna, iti laksid ti nakaro nga ibubusor, inreport ti Komite ti Pagilian a kabayatan dayta a tiempo, adda naangay a 31,488 a gimong iti pagilian.

Dumakdakkel ti panagkasapulan kadagiti literatura isu a kasapulan dagiti baro a pagimprentaan. Kuna ni Stakh Savitsky: “Idi 1955, adda naipasdek a nalimed a pagimprentaan iti pagtaenganmi. Gapu ta saan a Saksi ni Jehova ni tatangko, dimmawatkami iti pammalubosna. Iti agarup dua a bulan, nangkalikami iti pagaramidanmi iti kuarto a pagimprentaanmi iti batog ti berandami. Agarup dua a metro ti kaakaba daytoy ken uppat a metro ti kaatiddogna. Agarup 30 metro kubiko a daga ti nakalimi. Masapul a bunagen ken ilemmengmi dagita a daga tapno awan ti makadlaw. Idi 1.5 a metro ti kaunegen ti nakalimi, yimmelo (permafrost) metten ti daga. Isu a no addakami kadagiti panggedanmi, mangpasged ni Nanang iti sumagmamano a kayo iti rabaw ti yimmelo a daga tapno matunaw dayta, ngem inkagumaanna a saan a madlaw dagiti kaarruba ti ar-aramidenna. Kalpasanna, nangikabilkami iti tabla a pannakadatar ken bobidana. Idi nalpasen ti siled, maysa a pagassawaan ti immakar iti daytoy. Agtrabaho ken agnaedda iti daytoy a siled. Inlutuan, inlabaan ken inasikaso ida ni Nanang. Nagtultuloy ti panagimprenta ditoy agingga idi 1959.

“Idi 1957, ti kabsat a mangimatmaton ti panangpataud kadagiti kopia dagiti literatura dinamagna kaniak: ‘Maiwayaam kadi ti agtrabaho iti pagimprentaan? Masapul a makayimprentatayo iti di kumurang a 200 a magasin iti kada bulan.’ Idi damo, makayimprentaak iti 200 sa idi agangay, kabaelakon ti 500 a magasin. Ngem dumakdakkel latta ti panagkasapulan  iti literatura. Rabii ti panagimprentami gapu ta dakami a naidestiero ket mabambantayan iti panagtrabahomi iti aldaw ken maysa laeng nga aldaw ti bakasionmi iti kada lawas.

“Agderetsoak iti nalimed a pagimprentaan apaman a sumangpetak manipud iti pagtrabahuak. Dandani awan turogko ta apaman a mairugi ti panagimprenta, masapul a bantayak dayta agingga a malpas. Saan a mabalin nga isardeng ti trabaho sa ituloy iti sabali a tiempo ta agmaga no kua ti tinta. No dadduma, mangyimprentaak iti 500 a panid sa pabalasbasak dagita ken agusarak iti dagum a mangretubar kadagiti babassit a kamali tapno nalawag a mabasa ti nayimprenta. Awan unay ti sumrek nga angin isu a nagrigat a mamagaan dagiti kayim-imprenta a literatura.

“Rabii ti panangitulodko kadagiti magasin idiay ili ti Tulun a 20 kilometro ti kaadayona manipud iti pagtaenganmi. Diak ammo no sadino ti sumaruno a pakaipanan dagiti magasin apaman a maitulodkon dagita ngem ammok a dagitoy a literatura ket us-usaren dagiti Saksi idiay Krasnoyarsk, Bratsk, Usol’ye-Sibirskoye, ken iti dadduma pay a siudad ken ili.

“Idi 1959, dagiti kakabsat a mangimatmaton nagpatulongda kaniak a mangipasdek iti baro a pagimprentaan iti asideg ti riles ti tren idiay Tulun. Inaramidko manen ti trabaho nga inobrak idi impasdekmi ti umuna a pagimprentaan, kas iti panagkali ken panagikabil iti silaw. Inikkannakami ni Jehova iti sirib. Kalpasanna, adda maysa a pamilia a nagnaed ken nagtrabaho sadiay iti agarup makatawen. Idi agangay, natakuatan ti KGB ti pagimprentaan. Naipadamag iti lokal a pagiwarnak a ‘nakarikrikut ti pannakaikabil dagiti silaw nga uray la saan a masursurotan uray ti eksperto nga elektrisian.’

“Malaksid iti pamiliami, manmano laeng a kakabsat ti makaammo nga agtartrabahoak iti pagimprentaan. Madanagan dagiti kakabsat iti kongregasion amangan no suminsinaakon iti organisasion gapu ta saandak a makitkita iti rabii. Umaydak sarungkaran iti pagtaenganmi tapno paregtaendak, ngem kanayon nga awanak. Tangay nainget ti  pannakasiimmi kadagita a tiempo, nasken a nainget met ti panangilimedmi iti panagandar ti pagimprentaan.”

PANANGPAADU KADAGITI KOPIA TI LITERATURA IDIAY MOSCOW

Ammo dagiti agtuturay nga agkasapulan unay dagiti Saksi kadagiti Biblia ken kadagiti literatura a naibatay iti Biblia. Ti Bagi a Manarawidwid ket maulit-ulit a nagkiddaw iti pammalubos nga agimprenta ken agipatulodda kadagiti literatura a naibatay iti Biblia ngem saan a napatgan wenno saan a naikankano dagita. Yantangay kurang dagiti literatura, saan a nagsardeng dagiti kakabsat a nangipamuspusan a mangpaadu kadagiti kopia ti literatura iti nadumaduma a paset ti pagilian, a pakairamanan ti Moscow, tapno maipaayan iti naespirituan a taraon dagiti kongregasion ken grupo.

Idi 1957, nasentensiaan ni Stepan Levitsky iti sangapulo a tawen a pannakaibalud gapu ta adda nasukalan a maysa a ruar Ti Pagwanawanan a naabbungan iti mantel iti lamisaan a panganan. Insalaysay ni Stepan: “Kalpasan ti tallo ket kagudua a tawen, winaswas ti Korte Suprema ti sentensiak. Sakbay a nawayawayaanak, insingasing dagiti kakabsat nga umakarak iti maysa a lugar nga asideg iti Moscow tapno mangasaba ken makiramanak kadagiti dadduma pay a naespirituan nga aktibidad sadiay. Nakabirokak iti pagnaedak iti lugar a dua nga oras ti kaadayona manipud Moscow ket inrugik ti nangasaba iti nadumaduma a rehion iti kabesera. Binendisionan ni Jehova dagitoy a panagreggetko, ket kalpasan ti sumagmamano a tawen, adda naorganisar a grupo dagiti kakabsat iti Moscow. Idi 1970, nadutokanak nga agserbi iti sirkito a pakairamanan ti Moscow, Leningrad (St. Petersburg itan), Gorki (Nizhniy Novgorod itan), Orel, ken Tula. Natudinganak a mangipaay iti literatura kadagiti kongregasion.

“Masiguradok a pagayatan ni Jehova a maipaayan iti umdas a literatura a naibatay iti Biblia dagiti kakabsat iti Moscow ken iti dadduma pay a paset ti Russia. Inkararagko ken Jehova ti tarigagayko a mangipaay iti ad-adu pay a panagserbi iti kastoy a pamay-an. Di nagbayag, naam-ammok ti maysa nga  eksperto iti panagimprenta nga adda koneksionna kadagiti sumagmamano a pagimprentaan iti Moscow. Dinamagko iti wagas a saan nga agsuspetsa no mabalin ti agpaimprenta iti bassit nga edision ti maysa a libro iti pagimprentaan iti Moscow.

“‘Ania a libro?’ sinaludsodna.

“Manipud Paraiso a Napukaw Agingga iti Paraiso a Naisubli,” sinenerbios nga insungbatko.

“Agtartrabaho ti nasinged a gayyemna iti maysa a pagimprentaan. Komunista ken lider iti maysa a partido dayta a gayyemna. Gapu iti indiayak a kantidad, immanamong a mangyimprenta iti sumagmamano a kopia ti libro. Anian a ragsak dagiti kakabsat nga immawat iti daytoy a katulongan iti panangadal iti Biblia!

 “Ti panagimprenta kadagiti literaturatayo iti kasta a pamay-an ket dakkel ti risgona para kaniak ken iti paraimprenta. Apaman nga adda malpas a mayimprenta, a kadawyanna iti rabii, masapul a maipanaw a dagus dagita iti pagimprentaan nga awan ti makadkadlaw. Binendisionan ni Jehova daytoy nga urnos, ket adu a literatura a naibatay iti Biblia ti nayimprenta iti daytoy a pagimprentaan, a pakairamanan dagiti libro a “The Truth Shall Make You Free,” Ti Kinapudno a Mangiturong iti Biag nga Awan Inggana, ken uray ti pagkantaan! Pudno a naipaay iti umiso a tiempo dagita a taraonmi. (Mat. 24:45) Siam a tawen nga inusarmi dayta a pagimprentaan.

“Ngem maysa nga aldaw, di ninamnama a simmangpet ti superbisora ti pagimprentaan bayat a mayim-imprenta ti maysa kadagiti publikasiontayo. Ti paraimprenta dagus a binaliwanna ti mayim-imprenta isu a maipapan iti salun-at ti nayimprenta a magasin. Ngem gapu ta agdardaras, aksidente a nailaokna ti innem a panid ti publikasiontayo iti magasin. Nangala ti superbisora iti kayim-imprenta a magasin ket intugotna dayta iti opisinana. Apaman a nabasana dayta, nasdaaw ta adda nailaok a material nga awan a pulos ti pakainaiganna iti dayta a magasin. Inayabanna ti paraimprenta ket dinamagna no kasano a nailaok dagita iti magasin. Kalpasan daytoy, nagimbestigar ti KGB. Gapu ta binutbutengda ti paraimprenta a maibalud iti napaut, impudnona amin nga ammona. Nagangayanna, alisto a naduktalan ti KGB ti maipapan kaniak ta ipagarupda a siak ti kakaisuna a Saksi ni Jehova iti Moscow. Nasentensiaanak iti lima ket kagudua a tawen a pannakaibalud.” Nasentensiaan met iti tallo a tawen a pannakaibalud ti paraimprenta.

“UMAY KOMAN TI ARMAGEDON!”

Adu a kakabsat ti naibalud iti napaut. Naibalud iti 15 a tawen ni Grigory Gatilov. Malagipna: “Romantiko ti nagan ti kaudian a nakaibaludak. Naawagan dayta iti Ti Puraw a Kalamon (The White Swan). Masarakan dayta iti nangayed  a lugar ti Caucasus, iti tuktok ti maysa kadagiti lima a bantay iti ili ti Pyatigorsk a nalatak a pagbakasionan. Iti daytoy a pagbaludan, naaddaanak iti gundaway a mangiranud iti kinapudno kadagiti nagduduma a tattao iti intero a makatawen. Nagsayaat a ‘teritoria’ ti seldak ta saanen a kasapulan a mapanak iti sadinoman ngamin dagiti warden iti pagbaludan mangipupokda kadagiti kabbaro a balud iti seldak ket kalpasan ti sumagmamano nga aldaw, iruarda met laeng ida, ngem kanayon a mabatiak. Manmano nga iyakardak iti sabali a selda. Inkagumaak nga inkasaba a naan-anay ti maipapan iti Pagarian ni Jehova iti isuamin. Adu a tattao ti agsalsaludsod maipapan iti Armagedon. Dadduma a balud ti nasdaaw a makaammo nga adda situtulok a maibalud iti napaut gapu iti pammatina. ‘Apay a dimo paglikudan ti pammatim ket agawidkan?’ insaludsod dagiti padak a balud ken no dadduma uray dagiti warden. Maragsakanak no adda uray maysa kadakuada a mangipakita iti napasnek nga interes iti kinapudno. Naminsan, nakitak nga adda maysa a nangisurat iti diding ti seldana iti, ‘Umay koman ti Armagedon!’ Nupay saan unay a naragsak ti biag iti pagbaludan, naragsakak ta naisarsaritak ti maipapan iti kinapudno.”

“ADDA KADI JONADAB KADAKAYO?”

Adu a kakabsat a babbai a naregta nga agserserbi ken Jehova ti naibalud met kadagiti kampo. (Sal. 68:11) Malagip ni Zinaida Kozyreva no kasano nga impakita dagiti kakabsat a babbai ti ayatda iti maysa ken maysa ken uray kadagiti balud  a saan a Saksi: “Idi 1959, awan pay makatawen kalpasan ti pannakabautisarko, kaduak da Vera Mikhailova, ken Lyudmila Yevstafyeva a naipan iti kampo idiay Kemerovo, Siberia. Adda 550 a balud iti kampo. Sumagmamano a babbai ti nakatakder iti pagserkan idi simmangpetkami.

“‘Adda kadi Jonadab kadakayo?’ dinamagda.

“Napanunotmi a dagiti patpatgenmi a kakabsat dagitoy. Dagus a pinakandakami sa nagsalsaludsodda. Naganninaw kadagiti rupada ti nabara a panangabrasa ken naimpusuan nga ayatda, banag a diak pulos narikna iti bukodko a pamilia. Gapu ta kabbarokami iti kampo, dagitoy a kakabsat ti nagbalin a salindegmi. (Mat. 28:20) Di nagbayag, nakitami a nagsayaat ti pannakaorganisar ti programa a panangipaay iti naespirituan a taraon ditoy.

“Nagbalinkami a pudpudno a pamilia. Nakasaysayaat nangruna no agurnongkami iti garami bayat ti kalgaw. Natalged ti rikna ti administrasion ti kampo a saankami nga aglibas wenno aglabsing kadagiti paglintegan iti kampo. Maysa laeng a soldado ti mangbantay iti 20 wenno 25 a kakabsat, ngem iti kinapudnona, dakami ti mangbambantay kenkuana! Riingenmi no adda umasideg tapno saan a madusa gapu ta matmaturog kabayatan ti trabahona. No matmaturog, pagsasaritaanmi dagiti naespirituan a bambanag bayat nga agin-inanakami. Nagsayaat daytoy nga urnos agpaay kadakami ken iti parabantay.

“Idi arinunos ti 1959, siak ken ti dadduma pay a kakabsat ket naipan iti kampo a nainget ti pannakabantayna. Naipupokkami iti nalamiis a selda nga adda tawana ngem awan ti sarmingna. Tabla ti pagturoganmi iti rabii ken agtrabahokami iti aldaw. Dagiti opisial ti kampo dinutokandakami a mamaglalasin-lasin kadagiti nateng, ken pinaliiwda ti kababalinmi. Idi nakitada a saankami nga agtaktakaw a kas iti dadduma a balud, inikkandakami iti garami a pagturoganmi ken nangikabilda iti sarming iti tawa ti seldami. Makatawen a nagyankami sadiay. Kalpasanna, amin a kakabsat ket naipan iti maysa a kampo idiay Irkutsk a saan unay a nainget ti pannabantayna.

 “Agarup 120 a kakabsat a babbai ti nakabalud iti daytoy a kampo. Naibaludkami ditoy iti 15 a bulan. Nagpuskol ti niebe ken makapaketter ti lamiis ti immuna a panawen ti lam-ek. Nadagsen ti trabahomi a panagtarikayo. Kanayon a rekisaendakami dagiti kapatas tapno makitada no adda ilemlemmengmi a literatura. Kasla daytoy ti kakaisuna a pagpalabasanda iti oras. Nasigokamin nga agilemmeng kadagiti literatura, nga uray la masobraanmi no dadduma. Naminsan, nagsayaat ti panangilemmengmi ken Vera kadagiti papel a nakaisuratan ti teksto iti aldaw nga uray la dimi masarakanen kadagiti jacket-mi a pagtrabaho. Ngem nakita dayta ti maysa a kapatas isu a lima nga aldaw a naipupokkami ken Vera iti naiputputong a selda. Nalamlamiis ngem -40 degrees Celsius iti ruar nga uray la agyelyelon ti diding ti selda nga awan paginuduanna.

“Adda babassit a sementado a pagisalansanan iti uneg ti selda nga umdas laeng a pagtugawan. No kumterkami iti lamiis, ikukotmi ti agdalupisak a sisasango iti diding ken agbinnukotkami agingga a mailibaykami. Agriingkami met la a dagus sa aglagtolagtokami amangan no mataykami gapu iti kalambre. Naikkankami iti sangabaso a napudot a danum ken 300 gramo a nangisit a tinapay iti kada aldaw. Iti laksid daytoy, naragsakkami ta inikkannakami ni Jehova iti ‘pannakabalin a nalablabes ngem ti gagangay.’ (2 Cor. 4:7) Napalalo ti panangasikaso dagiti kakabsat kadakami idi napalubosankamin nga agsubli iti kuartel. Insaganaandakami iti napudot a taraon ken danum a pagbuggomi.”

“AMMONA TI MAKILANGEN ITI SABSABALI”

Intuloy ni Zinaida: “Narigat ti mangasaba iti daytoy a kampo gapu ta manmano ti balud ken ammo ti amin no siasino dagiti Saksi. Agaplikar iti daytoy a situasion ti prinsipio ti 1 Pedro 3:1. Kasman la nangasabakami uray dikami nagsasao. Kanayon a nadalus ken naurnos dagiti kuartelmi kasta met a mannakigayyem ken nasingedkami iti maysa ken maysa. (Juan 13:34, 35) Malaksid iti dayta, nasayaat ti pannakilangenmi kadagiti saan a Saksi. Inkagumaanmi ti agtignay a  mayannurot iti Sao ti Dios ken naalibtakkami a mangipaay iti kasapulan dagiti sabsabali. No dadduma, tumulongkami iti saan a Saksi iti nadumaduma a pamay-an. Kas pagarigan, adda maysa a kabsat a sidadaan a timmulong iti dadduma a balud no maipapan iti panagkuenta. Adu ti nakaamiris a naiduma dagiti Saksi ni Jehova kadagiti tattao a sabali ti pammatida.

“Idi 1962, inruardakami iti kampo idiay Irkutsk sa impandakami iti maysa a kampo idiay Mordvinia. Inkagumaanmi manen ditoy ti nagtalinaed a nadalimanek ken nadalus. Kanayon a nadalus ken naurnos dagiti pagiddaanmi. Agarup 50 a balud ti adda iti kuartelmi, a kaaduanna ket kakabsat. Dagiti laeng kakabsat ti agdaldalus iti kuartel tangay saan a kayat nga aramiden dayta ti dadduma a balud. Ti suelo ket kanayon a manasnasan iti nabasa ken maliha. Ti administrasion ti kampo ti mangted kadagiti pagdalusmi. Dagiti madre ken dagiti mamasirib a kaduami dida kayat ti agdalus, isu a nagpannuray kadakami ti kinadalus ti kuartel. Tunggal adda mawayawayaan a kabsat, maisurat iti report maipapan iti kababalinna nga isu ket ‘mannakibagay ken ammona ti makilangen iti sabsabali.’”

NASAYAAT A PAGLEMMENGAN DAGITI NATATAYAG A MASETAS NGA AGSABONG

“Naminsan,” kuna ni Zinaida, “nagsurat ti dadduma a kakabsat idiay balayda tapno dumawatda iti bukel nga agsabong ti dadakkel. Imbagami iti administrasion a kayatmi ti agmula kadagiti agsabong iti napipintas isu a kiniddawmi a mangipanda iti nadam-eg ken nangisit a daga iti kampo. Anian a ragsakmi ta dagus nga immanamongda. Minulaanmi ti aglikmut ti kuartel ken nangaramidkami kadagiti atiddog a pagnaan a pinataraigidanmi iti mula. Di nagbayag nakarabraberen dagiti agsabsabong a mula kas kadagiti atiddog ti ungkayna a rosas, sweet Williams, ken dadduma pay a napipintas ken kangrunaanna, dagiti natatayag a masetas nga agsabong. Ti makintengnga a grupo dagiti mula ket dagiti nangayed a dahlia ken ti naummong a natatayag a daisy a  nadumaduma ti kolorna. Agpagnapagnakami sadiay, agadalkami iti Biblia iti likud dagiti masetas ken ilemmengmi dagiti literatura iti naranga nga ummong dagiti rosas.

“Naggigimongkami bayat ti pannagnami. Inorganisarmi ti bagbagimi iti saglilima iti tunggal grupo. Sakbay ti panagpagnapagnami, tunggal maysa iti grupo ikabesana ti maysa kadagiti lima a parapo ti publikasion a naibatay iti Biblia. Kalpasan ti panglukat a kararag, agsisinnublatkami a mangipangngeg iti naikabesami a parapo sa pagsasaritaanmi dagita. Kalpasan ti pangserra a kararag, ituloymi ti magna. Naaramid kas babassit a bokleta [kas iti naipakita iti ladawan iti panid 161] ti us-usarenmi a magasin a Pagwanawanan. Inaldaw nga adda adalenmi, nangruna dagiti  teksto iti kada aldaw, ken agikabesakami kadagiti parapo para kadagiti gimong a mamitlo nga angayenmi iti kada lawas. Saan la a dayta, inkagumaanmi pay nga ikabesa ti intero a kapitulo ti Biblia sa iranudmi dayta iti maysa ken maysa tapno makapagpipinnabilegkami. Gapu ta kasta, saankami unay a madanagan no agrekisa dagiti opisial ket kompiskarenda dagiti literaturami a masukalanda.

“Nupay inkagumaan ti administrasion ti kampo nga ammuen babaen iti dadduma balud no kasano a maor-organisar dagiti naespirituan nga aktibidadmi iti kampo, adu kadagiti balud ti naimbag kadakami. Agnanaed iti kuartelmi ni Olga Ivinskaya, a kaduakadua ti nalatak a dumadaniw ken mannurat a ni Boris Pasternak, nga immawat iti Nobel Prize for Literature. Maysa a mannurat ni Olga, ken tangay nagustuannakami, naragsakan a nakakita iti nagsayaat a pannakaorganisar dagiti Saksi. Inikkannakami ni Jehova ti sirib, kangrunaanna tapno maaddaankami iti naespirituan a taraon.”​—Sant. 3:17.

“HUSTON!”

“Nagduduma a pamay-an ti pannakaidanon dagiti literatura kadakami,” intuloy ni Zinaida. “Kanayon a nabatad a ni Jehova ti mangiwanwanwan iti dayta, kas iti inkarina kadatayo: ‘Saankanto a pulos panawan ket saankanto a pulos baybay-an.’ (Heb. 13:5) No dadduma, arigna a bulsekenna dagiti guardia. Naminsan bayat ti panawen ti lam-ek, idi a simrek ti grupomi a trabahador iti ruangan ti kampo, dagiti guardia rinekisadakami kas iti gagangay babaen ti panangpaussobda kadagiti kawesmi. Siak ti naudi ken adda nakasuksok a literatura iti nagsukot a pantalonko.

“Gapu ta naglam-ek, kaslaak la lasona a nagsusukot ti kawesna! Immuna a kinapkapan ti kapatas a babai ti naimeng a kagayko, sa ti awan manggasna a nabengbeng a paunegko. Imbaybayagko ti nagparekisa ta barbareng mabannog. Inin-inayadko nga inuksob ti makinrabaw a sweater-ko sa ti maysa pay. Bayat a rekrekisaenna a naimbag dagita, inin-inayadko nga inikkat ti sumagmamano a balabal, tsaleko, sa ti maysa a T-shirt, ken ti maysa pay. Ti laengen nagsukot a pantalonko  ken ti botak ti nabati. Siiinayad nga inuksotko ti maysa a botak sa insarunok ti maikadua, kalpasanna, inin-inayadko nga imbaba ti makinrabaw a pantalonko. Pinampanunotko: ‘Ania ti aramidek itan? No ipaikkatna ti nabatbatin a pantalonko, tumarayak sa ipuruakko dagiti literatura kadagiti kakabsat.’ Apaman a naibabak ti makinrabaw a pantalonko, masuron nga impukkaw ti kapatas a babai: ‘Huston! Pumanawkan!’ Dagus nga insuotko manen dagiti inuksobko a kawes sa nagtarayak a simrek iti kampo.

“Nangalaanmi kadagiti literatura? Ibati dagita dagiti kakabsat a lallaki iti lugar a nagnunumuanmi, sa agsisinnublatkami a mangala ken mangipan kadagita iti kampo. Apaman a maisangpet dagiti literatura iti kampo, idulinmi dagita sa iyakar-akarmi kadagiti nalimed a pagilemmenganmi. Kanayon met a sakarenmi dagiti literatura sa ilemmengmi dagita.  Nakakumotkami nga agsakar, a ti silawmi ket ti lawag manipud iti silaw iti kalsada a sumarut iti tawa. Adda bassit a buttaw ti ulesmi tapno makastrek ti lawag. Kanayon nga okupadokami tapno awan ti masayang nga uray maysa laeng a minuto. Uray no mapankami iti panganan, mangitugot ti tunggal maysa kadakami iti papel a nakaisuratan ti maysa a teksto.”

“DIMTENGEN TI ALDAW A PADPADAANAM”

Idi 1965, di ninamnama a nangyetnag ti gobierno a Soviet iti naisangsangayan a bilin a mawayawayaan amin a Saksi a naidestiero idiay Siberia manipud 1949 agingga iti 1951. Nupay kasta, saan a napalubosan ti kaaduan a kakabsat nga agsubli iti dati a lugarda. Dagidiay saan a mayat nga agtalinaed idiay Siberia inkeddengda ti umakar iti lugar nga addaan iti dakdakkel a panagkasapulan kadagiti manangaskasaba.

Kuna ni Magdalina Beloshitskaya: “Naidestierokami idiay Siberia iti agarup 15 a tawen. No panawen ti lam-ek, bumaba ti temperatura agingga iti -60 degrees Celsius, ket no kalgaw, nakaad-adu ti bingraw ken lamok a kumagat uray kadagiti bukel ti matami. Nadaeranmi amin dagita babaen ti tulong ni Jehova. Ngem anian a ragsakmi ta mabalinmin nga imula ti bukel ti kinapudno kadagiti nalam-ek a teritoria ti Siberia! Iti unos ti 15 a tawen, binulan nga adda pirmaanmi a deklarasion iti  opisina ti superbisor. Nailanad iti dayta a saanmi a gandaten ti agtalaw iti lugar a nakaidestieruanmi. No dadduma, umay umian ti superbisor iti balaymi. Nakasingsingpet kadakami kadagita a gundaway. Nakaad-adu ti saludsodna maipapan iti Biblia ken no ania ti kasapulan tapno maannurot dagiti sursuro dayta. Dinamagna no apay a pinilimi ti kastoy a wagas ti panagbiag idinto ta ammomi a maidadaneskami gapu iti daytoy. Naminsan, sinaludsodmi no adda posibilidadna a mawayawayaankami. Impakitana ti dakulapna sa dinamagna, ‘Adda kadi posibilidadna nga agtubo ti buok ditoy?’

“‘Awan,’ kinunak.

“‘Kasta met laeng no maipapan iti pannakawayawayayo,’ kinunana. Sa idi nakapampanunot, innayonna, ‘Malaksid no agtignay ti Diosyo wenno mangaramid iti milagro agpaay kadakayo.’

“Maysa nga aldaw iti kalgaw ti 1965, napanak iti estasion ti tren tapno agibuson iti surat. Nakitanak iti adayo ti superbisor ket impukkawna: ‘Magdalina, papanam a dika nagpakpakada?’

“‘Saanak pay a pumanaw,’ kinunak, ‘mapanak la agibuson iti surat.’ Kalpasanna inasitgannak sa kinunana: ‘Dimtengen ti aldaw a padpadaanam. Mawayawayaankan.’ Kinitanak a kas man la kunkunana, ‘Winayawayaannaka ti Dios!’ Diak makappapati iti dayta!

“Napalubosankami a mapan iti uray sadino a paset ti Soviet Union malaksid iti dati a pagnanaedanmi. Kas man la mangmangngegmi nga ibagbaga ni Jehova: ‘Agwaraskayo ket mangasabakayo. Itan ti tiempo, dikay agtaktak, agsisinakayon.’ No napalubosankami nga agsubli kadagiti lugar a nagtaudanmi, adu koma kadakami ti nagawid kadagiti ili a nagtaudanmi. Ngem gapu ta saankami a napalubosan, immakar ti tunggal pamilia iti baro a lugar. Inkeddeng ti pamiliami ti agnaed idiay Caucasus.”

Rinibu a Saksi ti nagwaras iti intero a Soviet Union. Iti komperensia ti estado iti dayta met laeng a tawen, sisisiddaaw nga insaludsod ti maysa nga opisial: “Apay a nakastrek  daytoy a sekta dagiti Saksi ni Jehova iti baro a siudadtayo a kaibangbangon pay laeng dagiti agkabannuag a boluntario? Kabbaro ken nagdalus ti siudadtayo sa giddato a nakastrek lattan ti sekta dagiti Saksi ni Jehova!” Saan nga ammo dagiti agtuturay no ania ti aramidenda kadagiti Saksi. Awan ti makalapped iti kari ti Dios a mapno ti daga “iti pannakaammo ken Jehova.”​—Isa. 11:9.

“ADDA ‘NASANTUAN A DANUMYO’”

Naipan dagiti Saksi kadagiti kampo a pagbaludan gapu iti panangaskasabada. Malagip ni Nikolai Kalibaba, a naibalud iti adu a tawen kadagiti kasta a kampo: “Uppatkami a naipan iti kampo a pagbaludan iti purok ti Vikhorevka, Irkutsk Oblast. Adda 70 a kakabsat a lallaki a nakabalud sadiay. Awan ti mainum a danum; ti kakaisuna a tubo ti danum ket naikonektar iti pagayusan ti narugit a danum, isu a saan a natalged nga inumen. Saan met a natalged a kanen ti taraon ngem tinulongannakami ni Jehova. Iti daytoy a kampo, dagiti laeng Saksi ti mayat nga agtrabaho. Nagagetkami a trabahador. Di nagbayag, napaliiw daytoy ti administrasion ti kampo ket imbaondakami nga agtrabaho iti dadduma a paset ti kampo. Makayawidkami iti tinimba a danum a mainum. Adu a balud ti immasideg kadakami ket kinunada: ‘Nadamagmi nga adda “nasantuan a danumyo.” Ikkandakami man uray kagudua a baso laeng.’ Siempre, inikkanmi ida iti danum.

“Adu met kadagiti balud ti naimbag ti panagpuspusoda. Agtatakaw ken kriminal idi ti dadduma kadakuada. Naammuanda ti kinapudno ket nagbalinda a Saksi ni Jehova. Adda met dagidiay kasla bumusbusor iti kinapudno ken sipapanayag a binusordakami. Ngem idi adda immay nanglektiur maibusor kadagiti Saksi ni Jehova, inkalintegandakami dagidiay a tattao ken kinunada a pammardaya kadagiti Saksi ti imbaga ti nanglektiur.”

“UMAYKAMI A NAGRUPO-GRUPO”

Kanayon a nagkiddaw dagiti kakabsat iti sirib manipud ken Jehova tapno mapanunotda no kasanoda nga usaren ti  kasasaadda a mangyadelantar kadagiti interes ti Pagarian. Intuloy ni Nikolai: “Nadamagmi a mabiiten a mayakarkami iti sabali a kampo idiay Mordvinia, nga asideg iti Moscow. Sakbay ti ipapanawmi, adda naisangsangayan a napasamak. Nasdaawkami ta adda dagiti immasideg nga opisial ken kapatas a mangbambantay kadagiti Saksi ni Jehova iti adu a tawen ket kinunada: ‘Pangngaasiyo ta kantaenyo dagiti kantayo ken ibagayo kadakami ti ad-adu pay maipapan iti patpatienyo. Umaykami a nagrupo-grupo iti 10 agingga iti 20 wenno mabalin nga ad-adu pay.’

“Gapu ta amkenda ti mabalin a mapasamak kadakami ken kadakuada, imbagada a mangorganisarda kadagiti parasiput a mangbantay iti lugar a pagsasarakanmi. Kinunami a gapu ta ad-adu ti kapadasanmi iti kasta a banag, mangdutokkami met iti bukodmi a parasiput. Kas met la iti ar-aramiden dagiti parasiputmi ti inaramid dagiti parasiputda: Nagplastar  dagiti soldado a medio nagiinnaddayo manipud iti puesto ti guardia agingga iti lugar a nagsasarakanmi. Mailadawam kadi iti panunotmo daytoy? Kankantaan ti grupo dagiti Saksi ti grupo dagiti opisial ken kapatas, kalpasanna, maysa a kabsat ti mangipalawag iti topiko a naibatay iti Biblia. Kasman la addakami iti Kingdom Hall dagiti Saksi ni Jehova! Kasta ti panangikonduktami iti sumagmamano a gimong a kaduami dagiti opisial ken kapatas. Nakitami no kasano nga inaywanannakami ni Jehova agraman dagitoy a napasnek a tattao.

“Adu a magasin ti intugotmi idi nayakarkami iti maysa a kampo idiay Mordvinia,” kuna ni Nikolai. “Adu a Saksi ti nakabalud sadiay. Dagiti kakabsat inikkandak iti maleta nga addaan iti nalimed a pagiseksekan a mabalin a pakaidulinan iti literatura. Sinimpami a naimbag ti panangikabilmi kadagiti literatura iti maleta tapno saan a madlaw dayta dagiti kapatas no agrekisada. Iti kampo idiay Mordvinia, rinekisadakami a naimbag. Maysa a kapatas ti nangala iti maletak sa kinunana: ‘Nagdagsen daytoyen! Adda siguro balitokna!’ Diak ninamnama nga ipaigidna ti maletak ken ti dadduma pay a banag sa rinekisana ti gargaret dagiti dadduma. Kalpasan ti panagrekisa, kinuna kaniak ti sabali pay a kapatas, ‘Alaem dagita gargaretmo ket inkan!’ Saan a narekisa ti maletak isu a naidanonko iti kuartel dagiti kabaruan a naespirituan a taraon a kasapulanmi unay.

“Saan la a dayta, namin-adu pay a nangikabilak kadagiti nasakar a tract iti botak. Gapu ta dakkel ti sakak, makalaon ti botak iti adu a panid ti papel. Inselselko dagita iti makin-uneg a suelas ti botak sa inikkak ti botak iti adu a grasa. Nagalis ken nakabangbangsit ti grasa isu nga ad-adaywan dagiti kapatas ti botak.”

“SISIIMENDAKAMI DAGITI KAPATAS, KET SISIIMEK MET IDA”

Intuloy ni Nikolai: “Dagiti kakabsat idiay kampo ti Mordvinia dinutokandak a mangimaton iti pannakapaadu ti kopia dagiti literatura a naibatay iti Biblia. Ti maysa kadagiti annongek ket mangsiim kadagiti kapatas tapno adda tiempo dagiti  agsaksakar kadagiti literatura a mangidulin kadagita. Sisiimendakami dagiti kapatas, ket sisiimek met ida. Determinado ti dadduma a kapatas a mangtiliw kadakami iti akto isu a masansan ken giddato a sumrekda lattan kadagiti kuartel. Dagidiay a kapatas ti karirigatan a mapakadaan. Adda met dagidiay umay maminsan iti kada aldaw. Naan-anus dagitoy ken saandakami a pinarparigat.

“Kabayatan dagitoy a tiempo a sakarenmi dagiti orihinal a literatura a nakadulin iti nalmeng a lugar. Ti sumagmamano kadagiti orihinal a kopia ket naidulin iti paglutuan. Adda pay ketdi ti naidulin iti paglutuan iti mismo nga opisina ti administrador ti kampo. Dagiti kakabsat a mangdaldalus iti opisinana nangaramidda iti nalimed a pagidulinan iti uneg ti paglutuan, ket sadiay nga inlemmengmi ti adu a nagpateg nga orihinal a kopia Ti Pagwanawanan. Uray no rekisaendakami a naimbag, kanayon a natalged dagiti orihinal a kopia idiay opisina ti administrador.”

Nagbalin a nasigo dagiti kakabsat iti panagilemmeng kadagiti literatura. Pagay-ayatda a pagidulinan ti pasamano. Nasursuro pay ketdi dagiti kakabsat ti agidulin kadagiti literatura iti balay ti toothpaste. Dua wenno tallo laeng a kakabsat ti makaammo no sadino ti nakaidulinan dagiti orihinal a kopia. No kasapulan, maysa kadakuada ti mangiruar kadagitoy, ket kalpasan a masakarna, isublina met laeng dagita iti nakaidulinanna. Iti kastoy a pamay-an, kanayon a natalged dagiti orihinal a kopia iti nakaidulinanda. Kaaduan kadagiti kakabsat ibilangda a pribilehio ti mangpataud kadagiti kopia dagiti literatura, nupay adda risgona a maipupokda iti naiputputong a selda iti 15 nga aldaw. Malagip ni Viktor Gutshmidt: “Sangapulo a tawen a naibaludak iti kampo. Ti tallo a tawen kadagita ket nabusbosko iti naiputputong a selda.”

DAGITI KASLA SAPUT A PAGWANAWANAN

Iti panagrikna dagiti kakabsat, kasla nakapatanor ti administrasion ti kampo iti naisangsangayan a sistema ti panagrekisa ken panagkompiskar kadagiti literatura a naibatay iti Biblia manipud kadagiti Saksi. Nakaan-anep iti daytoy  ti dadduma nga opisial. Insalaysay ni Ivan Klimko: “Naminsan iti Kampo 19 idiay Mordvinia, dagiti soldado nga adda asona inyadayoda dagiti kakabsat iti teritoria ti kampo sa rinekisada ida a naimbag. Pinaglabosda ti tunggal Saksi ken impaikkatda pay uray ti kabassitan nga abbong ti sakada. Ngem dagiti kakabsat impigketda iti dapanda ti sumagmamano a nasakar a panid isu a saan a nakita dagitoy. Nagaramidda pay kadagiti babassit a bokleta nga umanay laeng iti nagbabaetan dagiti ramayda. No ibaga dagiti guardia nga ingatoda dagiti imada, agtalinaed dagiti bokleta iti nagbabaetan dagiti ramayda ket nasalbar manen ti dadduma kadagita.”

Adda dagiti sabali pay a pamay-an ti panangiyalikaka kadagiti naespirituan a taraon. Kuna ni Aleksey Nepochatov: “Nakapatud ti dadduma a kakabsat iti naawagan iti kasla saput a surat ti ima. Napino ti pannakatahar ti lapis tapno tallo wenno uppat a linia ti maisurat iti tunggal nagbaetan dagiti uges iti kuaderno. Makalaon ti maysa a balay ti posporo iti lima wenno innem a kopia Ti Pagwanawanan a naisurat iti napino. Tapno makasurat ti parakopia iti kasta a kabassit ken kapino, masapul a nalawag ti panagkitana ken maanusanna nga aramiden dayta. No naiddepen amin a silaw ken nakaturogen ti amin, agkumot dagitoy a kakabsat sa mangrugidan nga agsakar. Ti kakaisuna a paggapuan ti lawag ket ti agkurkuridemdem a bombilia iti pagserkan dagiti kuartel. Madadael ti panagkita ti maysa no agtultuloy nga  aramidenna daytoy iti sumagmamano a bulan. No dadduma makadlaw ti guardia, ket no nasingpet, ‘Ala surat, surat​—kaanokayto a maturog?’ kunana laeng kadakami.”

Malagip ni Kabsat Klimko: “Naminsan, nakompiskar ti adu a literatura ken uray ti Bibliami. Naidulin amin dagita iti artipisial a saka ti maysa a kabsat. Puersado nga impaikkat dagiti guardia ti artipisial a sakana sa pinarparda dayta. Rinetratoda dagiti nagkaiwara a panid sa impablaakda dagita iti pagiwarnak ti kampo. Nupay kasta, adda nagimbagan daytoy ta adu manen ti nakapaneknek a bin-ig a narelihiosuan nga aktibidad ti ipampamaysa dagiti Saksi ni Jehova. Kalpasan dayta a pannakatakuat, ti aginlalaing nga administrador ti kampo kinunana kadagiti kakabsat, ‘Dayta ti Armagedonyo!’ Ngem iti kabigatanna, adda nangidanon kenkuana nga agtataripnong, agkakanta, ken agbasbasa latta dagiti Saksi ni Jehova kas iti gagangay.”

PANNAKISARITA ITI KANGATUAN NGA ABOGADO TI GOBIERNO

Idi arinunos ti 1961, ti kangatuan kadagiti abogado ti gobierno ti Russian Soviet Federative Socialist Republic ket napan iti kampo idiay Mordvinia tapno agsukimat. Bayat ti panagpagnapagnana iti kampo, simrek iti kuartel nga ayan dagiti Saksi. Impalubos ti abogado nga agsaludsod dagiti kakabsat. Malagip ni Viktor Gutshmidt ti insaludsodna: “‘Iti panagkunayo, ti kadi relihion dagiti Saksi ni Jehova ket pangta iti kagimongan ti Soviet?’

“‘Iti panagkunak, saan’ kinuna ti abogado. Ngem kabayatan ti saritaan, naigalis ti dilana a nangikuna, ‘Idi laeng 1959, nangilatang dagiti agtuturay iti Irkutsk Oblast iti lima a milion a ruble tapno maimbestigaran dagiti Saksi.’

“Kayatna a sawen nga ammon dagiti agtuturay ti maipapan kadakami, gapu ta ginastosda ti lima a milion a ruble manipud iti pondo ti Estado nga agpaay kadagiti pagbaludan tapno maamuanda a naan-anay ti maipapan kadagiti Saksi ni Jehova. Nagdakkel a kantidad dayta. Iti daydi a tiempo, ti lima ribu a ruble ket makagatangen iti napintas a lugan wenno balay.  Sigurado la ketdi a naammuan dagiti agtuturay iti Moscow a saan a napeggad a tattao dagiti Saksi ni Jehova.

“Intuloy a kinuna ti abogado, ‘No ibagami kadagiti umili ti Soviet nga aramidenda ti kaykayatda kadagiti Saksi, talipuposendakay la ketdi.’ Kayatna a sawen a kagura ti kagimongan ti Soviet dagiti Saksi. Nabatad kadagiti sinaona a riniwriw a tattato ti naimpluensiaanen iti ateistiko ken ideolohikal a propaganda.

“Insungbatmi met, ‘Makitayonto ti pudno a kasasaad no angayen dagiti Saksi dagiti kombension iti intero a Russia.’

“‘Mabalin a dumasig kadakayo ti kagudua a milion ngem dakaminto latta ti dasigan ti kaaduan,’ kinunana.

“Kasta ti nagnguduan ti pannakisaritami iti kangatuan nga abogado ti gobierno. Dandani pimmudno ti kinunana.  Ita, nasuroken a 700,000 ti tumabtabuno kadagiti gimong dagiti Saksi ni Jehova iti amin a teritoria dagiti pagilian ti dati a Soviet Union. Sadiay a mangmangngegan dagiti tattao ti nasin-aw a sasao ti kinapudno manipud iti Biblia, imbes a propaganda.”

“NANGARAMIDKAYO ITI PAGBAKASIONAN DAGITI SAKSI”

Intuloy ni Viktor: “Ti administrador ti kampo impakitana iti kangatuan nga abogado ti gobierno amin a masetas nga agsabong ken kaykayo nga immula dagiti Saksi kasta met dagiti pakete a naawat ken nakadulin iti kuartelda nga awan man la ti nangtakaw kadagita. Dina mailibak ti siddaawna a kimmita iti aglawlaw. Ngem naammuanmi idi agangay a daytoy nga abogado imbilinna iti administrador ti kampo a dadaelenda amin a masetas ken kaykayo. Kinunana iti administrador, ‘Nangaramidkayo iti pagbakasionan dagiti Saksi imbes a kampo a pagtrabahuan.’ Pinaritanna pay dagiti Saksi nga umawat kadagiti pakete ken impaiserrana ti bassit a tiendaan a paggatangan dagiti Saksi iti kanayonan a taraon.

“Anian a ragsak dagiti kakabsat ta saan nga impatungpal ti administrador amin a naibilin kenkuana. Kas pagarigan, napalubosan latta dagiti kakabsat a babbai nga agmula kadagiti masetas. Kabayatan ti otonio, dagiti kakabsat purosenda dagiti sabong, reppereppetenda iti nagpipintas sada ited dagita kadagiti empleado ti kampo ken kadagiti annakda. Nagsayaat a buyaen dagiti ubbing a sumabat kadagiti dadakkelda iti pagserkan ti kampo, alaenda dagiti sabongda sada nakaragragsak a tumaray a mapan iti eskuelaanda. Pagay-ayatda dagiti Saksi.”

Malagip ni Viktor: “Maysa nga aldaw idi rugrugi ti 1964, ti kapatas nga adda kabsatna nga agtartrabaho iti KGB imbagana kadakami a maor-organisar ti nasaknap a kampania ti Estado maibusor kadagiti Saksi ni Jehova. Ngem iti arinunos dayta a tawen, bigla a naikkat ni Nikita Khrushchev kas pangulo ti Estado, isu a bimmaaw ti pudot ti ibubusor.”

 DAGITI KANTA TI PAGARIAN ITI KAMPO A NAINGET TI PANNAKABANTAYNA

Idi dekada 1960, impalubos ti maysa a kampo a nainget ti pannakabantayna idiay Mordvinia nga umawat dagiti balud kadagiti pakete maminsan iti kada tawen, sa nagbalin dayta a maysa laengen a ‘naisangsangayan a gunggona.’ Kanayon ti panagrekisada. Sangapulo nga aldaw a maipupok iti naiputputong a selda ti asinoman a matiliwan nga addaan iti papel a nakaisuratan ti teksto iti Biblia. Malaksid iti dayta, basbassit ti maipapaay a taraon kadagiti balud iti daytoy a kampo no idilig kadagiti dadduma a kampo. Narigrigat pay ti trabaho iti kampo a nainget ti pannakabantayna ta nagkali dagiti Saksi kadagiti pungdol ti dadakkel a kayo. Kuna ni Aleksey Nepochatov: “Masansan a mariknami a kasla mauyosen amin a pigsami. Kaskasdi, nagtalinaedkami nga alerto ken saankami a simmuko. Ti maysa a pamay-an a pinangpabpabileg dagiti kakabsat iti bagbagida ket babaen ti panagkankantada iti kanta ti Pagarian. Nangbukelkami kadagiti grupo dagiti lallaki nga agkanta. Uray no awan ti boses ti babai, nakapimpintas latta ti panagkantada ta nagsayaat ti panagdadanggay ti nagduduma a tono ti bosesda. Saan laeng a dagiti Saksi ti naragsakan kadagita a kanta no di ket dagiti pay opisial, nga uray la kiniddawda kadagiti kakabsat nga agkantada bayat nga agtartrabahoda. Naminsan, bayat nga agpukpukankami kadagiti kayo, inasitgannakami ti panguluen dagiti soldado a mangbambantay kadagiti trabahador sa kinunana: ‘Agkantakayo kano iti sumagmamano a kanta. Kiddaw daytoy ti hepe a mismo!’

“Dayta nga opisial namin-adun a nangngegna dagiti kakabsat nga agkankanta kadagiti kanta ti Pagarian. Naintiempuan dayta a kiddaw ta dandani mauyosen amin a pigsami. Siraragsak nga indaydayawmi ni Jehova babaen ti panagkantami. Gagangayen a no agkantakami, dagiti assawa dagiti opisial nga agnanaed iti arubayan ti kampo mapanda iti berandada tapno dumngegda iti napaut. Kaay-ayoda ti liriko ti kanta numero 6, ‘Let the Earth Give Glory [Ti Daga Idaydayawna Koma ti Dios],’ iti daan a pagkantaan. Naglaon dayta kadagiti nabagas a sasao ken nagpintas ti ayugna.”

 DIMTENG ITI “SABALI A PAGILIAN”

Uray kadagiti di ninamnama a kasasaad, nabatad a makita dagiti tattao ti pudpudno a kinasiasino dagiti Saksi ni Jehova. Malagip ni Viktor Gutshmidt: “Naminsan, iti ngudo ti makalawas a trabaho bayat a nakatugawkami iti hardin, adda sumagmamano a nangina a de koriente nga alikamen a naitulod iti kampo a nakaibaludanmi. Saanmi a kapammatian ti drayber a nangitulod kadagita no di ket maysa a balud iti kampo nga ayanmi, ken ti napusgan a paragatang a kaduana ket naggapu iti sabali a kampo. Yantangay nakaserra ti bodega ken nakabakasion ti mangbambantay iti dayta, dagiti Saksi ti nakiddaw a mangawat ken mangidiskarga kadagiti alikamen.

“Indiskargami dagiti alikamen sa inkabilmi iti bodega nga asideg iti kuartel nga ayan dagiti kakabsat. Kasta unay ti danag ti napusgan a paragatang ta awan daytay mangbambantay iti bodega a mangkita iti pannakaitulod dagiti alikamen ken mangpirma iti resibo a pakakitaan a naitulodna dagitan. Ngem impasigurado kenkuana ti drayber: ‘Saanka a madanagan. Awan ti mangtakaw iti aniaman ditoy. Kaska la dimteng iti “sabali a pagilian.” Lipatem ti mapaspasamak iti ruar daytoy a kampo. Ditoy, mabalinmo nga ibati ti relom iti sadinoman, ket inton bigat addanto latta iti nangibatiam.’ Gapu ta kagudua a milion a ruble ti gatad dagiti alikamen, impapilit ti paragatang a saan a mabalin a basta pumanaw lattan a di mapirmaan ti resibo a pakakitaan a naitulodna dagitan.

“Di nagbayag, simmangpet dagiti lallaki manipud iti administrasion ti kampo, ket pinapanawda ti trak. Imbaga ti maysa kadakuada a ti paragatang ibatina ti resibo sa sublianannanto kabigatanna. Napilitan a pimmanaw ti paragatang. Kabigatanna, nagsubli ket nagpakada iti guardia a sumrek iti kampo tapno papirmaanna ti resibo, ngem ti guardia intedna kenkuana ti resibo a napirmaanen.

“Kalpasanna, imbaga kadakami ti guardia a ti paragatang ket saan a pimmanaw a dagus iti kampo. Tallopulo minuto a nakatakder ken mingminganna ti ruangan ken dagiti dokumento sa namin-adu a tinaliawna ti ruangan sakbay a pimmanaw.  Nalabit, ita pay laeng a nakapasar iti kastoy a naisangsangayan a kapadasan: naitulodna dagiti alikamen ken napirmaanen ti resibo uray no saan a siiimatang, ken awan ti naaramid a panagkusit. Ngem ti makapainteres unay ket napasamak daytoy iti kampo a pagtrabahuan a nainget ti pannakabantayna ken naibilang a ‘kriminal’ dagiti nakabalud iti dayta. Wen, aniaman a pammadakes ti maiturong kadagiti Saksi, no maipasangoda iti umarngi a kasasaad, silalawag a makita dagiti agpalpaliiw no siasino a talaga dagiti Saksi ni Jehova.”

“ITA MANGASKASABADA MANEN”

Idi 1960, sumagmamano nga aldaw kalpasan ti sangsangkamaysa a pannakaibalud dagiti kakabsat iti kampo idiay Mordvinia, nasurok a 100 a Saksi ti napili a mayakar iti Kampo 10, a naidumduma a pagbaludan iti kabangibang a purok ti Udarnyy. Daytoy a kampo ket “pangpadpadasan” a mangisuro iti ideolohia ti Komunismo kadagiti Saksi. Garitgaritan ti uniporme dagiti balud sadiay kas iti uniporme dagiti balud kadagiti kampo konsentrasion dagiti Nazi. Malaksid kadagiti dadduma pay a kita ti trabaho, masapul a kalien dagiti Saksi dagiti nagdadakkel a pungdol ti kayo iti kabakiran. Inaldaw a masapul a saan a bumaba iti 11-12 a pungdol ti kayo ti makali ti tunggal maysa. Ngem no dadduma, uray no agtitinnulongda nga agtrabaho iti agmalem, saan a kabaelan ti grupo dagiti kakabsat a kalien ti uray maysa laeng a nakadakdakkel a pungdol ti kayo nga oak. Masansan nga agkantada kadagiti kanta a mainaig iti Pagarian tapno maparegtada ti maysa ken maysa. No mangngeg ti administrador ti kampo nga agkankantada, ibugkawna no kua: “Saankayo a mangrabii ita dakayo a Saksi ta kitaek man no makapagkantakayo pay. Suruankayo nga agtrabaho!” Malagip ti maysa a kabsat a naibalud iti dayta a kampo: “Ngem sinaranaynakami ni Jehova. Naridamkami iti naespirituan iti laksid dagiti narigat a kasasaad. Kanayon a liwliwaenmi ti bagbagimi babaen ti panangpampanunotmi nga addakami iti dasig ni Jehova iti isyu maipapan iti kinasoberanona iti uniberso.”​—Prov. 27:11.

 Malaksid iti sumagmamano a “mannursuro” iti pagbaludan, adda mannursuro iti tunggal selda, nga opisial ti militar a saan a nababbaba ngem kapitan ti ranggona. Panggep dagitoy nga opisial ti mangipasagepsep iti sabali a sursuro kadagiti Saksi tapno paglikudanda ti pammatida. Mawayawayaan ti siasinoman a tumulok kadakuada, kayatna a sawen, dagidiay mangtallikud iti pammatida. Binulan a mangisurat dagiti mannursuro iti report maipapan iti kababalin ti tunggal Saksi sa pirmaan dayta ti sumagmamano nga empleado iti pagbaludan. Ngem ti kanayon nga isuratda maipapan iti tunggal Saksi ket, “Saan a nagbalbaliw; natibker latta ti pammatina.” Kinuna ni Ivan Klimko: “Iti sangapulo a tawen a pannakaibaludko, innem a tawen ti binusbosko iti dayta a pagbaludan ken maysaak kadagiti kakabsat a naibilang kas ‘napeklan a kriminal.’ Kas iti imbaga kadakami dagiti opisial, inggagara dagiti agtuturay a pagbalinen a narigat unay ti kasasaad dagiti Saksi tapno mapaliiwda ti kababalinmi.”

Naminsan, ni Iov Andronic a lima a tawen a naibalud iti dayta a kampo, sinaludsodna iti komandante iti kampo, “Kasano kabayag nga agyankami iti daytoy a pagbaludan?” Ti komandante intudona ti kabakiran ken kinunana, “Agingga a maitabonkayo amin sadiay.” Insalaysay ni Ion: “Insinadakami kadagiti dadduma a balud tapno saankami a makakasaba. Nainget ti pannakabantaymi. Uray no adda maysa kadakami a masapul a mapan iti sabali a lugar iti kampo, kanayon a kaduaen ti maysa a kapatas. Kalpasan ti sumagmamano a tawen, idi nayakarkamin iti kampo a saan unay a nainget ti pannakabantayna, adda sumagmamano a balud a saan a Saksi a nangibaga iti administrasion ti kampo: ‘Nangabak dagiti Saksi ni Jehova. Imputputongyo ida, ngem ita mangaskasabada manen.’”

TI OPISIAL NABIGBIGNA TI BIBLIANA

Nakarigrigat ti mangiserrek kadagiti literatura iti Kampo 10, nangnangruna ti Biblia. Iti imatang dagiti kakabsat, kasla imposible a maaddaanda iti Biblia idiay pagbaludan. Kinuna ti maysa a kabsat a lalaki a sumagmamano a tawen a naipupok  iti daytoy a pagbaludan: “Awan ti imposible ken Jehova. Dinengngeg ti Dios dagiti ararawmi. Inkararagmi a maaddaankami koma iti uray maysa laeng a Biblia para iti 100 a Saksi iti daytoy a pagbaludan, ngem naaddaankami iti dua!” (Mat. 19:26) Kasano a napasamak daytoy?

Adda koronel a naibaon iti kampo a mangisuro kadagiti balud. Ngem kasano a ti maysa a tao nga awan a pulos ti ammona iti Biblia “masursuruanna” dagiti Saksi? Uray kasano, nakagun-od iti Biblia a nagsisinan dagiti binulongna, ket sakbay a nagbakasion, kiniddawna iti maysa a nataenganen a balud a Baptist a daitenna dayta ken baliwanna ti akkubna kalpasan ti panangbilinna kadagiti kapatas a saanda a komkompiskaren ti Biblia. Ti Baptist impasindayagna kadagiti Saksi nga adda naawatna a Biblia ket immanamong nga ipabulodna kadakuada tapno masukimatda. Idi naiggaman dagiti kakabsat dayta a napateg a gameng, dagus a pinagsisinada dagiti nagsaipanna ken inwarasda dagiti binulong dayta kadagiti amin a balud a Saksi tapno kopiaenda. Iti simmaganad a sumagmamano nga aldaw, okupado dagiti amin a Saksi iti seldada a mangkopkopia kadagiti binulong ti Biblia. Dua a kopia ti inaramidda iti tunggal panid. Malagip ti maysa kadagiti kakabsat: “Idi napagtitipon dagiti amin a panid, nagbalinen a tallo a kopia ti Biblia! Naited iti koronel ti naurnosen a Bibliana, ken naaddaankami met iti dua a kopia ti Biblia. Inusarmi a pagbasaan daydiay maysa a kopia ken indulinmi daydiay maikadua kadagiti sumagmamano a tubo a nakaiselselan dagiti kable ti koriente a nangato ti boltahena. Adda inaramidmi a naisangsangayan a pagilemmengan kadagitoy a tubo. Yantangay maamak dagiti kapatas nga umasideg kadagitoy, awan kadakuada ti nagsukimat sadiay. Nagserbi kas mapagtalkan a guardia iti librariami ti nangato ti boltahena a koriente .”

Nupay kasta, kabayatan ti maysa a panagrekisa, adda nakita ti koronel a maysa a panid ti nakopia a binulong ti Biblia. Idi naamirisna no ania ti napasamak, kasta unay ti pannakaupayna ket kinunana, ‘Paset daytoy ti Biblia nga intugotko a mismo iti daytoy a kampo!”

 PANANGRAMBAK ITI MEMORIAL

Tinawen nga ikagkagumaan dagiti kakabsat a rambakan ti Memorial kadagiti kampo. Iti amin a tawen a kaaddada iti maysa a kampo idiay Mordvinia, awan ti uray maysa kadagiti kakabsat ti limmangan iti daytoy nga okasion. Siempre, inkagumaan ti administrasion ti kampo a lapdan ti pannakaangay dayta. Ammoda ti petsa ti Memorial, ket gagangay a no dumteng dayta nga aldaw, pagsaganaenda amin a guardia iti kampo nga agsiput a naimbag. Ngem no rabiin, mabannogen ti kaaduan kadagiti guardia a mangsipsiput a naimbag kadagiti kakabsat yantangay awan kadakuada ti makaammo no sadino ti pakaangayan ken no ania ti eksakto nga oras ti pannakaangay ti Memorial.

Kanayon nga ikagkagumaan dagiti kakabsat ti maaddaan iti arak ken iti di nalebaduraan a tinapay. Naminsan, iti mismo nga aldaw ti Memorial, ti grupo dagiti guardia a mangsipsiput a naimbag kadagiti balud nakitada ti tinapay ken arak iti uuyosan ket kinompiskarda dagita. Kalpasan ti sumagmamano nga oras, dayta a grupo ket nasuktan iti sabali manen a grupo dagiti guardia. Ti kabsat a nangdalus iti opisina ti komandante ti grupo dagiti guardia naalana ti tinapay ken arak sa sililimed nga intedna dagita kadagiti kakabsat. Iti dayta a rabii, kabayatan ti batang ti maikatlo a grupo dagiti parasiput a guardia, adda tinapay ken arak nga inusar dagiti kakabsat a nangrambak iti Memorial. Kasapulan unay ti tinapay ken arak gapu ta adda maysa a kabsat a makiraman kadagiti emblema.

PANANGRAMBAK ITI MEMORIAL ITI KAMPO A PARA KADAGITI BABBAI

Dagiti dadduma a kampo ket addaan iti umarngi a parikut. Malagip ni Valentina Garnovskaya no kasano karigat ti mangangay iti Memorial iti maysa a kampo idiay Kemerovo a para kadagiti babbai. Kinunana: “Agarup 180 a kakabsat a babbai ti nakabalud iti daytoy a kampo. Naparitankami nga agtataripnong. Namindua laeng a narambakanmi ti Memorial iti unos ti sangapulo a tawen. Naminsan, nagnunumuanmi a rambakan ti Memorial iti maysa kadagiti opisina a naituding a dalusak.  Iti las-ud ti sumagmamano nga oras, sililimed ken in-inut a simrek ken naguummong dagiti kakabsat sadiay sakbay a nangrugi ti Memorial. Agarup 80 a kakabsat ti nakatabuno. Imparabawmi iti lamisaan ti di nalebaduraan a tinapay ken ti nalabaga nga arak.

“Inkeddengmi nga irugi ti okasion uray no saankamin nga agkanta. Adda maysa a kabsat a nangipaay iti panglukat a kararag, ket nairugi ti okasion iti nadayaw ken naragsak a wagas. Ngem bigla a nakangngegkami iti arimbangaw ket ammomi lattan a dakami ti birbiroken dagiti kapatas. Nupay nangato ti tawa, giddato a nakitami a simmirip ti komandante ti grupo dagiti guardia bayat a bumanagbag ti pannakatuktok ti ridaw ken adda nangibaga a luktanmi dayta. Agdardaras a simrek dagiti kapatas ket ginuyodda ti kabsat a mangipapaay iti palawag sa impanda iti naiputputong a selda. Adda sabali a kabsat a situtured a nangituloy iti palawag, ngem uray isu ket ginuyodda met nga impanaw. Nupay kasta, adda latta kabsat a nangituloy iti palawag. Gapu iti dayta, impandakami amin iti sabali a siled ket binutbutengdakami nga ipupokdakami amin iti naiputputong a selda. Sadiay nga inngudomi ti panangrambakmi iti Memorial babaen ti maysa a kanta ken pangserra a kararag.

“Idi nagsublikamin iti kuartel, kastoy ti impasungad dagiti dadduma a balud, ‘Idi nagpukawkayo lattan a kasla asuk, impagarupmi no dimtengen ti Armageddon ket ti Dios innalanakayon idiay langit ken imbatinakami tapno madadael!’ Nupay sumagmamano a tawenen a kaduami dagitoy a balud, inyaleng-alengda ti kinapudno. Ngem kalpasan dayta, nangipangagen ti dadduma kadakuada.”

“NAGTITIPKELKAMI”

Iti maysa a kampo idiay Vorkuta, adu a Saksi ti taga-Ukraine, Moldova, dagiti pagilian nga adda iti deppaar ti Baltic Sea, ken dadduma pay a republika ti Soviet Union. Malagip ni Ivan Klimko: “Panawen idi ti lam-ek idi 1948. Nupay awanankami iti literatura a naibatay iti Biblia, insuratmi kadagiti babassit a papel ti aniaman a malagipmi manipud kadagiti daanen a magasin sa inlemmengmi dagita tapno saan a makita  dagiti kapatas. Ngem ammoda nga addaankami kadagiti kasta a papel ket adda dagiti maisagsagana a napaut ken nainget a panagrekisa. Kabayatan ti nakalamlamiis a panawen ti lam-ek, naipankami iti ruar ket pinagliliniadakami sadiay. Lima a tao ti mangbukel iti tunggal linia. Masansan nga ulit-ulitendakami a bilangen. Kas man la namnamaenda a kaykayatmi nga isuko dagidiay a papel ngem ti agtakder iti ruar a makailado ti lamiisna. Bayat ti maulit-ulit a panangbilangda kadakami, agtitipkelkami ken pagsasaritaanmi ti maysa a topiko iti Biblia. Kanayon a napno ti isipmi kadagiti naespirituan a banag. Tinulongannakami ni Jehova nga agtalinaed a matalek kenkuana. Idi agangay, adda pay ketdi Biblia a naiserrek dagiti kakabsat iti kampo. Biningaybingaymi dayta iti sumagmamano a paset tapno saan a makompiskar ti intero a Biblia kabayatan ti pannakarekisami.

“Adda sumagmamano kadagiti guardia a mamati a saan a rumbeng a maibalud dagiti Saksi ni Jehova. Dagitoy a nasingpet a tattao tinulongandakami iti aniaman a pamay-an agingga a kabaelanda. No adda maysa kadakami a makaawat iti pakete, dadduma kadakuada ti agpammarang nga awan ti nakitada. Gagangay nga adda maysa wenno dua a panid Ti Pagwanawanan a nailemmeng iti tunggal pakete. Dagitoy a panid a sumagmamano a gramo laeng ti kadagsenna ket napatpateg ngem ti sumagmamano a kilo a taraon. Iti tunggal kampo, kanayon a mapapaidaman dagiti Saksi iti material a taraon ken iti dadduma pay a kasapulanda, ngem aglaplapusanankami iti naespirituan.”​—Isa. 65:13, 14.

“BINGAYBINGAYENNA ITI LIMAPULO!”

Dagiti kakabsat a lallaki linawas nga inyadalanda iti Biblia dagidiay naginteres iti kinapudno. Ti sumagmamano a balud​—uray dagidiay saan nga interesado iti Biblia​—naammuanda a maikonkondukta dagiti panangyadal iti Biblia iti uneg ti kuartel no lumbesen ti 7:00 ti rabii, ket ikagumaanda ti agtalinaed nga awan ti arimekmekna. Malagip ni Iov Andronic: “Nabatad nga ay-aywanannakami ni Jehova ken iyad-adelantarna ti trabahona. Maysa pay, inkagumaanmi nga imparangarang ti  Nakristianuan nga ayat iti maysa ken maysa babaen ti panangyaplikarmi kadagiti prinsipio ti Biblia. Kas pagarigan, nagririnnanudanmi dagiti naawatmi a naipakete a taraon, banag a saan a gagangay a maar-aramid kadagiti kampo.

“Iti maysa a kampo, ni Mykola Pyatokha ti paraiwaras iti taraon kadagiti kakabsat. Kinuna naminsan ti maysa nga opisial ti KGB, ‘No ikkam ni Mykola iti maysa a kendi, bingaybingayenna dayta iti limapulo!’ Kasta ti kababalin dagiti kakabsat. Pagririnnanudanmi ti amin a maawatmi iti kampo, material man wenno naespirituan a taraon dayta. Nakatulong dayta kadakami ken nakaipaay iti nagsayaat a pammaneknek nga isu ti nakaallukoy kadagiti napasnek ti panagpuspusoda a tattao.”​—Mat. 28:19, 20; Juan 13:34, 35.

KANAYONAN A SUELDO GAPU ITI NASAYAAT A KABABALIN

Agingga iti 30 porsiento ti ngimmatuan ti sueldo dagiti empleado a direkta a nagtrabaho iti maysa a kampo a nakaibaludan dagiti Saksi ni Jehova. Apay? Inlawlawag ni Viktor Gutshmidt: “Ti dati a kahera iti kampo ti nangibaga kaniak iti maipapan iti daytoy. Kinunana a kadagiti kampo nga adu ti nakabalud a Saksi, nabagaan dagiti empleado iti kampo a liklikanda ti alisto nga agpungtot wenno agsao iti dakes ken masapul a kanayon a nataktika ken nadayawda. Ngumato ti sueldoda no nasayaat ti kababalinda. Inrantada nga inaramid dayta tapno ipakitada iti isuamin a saan laeng a dagiti Saksi ni Jehova ti mapagwadan ti kababalinna isu a saanda a naiduma kadagiti sabsabali. Gapuna, natangdanan dagiti empleado gapu iti nasayaat a kababalinda. Nakaad-adu ti empleado iti kampo. Agarup 100 ti bilangda. Adda doktor ken nars, trabahador, accountant, ken kapatas. Kayat amin dagitoy a ngumato ti sueldoda.

“Maysa nga aldaw, nangngeg ti kabsat a lalaki nga agtartrabaho iti ruar ti kampo nga agsasao iti dakes ti lider ti maysa a brigada. Kabigatanna, iti uneg ti kampo, isu ket inasitgan ti kabsat sa kinunana: ‘Addan sa ketdi namagpungtot unay kenka idiay puesto ti guardia ta kasta unay ti panagsasaom  iti dakes!’ Inaklon ti lalaki: ‘Awan, kasla bumtak ngaminen ti barukongko isu a rimmuarak iti kampo tapno ibulosko ti kaririknak.’ Talaga a marigatan dagiti tattao nga agtignay iti wagas nga umasping kadagiti Saksi ni Jehova.”

PANANGASABA ITI LIKUD TI SARMING

Dagiti kakabsat ginundawayanda dagiti oportunidad a mangasaba kadagiti sabsabali, ket no dadduma sibabaknang a masupapakan dagiti panagreggetda. Malagip ni Nikolai Gutsulyak: “Masansan a gumatangkami iti taraon iti bassit a pagtagilakuan idiay kampo. No batangko ti gumatang iti taraon, ikagumaak ti mangiranud iti sumagmamano a topiko maipapan iti Biblia. Kanayon a dumngeg a naimbag ti babai a paralako ket naminsan, kiniddawna nga ibasaak iti aniaman. Kalpasan ti tallo nga aldaw, adda opisial a nangayab kaniak idiay ruangan. Imbagana kaniak ken iti sabali pay a Saksi nga agikabilkami iti sarming ti tawa iti balay ti komandante.

“Siak ken ti kabsat a kaduak ket kinuyog ti tallo a soldado a napan iti siudad. Idi nadanonmi ti balay, ti babai a paralako  iti taraon ti nangilukat iti ridaw. Isu gayam ti asawa ti komandante! Maysa a soldado ti nagtakder iti uneg ken dua ti nagtakder iti kalsada a kabatog ti tawa. Bayat ti panangipasangona kadakami iti tsa, kiniddaw ti babai nga ibagami kenkuana ti ad-adu pay maipapan iti Biblia. Iti dayta nga aldaw, nagikabilkami iti sarming iti tawana ken nakasabaanmi a naan-anay. Kalpasan ti saritaanmi, kinunana: ‘Dikay agbuteng kaniak. Dagiti dadakkelko ket kas met la kadakayo a managbuteng iti Dios.’ Gapu ta kasta unay ti gura ni lakayna kadagiti Saksi, inlimlimedna ti panagbasana kadagiti literaturatayo.”

“AGSUBLIKAYO ITI PANGGEDANYO”

Ti sumagmamano nga opisial nga addaan iti autoridad ket positibo ti panangmatmatda kadagiti Saksi ken inkaluyada ida. Idi dekada 1970 idiay Bratsk, Irkutsk Oblast, ti opisina ti partido Komunista iti paktoria a pagprosesuan iti troso inkeddengna nga ikkaten amin nga empleadona a Saksi ni Jehova. Naibaga kadagiti kakabsat: “Gapu ta diyo kayat ti gobierno a Soviet, saannakayo met nga aywanan. Yantangay ni Jehova ti kayatyo, ni ngarud Jehova ti mangaywan kadakayo.” Inkeddeng dagiti nasesante a kakabsat a ti kasayaatan nga aramidenda ket ti sipapanayag a panangasaba isu a namalaybalayda. Naminsan, adda babai a nakasabaanda iti ridaw. Inyam-ammo dagiti kakabsat ti bagbagida sa inlawlawagda iti apagbiit ti panggep ti ibibisitada. Adda lalaki iti kosina a nagkuna: “Siasino dagita kasarsaritam? Pastrekem ida.” Idi nakastrek dagiti kakabsat, insaludsod ti lalaki: “Apay nga awankayo idiay pagtrabahuan? Oras ti panagtrabaho ita.” Inlawlawag dagiti kakabsat no apay a saandan nga agtartrabaho.

Naammuan dagiti kakabsat a ti lalaki ket abogado gayam ti gobierno a nagawid tapno mangaldaw. Makapungpungtot nga immawag iti paktoria tapno damagenna no pudno a ti opisina ti partido Komunista iti paktoria sinesantena amin a Saksi ni Jehova. Idi napasingkedanna dayta, intuloy ti abogado: “Ania ti gapuna? Diyo kadi ammo a sinalungasingyo ti linteg? Awan ti karbenganyo a mangaramid iti kasta! Ibilinko  kadakayo a pagsublienyo dagiti amin a Saksi iti trabahoda ken bayadanyo ti tallo a bulan a saanda a panagtrabaho gapu iti inaramidyo.” Ti abogado imbabana ti telepono sa kinunana kadagiti kakabsat, “Inton bigat, agsublikayo iti panggedanyo ket itultuloyyo ti agtrabaho sadiay.”

“IDI PAY 1947 NGA AGILEMLEMMENGAK KADAGITI LITERATURA”

Idi dekada 1970, nasigon dagiti kakabsat a mangaramid, mangiwaras, ken mangilemmeng kadagiti literatura. Ngem no dadduma, adda dagiti tumaud a kasasaad nga agkasapulan iti kinaalibtak. Malagip ni Grigory Sivulsky: “Naminsan idi 1976, narekisa ti balaymi. Iti rabii sakbay dayta, inkabilko kadagiti uuyosan ti sumagmamano a report iti serbisio iti tay-ak ken ti adres dagiti kakabsat. Kabayatan ti panagrekisa, kunam la no sigurado ti KGB, nga ammoda ti eksakto a pagbirokanda ken no ania ti birbirokenda. Kinuna ti maysa kadagiti pannakabagi ti KGB: ‘Ikkannak iti plais ken distorniliador ta kitaenmi ti uneg daytoy a sopa.’ Nagkararag sa simmungbatak a sikakalma:

“‘No koma di ninamnama ti panangrekisayo iti pagtaenganmi kas iti panangrekisayo iti pagtaengan ti dadduma a Saksi, mabalin nga adda masarakanyo ditoy. Ngem naladaw met ti iyuumayyo. Awanen ti masarakanyo nga aniaman.’

“‘Ania koma ti masarakanmi?’ insaludsod ti pannakabagi ti KGB.

“‘Dagiti magasin a Pagwanawanan ken Agriingkayo! Ngem awan ita ti masarakanyo nga aniaman.’

“Intedko kadakuada ti plais ken distorniliador sa kinunak, ‘Tarimaanenyo met laeng ti sopa kalpasan a marekisayo dayta.’

“Nagsarimadengda. Gapu ta madlawko ti panagduaduada, inasitgak ti agkabannuag a lalaki a kaduada sa kinunak: ‘Siguro agtallo a tawenen nga agsapsapulkayo iti literatura dagiti Saksi ni Jehova. Ngem idi pay 1947 nga agilemlemmengak kadagiti literatura. Saan a kasapulan a sayangenyo ti panawenyo ditoy ta inlemmengko dagiti literatura iti natalged a lugar.’

 “Nasdaawak ta pimmanawda. Dagiti report ken adres dagiti kakabsat ket nakalaklaka la koma a mabirokan ken maala ti siasinoman kadakuada.”

PERESTROIKA​—TIEMPO TI PANAGBALBALIW

Ti naideklara a perestroika (panagbalbaliw ti kasasaad ti politika ken kagimongan) idi 1985 dina naited a dagus dagiti ninamnama a resulta. Iti dadduma a rehion, masensentensiaan ken maibalbalud pay laeng dagiti Saksi. Nupay kasta, idi 1988, ti sanga nga opisina idiay Alemania sinuratanna ti sangalubongan a hedkuarter: “Idi rugrugi ti tawen serbisio, adda dagiti pamalatpatan a situtulok dagiti agtuturay iti USSR a mangted iti kanayonan a wayawaya kadagiti kakabsat no maipapan kadagiti panaggigimong ken nalabit kadagiti literatura no la ket ta mairehistro dagiti kongregasion kadagiti lokal nga agtuturay. Naselebraranda ti Memorial iti adu a lugar nga awan ti nangsingsinga kadakuada. Iti panagriknada, nagbalbaliwen ti kababalin dagiti agtuturay kadakuada.”

Idi agangay, dagiti nadutokan a kakabsat intedda iti sanga nga opisina ti Alemania ti adres dagiti kakabsat a situtulok a mangawat kadagiti pakete ti naespirituan a taraon sa itedda dagita kadagiti panglakayen. Dagiti panglakayen siguraduenda a mabenepisiaran iti naespirituan ti tunggal maysa. Idi Pebrero 1990, addan ti agarup 1,600 a personal nga adres dagiti kakabsat a pakaipatpatulodan dagiti naespirituan a taraon maminsan iti kada bulan.

Idi 1989, adda sumagmamano a ribu a Saksi manipud idiay Soviet Union a nakatabuno iti espesial a kombension idiay Poland. Malagip ni Yevdokia, maysa a Saksi manipud iti siudad ti Naberezhnye Chelny: “Sipapasnek nga inkararagmi ken Jehova a matabunuanmi koma ti damo nga agpaypayso a kombensionmi. Idi nadamag ti direktor iti pagtartrabahuak a kayatko ti mapan iti sabali a pagilian, kinunana: ‘Ania! Saanka kadi nga agbuybuya iti telebision? Nakaserra ti beddeng ken awan ti mapalubosan a bumallasiw iti dayta!’

“Napnuan kompiansa a simmungbatak, ‘Maluktanto ti beddeng.’ Kasta a talaga ti napasamak. Bayat ti panagsukimat ti  aduana idiay Brest, dagiti laeng Saksi ni Jehova ti napalubosan a bumallasiw iti beddeng. Saankami pay ketdi a narekisa, ken nadayaw ti pannakatratomi amin. Adda maysa a saan a Saksi a nagpammarang a delegado iti kombension ken nakikuyog kadakami a bimmalasiw iti beddeng. Nupay kasta, dagus a naduktalan dagiti opisial ti aduana ket imbaludda. Kasanoda a naduktalan? Nakaragragsak ti rupa dagiti amin a delegado iti kombension ken babassit laeng dagiti bag nga iggemda.”

NABARA A PANNAKAPASANGBAY IDIAY MOSCOW

Idi 1949, dagiti Saksi ni Jehova ket nagaplikar idiay Moscow para iti pannakairehistro ti aktibidadda. Iti dayta a tiempo, saan a maawat ti konsiensia dagiti kakabsat a tungpalen dagiti kidkiddawen ti gobierno ni Stalin. Ngem 40 a tawen kalpasan dayta, idi Pebrero 26, 1990, ti tserman ti Committee of Religious Affairs idiay Moscow pinasangbayna ti delegasion dagiti Saksi ni Jehova. Timmabuno met iti miting ti dua a bise tserman ken ti tallo pay a miembro ti komite. Ti grupo dagiti Saksi ni Jehova ket buklen ti 15 a tattao: ti 11 a kakabsat manipud idiay Russia ken iti dadduma pay a republika ti Soviet Union, da Milton Henschel ken Theodore Jaracz manipud iti Brooklyn, kasta met da Willi Pohl ken Nikita Karlström manipud iti sanga nga opisina ti Alemania.

Ti tserman linuktanna ti miting babaen kadagitoy a sasao: “Maragsakankami unay a makisarita kadagiti Saksi ni Jehova. Adun ti nadamdamagko maipapan kadakayo ngem daytoy ti damo a pannakisaritak kadakayo. Nawayakayo a makisarita kadakami mayannurot iti linteg ti glasnost (nawaya a panangyebkas iti karirikna).” Imbaga dagiti kakabsat ti tarigagayda nga agaplikar para iti pannakairehistro ti aktibidad dagiti Saksi ni Jehova idiay Soviet Union. Intuloy ti tserman: “Maragsakanak a makangngeg iti dayta, ken maitutop metten ti tiempo. Ti kasasaad ti Russia ita ket umasping iti umad-adanin a primabera. Panawenen ti panagbalbaliw ken irarang-ay.”

Idi kiniddaw ti tserman nga iyam-ammo dagiti kakabsat ti bagbagida, nabatad a masarakan dagiti Saksi ni Jehova iti amin a deppaar ti pagilian manipud iti Kaliningrad agingga  iti Adayo a Daya. Kinuna ti maysa a manangaywan iti sirkito: “Siak ti pannakabagi ti uppat a kongregasion idiay Irkutsk Oblast. Ngem as-asikasuek pay dagiti kongregasion iti Adayo a Daya, iti Khabarovsk ken iti Krasnoyarsk, agraman dagiti probinsia ti Novosibirsk ken Omsk.” Masmasdaaw a kinuna ti tserman, “Nakalawlawa ti teritoriam; nalawlawa nga amang ngem iti adu a nasion!”

 Kinuna ti maysa kadagiti bise tserman: “Nasken nga adalenmi a naimbag dagiti patpatienyo, yantangay saanmi a maawatan ti dadduma kadagita. Kas pagarigan, nailanad iti maysa kadagiti libroyo a ti Dios dalusannanto ti daga ken ikkatennanto dagiti amin a gobierno iti agdama. Saanmi a matarusan daytoy.” Simmungbat ni Kabsat Pohl: “Saan a makiramraman dagiti Saksi ni Jehova iti aniaman a kita ti kinaranggas. No kasta ti nailanad iti libro, tuktukoyenna dagiti espesipiko a padto iti Biblia. Ikaskasaba dagiti Saksi ni Jehova ti maipapan iti Pagarian ti Dios ken biag nga agnanayon iti paraiso a daga.”

“Awan dakesna dayta,” kinuna ti bise tserman.

Iti ngudo ti saritaan, kinuna ti tserman: “Maragsakankami unay a nakisarita kadakayo. Masapul a mairehistron ti relihionyo iti kabiitan a panawen.”

Idi Marso 1991, nagbalinen a legal ti aktibidad dagiti Saksi ni Jehova idiay Russia. Iti dayta a tiempo, nasurok a 150 milion ti populasion ti Russia ken agdagup iti 15,987 ti bilang dagiti agibumbunannag iti Pagarian. Ita, ad-adu pay a pannursuro manipud ken Jehova ti kasapulan dagiti kakabsat idiay Russia.​—Mat. 24:45; 28:19, 20.

“SAAN A MAILADAWAN TI RAGSAK KEN WAYAWAYA A NAPADASANMI!”

Gapu ta asideg ti Finland iti Russia, kiniddaw ti Bagi a Manarawidwid iti sanga nga opisina ti Finland a tumulong a mangorganisar iti internasional a kombension idiay St. Petersburg, Russia, a naangay idi Hunio 26-28, 1992. Ania ti rikna dagiti kakabsat ita ta nawayadan a makikombension kalpasan ti nasurok a 50 a tawen a pannakaiparit ti aktibidadda? Malagip ti maysa a kabsat: “Rinibukami nga adda iti estadium. Di agpabatubat ti panagarubos dagiti luami. Saan a mailadawan ti ragsak ken wayawaya a napadasanmi! Pulos a dimi pay ketdi impagpagarup a mapadasanmi ti kastoy a wayawaya iti daytoy a sistema ti bambanag. Ngem ni Jehova pinagbalinna a posible daytoy. Sinublianmi ti tugot ti napalabas idi limakami a nakaidda iti naiputputong a selda iti pagbaludan a napalikmutan iti nangato nga alad. Agsisinnublat ti uppat kadakami nga agtitipkel tapno maimengan daydiay maikalima. Ti estadium ket napalikmutan met iti nangato nga alad. Ngem kayatmi ti agtalinaed ditoy aginggat’ mabalin. Di mailadawan ti ragsakmi.

“Kabayatan ti kombension, saan a naatianan iti lua dagiti matami. Lulua ti ragsak gapu iti pannakakitami iti kasta a milagro. Nupay nasuroken a 70 ti tawenmi, nakaparparagsitkami  a naglawlaw iti estadium tapno makiam-ammo ken makisarita kadagiti nagduduma a tattao. Limapulo a tawen nga inur-uraymi ti kastoy a wayawaya. Idi damo, impalubos ni Jehova a maidestierokami idiay Siberia sa nagtungpalkami kadagiti pagbaludan ken kampo. Ngem ita addakamin iti estadium! Nabilbileg ni Jehova ngem ti asinoman. Nakatakderkami a mangmatmatmat iti maysa ken maysa bayat nga agan-anug-ogkami. Kasla saankami a mamati a talaga a mapaspasamak daytoy. Inaribungbongandakami ti dadduma nga agkabannuag a kakabsat ket insaludsodda: ‘Apay? Adda kadi nangdangran kadakayo?’ Ngem saankami a makauni gapu iti panagsasaibbekmi. Nupay kasta, simmungbat ti maysa kadakami bayat nga agsangsangit, ‘Agsangsangitkami gapu iti rag-o!’ Inestoriami kadakuada no kasano a nakapagserbikami ken Jehova iti adu a tawtawen iti sidong ti pannakaiparit. Ket ita kasla saankami a mamati ta nakaal-alisto ti panangbalbaliw ni Jehova kadagiti bambanag.”

Kalpasan dayta a nakallalagip a kombension, nakiddaw ti sanga nga opisina ti Finland a mangibaon iti 15 nga special pioneer idiay Russia. Idi Hulio 1, 1992, da Hannu ken Eija Tanninen, a naregta nga agassawa manipud Finland, simmangpetda idiay St. Petersburg a nakaidestinuanda. Idi damo, ti kadakkelan a karit para kadakuada ket ti panagsursuro iti Ruso. Kalpasan ti immuna a leksionda iti Ruso, napanda nangasaba ken nangitukon iti panangyadal iti Biblia kadagiti tattao. Malagip ni Hannu: “Idi rugrugi ti dekada 1990, dandani amin iti siudad ket mayat nga agadal iti Biblia. Bayat ti panangasabami iti lansangan, situtulok dagiti tattao a nangited kadakami iti adresda. Kayatda amin ti mangala kadagiti literatura. Kadagiti lansangan, no adda ikkam iti magasin wenno tract, ti sangapulo a makakita iti dayta umasidegda met tapno dumawat kadagiti literatura. Dagiti tattao saanda laeng nga immawat iti literatura no di ket binasada a dagus dayta iti lansangan wenno iti subway.”

Manipud idi Oktubre 1992, adu met ti simmangpet nga special pioneer a taga-Poland. Karaman iti immuna a  grupo ti sumagmamano a babbalasang. Di nagbayag, simmangpet ti maikadua a grupo ket naibaonda idiay St. Petersburg.. Kalpasan ti makatawen, adda grupo dagiti Polako a payunir a naidestino idiay Moscow. Kadagiti simmaganad a tawtawen, nasuroken a 170 a boluntario a taga-Poland, a kaaduan kadakuada ket nagturpos iti Ministerial Training School (MTS), ti nadutokan nga agserbi idiay Russia.

TI DAKKEL A RUANGAN A MANGITURONG ITI PANAGARAMID

Kalpasan ti internasional a kombension idiay St. Petersburg, ti Bagi a Manarawidwid inikkanna dagiti kakabsat iti pammalubos a manggatang iti kalalainganna ti kadakkelna a  lote (7 ektaria) nga adda sumagmamano a daanen a pasdekna idiay purok ti Solnechnoye, nga asideg iti siudad. Panawenen a maibangon ti Bethel idiay Russia. Nakiddaw ti sanga nga opisina ti Finland a tumulong iti proyekto a panagibangon. Idi Setiembre 1992 simmangpet idiay Solnechnoye ti immuna a grupo dagiti boluntario a naggapu idiay Finland. Maysa kadakuada ni Aulis Bergdahl, a nagbalin a miembro ti Komite ti Sanga idi agangay. Malagipna: “Siak ken ti asawak a ni Eva Lisa siraragsak a pinatganmi ti awis a tumulong iti panagibangon iti Bethel iti Russia. Nabatad para kadakami a ni Jehova ti mangiwanwanwan iti trabaho. Dagiti kakabsat iti intero a lubong supsuportaranda ti proyekto.”

Ti manangaywan iti panagibangon a ni Alf Cederlöf a naggapu idiay Finland, ken ti asawana a ni Marja-Leena, ket gubuayan ti pammaregta kadagiti amin a kakabsat a tumultulong iti panagibangon. Makaparegta met unay dagiti miembro ti Komite ti Sanga idiay Finland. Dagiti kakabsat manipud iti hedkuarter iti Brooklyn simmarungkarda idiay Solnechnoye  kabayatan ti panagibangon. Malagip ni Aulis: “Idi 1993, sinarungkarannakami ni Milton Henschel kalpasan ti internasional a kombension idiay Moscow. Makaparegta unay dagiti palawagna kadagiti boluntario iti panagibangon kasta met ti pribado a pannakisaritana kadakuada.”

Adda agarup 700 a boluntario a naggapu idiay Scandinavia, Europa, America, Australia, Russia, ken iti dadduma pay a dati a republika ti Soviet a nagboluntario iti panagibangon iti Bethel. Nagduduma ti kultura ken kasasaadda kasta met ti pamay-an a panagtrabahoda. Ngem nairingpas ti trabaho, kas nailanad iti Zacarias 4:6, “‘saan a babaen iti puersa militar, wenno uray babaen iti bileg, no di ket babaen iti espirituk,’ kinuna ni Jehova ti buybuyot.” Talaga a ni Jehova ti mangbangbangon  iti daytoy a “balay.” (Sal. 127:1) Dagiti kakabsat a Ruso situtulokda nga agboluntario para iti trabaho ti Pagarian. Ubbing ken kabbaro iti kinapudno ti kaaduan kadakuada, ngem adun ti nangrugi nga agpayunir. Sigagagarda nga agsursuro no kasano nga aramiden ti alisto, de kalidad a panagibangon ken no kasano nga organisaren ti trabaho maitunos iti wagas a pannakaorganisar ti kongregasion.

PANANGORGANISAR ITI TRABAHO

Idi dandanin agngudo ti tawen 1993, simmangpet idiay Solnechnoye dagiti miembro ti Komite ti Pagilian ti Russia. Naawis da Ivan Pashkovsky, Dmitry Livy, Vasily Kalin, Aleksey Verzhbitsky, Anatoly Pribitkov ken Dmitry Fedunishin. Kalpasan ti agarup makatawen, nakikadua kadakuada ni Mikhail Savitsky. Ti Bagi a Manarawidwid dinutokanna ni Horst Henschel manipud iti sanga nga opisina ti Alemania a tumulong kadagiti kakabsat a mangorganisar iti trabaho.

 Ti maysa kadagiti banag nga umuna a maorganisar ket ti trabaho dagiti agdaldaliasat a manangaywan. Idi damo, lima a sirkito ti naipasdek iti pagilian, dua idiay St. Petersburg ken tallo idiay Moscow ken kadagiti kabangibang a lugar. Ti immuna a lima nga amin-tiempo a manangaywan iti sirkito ket da Artur Bauer, Pavel Bugaisky, ken Roy Öster idiay Moscow ken da Kzyztov Poplawski ken Hannu Tanninen idiay St. Petersburg. Idi agangay, nadutokan met kas manangaywan iti sirkito ni Roman Skiba. Ni Matthew Kelly a taga-Estados Unidos ken nagturpos iti MTS idi 1992 ket nadutokan kas paset-tiempo a manangaywan iti distrito.

Malagip ni Hannu Tanninen ti ibibisita ti manangaywan iti sirkito idi rugrugi ti dekada 1990: “Nangipatulodak iti surat maipapan iti ibibisitak iti maysa a kongregasion idiay Petrozavodsk, Karelia. Inlawlawagko iti surat no kasano ti rumbeng a pannakaikondukta dagiti gimong iti dayta a lawas. Idi simmangpetkami sadiay ken baketko para iti ibibisita, adda maysa a panglakayen a nangsabat kadakami idiay estasion ti tren ket napankami idiay balayda. Impakitana kaniak ti surat sa kinunana, ‘Naawatmi daytoy a suratmo, ngem gapu ta saanmi a maawatan ti linaonna, inkeddengmi nga urayendaka lattan tapno ilawlawagmo kadakami.’

“Iti damo nga ibibisitak iti sirkito idiay Murmansk, adda ti 385 nga agibumbunannag a mangikonkondukta iti nasurok a 1,000 a panangyadal iti Biblia. Nupay kasta, ad-adu nga amang ti aktual a bilang dagiti mayad-adalan iti Biblia gapu ta adu a panangyadal ti maikonkondukta iti grupo dagiti interesado a tattao. Kas pagarigan, 13 a panangyadal iti Biblia ti ikonkondukta ti maysa a kabsat a babai a payunir, ngem nasurok a 50 katao ti iyad-adalanna!

“Ti maikadua a nakaidestinuanmi ket idiay probinsia ti Volgograd ken Rostov. Uppat laeng ti kongregasion idiay Volgograd para iti nasurok a maysa a milion a tattao. Magagaran dagiti kakabsat nga agsursuro no kasano nga ikondukta dagiti gimong ken panangyadal iti Biblia ken no kasano ti mangasaba iti binalaybalay. Tunggal bumisitakami kadagiti kongregasion, masapul a mangbuangaykami kadagiti baro a  kongregasion. Iti panagaramidmi iti report, binilangmi no manon ti nabautisaran sipud iti naudi nga ibibisitami. Iti tunggal kongregasion, 50, 60, wenno 80 ti nabautisaran sipud iti naudi nga ibibisitami, ken adda pay ketdi maysa a kongregasion a nasurok a 100 ti nabautisaran! Kas resultana, 16 a kongregasion ti nabuangay iti siudad iti uneg laeng ti tallo a tawen.”

Idi Enero 1996, adda nadutokan a Komite ti Sanga idiay Russia. Iti dayta met la tiempo, nadutokan dagiti immuna nga amin-tiempo a manangaywan iti distrito. Karaman kadakuada da Roman Skiba (Siberia ken Adayo a Daya), Roy Öster (Belarus, Moscow, ken St. Petersburg agingga iti Kabambantayan ti Ural), Hannu Tanninen (Caucasia agingga idiay Volga), ken Artur Bauer (Kazakhstan ken Sentral Asia). Kadagidi nga al-aldaw, amin a manangaywan iti distrito nagserbida met iti bassit a sirkito malaksid kadagiti distritoda.

 NAWATIWAT A PANAGBIAHE

Maysa ni Roman Skiba kadagiti immuna nga special pioneer a taga-Poland a simmangpet idiay Russia idi 1993. Malagipna: “Idi Oktubre 1993, nadutokanak nga agserbi kas manangaywan iti sirkito. Ti damo a sirkitok ramanenna dagiti kongregasion idiay makin-abagatan a deppaar ti St. Petersburg, Pskov Oblast, ken ti intero a Belarus. Ngem saan a dayta ti kadakkelan a sirkito iti Russia. Nupay kasta, nairuamak met laeng nga agdaliasat iti nawatiwat. Idi Nobiembre 1995, naidestinoak iti sirkito idiay kabambantayan ti Ural ken nadutokanak nga agserbi kas suno a manangaywan iti distrito. Ti teritoria a nagserbiak ramanenna dagiti kabambantayan ti Ural, amin a paset ti Siberia, ken ti Adayo a Daya. Sigun iti panangpattapatta ti maysa a kabsat, daytoy a distrito ket makalaon iti 38 a pagilian a kas iti Poland ti kalawana! Adda dagiti lugar nga umun-una iti walo nga oras! Kalpasan ti agarup dua a tawen, kiniddaw ti sanga nga opisina a bisitaek ti maysa a grupo idiay Ulaanbaatar a kabesera ti Mongolia.”

Intuloy ni Kabsat Skiba: “Naminsan tapno makapanak idiay Yekaterinburg manipud idiay Noril’sk, nga adda iti amianan ti Arctic Circle, masapul a mamindua nga ageroplanoak. Umuna, manipud Noril’sk agingga idiay Novosibirsk, sa Novosibirsk agingga idiay Yekaterinburg. Saanmi a malipatan daytoy a panagdaliasat gapu ta kasla awan patinggana. Naitantan iti 12 nga oras ti biahemi manipud idiay Noril’sk isu a maysa nga aldaw ti kaaddami ken baketko a ni Lyudmila idiay eropuerto. Nagsayaat ta nakairuamanmin ti personal a panagadal kabayatan dagiti panagbiahemi.

“Iti laksid dagiti panangikagumaanmi, maladawkami latta no dadduma a bumisita iti kongregasion. Naminsan, idi mapanmi bisitaen ti maysa a kongregasion iti kabambantayan a purok ti Ust’-Kan idiay Altai, impagnami ti luganmi kadagiti lasonglasong a kalsada iti bantay. Nakalkaldaang ta nadadaelankami idiay dalan isu a saanak laeng a naladaw para iti panangsukimat kadagiti rekord ti kongregasion no di ket dua nga oras a naladawkami pay iti gimong. Nalpay ti riknami  ken impagarupmi nga awanen ti madanonmi. Ngem anian a siddaawmi ta adda 175 a tattao a nasangpetanmi nga agur-uray iti naabangan a pasdek nupay awan pay 40 ti bilang dagiti agibumbunannag! Adda nagimbaganna ti pannakataktakmi ta adu nga interesado manipud kadagiti kabambantayan a purok ti nakasambut iti gimong.” *

DAGITI NAKALLALAGIP A KOMBENSION

Naangay iti umuna a gundaway dagiti kombension distrito kadagiti sumagmamano a dadakkel a siudad. Saan pay a napadasan dagiti kakabsat sadiay ti mangorganisar iti kombension. Idiay Yekaterinburg idi 1996, nangpili dagiti kakabsat iti maitutop nga estadium a pakaangayan ti kombension. Malagip ni Roman Skiba: “Nagtubo dagiti ruot kadagiti pagtugawan, ken dua a metro ti katayag dagiti kayo a birch iti uneg ti estadium. Tallo a lawas laengen ti nabatbati sakbay ti kombension ket taltallo ti kongregasion iti siudad ken kadagiti kabangibangna. Imbag laengen ta situtulok ti direktor iti estadium a makitinnulong kadakami uray no saanna a maawatan no kasano a posible a maangay ti kombension iti dayta nga estadium. Rinugian dagiti kakabsat ti agtrabaho, ket iti naituding a petsa, nakadaldalusen ti estadium. Nasdaaw ti direktor!” Kas panagyaman, impalubos ti direktor nga angayen dagiti kakabsat ti Pioneer Service School iti maysa kadagiti patakder iti estadium. Malagip ti maysa a kabsat, “Kalpasan ti kombension, naangay manen iti estadium dagiti isport, a pagtataudan ti pondo ti siudad.”

No dadduma, kasapulan ti panagibtur ken nasken nga adda alternatibo a pamay-an ti panangangay kadagiti asamblea ken kombension. Idiay Vladikavkaz idi 1999, awan ti naabangan dagiti kakabsat nga estadium a pakaangayan ti asamblea sirkito a manamnama a tabunuan ti 5,000 a tattao. Gapuna, dagus a nangiplano dagiti kakabsat iti alternatibo a programa ti asamblea. Naminlima a naangay ti maysa nga aldaw a napaababa a programa ti asamblea iti naabangan a pagsinean  idiay Vladikavkaz. Kalpasan dayta, iti ngudo ti lawas, ti intero a programa ti dua-aldaw nga asamblea sirkito ket naangay iti dua a lugar iti siudad ti Nalchik a dua a kilometro ti kaadayoda iti maysa ken maysa. Naud-udi iti dua nga oras ti panangrugi ti asamblea iti maysa kadagita a lugar tapno makasangpet pay sadiay dagiti ispiker iti immun-una a nangrugi nga asamblea. Agpaparawen ti dadduma kadagiti agdaldaliasat a manangaywan sakbay pay a mairingpas dagiti asamblea. Pinattapatta ti maysa a kabsat a 35 a daras a nagpalawag iti dayta a lawas! Naannayas ti taray ti amin, malaksid iti Sabado ta bayat nga umal-aldawen, nasinga ti programa iti maysa a pasdek. Simrek dagiti nakauniporme a lallaki nga adda tuguttugotda nga aso ket imbagada a masapul a rummuar a dagus ti amin a tattao gapu ta adda bassit a problema. Kas iti dati, sikakalma a rimmuar dagiti kakabsat sa nangngaldaw ken naglalangenda iti ruar ti pasdek. Idi agangay, naammuanda nga adda gayam lalaki a panatiko iti relihion nga immawag kadagiti polis ket imbagana kadakuada nga adda bomba iti pasdek. Nasukimat ti pasdek ngem awan ti nasarakan a bomba isu a napalubosan dagiti kakabsat a mangituloy iti asambleada. Kalpasan ti sumagmamano a babassit a panagbalbaliw iti programa, sibaballigi a nairingpas dayta ken nagunggonaan ti tunggal maysa.

BATO, KALASAG, KEN KAMPILAN

Nakaal-alisto a nagwaras dagiti bin-i ti kinapudno iti intero a pagilian. Malagip ni Eija Tanninen: “Idi 1998, agsagsaganakami para iti 15 nga oras a panagbiahemi iti tren manipud iti maysa a distrito nga agturong iti sabali pay. Sinaludsod dagiti kakabsat no mabalin a mangitugotkami kadagiti adu a props para iti drama iti kombension. Napeggad daytoy gapu ta ammomi a dagiti paraasistir iti tren ket dida kayat nga asikasuen dagiti tattao nga adu ti gargaretna. Ngem babaen ti tulong dagiti kakabsat, situtured a nakaitugotkami kadagiti bato, kalasag, kampilan, ken bag a napno kadagiti kawes dagiti agdrama. Inkabilmi dagita iti kuarto iti tren a para iti uppat a tao. Nagtugawkami iti ayan dagiti gargaretmi ken adda pay dua a pasahero a kaduami iti kuarto.

 “Idi simrek iti kuartomi ti babai a paraasistir tapno kitaenna dagiti tiketmi, dinamagna no apay a nakaad-adu ti gargaretmi. Inlawlawagmi a dagita ket mausar iti drama a maipabuya iti kombension distrito dagiti Saksi ni Jehova. Nakasingsingpet ti paraasistir ken imbagana kadakami a napadasanna idin ti dimngeg iti palawag publiko nga imparang ni lakayko idi bimmisitakami iti maysa a kongregasion iti ili a pagnanaedanna. Ammomi a tinulongannakami ni Jehova.”

DAGITI NAGPALIIW ITI PANAGADAL

Adu ti masursuro dagiti kakabsat a babbai iti maysa ken maysa. Kinuna ni Eija: “Malagipko pay laeng no kasano kaadu nga anus ken kinapakumbaba ti kasapulan dagiti kakabsat a babbai idi inrugimi ti ministeriomi iti Russia gapu ta saanak a nalaing nga agsao iti lenguaheda. Natukay ti riknak a nakakita iti napalalo a gagar dagiti kakabsat a babbai nga agsursuro no kasano ti mangikondukta kadagiti panangyadal iti Biblia. Adu kadakuada ti kabbaro iti kinapudno ken sumagmamano ti nagserbi iti sidong ti tiempo a saan a kanayon a posible ti umawat iti instruksion manipud iti organisasion ni Jehova gapu iti pannakaiparit.

“Nagserbikami idiay ili ti Volzhskiy manipud idi 1995 agingga idi 1996. Masansan a no adda kabsat a babai nga agpakuyog kaniak a mangyadal iti Biblia, dadduma kadagiti kakabsat a babai ti mangdamag no mabalinda met ti sumurot. Idi damo masdaawak no apay, ngem inlawlawagda a kayatda a makita ken masursuro no kasano ti mangyadal iti Biblia. Imbagak a mabalinda ti sumurot no la ket ta ipalubos ti mayad-adalan iti Biblia ken no saan a mabain kadakuada. Gagangay nga innem agingga iti sangapulo a kakabsat ti sumurot gapu ta patienda a saan a masinga ti mayad-adalan iti Biblia, ket talaga a kasta ti napasamak. Kalpasan ti sumagmamano a bulan, adu nga estudiante iti Biblia ti nakitak a mangyad-adal metten kadagiti interesado. Dua ti kongregasion idiay Volzhskiy iti dayta a tiempo. Kalpasan ti sangapulo a tawen, addan ti nabuangay a 11 a kongregasion.”

 NASUNGBATAN TI KARARAGNA

Nabatad a nagdakkel ti naitulong ti nateokratikuan a pannursuro saan laeng a kadagiti kakabsat ken kabbaro iti kinapudno no di ket uray kadagidiay adun a tawen nga agserserbi ken Jehova iti sidong ti pannakaiparit. Malagip ni Hannu Tanninen: “Iti nagduduma a kasasaad, masansan a mariknami ti panangiwanwan dagiti anghel ken nasaksianmi dagiti pasamak nga inap-apresiarmi unay. Idi 1994, simmangpetkami iti baro a kongregasion ti Novgorod, a maawagan itan iti Veliky Novgorod, ket dagiti kakabsat intuloddakami iti maysa nga apartment a pagyananmi iti makalawas. Iti apartment, adda sangaili nga agnagan iti Maria, maysa a baketen a kabsat a nagdaliasat iti agarup 50 a kilometro tapno laeng makadar-ay iti okasion. Limapulo a tawenen nga adda iti kinapudno ken inkarkararagna a maam-ammona koma ti maysa kadagiti umuna a manangaywan iti sirkito nga agserbi kalpasan ti pannakaiparit ti trabaho. Dinamagmi no kasano a naammuanna ti kinapudno. Kinunana nga idi isu ket agtawen iti 17, naibalud iti kampo konsentrasion idiay Alemania ket naam-ammona sadiay dagiti Saksi ni Jehova. Inawatna ti kinapudno ken binautisaran ti napulotan a kabsat a babai idiay kampo. Isu ket nawayawayaan idi agangay sa nagsubli idiay Russia tapno ikasabana ti naimbag a damag maipapan iti Pagarian. Kalpasan ti sumagmamano a tiempo, isu ket naaresto sa naibalud gapu iti panangaskasabana. Adu a tawen ti binusbosna kadagiti kampo a pagtrabahuan iti Soviet.

“Kalpasan ti panagestoriana, natukay ti pusomi idi kinuna daytoy napakumbaba a kabsat nga iti napalabas a sumagmamano a lawas, inkarkararagna ken Jehova nga ipakitana kenkuana no adda banag a di umiso iti panagdaydayawna. Idi rumabrabiin, imbagak kenkuana nga adda topiko a nailawlawag idi iti Pagwanawanan iti artikulo a “Salsaludsod Dagiti Agbasbasa.” Nailawlawag iti dayta a tapno balido ti bautismo, nasken a maysa a Kristiano a kabsat a lalaki ti agitaneb. Kasta unay ti yaman ni Maria. Nariknana a nasungbatan dagiti kararagna. Gapuna, isu ket siraragsak a nabautisaran iti maysa a  pagdigusan (bathtub) kalpasan ti limapulo a tawen sipud idi nagdedikar idi 1944.”

PANAGITULOD KADAGITI LITERATURA KADAGITI LUGAR A 11 ORAS TI DIPERENSIADA

Sipud idi rugrugi ti 1991, maipatpatuloden idiay Russia ti babassit a pakete dagiti literatura a naggapu idiay Alemania wenno Finland. Idi Hulio 1993, simmangpet idiay Solnechnoye ti immuna a trak a naglaon iti 20 tonelada a literatura a naggapu idiay Alemania. Dagiti trak manipud iti sanga nga opisina iti Russia intulodda dagiti literatura idiay Moscow, Belarus, ken Kazakhstan. Adda dagiti karit a masapul a daeran. Kas pagarigan, tapno maitulod dagiti literatura idiay Kazakhstan, masapul nga agdaliasat dagiti kakabsat iti 5,000 a kilometro iti agpapan. Mataktak ti biaheda no bumallasiwda kadagiti beddeng, ket no panawen ti lam-ek mailumlom dagiti trak kadagiti niebe.

 Iti agdama, binulan a 200 tonelada a literatura ti maitultulod idiay Solnechnoye. Dagiti drayber ti Bethel us-usarenda ti tunggal gundaway a mangasaba kadagiti guardia iti beddeng wenno kadagiti opisial ti aduana. Tagtagiragsaken ti dadduma kadakuada a basaen dagiti literatura a naibatay iti Biblia. Kabayatan ti maysa nga inspeksion, adda polis a nagpigsa ti timekna a nanglalais kadagiti amin a relihion idi natakuatanna a ti trak ti Bethel ket kukua ti narelihiosuan nga organisasion. Insalaysayna no kasano ti panangilunod kenkuana ti maysa a padi a pinasardengna gapu ta serioso ti nasalungasingna a linteg ti trapiko. Inlawlawag dagiti kakabsat no kasano ti panangtrato ti Dios kadagiti tattao ken no ania ti panggepna iti daga ken iti sangatauan. Nagbaliw ti tono ti boses ti polis ken nainggayyemanen ti pannakisaritana. Nagsalsaludsod pay ketdi isu nga inruar dagiti kakabsat ti Bibliada ket naaddaanda iti makapabileg a saritaan. Natukay ti puso ti polis ket kinunana, “Birokekto dagiti Saksi tapno maitultuloyko daytoy a saritaan.”

Manipud idi 1995 agingga idi 2001, ti sanga nga opisina iti Japan ti nagipatulod kadagiti literatura kadagiti kongregasion idiay Vladivostok, iti Adayo a Daya. Manipud sadiay, dagiti kakabsat ipatulodda dagiti literatura kadagiti kongregasion idiay Kamchatka babaen ti barko. Dagiti kakabsat idiay Vladivostok naam-ammoda dagiti kapitan ti dadduma a barko nga agturong idiay Kamchatka. Immanamong ti maysa a kapitan a libre ti pannakaibiahe dagiti literaturatayo. Inkabilna dagita iti kuartona iti barko ken timmulong pay a mangikarga kadagiti literatura. “Nupay saanak a manamati,” imbagana kadagiti kakabsat, “kayatko ti agaramid iti naimbag. Ap-apresiarenkayo kasta met ti wagas a pannakaorganisaryo. Apaman a makasangladkami, dagus a maidiskarga dagiti literaturayo. Kasla tumatayab dagiti kapammatianyo; nakaal-alistoda a mangidiskarga ken mangipanaw kadagiti literatura.”

 PANAGKASAPULAN GAPU ITI IRARANG-AY

Iti adu a tawen, ti Ruso nga edision Ti Pagwanawanan ket binulan a magasin a 16 ti panidna. Nayimprenta dayta iti papel a dakdakkel la bassit ngem iti maus-usar ita. Amin nga artikulo a maadal ket naipatarus iti Ruso ken naipaay kadagiti kakabsat idiay Soviet Union, ngem adayo a naladladaw ngem iti Ingles nga edision. Dagiti artikulo a maadal ket maud-udi iti innem agingga iti dua a tawen ken naladladaw manen a mairuar dagiti segundario nga artikulo. Manipud idi 1981, ti Ruso nga edision Ti Pagwanawanan ket binulanen a magasin a 24 ti panidna, ken sipud idi 1985, nagbalinen a mamin-dua iti kada bulan. Ti Hunio 1, 1990 a ruar ti magasin ti damo a nayimprenta a kagiddan ti Ingles. De kolor dayta ken 32 ti panidna.

Malagip ni Tanja, a maysa kadagiti agipatpatarus: “No subliananmi dagiti impatarus ken inyimprentami idi, ammomi nga adu kadagita ti saan a natural ti pannakaipatarusna ken  saan a nalaka a maawatan. Ngem daytan ti kasayaatan idi a maaramidanmi. Ken dayta ti taraon a kasapulan dagiti tattao a mabisin iti naespirituan.”

Idi naluktan ti trabaho kadagiti pagilian iti dati a Soviet Union, mabalinen nga iwaras a sisasaknap dagiti literaturatayo. Magagaran nga agpatulong dagiti paraipatarus iti Ruso nga agtartrabaho idiay Alemania. Adda dua a pasamak a nakatulong iti irarang-ay ti kalidad ti patarus. Umuna, kasta unay ti ragsak ti sumagmamano a kakabsat a taga-Russia ken Ukraine ta nakapanda idiay sanga nga opisina ti Alemania tapno masanayda kas agipatarus. Simmangpet sadiay ti lima kadakuada idi Setiembre 27, 1991. Gapuna, adda napasamak a panagbalbaliw iti grupo dagiti agipatpatarus iti Ruso. Ngem adda latta dagiti napasaranda a karit. Saan a dagus a nagbalin a “balitok” ti ‘kayo ken batoda’ no di ket linasatna amin a tukad a nadakamat iti Isaias 60:17.

Maikadua, nabenepisiaran dagiti agipatpatarus iti Ruso manipud iti trabaho ti Translation Services Department, a nabiit pay idi a nabuangay. Idiay sanga nga opisina ti Alemania, adda naangay a seminar para kadagiti agipatpatarus idi simmangpet dagiti damo a kakabsat a taga-Russia idiay Selters, Alemania.

Nasaysayaat ti kalidad ti patarus no maaramid dayta iti pagilian nga ayan dagiti agsasao iti lenguahe a maipatpatarus. Gapuna, makaparagsak ta idi Enero 1994, dagiti agipatpatarus iti Ruso nga agnanaed idiay sanga nga opisina ti Alemania ket immakardan iti pagtaengan a Bethel a maibangbangon idi idiay Solnechnoye.

Pudno a narigat ti makipinnakada kadagiti kakabsat a pinullo a tawenen nga agipatpatarus agpaay kadagiti kakabsatda idiay Soviet Union ngem saan met nga ipalubos ti kasasaad a kumuyogda kadagiti agipatpatarus iti Ruso nga umakar idiay Russia. Iti Domingo, Enero 23, 1994, nagiinnarakup ken nagsisinnangit dagiti kakabsat gapu ta pumanawen idiay Selters ti 17 a kakabsat, a pakairamanan ti 2 a kabsat a lalaki nga agserbi kas special pioneer.

 “SIAK TI DIOS TI PASIENTE”

Iti adun a tawen idiay Russia, dagiti doktor ken nars imbatayda ti panangmatmatda kadagiti narelihiosuan a patpatien dagiti pasienteda iti ateistiko a sursuro ken iti nasaknap a panagusar iti dara iti tay-ak ti medisina idiay Soviet Union. Gapuna, no adda Saksi nga agpaagas ket kiddawenna nga awan ti mausar a dara, masdaaw dagiti doktor wenno nagubsang pay ketdi ti panangtratoda.

Masansan nga ibaga dagiti doktor, “Siak ti Dios ti pasiente!” Dagus a maparuar iti ospital ti pasiente no saan nga umanamong iti imbaga ti doktor. Kanayonanna, ti naibatay iti Biblia a takder dagiti Saksi mainaig iti panangyalison iti dara ket masansan nga usaren dagiti bumusbusor iti pananggandatda a mangiparit kadagiti aktibidadtayo idiay Russia.

Iti sanga nga opisina ti Russia idi 1995, ti Hospital Information Desk impaayanna dagiti doktor ken nars iti umiso nga impormasion maipapan iti takder dagiti Saksi ni Jehova. Nangangayda iti sumagmamano a seminar ket sadiay a nasursuro dagiti panglakayen manipud iti nasurok nga 60 a Hospital Liaison Committee no kasano ti mangipaay kadagiti doktor ken nars iti napateg nga impormasion kasta met no kasano ti mangbirok kadagiti doktor a mayat a mangagas kadagiti Saksi uray dida agusar iti dara.

Idiay Moscow idi 1998, dagiti doktor a taga-Russia ken taga-ballasiw taaw nangangayda iti kaunaan a gundaway idiay Russia iti internasional a komperensia a napauluan iti “Dagiti Alternatibo iti Panangyalison iti Dara Kabayatan ti Operasion.” Nasurok a 500 a doktor manipud iti adu a rehion ti Russia ti timmabuno iti komperensia. Iti nagbaetan ti 1998 ken 2002, adun ti kapadasan dagiti doktor a taga-Russia iti panangangay kadagiti kasta a komperensia kadagiti sumagmamano a dadakkel a siudad idiay Russia. Nagsayaat ti resulta dagita a komperensia.

Ni Dr. A. I. Vorobyov, a dati a minister of health ken panguluen a hematologist iti Russian Federation ket nagsurat kadagiti abogado a mangilablaban kadagiti kalintegan dagiti  Saksi ni Jehova. Kinunana a gapu ta inusig manen dagiti doktor ti panangmatmatda iti panangyalison iti dara kas pamay-an ti panangagas, ‘bimmaba iti 34 a porsiento ti bilang dagiti inna iti pagilianda a matmatay gapu iti panaganak.’ Innayon ni Dr. Vorobyov: “Sakbay daytoy, impadamag ti tay-ak ti medisina a ti bilang dagiti matmatay iti Russia ket walo a daras nga ad-adu ngem iti bilang dagiti inna a matmatay gapu iti panagpasngay idiay Europa. Ngamin dagiti partera ket mangyal-alison iti dara kadagiti inna.”

Idi 2001, ti Ministry of Health ti Russian Federation inikkanna kadagiti instruksion dagiti amin a pagpaagasan iti intero a pagilian. Nadakamat kadagiti instruksion a masapul a raemen ti doktor ti panagkedked ti pasiente nga agpayalison iti dara maigapu iti narelihiosuan a patpatienna. Idi 2002, ti Ministry of Health ti Russia ket nangiruar kadagiti instruksion maipapan iti panagusar kadagiti paset ti dara. Naibinsabinsa kadagitoy nga instruksion a sa la mabalin ti agiyalison iti dara no adda naisurat a pammalubos ti pasiente. Nailanad pay iti dayta a no agkedked dagiti pasiente a mayalisonan kadagiti paset ti dara gapu iti relihionna, masapul a maipakat dagiti alternatibo a pamay-an ti panangagas.

Adu a doktor ti nangbalbaliw iti panangmatmatda maipapan iti panagusar iti dara kalpasan ti pannakikonsultasion kadakuada dagiti pannakabagi ti Hospital Information Desk. Kinuna kadakuada ti maysa a siruhano: “Nangngegko manipud kadagiti pasiente [a Saksi] ken kadakayo a ti panagkedkedyo nga agpayalison iti dara ket saan a gapu laeng ta isu ti kayatyo no di ket gapu iti bilin a masarakan iti Biblia. Pinaneknekak no agpayso dayta. Binasak amin a teksto iti Biblia a naisitar iti pagbasaan nga intedyo kaniak. Kalpasan ti panangutobko kadagita, kombinsidoak a talaga a naibatay iti Biblia ti takderyo. Ngem apay a saan nga isursuro daytoy dagiti padimi? Ita, no adda tumaud nga isyu maipapan iti dara, ibagak kadagiti dadduma a doktor a dagiti Saksi ar-aramidenda ti ibagbaga ti Biblia.” Adda itan ti nasurok a 2,000 a doktor idiay Russia a sidadaan a mangagas a dida agusar iti dara kadagiti pasiente a Saksi.

 SIRARAG-O A PANAGSERBI ITI NAKAIBAONANDA

Manipud idi Oktubre 1993, agserserbi iti nadumaduma a siudad ti Russia da Arno ken Sonja Tüngler, nga agpada a nagturpos iti Gilead Extension School idiay Alemania. Kasano a parparang-ayen ni Jehova ti trabaho kadagiti teritoria a nagserbianda? Umimdengkayo bayat nga isalaysayda dagiti kapadasanda.

Arno: “Simmangpetkami iti destinomi idiay Moscow. Kalpasan ti sumagmamano a lawas, imparangmi dagiti damo a pasetmi iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro. Kalpasan ti innem a lawas a kaaddami idiay Russia, naikkanak iti umuna a gundaway nga agpalawag iti maysa nga asamblea. Naitudingkami iti kongregasion nga addaan iti agarup 140 nga agibumbunannag, ket kas kadakkel ti maysa a sirkito idiay Alemania ti teritoria ti kongregasion! Asideg iti pagtaenganmi  a payunir ti damo a teritoriami. Anian a makapagagar ta dakami ti damo a Saksi a nangasaba sadiay iti binalaybalay!”

Sonja: “Nupay gistay pulos a saanmi nga ammo ti agsao iti Ruso, dakdakami laeng ti mangasaba no dadduma kadagiti lansangan. Kasarita ken ikkanmi dagiti tattao kadagiti tract ken literatura. Makapabileg ken masansan a kaduaendakami dagiti kakabsat sadiay. Nalakada a katultulag a rummuar iti tay-ak. Nakaim-imbag ken nakaan-anusda. Bay-andakami nga agsao uray no dimi unay ammo ti agsao iti Ruso. Nakaan-anus met dagiti bumalay. Nasitaksitak idin ti Soviet Union, ket interesado unay dagiti tattao iti relihion.”

Arno: “Dakkel ti naitulongna iti panagsursuromi iti Ruso ti panagbalaybalay ken ti panangyadal iti Biblia. Iti maikapat a bulan a kaaddami iti Russia, idi Enero 1994, 22 ti iyad-adalanmin iti Biblia, isu nga adu ti gundawaymi a dumngeg ken agsao iti Ruso nga inaldaw nga us-usaren dagiti umili.

“Iti daydi a tiempo, nakaad-adu ti mababautisaran kadagiti asamblea ken kombension; 10 porsiento ngata wenno nasursurok pay kadagiti timmabuno. Adda dagiti kongregasion nga agkurang kadagiti panglakayen ken ministerial nga adipen gapu ta kurang dagiti kualipikado a kakabsat a lallaki. Adda pay ketdi maysa a panglakayen nga agserserbi kas mamangulo a manangaywan ti lima a kongregasion! Kiniddawna a siak ti agpalawag iti Memorial iti maysa kadagitoy a kongregasion. Agdagup iti 804 ti timmabuno, ket nasken a pumanawda a dagus kalpasan la unay ti palawag gapu ta sumaruno met nga agtataripnong ti sabali a kongregasion. Ngem siak manen ti nagpalawag ta naladaw a simmangpet ti ispiker iti maikadua a palawag gapu ta naaksidente ti luganna nga agturong iti paggigimongan. Agdagup iti 796 ti dimngeg iti dayta a maikadua a palawag! Isu nga iti laeng dua a kongregasion, 1,600 ti timmabuno iti Memorial, a mangipakita nga iti daydi a tiempo, adu a tattao ti interesado iti kinapudno.”

‘PAPPAPARDASEN’ NI JEHOVA TI PANAGANI

Iti Saona, inkari ni Jehova a ‘papardasenna’ ti pannakaurnong dagiti “matarigagayan a banag.” (Isa. 60:22; Hag. 2:7) Idi  1980, adda 65 nga agibumbunannag idiay St. Petersburg. Nupay nainget ti panangsipsiput kadakuada ti KGB, impamuspusanda ti nakisarita maipapan iti Biblia kadagiti umili iti dayta a siudad. Idi 1990, nasurok a 170 a Saksi ti mangaskasaba iti impormal a pamay-an kadagiti lansangan iti nadumaduma a paset ti siudad. Idi Marso 1991, nairehistro ti aktibidad dagiti Saksi idiay Russia, ket di nagbayag nabuangay ti lima nga aktibo a kongregasion iti dayta a siudad. Nagresulta iti napartak nga irarang-ay ti internasional a kombension idiay St. Petersburg idi 1992, agraman dagiti dadduma pay a teokratiko nga okasion. Idi 2006, nasurok a 70 a kongregasion ti aktibo idiay St. Petersburg.

Idi 1995, maymaysa ti kongregasion idiay Astrakhan, nga asideg iti beddeng ti Kazakhstan. Awan dagiti panglakayen wenno ministerial nga adipen iti dayta a kongregasion. Nupay kasta, nangangay dagiti kakabsat iti asamblea sirkito ken iti espesial nga asamblea. Dagiti panglakayen a nagpalawag iti  programa ket naggapu pay idiay Kabardino-Balkaria, a 700 kilometro ti kaadayona. Saan a naipakauna kadagitoy a kakabsat no mano ti agpabautisar kadagitoy nga asamblea. Malagip ni Roman Skiba: “Siak ken ti padak a panglakayen simmangpetkami dua a lawas sakbay a nayeskediul ti asamblea tapno makiruarkami iti kongregasion ken tapno irepasomi dagiti saludsod kadagiti agtarigagay nga agpabautisar. Nupay kasta, awanen ti tiempomi a mangasaba gapu ta ti la nangrepaso ti inar-aramidmin kadagiti 20 a mayat nga agpabautisar!”

Idiay Yekaterinburg idi 1999, inawis dagiti kakabsat a tumabuno iti Memorial ti sumagmamano a negosiante kadagiti tiendaan. Dinamag dagiti negosiante no mabalinda nga awisen dagiti gagayyemda. Anian a pannakaklaat dagiti Saksi idi agarup 100 a tattao ti simmangpet! Nakatakder dagiti dadduma nupay nalawa ti inabanganda a pagtataripnongan.

 LIMAPULO-KATAO A PANAGADAL ITI BIBLIA

Ti trabaho a panangasaba idiay Ivanovo Oblast, nga asideg iti Moscow, ket nangrugi idi tartaraudi ti 1991 idi immakar sadiay da Pavel ken Anastasia Dimov. Narigat a trabaho ti agur-uray kadakuada​—panangasaba iti teritoria nga addaan iti nasurok a maysa a milion nga umili. Kasanoda nga irugi? Adda napanunotda a simple ngem epektibo a pamay-an. Iti plasa ti siudad, nangipatakderda iti estante a nangiplastaranda kadagiti broshur, magasin, ken libro. Sumardeng dagiti lumablabas a tattao, ket adu kadakuada ti nangipakita iti napasnek nga interes. Naawis a makitaripnong nga agadal iti Biblia dagiti amin nga interesado iti kinapudno. Saan a maawagan a panangyadal iti Biblia iti pagtaengan dagitoy a taripnong ta naikonduktada kadagiti naabangan a pasdek ken nasurok a 50 ti tumabtabuno. Dagiti panagadal ket umarngi kadagiti gimong ken nabingay iti dua a paset. Umuna, adalenda ti libro a Mabalinyo ti Agbiag nga Agnanayon iti Paraiso a Daga, ket kalpasanna ti maysa nga artikulo iti Pagwanawanan. Mamitlo iti makalawas a maangay ti panagadal ken saggatlo nga oras ti kapautda. Tallo kadagita a panagadal ti naangay iti nadumaduma a paset ti siudad. Kanayon a tallo a panangyadal iti Biblia ti irepreport ni Pavel. Idi napagsaludsodan no apay a manmano ti ikonkonduktana a panagadal idinto ta 10 agingga iti 20 ti ikonkondukta ti kaaduan nga agibumbunannag, kinunana nga agarup 50 nga interesado a tattao ngamin ti tumabtabuno iti tunggal panagadal! Nabatad a binendisionan ni Jehova dayta nga urnos gapu ta di nagbayag adu kadagiti tumabtabuno kadagidi a panagadal ti nangyebkas iti tarigagayda a mangiranud iti naimbag a damag kadagiti sabsabali. Kalpasan ti maysa a panagadal, impakaammo ni Pavel a mabalin nga agbati pay laeng dagidiay mayat nga agbalin nga agibumbunannag. Awan ti pimmanaw, ket nagbalinda amin nga agibumbunannag. Immadu dagiti estante a pagiplastaran kadagiti literatura, ket di nagbayag napno iti literatura dagiti estante ti adu a babassit a pagtagilakuan kadagiti plasa ken parke ti siudad.

Panawen idin nga irugida ti mamalaybalay. Ngem kasanoda nga irugi daytoy idinto ta gistay awan pay a pulos kadagiti  agibumbunannag ti nakapadas a nangasaba iti kastoy a pamay-an? Kimmuyog kadagiti agassawa a Dimov dagidiay mayat a makasursuro a mangasaba iti binalaybalay. Masansan nga adu dagiti agibumbunannag a mayat a makasursuro. No dadduma, sangapulo nga agibumbunannag ti kumuyog ken Pavel a mamalaybalay! Nakaskasdaaw ta saan a naklaat dagiti bumalay no di ket maragsakanda a makisarita kadakuada. Adda pay ketdi dagidiay nangpastrek kadakuada amin iti apartmentda.

Di nagbayag, magagaran dagiti baro nga agibumbunannag a mangasaba iti labes ti siudad ti Ivanovo, isu a naorganisar ti panangasabada kadagiti dadduma pay a siudad ti Ivanovo Oblast. Nabukel dagiti grupo a buklen ti 50 nga agibumbunannag. Agluganda iti tren sada irugi ti mangasaba iti panagturongda iti siudad a pangasabaanda sada agsisina a naparis-paris no nakadanondan iti destinasionda. Iti panangasabada kadagiti apartment, awisenda dagiti tattao a tumabuno iti gimong a maangay iti karabiyanna. Kadagiti gimong, ipabuya dagiti kakabsat dagiti video nga inaramid dagiti Saksi ni Jehova. Agpalawagda pay. Kalpasan ti gimong, mayawis kadagiti amin a timmabuno ti panagadal iti Biblia iti pagtaengan, ket dagiti mayat nga agadal itedda ti adresda kadagiti kakabsat. Gapu kadagitoy nga aktibidad, agingga iti lima a kongregasion ti nabuangay iti tunggal maysa kadagiti sumagmamano a siudad ti Ivanovo Oblast.

Idiay laeng Ivanovo idi 1994, adda 125 nga agibumbunannag, ken 1,008 ti timmabuno iti Memorial. Iti daydi met la a tawen, 62 a taga-Ivanovo ti nabautisaran iti kombension distrito. Adda nabukel a kongregasion iti maysa laeng nga aldaw! Idiay Ivanovo Oblast, adda itan ti 1,800 a manangiwaragawag iti Pagarian nga okupado iti trabaho ti Apo.

PANAGTATARIPNONG ITI BAET TI IBUBUSOR

Iti sumagmamano a siudad, saan a nalaka ti mangala iti pammalubos a mangusar kadagiti estadium a pagkombensionan. Kas pagarigan, idiay Novosibirsk, dagiti bumusbusor a sinugsogan dagiti klero nangorganisarda iti grupo dagiti tattao a nagprotesta iti mismo a sango ti pagserkan ti estadium a pakaang-angayan  ti kombension. Kastoy ti naisurat iti maysa a karatula nga inaramid dagita a bumusbusor: “Agannadkayo kadagiti Saksi ni Jehova.” Ngem saan a nadlaw dagita a tattao a nalibeg ti pannakaisurat ti maudi a dua a letra ti umuna a sao iti karatula, isu a kastoy ti aktual a mabasa iti karatula: “Aywananyo dagiti Saksi ni Jehova.”

Idi 1998, adda dagiti bimmusor iti pannakaangay ti asamblea sirkito idiay Omsk. Iti panangdurog dagiti bumusbusor, dagiti lokal nga autoridad inkamakamda a piliten ti direktor ti pasdek nga ibabawina ti panangabang dagiti Saksi a nalpasen a napagtulagan. Ginasut a tattao ti simmangpet ken naguummong iti asideg ti pagasambleaan. Mabuteng ti direktor amangan no isu ket dangranda ken dadaelenda ti pasdek, isu nga indawatna kadagiti kakabsat nga ibagada kadagiti tattao a saanda a mangranggas. Pinagkalma dagiti kakabsat ti direktor, nga imbagada kenkuana nga awan sadiay ti mangdangran iti siasinoman. Sitatalna a nagririnnetrato dagiti delegado tapno adda pakalaglagipanda iti dayta a pasamak sada pimmanaw. Kombinsido ti direktor a mannakikappia a tattao dagiti Saksi ni Jehova. Dua a lawas kalpasanna, naangay ti asamblea iti sabali a pasdek. Naladawen idi nadamag dayta dagiti bumusbusor ket sada la simmangpet idi agngudon ti programa.

KOMBENSION “ITI SIROK DAGITI BITUEN”

Nayeskediul a maangay manipud Agosto 22 agingga iti 24, 2003, iti siudad ti Stavropol’ idiay Caucasus ti maysa kadagiti sumagmamano a sign-language a kombension distrito. Naggapu dagiti delegado iti 70 a siudad ti Russia. Nupay kasta, gistay saan a natuloy ti kombension gapu iti nakaro nga ibubusor dagiti opisial ti siudad. Iti aldaw sakbay ti kombension, ti direktor ti pasdek imbabawina ti panangabang dagiti Saksi. Ngem iti Biernes, Agosto 22, nakitulag dagiti kakabsat iti administrasion ti sirko nga usarenda a pagkombensionan ti pagpabpabuyaanda.

Nangrugi ti programa iti 3:00 ti malem, ngem di nagbayag kalpasan ti intermision, kellaat a naawan ti koriente iti pasdek.  Siaanus a nagtalinaed dagiti delegado kadagiti tugawda, ket naituloy ti programa kalpasan ti maysa nga oras idi nagadda ti koriente. Nagngudo ti programa iti 9:30 ti rabii.

Iti maikadua nga aldaw ti kombension, naawan ti koriente iti 9:30 ti agsapa. Di nagbayag, naawan met ti danum. Kasano a maituloy dagiti kakabsat ti kombension no awan ti danum wenno silaw? Iti 10:50 ti agsapa, inkeddeng ti Komite ti Kombension a luktanda dagiti amin a ruangan ti pasdek, yantangay nakabukirad ti init iti ruar. Nangiruar dagiti kakabsat kadagiti dadakkel a sarming iti lansangan a mangisilnag iti lawag ti init iti uneg ti pasdek ken iti ispiker. Nupay makitan dagiti agdengdengngeg ti ispiker, saan a makita ti ispiker ti notana gapu ta makasisirap ti lawag! Gapuna, nangusar dagiti kakabsat kadagiti sabali pay a sarming ket inturongda ti lawag ti init iti dakkel a sinan-bola a nabalkot iti adu a babassit a sarming ken nakabitin iti nagtimbukel nga atep ti pasdek. Nawarasan ti pasdek iti adu a rumimatrimat a lawag, ket makapagpalawagen a naimbag ti ispiker ken maipamaysan dagiti amin a timmabuno ti dumngeg iti programa. Nagbalin dayta a naisangsangayan a kombension “iti sirok dagiti bituen.” Kasta ti panangdeskribir dagiti delegado iti adu a rumimatrimat a lawag iti uneg ti nasipnget a pagpabuyaan ti sirko.

Di nagbayag, simmangpet ti mayor ken ti sumagmamano nga opisial. Nasdaawda ta natuloy latta ti kombension dagiti Saksi. Kangrunaan iti amin, dinayawda ti kababalin dagiti delegado. Awan kadakuada ti nagprotesta wenno nagreklamo, ken nakaturong iti entablado ti imatang dagiti amin a timmabuno. Ti hepe ti polisia pagpupudotanna idi dagiti Saksi ngem natukay ti riknana iti nakitana nga uray la kinunana, “Iti puso ken kararuak, addaak iti dasigyo, ngem agbibiagtayo iti lubong a bumusbusor kadakayo.”

Pimmanaw dagiti opisial, ket di nagbayag addan koriente iti pasdek. Nupay naladaw a nagngudo ti programa iti umuna a dua nga aldaw ti kombension, nagtalinaed dagiti delegado kadagiti tugawda agingga iti pangserra a kararag. Iti baet ti  ibubusor, manaynayonan ti bilang dagiti delegado iti kada aldaw, 494 iti Biernes, 535 iti Sabado, ken 611 iti Domingo! Iti pangserra a kararag, nayebkas ti nagpaiduma a panagyaman ken Jehova gapu iti panangpalubosna kadakuada a maaddaan iti kastoy a naisangsangayan a kombension. Siraragsak a nagawid dagiti delegado, nga ad-adda a determinadoda nga agserbi iti nailangitan nga Amada ken mangidaydayaw iti naganna.

DAGITI TULENG IDAYDAYAWDA NI JEHOVA

Karaman dagiti tuleng kadagiti rinibu a delegado a taga-Soviet Union a timmabuno iti naisangsangayan a kombension idiay Poland idi 1990. Gapu ta napabilegda iti itatabunoda iti kombension, dagitoy a kaunaan a nangimula iti bin-i ti Pagarian idiay Russia dinegdeganda ti regtada a mangasaba. Uray payen idi 1992, maikuna a natangkenanen daytoy a paset ti talon ket ‘dakkel ti anien.’ (Mat. 9:37) Idi 1997 nabuangay ti kaunaan a sign-language a kongregasion, ket adu a grupo nga agus-usar iti sign language ti masarakan iti intero a pagilian. Idi 2002 nabuangay ti sign language a sirkito​—ti kadakkelan a sirkito ditoy lubong no kalawa ti lugar ti pagsasaritaan. Idi 2006, iti kada 300 a tuleng nga umili iti intero a pagilian, 1 ti agibumbunannag, idinto ta iti kada 1,000 a saan a tuleng nga umili, 1 ti agibumbunannag.

Nasken a maipatarus dagiti publikasiontayo iti sign language iti wagas a nalaka a maawatan. Idi 1997, inrugi ti sanga nga opisina iti Russia ti panangipatarus iti sign language. Kuna ni Yevdokia, maysa kadagiti tuleng a kakabsat a babbai a kameng ti bunggoy dagiti agipatpatarus iti sign language: “Para kaniak, naisangsangayan a pribilehio ti panagserbi iti Bethel ken ti panangipatarus kadagiti publikasiontayo iti sign language. Iti lubong, dagiti tattao saanda a talken dagiti tuleng ken nababa ti panagkitada kadakuada. Ngem naiduma ti amin iti organisasion ti Dios. Umuna, makitak a ni Jehova a mismo ket adda panagtalekna kadakami a tuleng a mangyallatiw iti kinapudno iti lenguahemi. Maikadua, natalged ti riknami iti  sidong ti ili ni Jehova ken ragsakenmi unay ti agbalin a paset ti kasta a dakkel a pamilia.”

TI NAIMBAG A DAMAG ITI AMIN A PAGSASAO

Nupay Ruso ti kangrunaan a pagsasao a maus-usar idi iti lubong ti komersio ken edukasion iti Soviet Union, maus-usar met ti agarup 150 a dadduma pay a pagsasao. Idi 1991, kalpasan ti pannakasitaksitak ti Soviet Union iti 15 a pagilian, adu nga umili nga agus-usar kadagita a pagsasao ti interesado a makasursuro iti kinapudno, nangruna kadagiti nabiit pay a nagindependiente a pagilian. Maitunos iti Apocalipsis 14:6, naaramid ti naipamaysa a panagregget a mangdanon kadagiti tattao iti “tunggal nasion ken tribu ken pagsasao ken ili” iti daytoy a naglawa a teritoria. Nasken ngarud a maipatarus Ti Pagwanawanan iti 14 a dadduma pay a pagsasao iti teritoria ti sanga ti Russia tapno maipaay ti naespirituan a taraon ti pinullo ribu a baro nga adalan. Tapno ad-adda pay a maisaknap ti naimbag a damag, inmatonan ti sanga nga opisina iti Russia ti pannakaipatarus dagiti literatura iti nasurok a 40 a pagsasao, tapno nabibiit ken naun-uneg ti pannakaimula ti kinapudno iti puso dagiti tattao.

Maus-usar iti Russian Federation ti kaaduan kadagitoy a pagsasao. Kas pagarigan, kadagiti lansangan ti Beslan ken Vladikavkaz, makangngegka kadagiti agsasao iti Ossetian; iti met deppaar ti Lake Baikal, Buryat (umarngi iti Mongolian) ti us-usaren dagiti umili; Yakut (Altaic-Turkic a pagsasao) ti ar-aramaten dagiti agay-aywan kadagiti ugsa ken dadduma pay nga agnanaed iti Adayo a Daya; ken agarup 30 a dadduma pay a pagsasao ti maus-usar idiay Caucasia. Sumaruno iti Ruso ti Tatar a kangrunaan a pagsasao iti Russia. Nasurok a lima a milion ti agus-usar iti dayta, nangruna iti lugar a maawagan Tatarstan.

Dagiti agsasao iti Tatar masansan a magustuanda ti agbasa kadagiti Tatar a literatura, nupay adda sumagmamano nga agbasbasa kadagiti literatura a Ruso. Kabayatan ti kampania a panagiwaras iti Kingdom News No. 35, nakaawat iti Kingdom  News ti maysa a babai nga agnanaed iti away ken nagsurat tapno agkiddaw iti broshur a Kalikaguman iti pagsasao a Tatar. Adda maysa a kabsat a babai a nagsurat ken nangipatulod iti broshur kenkuana. Sigagagar a nagsubalit ti babai babaen ti panangaramidna iti walo ti panidna a surat. Di nagbayag, agad-adalen iti Biblia babaen kadagiti publikasion iti pagsasao a Tatar. Kinuna ti maysa a lalaki a ti naawatna a broshur a Maseknan ti Dios iti pagsasao a Tatar ket nakatulong a nangbalbaliw iti panangmatmatna iti kasasaad ti lubong. Saan koma a napasamak dagitoy no awan dagiti Tatar a literatura.

Nakaawat iti Kingdom News No. 35 ti maysa a babai a Mari ti pagsasaona. Idi nabasana dayta, kayatna ti makasursuro iti ad-adu pay, ngem awan ti Saksi iti purok a pagnanaedanna. Nakasaritana ti maysa kadagiti Saksi ni Jehova iti naminsan nga ipapanna iti siudad ket nakaala iti libro a Pannakaammo ken dadduma pay a literatura iti Ruso. Idi nalpasna nga inadal dagitoy a bukbukodna,  inrugina ti nangasaba iti lugarda, ket di nagbayag addan iyad-adalanna a grupo dagiti interesado a tattao. Nadamagna ti maipapan iti espesial nga asamblea idiay Izhevsk ket napan sadiay ta kayatnan ti agpabautisar. Ngem iti itatabunona iti asamblea naammuanna a dagidiay agtarigagay nga agpabautisar masapul nga adalenda pay a naimbag ti Biblia, ket nangaramid dagiti kakabsat kadagiti urnos tapno matulongan iti panagadalna iti Biblia. Resulta amin dagitoy ti panangbasana iti Kingdom News iti bukodna a pagsasao.

Idiay Vladikavkaz, adda maysa laeng a kongregasion nga agus-usar iti Ossetian, ket kadagiti asamblea ken kombension distrito, awan kadagiti palawag ti naipatarus iti Ossetian. Nupay kasta, idi 2002, damo a naipatarus dagiti palawag. Napalaus ti ragsak dagiti kakabsat nga Ossetian ti pagsasaoda! Kinuna uray dagidiay nalaing iti Ruso a natukay ti pusoda a nakangngeg iti mensahe ti Biblia iti nakayanakanda a pagsasao. Nakatulong daytoy iti irarang-ay ti kongregasion iti naespirituan ken adu nga Ossetian ti naallukoy iti kinapudno. Idi 2006 nabuangay ti maysa a sirkito idiay Ossetia, ket naangay iti kaunaan a gundaway dagiti asamblea sirkito iti pagsasao nga Ossetian.

Iti naminsan a panagbisita dagiti agdaldaliasat a manangaywan iti maysa a grupo iti naiputputong nga away ti Aktash, Altai, agarup 30 ti nagtataripnong iti maysa nga apartment, nupay sumagmamano laeng nga agibumbunannag ti mangbukel iti grupo. Dimngeg ti amin iti palawag publiko, ngem idi madama ti palawag serbisio ti manangaywan iti distrito, pimmanaw ti agarup kagudua kadagiti timmabuno. Kalpasan ti gimong, dinamag ti manangaywan iti distrito no apay a nagadu ti pimmanaw. Simmungbat ti maysa a baket nga Altaic iti sumaggaysa a sao a Ruso: “Napateg ti trabahoyo, ngem gistay awan a pulos ti naawatak!” Iti simmaganad a panagbisita ti manangaywan iti sirkito, naipatarusen dagiti palawag, ket nagtalinaed ti amin a maragragsakan a dimngeg agingga a nalpas ti programa.

 Adu dagiti ganggannaet nga estudiante iti siudad ti Voronezh. Idi tawen 2000, maysa a Tsino ti pagsasaona a ministerial nga adipen ti nangorganisar iti di pormal a panagisuro iti Tsino. Adu a Saksi ti nangikagumaan nga agsursuro iti Tsino ken rinugianda a kinasabaan dagiti estudiante a Tsino. Narikut unay a pagsasao ti Tsino, ngem saan a simmuko dagiti kakabsat. Idi Pebrero 2004, naorganisar iti siudad ti kaunaan a panagadal iti libro iti Tsino. Iti Abril ti isu met la a tawen, nabautisaran ti kaunaan a Tsino a mayad-adalan iti Biblia, ket nabautisaran ti maysa pay kalpasan ti dua a bulan. Ti Panagadal iti Libro ti Kongregasion ket regular a tabtabunuan ita dagiti grupo a buklen dagiti interesado a tattao, ken agarup 15 a panangyadal iti Biblia ti maikonkondukta iti Tsino. Bayat a dumandanon ti naimbag a damag iti amin a paset daytoy a naglawa a teritoria, agtultuloy nga as-asikasuen ti sanga iti Russia dagiti kiddaw a maipatarus koma ti ad-adu pay a literatura iti ad-adu pay a pagsasao.

PANANGSANAY KADAGITI PAYUNIR

No mano a tawenen a maang-angay ti Pioneer Service School idiay Russia. Duapulo agingga iti 30 nga estudiante ti mangbukel iti tunggal klase. Kaaduan kadakuada ket a saanen a nasken pay nga agbiahe iti nawatiwat tapno ageskuela. Nupay kasta, saan a kasta idi damo a naangay daytoy idiay Russia. Malagip ni Roman Skiba: “Ti malagipko la unay ket ti Pioneer Service School a naangay idiay Yekaterinburg idi 1996. Nasurok nga 40 a kakabsat ti nageskuela. Tapno makapageskuelada, adu kadakuada ti nagbiahe iti ginasut a kilometro, ket dagiti dadduma agarup 1,000 a kilometro.”

Manipud pay idi 1997 nga agserserbi ni Svetlana kas regular pioneer iti sign-language a teritoria. Idi Enero 2000, nagadal iti eskuelaan dagiti payunir iti sign language. Kalpasan ti panageskuelana, insalaysay ni Svetlana no kasano a nakatulong kenkuana ti eskuelaan a mangpasayaat iti ministeriona ken mangtarus no ania ti kayat a sawen ti panagbalin a Kristiano iti uneg ti pamilia ken iti kongregasion. Kinunana: “Rimmayray ti panagayatko kadagiti sabsabali. Nabigbigko met ti  kinapateg ti pannakitinnulong kadagiti kakabsat, ken sidadaanak itan a mangipangag iti balakad. Dakkel met ti simmayaatan ti panangyadalko iti Biblia, ta agus-usarakon kadagiti ilustrasion no mangisuroak.”

Agserserbi ni Alyona kas payunir idiay Khabarovsk, maysa a siudad iti Adayo a Daya. Tuleng dagiti iyad-adalanna iti Biblia. Tapno mas epektibo ti panangisurona, kayat ni Alyona ti ageskuela iti Pioneer Service School iti sign language. Ania dagiti narigat a kasasaad a nasken a parmekenna? Kuna ni Alyona: “Ti kaasitgan nga eskuelaan dagiti payunir iti sign language ket naangay idiay Moscow, a 9,000 kilometro ti kaadayona manipud Khabarovsk. Nasken nga agluganak iti tren iti walo nga aldaw iti panagbiahek a mapan tumabuno, ken walo met laeng nga aldaw iti panagawidko.” Ngem saanna a pulos pinagbabawyan dayta!

Malaksid kadagiti eskuelaan a tumulong kadagidiay adda iti sign-language a teritoria, ginasut a Pioneer Service School ti naangay idiay Russia manipud 1996 agingga idi 2006. Nakatulong ti panageskuela dagiti payunir iti irarang-ay ti trabaho a panangasaba iti pagilian ken iti irarang-ay dagiti kongregasion. Malagip ni Marcin, nga agserserbi ita kas manangaywan iti sirkito: “Idi 1995, nadutokanak kas regular pioneer iti Kongregasion ti Kuntsëvo idiay Moscow. Timmabunoak iti palawag publiko ken iti Panagadal iti Pagwanawanan, ket kasla asamblea daydi! Agarup 400 ti timmabuno. Iti daydi a tiempo, addaan ti kongregasion iti 300 nga agibumbunannag. Awan pay sangapulo a tawen kalpasanna, sangapulo a baro a kongregasion ti nabuangay manipud iti dayta nga immuna a kongregasion!

“Iti panagserbik kas manangaywan iti sirkito idi 1996 ken 1997, nakitak ti nakaskasdaaw a panagrang-ay ti sirkito. Adda binisitak a kongregasion iti ili ti Volzhskiy, Volgograd Oblast ket nagsubliak sadiay kalpasan ti innem a bulan. Iti daydi a tiempo, 75 dagiti baro nga agibumbunannag iti daytoy a kongregasion. Kasla interamente a baro a kongregasion! Narigat nga iladawan ti espiritu nga ipakpakita dagitoy a baro ken  nareregta nga agibumbunannag. Agingga iti 80 a tattao ti regular a tumabtabuno kadagiti taripnong sakbay ti panangasaba, a maang-angay iti maysa nga apartment ti adu ti kadsaaranna a pasdek. Adu ti nakatakder iti agdan ken iti arsadanan ti agdan ta napuseken ti apartment.”

DAGITI AGTUTUBO IDAYDAYAWDA NI JEHOVA

Adu nga agtutubo ti interesado iti mensahe maipapan iti Pagarian uray no bumusbusor dagiti dadakkelda. Insalaysay ti maysa a kabsat a babai nga agtawen iti 20: “Idi agtawenak iti siam idi 1995, dagiti Saksi ni Jehova kinasabaanda dagiti dadakkelko, ngem saanda a naginteres iti kinapudno. Kayatko ti makasursuro pay maipapan iti Dios. Makaparagsak ta ti maysa a gayyemko a kaklasek inrugina ti nagadal iti Biblia, ket nakipagadalak kenkuana. Idi naammuan dayta dagiti dadakkelko, pinaritandak a makitimpuyog kadagiti Saksi. Ikandaduandak no dadduma nga agmaymaysa iti apartment tapno saanak a makaruar a mapan agadal. Nagtultuloy a kasta agingga a nagbalinak nga adulto. Pimmanawak iti denna dagiti dadakkelko tapno mapanak ageskuela iti sabali a siudad ket nasarakak sadiay dagiti Saksi. Anian a ragsakko idi inrugik manen ti nagadal iti Biblia! Nasursurok nga ayaten ni Jehova iti amin a pusok ket nabautisaranak iti maysa a kombension distrito idi 2005. Kalpasan ti panagpabautisarko, dagus a nagserbiak kas auxiliary pioneer. Saan itan a busbusoren dagiti dadakkelko ti banag a napateg unay kaniak manipud iti kinaubingko.”

Malagip ti maysa pay a kabsat a babai: “Idi 1997 idi agtawenak iti 15, adda dagiti Saksi a nangitukon kaniak iti Agriingkayo! Magustuak la unay ti nagan ti magasin ken ti linaonna, ket kayatko a kanayon nga adda maawatko a kasta. Idi naammuan ni tatangko a basbasaek daytoy a magasin, pinaritanna dagiti Saksi nga umay iti pagtaenganmi. Di nagbayag, rinugian ti kasinsinko ti nakipagadal iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova, ket idi rugrugi ti 2002, kumuykuyogakon kenkuana a makigimong idiay Kingdom Hall. Naammuak sadiay nga agserserbi kas misionero ti dadduma kadagiti Saksi ni Jehova, ket naaddaanak  iti nasged a tarigagay a tumulong kadagiti sabsabali nga agsursuro iti maipapan iti Dios. Ngem inlawlawag kaniak ti kasinsinko a nasken nga isardengko pay nga umuna ti panagsigsigariliok, agbiagak a maitunos iti pagayatan ti Dios, ken agbalin a maysa kadagiti adipen ti Dios. Impangagko dayta a balakad, ket nabautisaranak kalpasan ti innem a bulan ken inrugik a dagus ti nag-auxiliary pioneer. Maragsakanak ta addan napaypayso a panggep ti biagko.”

PANANGBIROK KADAGITI “MATARIGAGAYAN A BANAG” IDIAY SAKHA

Masakupan ti maysa a sirkito ti Amur Oblast ken ti intero a teritoria ti Sakha. Idi 2005 a tawen serbisio, naangay iti kaunaan a gundaway idiay Yakutsk a kabesera ti Sakha ti asamblea sirkito ken ti espesial nga asamblea. Makaay-ayo unay a  makita dagiti katutubo nga umili nga agtataripnong kadagitoy nga asamblea.

Agpaay iti pagnam-ayan dagiti kakabsat, nabingay ti sirkito iti lima a paset, a tunggal maysa ket addaan iti bukod nga asamblea. Iti biang dagiti agdaldaliasat a manangaywan, ti panagbiahe manipud iti maysa nga asamblea nga agturong iti sabali kalikagumanna ti 24 nga oras a panagbiahe iti tren, sa 15 nga oras iti lugan, ken 3 nga oras iti eroplano.

Nakalamlamiis iti daytoy a teritoria no panawen ti lam-ek, a -50°C wenno nababbaba pay ti temperatura. Ngem mangaskasaba latta dagiti agibumbunannag saan laeng a kadagiti apartment dagiti adu ti kadsaaranna a pasdek no di pay ket kadagiti balbalay.

Nabuangay idi rugrugi ti 2005 ti dua a grupo dagiti agibumbunannag. Adda ti maysa a grupo iti purok ti Khayyr, a 80 kilometro ti kaadayona manipud iti takdang ti Laptev Sea iti ngatuen ti Arctic Circle. Kadagiti 500 nga agindeg iti dayta nga away, 4 ti Saksi. Idi 2004, 76 ti timmabuno iti Memorial a naangay iti daytoy a purok. Iti panagbisitana iti grupo iti daytoy a purok, nasken nga ageroplano pay nga umuna ti agdaldaliasat a manangaywan iti agarup 900 kilometro, sa agkotse iti agarup 450 kilometro a lumasat kadagiti nakumotan iti niebe a kalsada.

Naipasdek ti sabali pay a grupo iti naiputputong a purok ti Ust’-Nera, a 100 kilometro ti kaadayona manipud iti purok ti Oymyakon. No dadduma, agingga iti -60°C ti temperatura iti daytoy a rehion no panawen ti lam-ek. Iti itatabunoda iti asamblea sirkito idi napan a tawen, dua a lugan ti inusar dagiti agibumbunannag iti daytoy a grupo. Agarup 4,000 kilometro ti dinaliasatda nga agpapan-agawid, a limmasatda iti nasulinek ken awan matagtagitaona a lugar a -50°C ti kalam-ekna.

Adda makapainteres a kapadasan nga impadamag ti maysa nga agdaldaliasat a manangaywan a napasamak iti lugar a 4,000 metro ti kangatona manipud iti patar ti baybay. “Bayat ti kampania a panagiwaras iti broshur nga Agtultuloyka nga  Agbantay!, naangay ti maysa a serye dagiti asamblea iti sirkitomi. Nageroplanokami iti manangaywan iti distrito a napan iti sumaruno nga asamblea. Nairana a naibusankamin iti broshur, isu a ti broshur nga Ania ti Kalikaguman ti Dios Kadatayo? ti intukonmi iti babai a flight attendant. Kinunana nga addaanen kadagiti naibatay iti Biblia a literatura ket nasdaawkami idi impakitana kadakami ti broshur nga Agtultuloyka nga Agbantay! Anian a ragsakmi ta okupado dagiti kakabsattayo iti trabaho a panangasaba! Bayat a makisarsaritakami, limmabas ti maikadua a piloto. Nagustuanna ti nangngegna ket nakiraman metten iti saritaan. Nagsasaritakami iti gistay intero a biahemi. Gapu ta naayatan iti saritaanmi, nangala iti sumagmamano a magasin nga iranudna kadagiti tripulante nga adda iti cockpit.”

TI NAIMBAG A DAMAG IDIAY SAKHALIN

Idiay Sakhalin, maysa nga isla a masarakan iti ngatuen ti Hokkaido, ti kaamiananan nga isla ti Japan, damo a simmangpet dagiti Saksi idi tartaraudi ti dekada 1970. Dagiti taga-Vladivostok a kakabsat a mangimatmaton iti trabaho a panangasaba iti rehion indagadagda ken Sergey Sagin a palawaenna ti ministeriona ket umakar idiay Sakhalin tapno kasabaanna dagiti agnanaed sadiay. No adda iti trabahona iti puerto, ikagumaan ni Sergey ti makisarita kadagiti katrabahuanna maipapan kadagiti Nainkasuratan a topiko. Di nagbayag, adda dagiti iyad-adalannan iti Biblia. Nupay nasken a pumanaw ni Sergey idi agangay, nagbunga dagiti bin-i ti kinapudno nga intukitna iti dayta nga isla.

Dagiti kombension a naangay idiay Poland idi 1989 ken 1990 ginutugotda ti adu a Saksi idiay Russia a mangpalawa iti ministerioda ken umakar iti lugar a dakdakkel ti panagkasapulan. Idi 1990, da Sergey ken Galina Averin, nga agnanaed idi idiay Khabarovsk iti Adayo a Daya, immakarda idiay Korsakov iti isla ti Sakhalin. Sumagmamano a bulan kalpasanna, adda dua a payunir ken sumagmamano nga agibumbunannag nga immakar idiay Yuzhno-Sakhalinsk ta maymaysa idi ti Saksi sadiay.

 Agserserbi itan iti Bethel ni Pavel Sivulsky, ti anak a lalaki ni Pavel Sivulsky nga immun-una a nadakamat, ken maysa kadagiti dua a payunir. Malagipna: “Apagsangpetmi idiay Yuzhno-Sakhalinsk, siak ken ti kaduak a kabsat nagyankami iti maysa a hotel ta saankami a nakabirok a dagus iti pagnaedanmi. Inrugimi ti nangasaba kadagiti balbalay nga asideg iti hotel ket dinamagmi kadagiti nakasaritami no adda ammoda nga agpapaabang iti pagdagusan. Nakasarakkami kadagiti tattao a nagsaludsod no sadino ti mabalin a pakisaritaandanto manen kadakami maipapan iti Biblia, ngem imbagami kadakuada nga agnanaedkami iti hotel ket apaman a makasarakkami iti pagnaedanmi, awisenmi ida. Sipapasnek nga inkararagmi ken Jehova a tulongannakami nga agbirok iti panggedan ken pagtaengan. Sinungbatan ni Jehova dagiti kararagmi. Di nagbayag nakabirokkami iti panggedan ken iti apartment. Inawisnakami ti maysa a bumalay nga agyan iti apartmentna. Saannakami a pinagabang ken inlutlutuannakami pay, isu nga ad-adu a panawen ti mausarmi iti ministerio. Talaga a dinakam binaybay-an ni Jehova. Di nagbayag, adun ti iyad-adalanmi iti Biblia ken nangorganisarkami iti grupo a panagadal iti libro. Dua a bulan kalpasanna, nangabangkami iti maysa a balay ket sadiay ti naggigimonganmi.”

Bayat a dumakdakkel ti kongregasion, adu a baro nga agibumbunannag ti nagpayunir. Naregtada iti ministerio ken immakarda kadagiti dadduma pay a paset ti isla tapno isaknapda ti kinapudno kadagiti umili. Sipaparabur a binendisionan ni Jehova ti naregta a panagserbi daytoy a napartak ti panagrang-ayna a kongregasion, ket tallo a tawen kalpasanna, idi 1993, walo a baro a kongregasion ti nabuangay manipud iti kaunaan a kongregasion!

Idi agangay, adu nga agibumbunannag ti pimmanaw iti isla gapu iti kinarigat ti biag ken kasta met tapno palawaenda ti ministerioda. Kas iti napalpalabas, nabuyogan iti panagrang-ay dagiti panagreggetda. Iti agdama, adda maysa a napintas a Kingdom Hall iti puseg ti ili ti Yuzhno-Sakhalinsk, ken addaan  ti isla iti siam a kongregasion ken uppat a grupo, a mangbukel iti maysa a sirkito.

SILULUKAT TI RUANGAN NUPAY ADU DAGITI BUMUSBUSOR

Idi umuna a siglo, kinuna ni apostol Pablo: “Naluktan kaniak ti maysa a dakkel a ruangan a mangiturong iti panagaramid, ngem adu dagiti bumusbusor.” (1 Cor. 16:9) Dua ribu a tawen kalpasanna, saan a bimmassit dagiti bumusbusor. Manipud idi 1995 agingga idi 1998, ti abogado ti gobierno idiay Moscow namimpat a nangyuli iti kaso kriminal maibusor kadagiti Saksi. Naakusar dagiti Saksi ni Jehova iti panangsugsog kadagiti umili nga agbalin a panatiko no maipapan iti relihion, panangrakrak kadagiti pamilia, panangiwayat kadagiti aktibidad a maibusor iti Estado, ken pannakibiang iti kalintegan dagiti umili. Idi saan a napaneknekan dagitoy nga akusasion, nayuli ti kaso sibil maibusor kadagiti Saksi idi 1998, a maibasar kadagiti isu met laeng nga awan pakaibatayanna nga akusasion.

Agarup makatawen kalpasanna, ti Ministry of Justice binaliwanna nga inrehistro ti Administrative Center of Jehovah’s Witnesses idiay Russia gapu ta kombinsido daytoy a dagiti Saksi ni Jehova ken uray dagiti literaturada saanda nga agisursuro iti aniaman a mangsugsog kadagiti umili a manggura kadagiti sabali a relihion, mangrakrak kadagiti pamilia, wenno mangtabbiraw iti kalintegan dagiti umili. Nupay kasta, nangidatag manen ti abogado ti gobierno kadagiti isu met laeng nga akusasion!

Ammo dagiti dadduma a propesor ti religious studies (panangadal iti nadumaduma a relihion) a naibatay nga interamente iti Biblia ti patpatien dagiti Saksi ni Jehova. Kastoy ti kuna ni Dr. N. S. Gordienko, propesor ti religious studies iti Herzen Russian State Pedagogical University idiay St. Petersburg: “No akusaran dagiti eksperto dagiti Saksi ni Jehova gapu kadagiti sursuroda, saanda nga ammo a ti Biblia ti ak-akusaranda.”

Nupay kasta, inkeddeng ti Moscow City Court nga ikkaten ti legal nga estado dagiti Saksi ni Jehova idiay Moscow. Ngem  intultuloy latta dagiti kakabsat nga iranud ti naimbag a damag kadagiti sabsabali kas panangtungpal iti bilin ti Biblia. Kombinsido dagiti Saksi ni Jehova a dagiti umili ti Moscow ti masapul a mangaramid iti bukodda a desision no maipapan kadagiti narelihiosuan a sursuro a kayatda a patien. Ti panangipaidam iti daytoy a kalintegan kaipapananna ti panangipaidam iti wayawaya ti asinoman nga umili ti Moscow. Gapuna, itultuloy dagiti Saksi idiay Moscow ti mangasaba ken mangaramid kadagiti adalan kas panangtungpal iti bilin ni Jesu-Kristo. (Mat. 28:19, 20) Iti agdama, reprepasuen ti European Court of Human Rights ti pangngeddeng ti Moscow City Court.

Idi Setiembre 1998, idi nangrugi a mabista ti gandat a panangburak iti grupo dagiti Saksi ni Jehova idiay Moscow, adda 43 a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova sadiay. Walo a tawen kalpasanna, addan 93! Inkari ni Jehova iti ilina: “Aniaman nga igam a mabukelto maibusor kenka saanto nga agballigi.” (Isa. 54:17) Idi 2007, naangay ti kombension distrito dagiti Saksi ni Jehova iti Luzhniki Stadium idiay Moscow, a nakaangayan naminsan ti Olimpiada. Agdagup iti 29,040 ti timmabuno ken 655 ti nabautisaran iti daytoy a kombension.

NAINDAKLAN TI NAGAN TI DIOS IDIAY RUSSIA

Kas nailanad iti Malakias 1:11, kinuna ni Jehova a Dios: “Manipud iti ileleggak ti init agingga a mismo iti ilelennekna naindaklanto ti naganko iti tengnga dagiti nasion.” Iti tunggal aldaw, mabalin nga adda pay masarakan a marakarnero a tao iti daytoy a naglawa a pagilian. Iti laeng napalabas a tawen serbisio, nasurok a pito ribu ti nabautisaran idiay Russia. Nalawag a paneknekan daytoy a ti “Czar dagiti Czar,” kas awag ken Jesu-Kristo iti Biblia a Ruso, ket adda kadagiti iturayanna bayat nga itungtungpalda daytoy a trabaho.​—Mat. 24:14; Apoc. 19:16.

“Ti aldaw ni Jehova umayto a kasla mannanakaw,” kinuna ni apostol Pedro. (2 Ped. 3:10) Gapuna, determinado dagiti adipen ni Jehova idiay Russia nga usaren ti natda a tiempo iti panangbirok kadagiti nalinteg ti panagpuspusoda a tattao iti tunggal nasion, tribu, pagsasao, ken ili.

[Footnotes]

[Blurb iti panid 110]

“No adda aniaman a kaso a maibusor kadakayo, uray no nasaktanyo la bassit ti siasinoman, pinaltogandakay koma aminen”

[Blurb iti panid 128]

“No baybay-andakayo, adu nga umili iti Soviet ti sumurot kadakayo. Dayta ti gapuna nga ibilangdakayo a dakkel a pangta iti Estado”

[Blurb iti panid 219]

“Kasla tumatayab dagiti kapammatianyo; nakaal-alistoda a mangidiskarga ken mangipanaw kadagiti literatura”

 [Kahon/Ladawan iti panid 69]

Siberia

Ania ti mapanunotmo no manggegmo ti Siberia? Ti kadi mailadawanmo ket lugar a nasulinek, awan matataona ken kumutukot ti lamiisna no panawen ti lam-ek? Ti kadi sumrek iti panunotmo ket lugar a narigat ti kasasaadna, a pakaidesdestieruan dagiti sumupiat iti gobierno a Soviet? Hustoka, ngem bassit pay la dayta nga impormasion maipapan iti Siberia.

Nagdakkel a rehion ti Siberia, dakdakkel pay ngem Canada a maikadua a kadakkelan a pagilian iti lubong. Ita, nasurok a 13 milion a kilometro kuadrado ti kalawa ti Siberia, manipud iti Kabambantayan ti Ural nga agpadaya agingga iti Taaw Pacifico ken manipud Mongolia ken China nga agpaamianan agingga iti Taaw Artico. Maysa daytoy a lugar a napno iti kinabaknang ti nakaparsuaan kas iti kaykayo, langis, ken gas. Ti Siberia ket addaan kadagiti bambantay, kapatagan, sagneb wenno kadandanuman, danaw, ken dadakkel a karayan.

Iti agarup 150 a tawen, ti Siberia ket lugar a pagibaludan, inkapilitan a pagtrabahuan, ken pakaidestieruan. Kabayatan dagiti dekada ti 1930 ken 1940, riniwriw ti indestiero sadiay ni Joseph Stalin tapno agtrabaho kadagiti kampo. Idi 1949 ken 1951, naidestiero sadiay ti agarup 9,000 a Saksi ni Jehova manipud Moldova, dagiti republika iti deppaar ti Baltic Sea, ken Ukraine.

 [Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 72, 73]

Maipapan Iti Russia

Pagilian

Ti Russia a kadakkelan a pagilian iti intero a lubong ket 17,075,400 kilometro kuadrado ti kalawana. Pito ribu pito gasut a kilometro ti kaakaba dayta manipud daya nga agpalaud ken 3,000 kilometro ti kaatiddogna manipud amianan nga agpaaabagatan. Saklawenna ti dandani kagudua ti Makin-amianan a Hemispero. Di ngarud pakasdaawan nga adda paset ti Russia nga immun-una iti 11 nga oras ngem iti dadduma a pasetna. Masarakan idiay Russia ti kangatuan a bantay ken ti kaatiddogan a karayan iti Europa ken ti kaadalman a danaw iti intero a lubong.

Umili

Ruso ti 80 porsiento ti populasion. Nupay kasta, adda nasurok a 70 a sabali pay nga etniko a grupo nga agnanaed idiay Russia. Agdagup iti sumagmamano a ribu ti dadduma kadagitoy a grupo, idinto ta nasurok a maysa a milion ti dadduma pay.

Lenguahe

Ruso ti opisial a lenguahe ken nganngani amin nga umili ket makapagsao iti daytoy. Malaksid iti dayta, adda pay maus-usar a nasurok a 100 a lenguahe, a dadduma kadagitoy ket kangrunaan a pagsasao ti agarup maysa a milion nga umili.

Ekonomia

Iti intero a lubong, maysa ti Russia kadagiti kangrunaan a paggapgapuan dagiti langis ken gas. Ti dadduma a dadakkel nga industria ramanenna ti panagbakir, panagminas, ken panagproseso kadagiti nagduduma a produkto.

Taraon

Nasustansia a taraon ti kankanenda kas iti karne, ikan, repolio, nagbalay a gatas (curd), tinapay a naaramid iti nangisit a rye, patatas ken buckwheat. Nabaknang iti taba ken karbohidrato ti putahe dagiti Ruso tapno maibturanda ti nakalamlamiis ken naunday a panawen ti lam-ek. Ti gagangay a putaheda ket pelmeni (bolabola a karne) nga adda digona wenno nalaokan iti naalsem a krema wenno piroshki (babassit a tinapay) a napalamanan iti repolio, karne, keso, wenno patatas. Dagiti paboritoda a kaldo ket borscht, wenno nadiguan a beet, ken shchi, wenno nadiguan a repolio.

Klima

Napudot no kalgaw, ket nasipnget ken nakalamlamiis no kalam-ekna. Apagbiit laeng ti primabera ken otonio, isu a napaut ti panawen ti lam-ek ken kalgaw.

 (Dagiti mapa ti Russia ket adda iti panid 116 ken 167)

[Dagiti Ladawan]

Ti Kremlin

Bantay El’brus, Kabardino-Balkaria

Kolor kape nga oso, Kamchatka Peninsula

 [Kahon iti panid 92, 93]

Panangparmek Kadagiti Puso ken Panunot

Saan a panggep ti gobierno a Soviet a talipuposen dagiti Saksi. Kalatna a tumallikud dagiti Saksi iti relihionda tapno patienda ti ideolohia ti Soviet, babaen man ti panangguyugoy wenno panangpilit. Tapno maibanag daytoy, ti gobierno inusarna ti KGB​—ti ahensia a mangipapaay iti seguridad ken agkalkalap iti impormasion maipapan kadagiti kabusor ti gobierno. Dagitoy ti dadduma kadagiti pamay-an nga inusar ti KGB.

Panagrekisa: Rekisaen ti KGB dagiti pagtaengan dagiti Saksi uray no rabrabii. Napilitan nga immakar iti pagnaedan dagiti dadduma a pamilia gapu iti masansan a pannakarekisada.

Panagsiim: Ramanen daytoy ti pannakaikabil dagiti nalimed a pagdengngeg iti saritaan iti uneg ti pagtaengan ken iti telepono, ken ti pannakakompiskar dagiti surat.

Multa ken panangriribuk kadagiti gimong: Iti intero a pagilian, tiktikan dagiti lokal nga opisial no sadino ti paggigimongan dagiti kakabsat. Mamulta amin a timmabuno. Masansan a ti multada ket kaguddua wenno nasursurok pay ngem iti promedio a sueldo iti binulan.

Panangpaáyat ken panangbutbuteng: Nagkari ti KGB kadagiti dadduma a Saksi a no makikooperarda, maikkanda kadagiti lugan ken apartment idiay sentro ti Moscow. Ngem kaadduanna, butbutngenda dagiti kakabsat a maibaludda iti adu a tawen kadagiti kampo a pagtrabahuan no saanda a makikooperar.

Propaganda: Kadagiti pelikula, programa iti telebision, ken pagiwarnak, pinagparangda dagiti Saksi kas pangta iti kagimongan. Nangangayda kadagiti lektiur kadagiti pagbaludan  ken kampo a pagtrabahuan tapno padaksenda dagiti kakabsat nga us-usarenda kano ti Biblia a pangguyugoy kadagiti tattao a mamati iti sabali a napolitikaan a kapanunotan. Nagresulta dayta iti pannakaidumduma dagiti Saksi. Dagiti mannursuro inikkanda iti nababa a grado dagiti estudiante a Saksi, ket dagiti met kakabsat nga agtartrabaho napaidamanda iti kalintegan nga umawat kadagiti benepisio ken maaddaan iti bakasion.

Pananglimlimo: Dagiti pannakabagi ti KGB a nagpammarang nga interesado iti mensahe maipapan iti Pagarian nakipagadalda iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova agingga a nabautisaranda. Adda pay ketdi dagidiay naaddaan iti annongen iti organisasion. Panggepda a pasardengen ti trabaho a panangasaba babaen ti panangpataudda iti panagduadua ken iti pakaigapuan ti pannakabingaybingay dagiti Saksi.

Panangidestiero: Naipan dagiti Saksi kadagiti nasulinek a lugar iti pagilian. Dandani awan ti pagbiag dagiti kakabsat sadiay uray no inaldaw a 12 nga oras nga agtrabahoda iti nadagsen. Kabayatan ti panawen ti lam-ek, iturturedda ti makapaketter a lamiis; ket no met kalgaw, nagadu ti lamok ken bingraw.

Panangkompiskar ken panamagsisina: Nakompiskar dagiti sanikua, pagtaengan, ken gargaret dagiti kakabsat. No dadduma, iyadayoda dagiti annak kadagiti Saksi a dadakkelda.

Pananglais ken panangkabkabil: Nalalais ken nauy-uyaw ti adu a Saksi, a pakairamanan dagiti babbai. Nakaro met ti pannakakabkabil ti dadduma.

Panangibalud: Panggepda a pagsisinaen wenno piliten dagiti Saksi a mangtallikud iti pammatida.

Kampo a pagtrabahuan: Dandani nauyos ti pigsa dagiti Saksi kadagita a kampo. Masansan a kalienda ti puon dagiti napukan a nagdadakkel a kayo. Nagtrabaho met dagiti kakabsat kadagiti pagminasan iti karbon, nagaramidda kadagiti kalsada ken riles ti tren. Kuartel ti nagnaedan dagiti agtartrabaho iti kampo a naisina kadagiti pamiliada.

 [Kahon/Ladawan iti panid 96, 97]

Namindua a Nasentensiaanak iti Ipapatay

PYOTR KRIVOKULSKY

NAYANAK 1922

NABAUTISARAN 1956

ABABA A PAKASARITAANNA nageskuela iti seminario sakbay a naammuanna ti kinapudno. naipisok kadagiti pagbaludan ken kampo a pagtrabahuan iti unos ti 22 a tawen ken natay idi 1998.

IDI 1940, nangasaba dagiti Polako a Saksi iti lugar a pagnanaedak idiay Ukraine. Sinarungkarannak ni Korney, a maysa a napulotan a kabsat. Nagpatpatnag a nagsaritakami ket nakombinsirak a pudno ti imbagana kaniak maipapan iti Dios.

Idi 1942, rimmaut ti buyot ti Alemania ket immatras ti buyot ti Soviet nga adda iti lugarmi. Nagari idi ti riribuk. Dagiti Ukranio a nasionalistiko pinilitdak a makiraman iti pannakirupakda kadagiti Aleman ken Soviet. Idi nagkedkedak, kinabkabildak agingga a naawananak iti puot sadak inwalang iti kalsada. Iti dayta met la a rabii, innala sa impandak iti lugar a pangpatayanda kadagiti adu a tattao. Sadiay a dinamagda manen kaniak no makirupakak maipaay kadagiti umili ti Ukraine. Determinadoak a nangikuna iti napigsa a timek: “Ni laeng Jehova a Dios ti pagserbiak!” Gapu iti dayta, sinentensiaandak iti ipapatay. Idi imbilin ti maysa kadagiti soldado a paltogandak, adda maysa kadakuada a nangagaw iti paltog sa impukkawna: “Saanyo a paltogan! Adda pay la pangusarantayo kenkuana.” Gapu iti dayta, nakapungtot ti maysa a soldado isu a kinabkabilnak. Impasiguradona nga isu a mismo ti mangpaltog kaniak kalpasan ti makalawas, ngem sumagmamano la nga aldaw ti napalabas, isu metten ti napapatay.

Idi Marso 1944, nagsubli iti lugarmi ti buyot ti Soviet, ket dagiti soldado innalada amin a lallaki, a pakairamanak. Iti  dayta a tiempo, dagiti met buyot ti Soviet ti agkasapulan kadagiti kaduada a makirupak. Iti lugar a nangummonganda kadakami, nagkitakami ken Korney, ti kabsat a nangisuro kaniak iti kinapudno. Adda 70 a dadduma pay a Saksi sadiay. Nagpipinnaregta ken nagtalinaedkami a naisina kadagiti sabsabali. Immasideg kadakami ti maysa nga opisial ket sinaludsodna no apay a suminsinakami. Inlawlawag ni Korney a Kristianokami isu a saankami nga agiggem iti armas. Dagus a ginuyodda nga inyadayo sa imbagada kadakami a paltoganda. Pulos a saanmin a nakita ni Korney. Binutbutengdakami a paltogandakami met amin kas iti inaramidda kenkuana, sa saggaysa a pinagsaludsodandakami no makirupakkami a kaduada. Idi nagkedkedak, adda tallo a soldado ken maysa nga opisial a nangipan kaniak iti kabakiran. Ti komander imbasana ti sentensiak a naggapu iti pangukoman ti militar: “Nasentensiaanka a mapapatay babaen ti paltog gapu iti panagkedkedmo nga agsoldado.” Sipapasnek a nagkararagak ken Jehova, a pampanunotek no awatenna ti panagserbik kenkuana yantangay awan idi ti gundaway a mabautisaranak. Idi kuan, nangngegko ti bilin a, “Paltoganyo ti kabusor!” Ngem, iti tangatang ti nangipaltogan dagiti soldado kadagiti armasda. Kalpasanna, kinabkabilnak ti opisial. Nasentensiaanak iti sangapulo a tawen a pannakaibalud sa naipanak iti maysa kadagiti kampo a pagtrabahuan idiay Gorki Oblast, iti puseg ti Russia.

Nawayawayaanak idi 1956 ket idi agangay, inkallaysak ni Regina a matalek a Saksi. Innem a bulan idin nga agtiptiponkami kas agassawa idi giddato a naaresto ken nasentensiaanak iti sangapulo a tawen a pannakaibalud.

Idi nawayawayaanak met laengen, adda maysa nga opisial a nangikuna kaniak, “Awan ti lugarmo iti Soviet Union.” Ngem saan a pudno dayta. Ni Jehova ti makinkukua iti intero a daga ket isu ti mangikeddeng no siasino ti agnaed nga agnanayon iti dayta!​—Sal. 37:18.

 [Kahon/Ladawan iti panid 104, 105]

“Adda Kadi Saksi ni Jehova Kadakayo?”

YEVGENIA RYBAK

NAYANAK 1928

NABAUTISARAN 1946

ABABA A PAKASARITAANNA Nayanak idiay Ukraine. Puersado a naipan idiay Alemania, ket sadiay ti nakaammuanna iti kinapudno. Simamatalek nga agserserbi ken Jehova agingga ita idiay Russia.

MAYSA a Domingo, nangngegko nga agkankansion dagiti Saksi ni Jehova iti makaay-ayo a kanta. Di nagbayag tumabtabunoakon kadagiti gimongda. Diak maawatan no apay nga idaddadanes dagiti Aleman dagiti padada nga Aleman gapu iti pammatida. Dagiti gagayyemko nga Ukranio a kaduak a naipan idiay Alemania ginuradak gapu iti pannakikadkaduak kadagiti Aleman. Naminsan binugkawan ken tinungpanak ti maysa kadakuada. Kinatkatawaandak dagiti dati a gagayyemko.

Nagsubliak idiay Ukraine kalpasan ti pannakawayawayak idi 1945. Kinuna ni apongko a lakay: “Agbagtiten ni nanangmo. Imbellengna amin a rebultona, ket sabali itan ti Diosna.” Idi dakdakamin ken Nanang, inruarna ti Biblia ket imbasana ti teksto a mangibaga a kagura ti Dios ti idolatria. Kalpasanna, imbagana kaniak nga isu ket tumabtabuno kadagiti gimong dagiti Saksi ni Jehova. Inarakupko iti nairut ken agluluaak a nangikuna, “Nanang, maysaak met a Saksi ni Jehova!” Nagsinsinnangitkami gapu iti ragsak.

  Nakaregregta ni Nanang iti ministerio. Gapu ta dandani amin a kakabsat a lallaki ket nakabalud kadagiti kampo, nadutokan ni Nanang kas manangaywan iti grupo. Naaringanak met iti kinaregtana.

Idi 1950, naarestoak gapu iti narelihiosuan nga aktibidad ket sinentensiaannak ti korte iti sangapulo a tawen a pannakaibalud iti kampo. Limakami a babbai a Saksi a naipan iti ili ti Usol’ye-Sibirskoye, Siberia. Manipud idi Abril 1951, nagserbikami kas trabahador iti panagaramid iti riles ti tren. Binunagmi dagiti nadagsen a materiales a maaramid a riles. Dua ti mangibaklay iti kada pedaso. Manomano nga inyakar ken implastarmi dagiti landok ti riles, a ti tunggal maysa ket 320 kilo ti kadagsenna ken 10 metro ti kaatiddogna. Napalalo ti bannogmi. Naminsan, bayat nga agaw-awidkami a napakpaksuyan iti trabaho, adda nagsardeng iti asidegmi a maysa a tren a napno kadagiti balud. Maysa a lalaki ti timman-aw ken nagsaludsod, “Adda kadi Saksi ni Jehova kadakayo?” Dagus a napukaw ti bannogmi. “Dakami a lima!” impukkawmi. Dagiti balud ket dagiti patpatgenmi a kakabsat a naidestiero manipud Ukraine. Bayat a nakasardeng ti tren, sigagagar nga insalaysayda no ania ti napasamak ken no kasano a naidestieroda. Kalpasanna, impangngeg dagiti ubbing dagiti daniw a pinutar dagiti kakabsat. Saandakami a sininga dagiti soldado isu a nakapagiinnabrasa ken nakapagpipinnaregtakami.

Manipud Usol’ye-Sibirskoye, nayakarkami iti dakkel a kampo nga asideg idiay Angarsk. Adda 22 a kakabsat a babbai sadiay. Inorganisarda amin a bambanag, agraman dagiti teritoria a pangasabaan. Daytoy ti nakatulong kadakami nga agtalinaed a nabileg iti naespirituan.

 [Kahon/Ladawan iti panid 108, 109]

Namin-adu a Naipanak iti “Maikalima a Suli”

NIKOLAI KALIBABA

NAYANAK 1935

NABAUTISARAN 1957

ABABA A PAKASARITAANNA Naidestiero idiay Kurgan Oblast, Siberia idi 1949.

ITI panagriknami, kasla matiktiktikan ti tunggal Saksi iti Soviet Union. Narigat ti kasasaad ngem inikkannakami ni Jehova iti sirib. Idi Abril 1959, naarestoak gapu kadagiti narelihiosuan nga aktibidad. Inkeddengko nga ilimed ti amin gapu ta diak kayat a liputan ti asinoman kadagiti kakabsat. Impakita ti imbestigador dagiti ladawan dagiti kakabsat sa imbagana nga inaganak ida. Kinunak nga awan ti am-ammok kadakuada. Kalpasanna, impakitana kaniak ti ladawan ti adingko a lalaki sa sinaludsodna, “Ni adingmo kadi daytoy?” “Diak masigurado no isu dayta,” insungbatko. Idi kuan, impakita ti imbestigador ti ladawanko sa sinaludsodna, “Sika kadi daytoy?” “Kaing-ingasko nga agpayso ngem diak ammo no siak dayta,” kinunak.

Naipupokak iti maysa a selda iti nasurok a dua a bulan. Tunggal bumangonak iti agsapa, agyamanak ken Jehova gapu iti naayat a kinamanangngaasina. Manglagipak iti maysa a teksto iti Biblia sa komentuak dayta. Kalpasanna, mangkansionak iti maysa a kanta ti Pagarian ngem saanko a pigpigsaan ta maiparit ti agkanta iti uneg ti selda, sa mangrepasoak iti maysa a topiko maipapan iti Biblia.

Adu ti Saksi a nakabalud iti kampo a nakaipupokak. Nagrigat ti kasasaad iti pagbaludan, ken saankami pay a mapalubosan nga agpapatang. Masansan a maipan dagiti kakabsat  iti naiputputong a selda, wenno iti maaw-awagan kas maikalima a suli. Namin-adu a naipanak iti maikalima a suli. Dagiti maipupok sadiay ket maikkan iti 200 gramo laeng a tinapay iti kada aldaw. Naturogak iti tabla a naparabawan iti napuskol a landok. Nabuong dagiti sarming ti tawa, ken nakaad-adu ti lamok. Dagiti sapatosko ti pannakapunganko.

Tunggal maysa a kabsat ket nangpanunot no kasanona nga ilemmeng dagiti literatura. Inkeddengko nga ilemmeng dagiti literatura iti pagsagsagadko iti suelo. Kabayatan dagiti panagsukimat, ti kapatas dina man la napanunot a bukitkitan ti sagad, nupay rinekisana amin agingga iti kabassitan a banag. Inlemmengmi pay dagiti literatura kadagiti diding. Nasursurok ti nagtalek iti organisasion ni Jehova. Makita ken ammo ni Jehova ti amin a banag ken tulonganna ti tunggal matalek nga adipenna. Kanayon a tinulongannak ni Jehova.

Sakbay pay a maidestiero ti pamiliak idi 1949, imbagan ni tatangko a kabaelan ni Jehova nga imaniobra dagiti bambanag tapno maidanon latta ti kinapudno uray kadagiti tattao iti nasulinek a lugar a kas iti Siberia. Pinampanunotmi no kasano a mapasamak dayta. Dagiti agtuturay a mismo ti nangilukat iti gundaway tapno ti kinapudno ket maidanon kadagiti rinibu a napasnek ti panagpuspusoda nga umili iti Siberia.

Idi nagbalbaliw ti kasasaad iti USSR, sigagagar a ginundawayan dagiti kakabsat ti oportunidad a mapan idiay Poland tapno tumabuno iti internasional a kombension idi 1989. Nakallalagip dagidi nga aldaw. Kalpasan ti pangserra a kararag, nagtalinaedkami a sitatakder ken nagpalpalakpakkami iti napaut. Anian a ragsakmi idi! Adun a tawen nga agsagsagabakami kadagiti nagduduma a pakarigatan ken parikut, ngem manmano a nagluakami. Idi agsisinakamin kadagiti kakabsat idiay Poland, saanmin a malapdan ti panagarubos dagiti luami ken awan pay ketdi ti mayat a manglapped iti dayta.

 [Kahon/Ladawan iti panid 112, 113]

Panangaramid iti Amin a Banag Maipaay iti Naimbag a Damag

PYOTR PARTSEY

NAYANAK 1926

NABAUTISARAN 1946

ABABA A PAKASARITAANNA Damo a naam-ammo ni Pyotr dagiti Saksi ni Jehova idi 1943. Naibalud iti dua a kampo konsentrasion dagiti Nazi ken naminsan a naipan iti kampo a pagtrabahuan idiay Russia. Idi agangay, isu ket nagserbi kas manangaywan iti sirkito kabayatan ti pannakaiparit.

KALPASAN a naammuak dagiti pamunganayan a sursuro ti Biblia idiay Alemania nga iturturayan dagiti Nazi, dagus nga inranudko dagita kadagiti am-ammok, ken adu ti nakikappon kaniak iti nasin-aw a panagdaydayaw. Idi 1943, adda maysa a padi a nangipulong kaniak iti Gestapo. Inaresto ken inakusarandak iti panangisungsong kadagiti agtutubo nga agrebelde. Di nagbayag, impandak iti kampo konsentrasion idiay Maidanek, Poland. Nakapatpateg ti pannakitimpuyog kadagiti kakabsat. Idiay kampo, ad-adda a timmibker ti determinasionmi a mangasaba. Adu sadiay ti naginteres iti kinapudno, ket inkagumaanmi ti nangbirok kadagiti gundaway a mangikasaba iti Pagarian ni Jehova. Naminsan, naglak-amak iti 25 a saplit ti latigo a dua ti pannakalubidna. Timmakderak ket impukkawko ti “Danke schön!” (“Pagyamanan!”) Maysa nga Aleman ti nagkuna: “Nagtibker la ketdin daytoy a barito! Sinapsaplittayon ngem pagyamanannatay pay laeng!” Limmitlitem ti likudko gapu iti pannakasapsaplitko.

Nagrigat ti trabaho isu a napakpaksuyankami. Dagidiay matay ket maipan iti pagpuoran kadagiti bangkay nga  agan-andar iti aldaw ken rabii. Pinampanunotko a di agbayag, siak metten ti mapuoran. Kasla diakon makaruar a sibibiag iti kampo, ngem nakalasatak gapu ta nasugatanak. Napilit nga agtrabaho amin a nasalun-at, ket dagiti dadduma naipanda kadagiti sabali a kampo. Kalpasan ti dua a lawas, naipanak iti kampo konsentrasion idiay Ravensbrück.

Idi aglepleppasen ti gubat, nagdinamag a paltogandakami amin dagiti Aleman. Idi kuan, naammuanmi a naglibasen dagiti guardia. Idi makita dagiti balud a nawayadan, nagtatarayda metten. Napanak idiay Austria, a sadiay nakiddawak nga agsoldado. Dagus a nagkedkedak, nga imbagak a naibaludak kadagiti kampo konsentrasion gapu kadagiti narelihiosuan a patpatiek. Napalubosanak nga agawid idiay Ukraine, a sakup idin ti Soviet Union. Idi 1949, inkallaysak ni Yekaterina a nagbalin a matalek a katakunaynayko iti biag. Idi 1958, naaresto ken naipanak iti kampo a pagtrabahuan idiay Mordvinia.

Idi nawayawayaanak, timmulongak a nagimprenta kadagiti literatura a naibatay iti Biblia. Naminsan, idi 1986, nagpatpatnag a nagimprentakami iti 1,200 a panid. Impempenmi dagita iti suelo, kadagiti katre, ken iti sadinoman a mabalinmi a pagilemmengan. Di ninamnama nga adda immay a pannakabagi ti KGB tapno “makisarita laeng” kano. Dinamag ni Yekaterina no sadino ti kayatna a pagsasaritaanmi, a dina napanunot a mabalin a kayat ti pannakabagi ti KGB ti sumrek iti balaymi. Ngem makaparagsak ta iti kusina iti ruar ti balay ti kayatna a pagsasaritaanmi. No simrek iti balay, naarestokami koman.

Agingga ita, ikagkagumaanmi nga itungpal ti dedikasionmi ken aramiden ti amin a kabaelanmi maipaay iti naimbag a damag. Ti innem nga annakmi, ti 23 nga appokomi, ken ti 2 nga appokomi iti tumeng ket simamatalek nga agserserbi ken Jehova. Agyamankami ken Jehova ta magmagna iti dana ti kinapudno dagiti annakmi.

 [Kahon iti panid 122]

Ti Naiputputong a Selda

Iti gobierno a Soviet, adda sistema a pakaibatayan ti iyetnagda a pannusa. Gagangay ti pannusa a panangipupok iti naiputputong a selda para kadagiti basol a kas iti saan a panagdisnudo a mangisuko kadagiti narelihiosuan a literatura. Maikkan dagiti balud kadagiti rutayrutay a kawes a naaramid iti lanilia sa maipupokda kadagiti selda.

Iladawanmo iti panunotmo ti gagangay a selda. Agarup tallo metro kuadrado ti kailetna. Nasipnget, nadam-eg, narugit, ken nakalamlamiis, nangruna no panawen ti lam-ek. Nakersang ti sementado a didingna. Adda bassit a tawa iti sangametro ti kabengbengna a diding. Nabuong ti dadduma kadagiti sarming ti tawa. Adda de-koriente a pagsilawan a naikabail iti abut iti diding ken nakaluban iti galba nga adda abut-abutna. Malaksid iti sementado a suelo, ti kakaisuna a pagtugawan ket ti akikid a kasla bangko a kasilpo ti diding. Saanka a makapagbayag nga agtugaw iti daytoy. Maktangan ken sumakit dagiti masel ti saka ken bukotmo. Makagaradgad pay iti bukot ti nakersang a diding.

No rabii, mangipan dagiti guardia iti pagturogan a tabla nga adda landokna. Mabalin ti agidda iti dayta ngem dinaka paturogen ti lamiisna. Awan ti ules. Gagangay a dagiti maipupok iti naiputputong a selda ket maikkan iti 300 gramo a tinapay iti kada aldaw ken iti kumabawkabaw ti digona a kaldo maminsan iti kada tallo nga aldaw.

Adda abut a pagiblengan a kasla tubo laeng ti kadakkelna isu a nakabambanaal. Ad-adda nga agadiwara dayta kadagiti selda nga adda bentiladorna. No dadduma ti bentilador ket paandaren dagiti parabantay tapno ad-adda a parigaten ken dusaenda ti balud.

 [Kahon/Ladawan iti panid 124, 125]

Kampo #1 Idiay Mordvinia

Iti nagbaetan ti 1959 ken 1966, nasurok nga 450 a kakabsat ti naibalud iti daytoy a kampo, a naglaon iti 600 a balud. Maysa daytoy kadagiti 19 a kampo a pagtrabahuan idiay Mordvinia. Naaladan daytoy iti siitan ken makakoriente a barut nga agarup tallo a metro ti kangatona. Napalikmutan daytoy nga alad iti 13 pay nga alad a naaramid iti siitan a barut. Kanayon a maarado ti daga iti likmut ti kampo tapno masurotanda ti tugot ti siasinoman a makalibas.

Dagiti agtuturay inkagumaanda a parukmaen ti bagi ken panunot dagiti Saksi babaen ti naan-anay a panangisinada kadagitoy iti kagimongan. Nupay kasta, nagballigi dagiti kakabsat a nangorganisar iti nateokratikuan nga aktibidad idiay kampo.

Nagbalin a sirkito nga addaan iti manangaywan iti sirkito ti mismo a kampo. Ti sirkito ket buklen ti uppat a kongregasion nga addaan iti 28 a grupo ti panagadal iti libro. Tapno matulongan nga agtalinaed a nabileg iti naespirituan ti amin a kakabsat, inkeddengda ti mangangay iti pito a gimong iti kada lawas. Idi damo, maymaysa laeng ti Biblia a pagsisinnublatanda, isu a nangaramidda iti eskediul ti kada kongregasion no kaano a basaenda ti Biblia. Dagiti kakabsat sinakarda ti Biblia idi naaddaanda iti gundaway a mangaramid iti dayta. Ti tunggal libro iti Biblia ket naisurat iti maysa a kuaderno. Indulinda ti orihinal a kopia iti nalmeng a lugar. Iti kastoy a wagas, nasurot dagiti kakabsat ti eskediulda nga agbasa iti Biblia. Naorganisar met ti Panagadal iti Pagwanawanan. Dagiti kakabsat a babbai a mangsarungkar kadagiti assawada idiay kampo mangitugotda kadagiti babassit a kopia dagiti magasin. Ikabilda dagita iti ngiwatda wenno iti takon ti sapatosda wenno isallapidda iti buokda. Adu a kakabsat  a lallaki ti naipupok iti naiputputong a selda iti uneg ti maysa agingga iti 15 nga aldaw gapu iti panangsakarda kadagiti literatura.

Nasulinek a lugar daytoy nga adayo kadagiti dadduma a balud. Sinigurado dagiti guardia nga awan ti aniaman a mabasa dagiti Saksi bayat iti pannakaipupokda iti naiputputong a selda. Nupay kasta, inremedio dagiti kakabsat ti mangipaay kadakuada iti naespirituan a taraon. Adda kabsat nga umuli iti atep ti maysa a pasdek a matannawaganna ti maipalubos a pagpagnapagnaan dagidiay naipupok iti naiputputong a selda. Adda tugottugotna a babassit a papel a nakaisuratan dagiti teksto iti Biblia. Kumelenna a pagbalinen a kasla bola a kagudua pulgada ti kabassitna. Isulbongna dayta iti atiddog a tubo sa ipuyotna iti ayan ti kabsat nga agpagnapagna iti baba. Agtugaw ti Saksi tapno aginggagalut iti singdan ti sapatosna sa di agpadlaw a pidutenna ti naespirituan a taraon.

Kas pamigat ken pangrabii, maikkan dagiti balud iti nadaruy a lugaw a nalaokan iti bassit a lana ti bukel ti lanilia. Ti pangaldawda ket kumabawkabaw ti digona a beet wenno sabali a ramen, ken simple a taraon. Ti tinapay a kankanen dagiti balud ket kasla de lana a pasukot ti bota! Malagip ni Ivan Mikitkov, “Pito a tawen a naibaludak iti daytoy a kampo. Dandani kanayon nga agsakit iti nakaro ti tianmi.”

Nagtalinaed a natibker ti pammati dagiti kakabsat. Ti pannakaiputputong dina naleppes ti espiritualidad dagiti nasungdo nga adipen ti Dios, a nagtultuloy a nangiparangarang iti pammati ken ayatda iti Dios ken iti padada a tao.​—Mat. 22:37-39.

 [Kahon/Ladawan iti panid 131, 132]

“Apay nga Agsangsangitka?” Insaludsodna

POLINA GUTSHMIDT

NAYANAK 1922

NABAUTISARAN 1962

ABABA A PAKASARITAANNA Nagbalin nga asawa ni Viktor Gutshmidt. Bayat ti kaaddana idiay pagbaludan, napaliiw ni Polina ti kinasingpet dagiti Saksi ni Jehova.

SISUSUNGDO a pinatik ti prinsipio ti Komunismo ken intandudok dayta. Nupay kasta, inarestodak dagiti Komunista idi Mayo 1944 ken impandak iti kampo a pagtrabahuan idiay Vorkuta. Iti unos ti tallo a tawen dida imbaga kaniak no apay nga inarestodak. Idi damo, pinanunotko a nagkamalida laeng isu nga inur-urayko a wayawayaandak. Ngem nasentensiaanak ketdi iti sangapulo a tawen a pannakaibalud iti kampo gapu kano kadagiti naibagak a maibusor iti Soviet.

Gapu ta adda kapadasak iti tay-ak ti medisina, nagtrabahoak iti ospital ti kampo kabayatan ti umuna a tawtawen ti pannakaibaludko. Idi 1949, nayakarak iti maysa a kampo idiay Inta nga ayan dagiti naibalud gapu iti politika. Naing-inget nga amang dagiti paglintegan iti daytoy a kampo. Gagangayen kadagiti balud ti gura, kinagubsang, imoralidad, kinaaleng-aleng, ken kinaawan namnama. Kimmaro ti kasasaad gapu iti sayangguseng nga amin ket mabiiten a mapaltogan wenno masentensiaan iti tungpal biag a pannakaibalud. Nagmauyong ti sumagmamano a balud gapu iti nakaro  a panagpampanunotda. Nagari ti gura ken panagsuspetsa kadagiti balud gapu ta nakaad-adu ti tiktik iti kampo. Nagiinnikayda ken inkagumaanda nga inruam ti bagbagida iti kasta a kasasaad. Nagraira ti kinamanagimbubukodan ken kinaagum.

Adda maysa a grupo ti agarup 40 a babbai a balud ti nabatad a naiduma iti amin. Kanayon nga agkakaduada ken nakaskasdaaw ta nagpipintas, nadalus, nasingpet, ken mannakigayyemda. Kaaduan kadakuada ket agkabannuag ken ubbing pay ketdi dagiti dadduma. Naammuak a relihioso ken Saksi ni Jehova-da. Nagduduma ti panangtrato kadakuada dagiti balud. Natangsit ken nauyong ti dadduma. Adda met dagidiay nangapresiar iti kababalinda, nangnangruna iti ayatda iti maysa ken maysa. Kas pagarigan, no adda maysa a Saksi nga agsakit agsisinnublatda a mangbantay kenkuana. Karkarna daytoy iti kampo.

Nasdaawak ta nagduduma ti nasionalidad daytoy a grupo, ngem nasingedda iti maysa ken maysa. Iti dayta a tiempo, awanen ti ganasko nga agbiag. Naminsan, idi napalalo ti lidayko, intugawko ti nagsangit. Inasitgannak ti maysa kadakuada sa insaludsodna, “Apay nga agsangsangitka, Polina?”

“Kayatkon ti matay,” insungbatko.

Liniwliwanak ti balasitang a ni Lidia Nikulina. Imbagana kaniak no ania ti panggep ti biag, no kasano a risuten ti Dios ti amin a parikut iti sangatauan, ken adu a dadduma pay a banag. Nawayawayaanak idi Hulio 1954. Iti dayta a tiempo, adun ti naisuro kaniak dagiti Saksi ni Jehova ket maragsakanak ta maysaakon kadakuada.

 [Kahon/Ladawan iti panid 140, 141]

Ti Inheniero ti Militar Nagbalin a Manangaskasaba iti Naimbag a Damag ti Pagarian

VLADIMIR NIKOLAEVSKY

NAYANAK 1907

NABAUTISARAN 1955

ABABA A PAKASARITAANNA Nayakar-akar iti 256 a daras kadagiti nagduduma a kampo ken pagbaludan. Natay idi 1999.

NAGRADUARAK idiay Moscow Institute of Engineering Communication idi 1932. Nagtrabahoak agingga idi 1941 kas inheniero ken panguluen nga arkitekto iti maysa nga eskuelaan idiay Moscow. Siak a mismo ti nangdisenio kadagiti alikamen kadagiti barko a pakigubat. Natiliwak kabayatan ti gubat ket idi agangay naipanak iti maysa a kampo iti purok ti Kengir idiay tengnga ti Kazakhstan.

Naawis ti atensionko iti grupo dagiti Saksi ni Jehova sadiay. Naidumada kadagiti dadduma a balud. Agarup walopuloda iti tallo a paset ti kampo nga addaan iti 14,000 a balud. Bayat ti panagalsa idiay Kengir idi 1954, ad-adda a nagminar ti nakaidumaan dagiti Saksi kadagiti dadduma a balud. Saan a nakiraman dagiti Saksi iti panagalsa ken nagkedkedda pay a nagsagana para iti dayta. Nakaskasdaaw ti kinakalmadoda ken inkagumaanda nga inlawlawag ti takderda iti dadduma a balud. Nagustuak unay ti kababalinda isu a nagdamagak maipapan kadagiti patpatienda. Idi agangay, indedikarko ti biagko ken Jehova. Nasubok ti pammati dagiti Saksi idiay kampo, nangruna idi naparmek dagiti nagrebelde babaen ti armado a buyot nga addaan tangke.

  Naminsan, naammuak nga adda simmangpet a dua a heneral a naggapu idiay Moscow tapno kasaritadak. Maysa kadakuada ti nagkuna kaniak: “Vladimir, isardengmo daytan. Maysaka nga inheniero ken arkitekto ti militar. Kasapulannaka ti pagiliam. Kayatmi nga agsublika iti dati a trabahom. Apay a magustuam la unay ti makikadkadua kadagiti awan adalna a tattao?”

“Awan ti maipagpannakkelko,” insungbatko. “Amin a saguday ti tao ket naggapu iti Dios. Dagiti agtulnog kenkuana tagiragsakendanto ti Sangaribu a Tawen a Panagturay ti Pagarian ni Kristo, a sadiay agbalinto a perpekto ken pudpudno a nasursuruan ti amin a tattao.”

Maragsakanak unay ta naaddaanak iti gundaway a mangiranud iti kinapudno kadagidiay a heneral. Namin-adu a ginuyugoydak nga agsubli iti dati a trabahok. Ngem imbagak kadakuada a didakon rengrengen ken bay-andak lattan iti kampo a kadua dagiti ipatpategko unay a kakabsat iti pammati.

Idi 1955, nawaswas ti sentensiak. Nagtrabahoak iti ahensia a mainaig iti arkitektura ken awan ti pakainaiganna iti militar. Gapu iti panangikagumaak nga agimula iti adu a bukel ti kinapudno, nayadalak iti Biblia ti pamilia ti maysa nga inheniero. Di nagbayag, isu ken ti pamiliana ket nagbalin a Saksi ni Jehova ken naregta a manangaskasaba. Ngem sinipsiputandak dagiti pannakabagi ti KGB, ket idi rinekisada ti apartmentko, nakakitada iti literatura a naibatay iti Biblia. Sinentensiaannak ti korte iti 25 a tawen a pannakaibalud, ket naipanak iti kampo a pagtrabahuan iti siudad ti Krasnoyarsk idiay Siberia. Nayakar-akarak iti nagduduma a kampo ken pagbaludan. Iti intero a panagbiagko, 256 a daras a nayakar-akarak.

 [Kahon/Ladawan iti panid 147, 148]

Kasapulanmi ti Dadakkel a Maleta

NADEZHDA YAROSH

NAYANAK 1926

NABAUTISARAN 1957

ABABA A PAKASARITAANNA Naammuan ni Nadezhda ti kinapudno idi adda iti kampo konsentrasion idiay Ravensbrück. Idi nakasubli idiay Soviet Union, nagtrabaho kas paraitulod kadagiti literatura. Agnanaed itan idiay Caucasia.

AWANEN ti ganasko nga agbiag idi naibaludak iti kampo konsentrasion idi 1943. Ngem nagbalbaliw ti kastoy a riknak idi naam-ammok dagiti Saksi ni Jehova. Anian a ragsakko a nagawid idiay Ukraine ta addaanakon iti natibker a namnama nga agbiag nga agnanayon iti paraiso a daga! Nakisinnuratak kadagiti kakabsat a babbai tapno bumilegak iti naespirituan. Ngem kinompiskar ti KGB dagiti suratko ket di nagbayag, nasentensiaanak iti 15 a tawen a pannakaibalud iti kampo.

Idi Nobiembre 1947, naipanak iti kampo idiay Kolyma, a sadiay nga inkarok ti sentensiak nga awan man la a pulos ti nakitak a padak a Saksi. Tinulongannak ni Jehova a mangasaba. Maysa a balud ti naginteres iti Biblia, isu dayta ni Yevdokia. Nagbalinkami nga aggayyem ket nagin-innandingay ken nagpimpinnabilegkami iti pammati. Bassit laeng idi ti ammok maipapan iti Biblia ngem umdas daytan tapno agtalinaedak a matalek ken Jehova.

Idi rugrugi ti 1957, makatawen kalpasan a nawayawayaanak, immakarak idiay Suyetikha, Irkutsk Oblast. Sibabara nga inabrasa ken pinadagusdak dagiti kakabsat. Tinulongandak nga agbirok iti trabaho ken apartment.  Ngem ti nagragsakak unay ket ti panangawisda kaniak a makipaset kadagiti nateokratikuan nga aktibidad. Gapu ta saanak pay idi a nabautisaran, intanebdak iti dakkel a pagurnongan iti danum. Kalpasan dayta, nakasaganaakon nga umawat kadagiti annongen iti organisasion ni Jehova. Karaman kadagiti annongek ti panangitulod kadagiti surat ken literatura a naibatay iti Biblia.

Masapul a maitulod dagiti literatura iti intero a Siberia, makintengnga a Russia, ken iti makinlaud a Ukraine. Nasken a maiplano a nasaksakbay ti amin a banag. Tapno maitulod dagiti literatura idiay makinlaud a Ukraine, kasapulanmi ti dadakkel a maleta. Naminsan, iti estasion ti Yaroslavl’ idiay Moscow, nadadael ti pagserraan ti maysa kadagiti maleta isu a naiwara amin a literatura a linaonna. Sikakalma a nagkarkararagak bayat a kaykayumkumek dagiti literatura. Idi napidutko aminen, nagdardarasak a pimmanaw iti estasion. Imbag laengen ta awan ti nangikankano kaniak.

Iti sabali pay a gundaway, dua a maleta a napno kadagiti literatura ti awitko manipud Ukraine. Idiay Moscow ti nagnaak a nangipan kadagita idiay Siberia. Inkabilko ti maysa kadagiti maleta iti sirok ti kababaan a kargadera ti tren. Di nagbayag, dua a lalaki a pasahero ti immay iti ayanko. Pannakabagi dagitoy ti KGB. Karaman kadagiti nagsarsaritaanda ti maipapan kadagiti Saksi, a kunada nga “agiwarwaras kadagiti literatura ken mangisungsungsong kadagiti umili nga umalsa iti gobierno a Soviet.” Inkagumaak ti agtalinaed a kalmado tapno saandak a pagsuspetsaan, nangruna ta arigna pagtugtugawandan dagiti literatura!

Agitultulodak man iti literatura wenno ar-aramidek ti sabali pay nga annongen, nakasaganaak a maaresto iti aniaman nga oras. Adu dagiti pasamak a nangisuro kaniak nga agtalek ken Jehova iti amin a banag.

 [Kahon/Ladawan iti panid 158, 159]

“Saankayo a kas iti Impagarupko”

ZINAIDA KOZYREVA

NAYANAK 1919

NABAUTISARAN 1958

ABABA A PAKASARITAANNA Adu a tawen a naibalud iti nadumaduma a kampo. Natay idi 2002.

SIPUD kinaubingko, tinartarigagayak unay ti agserbi iti Dios. Idi 1942, ti maysa a gayyemko a babai a maseknan kaniak inkuyognak iti simbaan ti Russian Orthodox tapno saanak kano nga “agtungpal idiay impierno.” Ngem nagkedked ti padi a mangbautisar kaniak idi naammuanna a siak ket taga-Ossetia. Nupay kasta binautisarannak met laeng idi inikkan ti gayyemko iti kuarta. Iti panangsapsapulko iti kinapudno, nakitimpuyogak kadagiti Sabatista, Pentecostal, ken Baptist. Gapu iti dayta, sinentensiaandak dagiti agtuturay iti inkapilitan a panagtrabaho. Iti kampo a pagtrabahuan, naam-ammok dagiti Saksi ket dagus a nailasinko ti kinapudno. Kalpasan a nawayawayaanak idi 1952, nagawidak ket inkasabak ti naimbag a damag.

Maysa nga agsapa ti Disiembre 1958, nakangngegak iti napigsa a tuktok iti ridaw. Simrek dagiti soldado ket rinekisada ti pagtaenganmi bayat a dua kadakuada ti mangbambantay kaniak idiay suli. Nariing ni tatangko ket napalalo ti butengna para iti pamiliana, nangruna kadagiti babbarona. Lima ti kabsatko a lalaki, ket siak laeng ti babai. Idi nakita ni tatangko no kasano ti panagsukisok dagiti soldado iti amin a kuarto ken iti attic, napanunotna a maigapu  dayta iti pammatik. Rinabsutna ti maysa a riple sa imbugkawna, “Espia ti Amerika!” Kayatnak a paltogan ni tatangko ngem inagaw dagiti soldado ti riple. Diak makappapati a maiturednak gayam a paltogan ti bukodko nga ama. Idi nalpas ti panagrekisada, inlugandak iti bagon nga adda abbongna sa impanawdak ngem naragsakak ta sibibiagak. Nasentensiaanak iti sangapulo a tawen a pannakaibalud gapu iti narelihiosuan nga aktibidadko.

Idi Disiembre 1965, nawayawayaanak sakbay pay a maikarok ti sentensiak. Naragsakan dagiti dadakkelko a nakakita kaniak ngem saan a kayat ni tatang nga agnaedak iti balaymi. Ngem nakaskasdaaw ta dagiti agtartrabaho iti KGB pinilitda ni tatang nga irehistronak kas kabbalayna ken tinulongandak pay nga agbirok iti panggedak. Kas iti dati, kasursuronnak latta ni tatang, ngem nagbalbaliw ti kababalinna idi agangay. Naam-ammona dagiti kakabsat idi binisitadak. Mangnginum, mannakiapa, ken awan ti trabaho dagiti kakabsatko iti lasag. Naminsan, kinuna ni tatang: “Makitak a saankayo a kas iti impagarupko. Ikkanka iti bukodmo a kuarto tapno makapaggigimongkayo sadiay.” Diak makappapati iti nangngegko! Nangilatang ni tatang ti maysa a dakkel a kuarto sa kinunana: “Dika agdanag. Agbantayak tapno awan ti makastrek bayat nga aggigimongkayo.” Kasta a talaga ti napasamak gapu ta pagaammo ti amin ti kinaistrikto ni tatang.

Babaen ti panangigaga ni Jehova kasta met ni tatang, naangaymi dagiti Nakristianuan a gimong iti bukodko a pagtaengan. Tallopulo ti tumabtabuno ta kasta idi ti kaadu dagiti Saksi idiay Ossetia. Anian a ragsakko no tumannawagak iti tawa ket makitak dagiti dadakkelko nga agtugtugaw idiay kalsada, a mangbambantay kadakami. Ita, agarup 2,600 dagiti naregta nga agibumbunannag iti Pagarian ni Jehova ditoy Ossetia.​—Isa. 60:22.

 [Kahon/Ladawan iti panid 162, 163]

Siak Laengen ti Nabati a Saksi Idiay Kampo

KONSTANTIN SKRIPCHUK

NAYANAK 1922

NABAUTISARAN 1956

ABABA A PAKASARITAANNA Naammuanna ti kinapudno idi 1953 iti kampo a pagtrabahuan ken nabautisaran sadiay idi 1956. Naibalud iti 25 a tawen kas maysa kadagiti Saksi ni Jehova. Natay idi 2003.

IDI rugrugi ti 1953, naam-ammok ti kabsat a lalaki nga agnagan Vasily iti maysa a selda iti pagbaludan. Kinunana a naibalud gapu iti pammatina iti Dios. Diak matarusan no apay a maibalud ti maysa a tao gapu kadagiti patpatienna. Naburiboranak unay iti dayta nga uray la diak naiturturog. Kabigatanna, inlawlawag kaniak ni Vasily ti kasasaad. In-inut a nakombinsirak a ti Biblia ket libro a naggapu iti Dios.

Nabautisaranak idi 1956. Iti ngudo dayta a tawen, nagrekisa dagiti kapatas ket nakitada nga adu ti iduldulinmi a literatura a naibatay iti Biblia. Dandani makatawen a nagimbestigarda, ket idi 1958, sinentensiaannak ti korte iti 23 a tawen a pannakaibalud gapu iti narelihiosuan nga aktibidad. Iti dayta a tiempo, lima ket kagudua a tawenen a nakabaludak iti kampo. Iti unos ti 28 a tawen ken innem a bulan, inkarok ti sentensiak a diak man la nawayawayaan uray naminsan.

Idi Abril 1962, indeklara ti korte a “nakapegpeggadak” isu a nayakarak iti kampo a nainget ti pannakabantayna. Naibaludak sadiay iti 11 a tawen. Nakaad-adu ti banag a namagbalin  iti daytoy a kampo a “naidumduma.” Kas pagarigan, inaldaw a 11 a kopeck laeng ti nailatang a para iti taraon ti tunggal balud. Iti dayta a tiempo, di pay makagatang dayta iti maysa a tinapay. Iti katayagko a 192 sentimetro, 59 a kilo laeng ti kadagsenko. Nagkuretret ken nagkulatlat ti kudilko.

Yantangay nalaingak a trabahador iti konstruksion, masansan idi a maibaonak a mangtarimaan kadagiti apartment dagiti opisial. Awan ti nagbuteng kaniak, ken saan nga inlemmeng dagiti bumalay dagiti gargaretda. Idi naammuan ti asawa ti maysa nga opisial a mapanko tarimaanen ti apartment-da, pinaglanganna iti kindergarten ti innem ti tawenna nga anakda a lalaki. Nakaskasdaaw ta imbatida ti innem ti tawenna nga ubing a ti laeng kaduana nga agmalmalem ket ti “nakapegpeggad” a tao. Nabatad nga awan ti namati a maysaak a kriminal ken “nakapegpeggad” a tao!

In-inut a nawayawayaan dagiti amin a kakabsat iti kampomi. Idi 1974, siak laengen ti nabati a Saksi iti kampo. Pito a tawen pay a naibaludak sadiay agingga iti pannakawayawayak idi Agosto 1981. Nagtultuloy a tinulongannak ni Jehova iti naespirituan. Kasano? Iti unos dayta a pito a tawen, naawatko Ti Pagwanawanan babaen kadagiti surat. Adda maysa a kabsat a lalaki a regular a nangipatpatulod kaniak kadagitoy a surat, a naglaon kadagiti artikulo a nagsayaat ti pannakakopiana manipud kadagiti baro a ruar. Tunggal adda sumangpet a suratko, ited dayta kaniak ti parasensor iti kampo ngem naluktanen. Ammomi a dua ti eksakto a linaon dagiti surat. Agingga ita, diak pay la ammo no ania ti nangtignay kenkuana a mangaramid iti banag a pakaisagmakanna, ngem maragsakanak ta nagtrabaho sadiay iti unos ti pito a tawen. Kangrunaan iti amin, agyamanak ken Jehova. Kabayatan dagidiay a tawtawen, nasursurok ti agtalek ken Jehova ket nariknak a pinabilegnak.​—1 Ped. 5:7.

 [Kahon/Ladawan iti panid 168, 169]

Nagsubliak Idiay Russia Kalpasan ti Gubat

ALEKSEY NEPOCHATOV

NAYANAK 1921

NABAUTISARAN 1956

ABABA A PAKASARITAANNA Naammuanna ti kinapudno iti kampo konsentrasion idiay Buchenwald idi 1943 ken 19 a tawen a naibalud idiay Russia. Nasurok a 30 a tawen a nagserbi kas regular pioneer, a kaaduan kadagita a tawtawen ket kabayatan ti pannakaiparit ti trabaho a panangasaba.

IDI agtawen iti 20, naipan ni Aleksey iti kampo konsentrasion idiay Auschwitz, Germany nga iturturayan dagiti Nazi. Idi agangay, nayakar iti kampo idiay Buchenwald, a sadiay a naammuanna ti kinapudno. Idi dandanin mawayawayaan, kinuna kenkuana ti dua a napulotan a Saksi: “Aleksey, nasayaat no agsublika idiay Russia kalpasan ti gubat. Nakalawlawa dayta a pagilian nga addaan iti dakkel a panagkasapulan kadagiti paraani. Narigat ti kasasaad sadiay, isu nga agsaganaka ta mabalin a maipasangoka iti nadumaduma a kita ti pannubok. Ikarkararagandakanto ken dagidiay dumngeg kenka.”

Winayawayaan dagiti Briton ni Aleksey idi 1945. Nagsubli idiay Russia ket dagus a nasentensiaan sadiay iti sangapulo a tawen a pannakaibalud gapu iti panagkedkedna nga agbutos. Insuratna: “Idi damo, siak laeng ti Saksi idiay pagbaludan. Inkararagko ken Jehova nga iwanwannak iti panangbirokko kadagiti marakarnero a tattao, ket di nagbayag, agdagupkamin iti 13! Kabayatan dayta a tiempo, awan ti literaturami a naibatay iti Biblia isu a sinakarmi dagiti teksto manipud kadagiti nobela a binulodmi iti libraria iti pagbaludan.”

 Inkaro ni Aleksey ti sangapulo a tawen a sentensiana. Apaman a nawayawayaan, napan iti maysa a lugar a pagaammona nga adu ti mamati ken Jesus. Kinunana: “Mabisin dagiti tattao iti naespirituan. Umayda makisarsarita kaniak iti aldaw ken rabii ken intugotda pay dagiti annakda. Amin a nangngegda ket kinitada iti Biblia.”

Iti simmaganad a sumagmamano a tawtawen, nasurok a 70 a tattao ti natulongan ni Aleksey a nagpabautisar. Maysa kadakuada ni Maria a nagbalin nga asawana. Malagipna: “Binirokdak dagiti pannakabagi ti KGB. Naaresto ken nasentensiaanak iti 25 a tawen a pannakaibalud. Kalpasanna, inarestoda met ni Maria. Sakbay ti bista, naipupok ni Maria iti naiputputong a selda. Kinuna ti imbestigador a wayawayaanna a dagus no tallikudanna ni Jehova. Nagkedked ni Maria. Isu ket nasentensiaan iti pito a tawen a pannakaibalud kadagiti kampo a pagtrabahuan. Adda maysa a kabsat a babai a nangala ken nangaywan iti tagibimi a babai.”

Nawayawayaan da Aleksey ken Maria sakbay pay a maikaroda ti sentensiada. Immakarda idiay Tver’ Oblast. Nakaro ti panangbusor kadakuada dagiti agtuturay ken pumurok sadiay, ken adda pay maysa a kaarrubada a nanguram iti balayda. Kadagiti simmaganad a tawen, napilitanda a nagakar-akar. Nupay kasta, adda dagiti baro nga adalan a mabirokanda iti tunggal baro a lugar a papananda.

Kuna ni Aleksey: “Saanmi a nabasa ti Sao ti Dios kabayatan dagiti tawen a pannakaibaludmi. Sipud idin, impasdekmi a kalat ti panagbasa iti Biblia iti inaldaw. Nasurok nga 40 a darasen a nabasami ken Maria ti intero a Biblia. Ti Sao ti Dios ti nangpabileg ken nangparegta kadakami iti ministerio.”

No dagupen, ni Aleksey ket uppat a tawen a naibalud kadagiti kampo konsentrasion dagiti Nazi ken 19 a tawen a naipisok kadagiti kampo ken pagbaludan idiay Russia. Kabayatan ti 30 a tawen a panagserbina kas payunir, adun a tattao ti natulonganda ken baketna a mangammo ken mangayat ken Jehova.

 Kahon/Ladawan iti panid 177, 178]

Umiso ti Soldado

REGINA KUKUSHKINA

NAYANAK 1914

NABAUTISARAN 1947

ABABA A PAKASARITAANNA Simamatalek nga intultuloyna nga inkasaba ti naimbag a damag nupay adu a tawen nga awan ti komunikasionna iti kongregasion.

IDI 1947, adda Saksi a nakisarita kaniak idiay tiendaan. Iti dayta a rabii, simmarungkarak iti pagtaenganna, ket nagsarsaritakami iti sumagmamano nga oras. Dagus nga inkeddengko a tuladek ti ulidanna a naganetget nga agserserbi ken Jehova! Imbagak kenkuana, “Gapu ta mangaskasabaka, mangasabaak met.”

Idi 1949, naarestoak idiay L’viv, Ukraine gapu iti panangaskasabak sa inyadayodak kenni lakayko ken kadagiti dua nga ubbing pay nga anakmi a babbai. Iti maaw-awagan kas troika, a ti kayatna a sawen ket pannakabista a tallo laeng nga ukom ti mapalubosan a dumngeg, nasentensiaanak iti ipapatay babaen ti pannakapaltog. Idi naibasa ti sentensiak, kastoy ti innayon ti babai a maysa kadagiti ukom, “Gapu ta adda dua nga annakmo, inkeddengmi a palag-anen ti sentensiam iti 25 a tawen a pannakaibalud.”

Naipisokak iti selda a bin-ig lallaki ti nagyanna. Ammodan a maysaak kadagiti Saksi ni Jehova. Idi naammuanda a ti sentensiak ket 25 a tawen a pannakaibalud, nasdaawda ta nakakalkalmaak. Idi mayakarak iti kampo a pagtrabahuan, adda agtutubo a soldado a nangted kaniak iti nabungon a taraon sa siaasi a kinunana, “Dika agdanag; awan ti pakaan-anuam.”

 Inkarok ti sentensiak agingga idi 1953 iti maysa a kampo iti makin-amianan a deppaar ti Russia. Idiay kampo, adu ti kakabsat a babbai a naggapu iti nagduduma a republika ti Soviet Union. Kas kami la maysa a pamilia nga agpipinnateg iti maysa ken maysa.

Dakami a kakabsat a babbai inkagumaanmi ti mangipaay iti nasayaat a pammaneknek kadagiti sabsabali babaen ti kababalinmi, a nangnamnamakami a dayta ti mangtignay kadakuada nga agserbi iti Dios. Napaut ken nadagsen ti trabahomi. Nawayawayaanak iti kampo sakbay a maikarok ti sentensiak, ngem nakapasarak iti sabali a kita ti pannakaiputputong. Nasurok a lima a tawen nga awan ti komunikasionko iti kongregasion. Narigrigat nga amang daytoy ngem ti pannakaibalud. Iti laksid dagitoy a kasasaad, kanayon a nariknak ti pannaranay ken ti di agkupas nga ayat ni Jehova. Namin-adu a binasa ken inutobko ti Biblia, ket daytoy ti nangpabileg kaniak iti naespirituan.

Iti naisangsangayan a wagas, tinulongannak ni Jehova a mangbirok kadagiti Saksi. Iti pagiwarnak a Soviet Russia, adda nabasak nga artikulo a mangpadpadakes kadagiti kakabsat idiay Ossetia, iti abagatan a laud ti Russia. Kuna ti artikulo a ti aktibidad dagiti Saksi ni Jehova ket maibusor iti kagimongan ti Soviet. Naipablaak iti artikulo ti apelyido ken adres dagiti kakabsat. Kasta unay ti ragsakko! Nagsuratak ket imbagak a kayatko a makita ida. Dakkel ti naitulong dagiti kakabsat kaniak idi nagsasarakkami ken kinunada nga impalubos ni Jehova a maipablaak ti artikulo tapno mabirokak dagiti adipenna.

Agtawenak itan iti 92. Umiso ti kinuna ti nasingpet a soldado. Iti unos ti panagbiagko, nupay adu dagiti pakarigatan, awan ti nakaan-anuak.

 Kahon/Ladawan iti panid 188, 189]

Inaramidmi ti Amin a Kabaelanmi a Mangpatibker “Kadagiti Pasok ti Toldami”

DMITRY LIVY

NAYANAK 1921

NABAUTISARAN 1943

ABABA A PAKASARITAANNA Nasurok a 20 a tawen a nagserbi kas kameng ti Komite ti Pagilian idiay Russia ken agserserbi itan kas maysa a panglakayen iti kongregasion idiay Siberia.

TAWEN 1944 idi, innem a bulan sakbay nga agngudo ti Gubat Sangalubongan II. Nakatakderak iti korte, iti saklang ti hues dagiti militar gapu iti neutral a takderko kas Kristiano. Nasentensiaanak iti ipapatay babaen ti pannakapaltog ngem nabaliwan dayta iti sangapulo a tawen a pannakaibalud kadagiti kampo a pagtrabahuan.

Idi Enero 1945, naipanak iti maysa a kampo idiay ili ti Pechora, Komi Republic iti makin-amianan a deppaar ti Russia. Karaman kadagiti sangagasut a balud ti sangapulo a kakabsat a lallaki. Nakalkaldaang ta nakompiskar ti kakaisuna a kopiak Ti Pagwanawanan isu a naawanankami ti naespirituan a taraon. Nakakapkapsut ti bagik nga uray la awanen ti kabaelak a trabahuen. Iti naminsan a napankami nagdigus idiay banyo, imbaga ti maysa a kabsat a kaslaak la rurog. Talaga a nakaay-ay-ay ti itsurak isu a naipanak iti kampo a pagpaagasan idiay Vorkuta.

Di nagbayag, simmayaat bassit ti salun-atko ket naibaonak nga agtrabaho iti pagalaan iti darat. Ngem awan pay maysa bulan, kaslaak manen rurog. Impapan ti doktor a ti taraonko ket isuksukatko iti sigarilio, ngem imbagak kenkuana a saanak nga agsigsigarilio ta maysaak kadagiti  Saksi ni Jehova. Nasurok a dua a tawen a naibaludak iti dayta a kampo. Nupay siak laeng ti Saksi, kanayon nga adda masarakak a mayat a dumngeg iti kinapudno ket dadduma kadakuada ti nangipangag iti naimbag a damag.

Naminsan, pinatulodandak dagiti kabagiak iti naisurat a kopia Ti Pagwanawanan. Kasano a naawatko dayta idinto ta dagiti kapatas rekrekisaenda a naimbag ti tunggal pakete? Namindua a nakupin dagiti panidna sa naikabil iti makimbaba a gigiriran ti dua ti girirna a lata sa naparabawan iti nagbalay a manteka. Ti kapatas iti pagbaludan linussokna ti lata sa intedna kaniak idi awan ti natakuatanna a banag a mapagduaduaan. Daytoy a gubuayan ti “nabiag a danum” ti nangpakired kaniak.​—Juan 4:10.

Idi Oktubre 1949, nawayawayaanak sakbay pay a maikarok ti sentensiak, ket idi Nobiembre, nagawidak idiay Ukraine. Nadamagmi nga adda sumagmamano a kakabsat a napan idiay Moscow tapno iparehistroda dagiti aktibidadtayo ngem kasla saan a kayat dagiti agtuturay nga irehistro dagiti Saksi ni Jehova iti Soviet Union.

Iti rabii ti Abril 8, 1951, dakami ken dagiti dadduma pay a pamilia dagiti Saksi ni Jehova ket nailugan kadagiti tren sa naipankami idiay Siberia. Kalpasan ti dua a lawas, addakamin iti puseg ti Siberia, iti purok ti Khazan idiay Irkutsk Oblast.

Natukay ti pusomi iti teksto a masarakan iti Isaias 54:2, “Paatiddogem dagiti singdan ti toldam, ket patibkerem dagidiay pasok ti toldam.” Kasla matungtungpal kadakami daytoy a padto. Siasino koma ti mayat nga umakar ditoy Siberia? Pinanunotko a masapul nga aramidenmi ti amin a kabaelanmi a mangpatibker kadagiti pasok ti toldami. Gapuna, nasurok a 55 a tawen itan nga agnanaedak ditoy Siberia.

 Kahon/Ladawan iti panid 191, 192]

Awan a Pulos ti Bukodko a Lugar a Pagnaedan

VALENTINA GARNOVSKAYA

NAYANAK 1924

NABAUTISARAN 1967

ABABA A PAKASARITAANNA Naipisok kadagiti pagbaludan ken kampo a pagtrabahuan dagiti balud iti unos ti 21 a tawen. Ti 18 a tawen kadagitoy ket napasamak idi saan pay a nabautisaran. Sakbay a natay ni Valentina idi 2001, adda 44 a tattao a natulonganna a nangammo iti kinapudno.

NAGNAEDKAMI ken Nanang idiay makinlaud a Belarus. Naam-ammok dagiti Saksi ni Jehova idi Pebrero 1945. Namitlo laeng nga immay iti pagtaenganmi ti maysa a kabsat a lalaki tapno kasaritanakami maipapan iti Biblia. Nupay pulos a saankon a nakitkita ti kabsat, inrugik a kinasabaan dagiti kaarruba ken am-ammok. Inarestodak dagiti agtuturay ken nasentensiaanak iti walo a tawen a pannakaibalud kadagiti kampo. Impandak idiay Ulyanovsk Oblast.

Pinalpaliiwko dagiti dadduma a balud idiay kampo ken dimngegak kadagiti saritaanda bareng adda maam-ammok a Saksi ni Jehova sadiay. Idi 1948, nangngegko ti maysa a balud a babai a mangisarsarita iti maipapan iti Pagarian ti Dios. Asya ti naganna. Kasta unay ti ragsakko a nakisarita kenkuana maipapan kadagiti naespirituan a banag. Di nagbayag, tallo pay a kakabsat a babbai ti naipan iti kampo. Dandani awan ti literaturami isu nga inkagumaanmi ti agtitimpuyog agingga nga ipalubos ti kasasaad.

Nawayawayaanak idi 1953 ngem kalpasan ti tallo ket kagudua a tawen, nasentensiaanak iti sangapulo a tawen a pannakaibalud gapu iti panangaskasabak. Idi 1957, nayakarak iti maysa a kampo idiay Kemerovo. Agarup 180 a kakabsat a babbai ti nakabalud sadiay. Kanayon nga adda sumagmamano a literaturami a naibatay iti Biblia. No panawen ti  lam-ek, ikalimi dagiti literatura iti niebe, ket no panawen ti kalgaw, ikalimi dagita iti daga ken ilemmengmi iti karuotan. Kabayatan dagiti panagrekisa, mangikagayak iti balabal sa iggamak ti ungtona tapno mailemmengko dagiti iggemko a manuskrito. Idi nayakar-akarak iti nagduduma a kampo, nagusarak iti kallugong a dinaitko a mismo sa inkabilko iti dayta ti sumagmamano a ruar Ti Pagwanawanan.

Idi agangay, naipanak iti maysa a kampo idiay Mordvinia. Adda Biblia sadiay a nailemmeng iti natalged a lugar. Mabalinmi laeng a basaen dayta no adda daydiay kabsat a babai a napusgan a mangidulin iti dayta. Idi 1945 ti immuna ken naudi a gundaway a nakakitaak iti Biblia. Igge-iggem dayta ti kabsat a lalaki a damo a nangisuro kaniak iti kinapudno.

Idi nawayawayaanak idi 1967, immakarak idiay Angren, Uzbekistan. Ditoy a naisimbolok ti dedikasionko ken Jehova babaen ti bautismo iti danum. Idi laeng manen nga adda naam-ammok a kakabsat a lallaki sipud idi damo nga adda nangasaba kaniak. Nabayag ngamin a naibaludak kadagiti kampo a pagtrabahuan para kadagiti babbai. Bin-ig a naregta iti ministerio dagiti kakabsat iti kongregasion ket dagus nga inayatko ida. Idi Enero 1969, adda walo a kakabsat a lallaki ken limakami a babbai iti kongregasionmi a naaresto gapu iti panangasaba. Nasentensiaanak iti tallo a tawen kas maysa a “kriminal.” Namin-adu a naipupokak iti naiputputong a selda gapu iti panangaskasabak.

Agkumotkami no iyadalak iti Biblia dagiti interesado. Maiparit nga agsasaritakami bayat ti panagpagnapagnami. No matiliwandakami nga agsasarita, maipupokkami iti naiputputong a selda. Dagiti laeng literatura a namin-adu a kinopiami ti inus-usarmi.

Diak pay pulos naaddaan iti bukodko a lugar a pagnaedan. Maymaysa a maleta ti nakaikabilan dagiti amin a gargaretko, ngem naragsak ken kontentoak nga agserserbi ken Jehova.

 Kahon/​Ladawan iti panid 200, 201]

Napabileg iti Naespirituan Babaen ti Maysa nga Imbestigador

PAVEL SIVULSKY

NAYANAK 1933

NABAUTISARAN 1948

ABABA A PAKASARITAANNA Namin-adu a ginandat dagiti opisial a baliwan ti pammatina babaen ti panangisuroda iti ideolohia a Soviet, ngem agserserbi itan kas panglakayen iti maysa a kongregasion idiay Russia.

NAARESTOAK idi 1958 gapu iti narelihiosuan nga aktibidad. Ti opisial a nangitulod kaniak idiay tren kinunana, “Kitaemon iti maudi a gundaway ni baketmo ta pulos a saanmonton a makita.”

Idiay Irkutsk, naipupokak iti naidumduma a selda nga umdas laeng a pagtakderak. Kalpasan daytoy, innem a bulan a naipupokak iti naiputputong a selda sakbay ti pannakabistak. Kabayatan dagiti pannakapalutpotko iti rabii, inaramid dagiti imbestigador ti amin a kabaelanda a mangpakapuy iti pammatik iti Biblia ken iti panagtalekko iti organisasion ti Dios. Naakusaranak a makiramraman iti ibilbilangda a saan a legal nga aktibidad dagiti Saksi ni Jehova. Naranggas no dadduma dagiti imbestigador nupay ti kangrunaan a pamay-anda ket ti panangkondision iti panunot. Immararawak ken Jehova nga ikkannak iti bileg tapno makapagtalinaedak a natibker. Kanayon a sinaranaynak.

Kabayatan ti maysa kadagiti maulit-ulit a pannakapalutpotko, inayabannak ti imbestigador iti opisinana ket kinunana: “Ipakitami kenka ita no ania ti ar-aramiden ti organisasionyo. Kitaem no aramid daytoy ti Dios wenno saan!”

Miningmingannak sa intuloyna: “Ti kombensionyo iti daytoy a tawen a naangay iti dua nga estadium idiay New  York ket tinabunuan ti 253,000 a tattao. No amirisem ti kaadu dagiti timmabuno, imposible a maangay dayta nga okasion no awan ti tulong ti FBI. Nagpaut iti walo nga aldaw. Nagduduma a pagilian ti naggapuan dagiti delegado. Nagbiaheda babaen ti eroplano, tren, barko, ken dadduma pay. Maaramidda kadi daytoy no awan ti tulong dagiti agtuturay? Siasino koma ti makabael nga aggasto maipaay iti kombension a naangay iti walo nga aldaw kadagiti nagdadakkel nga estadium?”

Ti imbestigador ket nangyaplag kadagiti retrato iti lamisaan. Iti maysa kadagita a retrato, nakitak dagiti agiinnarakup a nararagsak a delegado a nakabado kadagiti namaris a katutubo a kawes. Iti sabali pay a retrato, nakitak ni Kabsat Knorr nga agpalpalawag. Nakitak pay ti pannakaangay ti bautismo ken ti panagiwaras ni Kabsat Knorr iti libro a “Your Will Be Done on Earth” kadagiti bautisado. Saanmi pay a naawat dayta a libro, ngem naammuanmi idi agangay ti maipapan iti dayta iti Pagwanawanan. Pinerrengnak ti imbestigador sa kinunana: “Ania ti linaon daytoy a libro? Maipapan daytoy iti ari iti amianan ken no anianto ti mapasamak kenkuana. Kasano koma a maorganisar daytoy dagiti Saksi ni Jehova no awan ti timmulong kadakuada? Ammomi a dagitoy nga okasion ket tinabunuan dagiti Amerikano a militar tapno makasursuroda kadakayo no kasano ti mangorganisar kadagiti aktibidad dagiti soldado. Ammomi pay nga adda milionario a nangidonar iti dakkel a kantidad para iti pannakaangay daytoy a kombension. Saan a basta agibulos iti kuarta dagiti milionario no awan ti panggepda!”

Saan nga ammo ti imbestigador no ania ti marikriknak iti dayta a kanito. Kaslaak la tumabtabuno iti kombension uray no addaak iti pagbaludan. Nariknak a mapabpabaro manen ti pigsak. Kasapulak unay dayta! Sipaparabur a binendisionannak ni Jehova iti naisangsangayan a wagas. Nakasaganaakon nga agibtur iti ad-adu pay.

 Kahon/​Ladawan iti panid 214, 215]

Napno ti Pagsinean Kadagiti Saksi ni Jehova

VENERA GRIGORYEVA

NAYANAK 1936

NABAUTISARAN 1994

ABABA A PAKASARITAANNA Nagtrabaho kas artista idi dekada 1960 ken nagakem iti maysa a pelikula maipapan iti propaganda dagiti Soviet. Agserserbi kas regular pioneer idiay St. Petersburg manipud pay idi 1995.

IDI 1960, iti rugrugi ti karerak kas artista, naited kaniak ti kangrunaan nga akem iti dokumentario a pelikula a God’s Witnesses a naipabuya kadagiti pagsinean iti Soviet Union. Ti pelikula pinagparangna a “dagiti Saksi ni Jehova ket nakaam-amak a sekta,” a nangpapatay iti bannuar a ni Tanya, nga isu ti akemko. Sigun iti iskrip, awan ti kagay ni Tanya nga agtartaray iti rabii bayat nga agbagbagyo iti niebe ta liblibasanna ti “sekta.” Isu ket agpukaw iti kaniebian. Kalpasanna, malmalday nga ibaga ti parasalaysay, “Daytoyen ti kanibusanan ni Tanya Veselova.” Nagustuak ti iskrip ken imbilangko a dayaw ti makiraman iti panangbusor kadagiti Saksi ni Jehova, uray no ti laeng ammok a maipapan kadakuada ket ti nailanad iti iskrip.

Naipabuya ti pelikula kadagiti pagsinean ken club kadagiti adu a siudad iti Soviet Union. Napanak iti amin a nakaipabuyaanna ken immuliak iti entablado kalpasan ti pannakaipabuya ti pelikula. Iti dayta a tiempo, kasla patien dagiti umili iti Soviet Union nga agpayso a pasamak dagiti amin a nabuyada. Isu a no makitadak iti entablado, urayda la makaanges iti nauneg gapu iti bang-arda sa kunaenda, “Sibibiag!” Kalpasanna, dineskribirko no kasano ti pannakaaramid ti pelikula ken  no ania ti inaramid ti direktor ken dagiti agas-asikaso iti sound effect tapno kasla agbagbagyo iti niebe, a nakaigapuan ti pannakatulatidko iti derraas sa nagaburanak iti niebe.

Naminsan idiay Vyshniy Volochek, Kalinin (Tver’ itan) Oblast, napnapno iti tao ti maysa a pagsinean, ngem saan a kas iti ninamnamak ti napasamak iti dayta a rabii. Kalpasan ti pelikula, adda lakay a nagsalsaludsod kaniak maipapan iti relihion, ket imbagak ti ateistiko a kapanunotak mainaig iti nagtaudan ti biag ditoy daga. Awan a pulos ti nangdakamat iti maipapan iti pelikula. Nagdardarasak a napan iti likud ti entablado ket inasitgak ti mangor-organisar iti pabuya sa dinamagko, “Siasino daydiay nakasaritak itay?”

“Isu daydiay ti panguluen ti sekta dagiti Saksi ni Jehova. Bin-ig a Saksi ti adda iti daytoy a pagsinean,” kinunana. Diak ninamnama a maam-ammok dagiti Saksi ni Jehova iti kasta a pamay-an. Kalpasan dayta, kayatko a basaen ti Biblia ngem awan ti nabirokak. Nakiasawaak iti maysa a Polako ket immakarkami idiay Poland. Idi 1977, adda dua a Saksi a nagtuktok iti ridawmi, ket di nagbayag nakipagadalak iti Biblia kadakuada. Nasursurok nga ipateg daytoy a libro, ket nagbalin a gagayyemmi dagiti Saksi. Idi 1985, nagsakit ni tatangko isu a napankami ken lakayko idiay Leningrad (St. Petersburg itan) tapno kaduaenmi. Inkarkararagko ken Jehova a tulongannak a mangbirok kadagiti Saksi ni Jehova sadiay.

Idi agangay, maysaakon a Saksi ni Jehova. Sangapulo ket dua a tawen itan nga agserserbiak kas regular pioneer, ken agserserbi met ni Zdishek a lakayko kas ministerial nga adipen iti maysa a kongregasion ditoy St. Petersburg.

Napaneknekak sigun iti personal a kapadasak a “babaen ti kinasikap iti panangparnuay iti biddut,” dagidiay agar-aramid iti pelikula maallilawda ti adu a tattao. (Efe. 4:14) Idi nagakemak iti pelikula maipapan iti propaganda dagiti Soviet, pulos a diak impagpagarup a kalpasan ti 30 a tawen, agbalinak a maysa kadagiti Saksi ni Jehova.

 [Kahon iti panid 237]

Ti Baro a Lubong a Patarus iti Ruso

Iti nasurok a maysa a siglo, inaprobetsar dagiti Saksi ni Jehova ti nadumaduma a Ruso a patarus ti Biblia. Maysa kadagita ti patarus nga inaprobaran ti Holy Synod. Nupay kadaaanan dagiti sasao a naaramat iti dayta a patarus ken manmano a nausar dita ti nagan ti Dios, rinibu a Ruso nga agbasbasa iti dayta ti natulongan a mangtarus iti panggep ti Dios. Nakatulong met ti patarus ni Makarios, a nangusar iti nagan ti Dios iti agarup 3,000 a daras. Ngem bayat nga umad-adu dagiti Saksi a Ruso, dumakdakkel met ti panagkasapulan iti umiso, nalawag, ken moderno a patarus ti Biblia.

Inyurnos ti Bagi a Manarawidwid ti pannakaipatarus ti Baro a Lubong a Patarus iti Ruso. Nasurok a maysa a dekada nga inringpas ti sanga iti Russia daytoy a dakkel a proyekto a panagipatarus.

Idi 2001, nairuar ti Baro a Lubong a Patarus ti Kristiano a Griego a Kasuratan iti Ruso. Idi 2007, naragsakan unay dagiti agbasbasa iti Ruso iti intero a lubong idi nairuar ti kompleto a Baro a Lubong a Patarus ti Nasantuan a Kasuratan iti Ruso. Ti pannakairuar dayta ket damo nga impakaammo dagiti kameng ti Bagi a Manarawidwid a da Kabsat Theodore Jaracz idiay St. Petersburg ken ni Stephen Lett idiay Moscow. Gumgumluong a palakpak ti impasabat dagiti agdengdengngeg. Napalalo ti gagar dagidiay nangbasa a dagus iti dayta. “Anian a naglawag, nalaka a maawatan, ken nabiag dagiti naaramat a sasao!” insurat ti maysa a kabsat a babai. “Ad-adda a makaparagsak itan a basaen ti Nasantuan a Kasuratan.” Adu ti nangyebkas iti apresasionda iti organisasion, kas kadagitoy a komento: “Anian a nagpateg a sagut a naggapu ken Jehova!” ken “Kayatmi nga idanon kadakayo ti naimpusuan a panagyamanmi.” Awan duadua a ti pannakairuar ti Ruso a Baro a Lubong a Patarus ket nagpateg a pasamak para kadagiti mayat a makasursuro iti kinapudno iti pagsasao a Ruso iti adu a pagilian.

 Kahon/​Ladawan iti panid 244, 245]

Iti Maysa La nga Aldaw, Narisut Dagiti Parikutmi

IVAN KEN NATALIA SLAVA

NAYANAK Ni Ivan idi 1966, ni Natalia idi 1969

NABAUTISARAN 1989

ABABA A PAKASARITAANDA Kas payunir, immakarda iti lugar a dakdakkel ti pakasapulan. Agserserbi ita ni Ivan kas kameng ti Komite ti Sanga iti Russia.

IDI arinunos ti 1990, immakarkami ken Natalia idiay Russia manipud Ukraine. Awan pay sangapulo dagiti agibumbunannag idi idiay Belgorod Oblast, nga addaan iti agarup 1.5 milion nga umili. Awan duadua a “dakkel ti anien” iti dayta a lugar “ngem bassit dagiti trabahador.”​—Mat. 9:37.

Nasken idi a manggedkami tapno adda pagbiagmi. Nupay kasta, nagsuek ti ekonomia ti pagilian ket adu ti naawanan iti trabaho. Tapno makagun-od dagiti tattao iti taraon, nangiruar ti gobierno kadagiti kupon, wenno tiket, a naiwaras  iti pagtrabahuanda. Yantangay awan ti trabahomi, awan ti naawatmi a kupon. Kapilitan ngarud a gimmatangkami iti taraon iti tiendaan uray no nakanginngina. Nagyankami pay laeng iti hotel gapu ta awan ti masarakanmi a pagnaedan. Gistay awanen a pulos ti nagyan ti pitakami kalpasan ti panangbayadmi iti 20 nga aldaw a panagyanmi iti hotel. Inaldaw nga inkarkararagmi ken Jehova a tulongannakami nga agbirok iti panggedan ken iti pagdagusan a nababa la ti abangna. Kabayatanna, inggaedmi ti nangasaba, a nangsapsapul kadagiti interesado a tattao. Iti maudi nga aldawmi iti hotel, inggatangmi iti tinapay ken gatas ti natda a kuartami. Idi maturogkamin iti karabiyanna, inyararawmi manen ken Jehova a tulongannakami nga agbirok iti panggedan ken pagdagusan ta rummuarkamin iti hotel iti kabigatanna.

Kabigatanna, riniingnakami ti kiriring ti telepono. Nasdaawkami idi kinuna ti administrador ti hotel nga adda kasinsinko nga agur-uray kaniak idiay lobby (pagsangailian). Inikkannak ti kasinsinko iti kuarta ta nabiit pay a nakaawat iti dakkel a bonus iti trabahona ket kayatnak nga iranudan. Ngem saan la a dayta. Sumagmamano a minuto kalpasanna, inawagannakami ti maysa a kabsat ket kinunana nga adda nasarakanna a nababa ti abangna nga apartment a para kadakami. Maysa pay, iti daydi met la nga aldaw naawatkami nga agtrabaho kas paraaywan iti paraangan ti maysa nga eskuelaan ti kindergarten. Isu nga iti maysa la nga aldaw, narisut dagiti parikutmi. Adda la ngarud kuartamin, adda pay pagnaedan ken trabahomi. Nabatad nga impangag ni Jehova dagiti kararagmi ken sinungbatanna dagita iti wagas a saanmi a ninamnama.

Idi 1991, 55 ti timmabuno iti Memorial idiay Belgorod; maysa a tawen kalpasanna, 150 ti timmabuno. Iti simmaganad a tawen, 354. Idi 2006, addan innem a kongregasion iti siudad, ken nasurok a 2,200 dagiti agibumbunannag idiay Belgorod Oblast.

 [Kahon iti panid 250]

Dagiti Nabiit Pay a Kaso iti Korte

Napasingkedan idi Enero 2007 ti kalintegantayo nga agdayaw a di biangan ti gobierno idi inyetnag ti European Court of Human Rights (ECHR) ti nagkaykaysa a pangngeddeng daytoy a pabor kadatayo babaen ti panangikunana a ti “ar-aramiden dagiti kameng ti narelihiosuan a grupo dagiti Saksi ni Jehova a panagadal ken panagsasarita maipapan kadagiti narelihiosuan a publikasion ket maysa a naipasdek a wagas ti panangannurot iti relihionda no iti panagdayaw ken panangisuro.”

Nupay opisial a nalimitaran idi 2004 ti aktibidadda iti siudad ti Moscow, sipapanayag latta nga agtataripnong dagiti kakabsattayo tapno agdaydayaw ken ar-aramidenda ti amin a kabaelanda iti trabaho a panangasaba. Idi 2007 napalaus ti ragsak dagiti kakabsat a nangrambak iti Memorial ken nangangay kadagiti kombension distrito idiay Moscow nga awan ti lapped, a kas met laeng iti kaaduan a lugar iti Russia.

Nupay adda pay laeng dagiti parikut a maas-asikaso iti korte, situtured latta nga irupir dagiti kakabsattayo ti kalinteganda no maipasangoda iti ibubusor. Kas pagarigan, naisubmitir ti baro a petision iti ECHR mainaig iti panangsinga ti Police Department ti Lyblino iti pannakarambak ti Memorial idiay Moscow idi Abril 12, 2006. Indetenir dagiti polis dagiti 14 a kakabsat ken pinangtaanda ti abogado dagiti Saksi bayat nga adda nangitutok kenkuana iti imuko. Nupay dagiti kakabsattayo ket pinaboran uray kaskasano ti maysa a lokal a korte, nabaliktad ti desision ket naabak ti kaso idi nayapela. Maysa pay, idi Hulio 2007 adda nayuli a darum kontra kadagiti nagduduma nga opisial ti gobierno a mangisaysayangkat iti napaut ken di nainkalintegan a panagimbestigar kadagiti narelihiosuan nga aktibidadtayo idiay St. Petersburg.

 [Tsart/Graph iti panid 228-230]

DAGITI PASAMAK ITI PANAGLABAS DAGITI TAWEN​—Russia

1890

1891 Gapu iti situtured a panangasabana, naidestiero ni Semyon Kozlitsky iti makindaya a deppaar ti Imperio ti Russia.

1904 Nakaawat ti sanga nga opisina ti Alemania kadagiti surat manipud Russia a mangyeb-ebkas iti panagyaman kadagiti naibatay iti Biblia a publikasion.

1910

1913 Binigbig ti gobierno ti Russia ti opisina dagiti Estudiante ti Biblia idiay Finland, a paset idi ti Imperio ti Russia.

1923 Nangrugi a makaawat ti Watch Tower Society iti adu a surat nga agkidkiddaw iti pannakaipatulod dagiti naibatay iti Biblia a literatura idiay Russia.

1928 Idiay Moscow, kiniddaw ni George Young ti pannakaipalubos dagiti aktibidad dagiti Estudiante ti Biblia idiay Russia. Nagkedked dagiti autoridad a mangpawayway iti bisana.

1929 Napirmaan ti kontrata iti estasion ti radio idiay Tallinn, Estonia. Naipatangatang ken naipangngeg dagiti naibatay iti Biblia a lektiur idiay Leningrad ken iti dadduma pay a siudad.

1930

1939-40 Sinakup ti USSR ti makinlaud a Ukraine, Moldova, ken dagiti republika iti deppaar ti Baltic Sea, isu a rinibu a Saksi ni Jehova ti adda iti las-ud dagiti beddeng ti pagilian.

1944 Ginasut a Saksi ti naipisok kadagiti pagbaludan ken kampo a pagtrabahuan iti intero a Russia.

 1949 Dagiti Saksi ni Jehova idiay Moldova naidestieroda idiay Siberia ken iti Adayo a Daya.

1950

1951 Naidestiero idiay Siberia ti nasurok a 8,500 a Saksi idiay makinlaud a Ukraine, Belarus, Latvia, Lithuania, ken Estonia.

1956/57 Dagiti delegado ti 199 a kombension distrito iti intero a lubong kiniddawda iti gobierno ti Soviet Union ti pannakaipaay ti narelihiosuan a wayawaya.

Arinunos ti dekada 1950 Nasurok nga 600 a Saksi ti siiinget a naiputong iti naidumduma a kampo a pagtrabahuan idiay Mordvinia.

1965 Nangipaulog ti gobierno ti Soviet Union iti naisangsangayan a bilin a nangipalubos kadagidiay naidestiero idiay Siberia nga agnaed kadagiti sabali a lugar iti ruar ti Siberia. Dagiti Saksi a naidestiero idiay Siberia nagwaras ken nagnaedda iti nadumaduma a paset ti pagilian.

1970

1989-90 Dagiti kameng ti Bagi a Manarawidwid sinarungkaranda iti kaunaan a gundaway dagiti kakabsat idiay Russia. Dagiti Saksi idiay USSR napanda timmabuno kadagiti naisangsangayan a kombension idiay Poland.

1990

 1991 Idi Marso 27, naipaayan iti legal nga estado dagiti Saksi ni Jehova idiay Russia.

1992/93 Naangay dagiti internasional a kombension idiay St. Petersburg ken Moscow.

1997 Naidedikar ti sanga nga opisina ti Russia idiay Solnechnoye, nga asideg iti St. Petersburg.

1999 Naidedikar ti kaunaan nga Assembly Hall iti Russia idiay St. Petersburg.

2000

2003 Nairingpas ti pannakapalawa ti sanga nga opisina.

2007 Nasurok a 2,100 a kongregasion ken naiputputong a grupo dagiti agibumbunannag ti aktibo idiay Russia.

[Graph]

(Kitaenyo ti publikasion)

Dagup Dagiti Agibumbunannag

Dagup Dagiti Payunir

Dagup Dagiti Agibumbunannag

Dagup Dagiti Payunir

Dagup Dagiti Agibumbunannag iti 15 a pagilian ti sigud a U.S.S.R.

360,000

300,000

240,000

180,000

120,000

60,000

40,000

20,000

1890 1910 1930 1950 1970 1990 1990 2000

[Diagram/Mapa iti panid 218]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Dagiti dadduma a sanga nga opisina timmulongda a nangitulod kadagiti literatura iti intero a pagilian

GERMANY FINLAND

↓ ↓

Solnechnoye

↓ ↓ ↓ ↓

BELARUS KAZAKHSTAN MOSCOW RUSSIA

JAPAN

↓

Vladivostok

KAMCHATKA

 [Dagiti Mapa iti panid 116, 117]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

 ARCTIC CIRCLE

ARCTIC OCEAN

North Pole

Barents Sea

Kara Sea

Laptev Sea

East Siberian Sea

Chukchi Sea

Bering Strait

SWEDEN

NORWAY

DENMARK

COPENHAGEN

GERMANY

POLAND

Lodz

WARSAW

Baltic Sea

FINLAND

ESTONIA

LATVIA

LITHUANIA

BELARUS

Brest

UKRAINE

L’viv

MOLDOVA

Caspian Sea

KAZAKHSTAN

ASTANA

Kengir

UZBEKISTAN

TASHKENT

Angren

CHINA

MONGOLIA

ULAANBAATAR

CHINA

Sea of Japan

JAPAN

TOKYO

Hokkaido

Sea of Okhotsk

Bering Sea

RUSSIA

Petrozavodsk

St. Petersburg

Solnechnoye

Kaliningrad

Novgorod

Vyshniy Volochek

MOSCOW

Tula

Orel

Kursk

Voronezh

Udarnyy

Vladimir

Ivanovo

Nizhniy Novgorod

Syktyvkar

Ukhta

Pechora

Inta

Novaya Zemlya

Vorkuta

URAL MTS.

SIBERIA

Yekaterinburg

Naberezhnye Chelny

Izhevsk

Saratov

Volzhskiy

Stavropol’

Pyatigorsk

Mt. El’brus

Nal’chik

Nartkala

Beslan

Vladikavkaz

CAUCASUS MTS.

Astrakhan

Volga River

Tomsk

Novosibirsk

Kemerovo

Krasnoyarsk

Novokuznetsk

Ust’-Kan

Aktash

Biryusinsk

Oktyabr’skiy

Bratsk

Vikhorevka

Tulun

Central Khazan

Zima

Zalari

Usol’ye-Sibirskoye

Kitoy

Angarsk

Irkutsk

Lake Baikal

Kirensk

Khabarovsk

Vladivostok

Korsakov

Yuzhno-Sakhalinsk

Sakhalin

Yakutsk

Oymyakon

Ust’-Nera

Kamchatka

Chukchi Peninsula

Kolyma River

Khayyr

Noril’sk

 [Mapa iti panid  167]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Caspian Sea

Baltic Sea

Barents Sea

Kara Sea

ARCTIC OCEAN

North Pole

Laptev Sea

East Siberian Sea

Chukchi Sea

Bering Strait

Sea of Okhotsk

Sea of Japan

KAZAKHSTAN

CHINA

MONGOLIA

MURMANSK

PSKOV

TVER’

MOSCOW

BELGOROD

VORONEZH

ROSTOV

KABARDINO-BALKARIA

ALANIA

IVANOVO

NIZHEGOROD

MORDVINIA

ULYANOVSK

VOLGOGRAD

TATARSTAN

PERM’

KOMI REP.

URAL MTS.

SIBERIA

SVERDLOVSK

CHELYABINSK

KURGAN

TYUMEN’

OMSK

TOMSK

NOVOSIBIRSK

ALTAI

ALTAI REP.

KEMEROVO

KHAKASSIA REP.

KRASNOYARSK

TUVA REP.

IRKUTSK

BURYATIA

CHITA

SAKHA REPUBLIC

AMUR

KHABAROVSK

PRIMORSKIY KRAY

SAKHALIN

KAMCHATKA

 [Ladawan iti panid 66]

Isisingising ti init idiay Chukchi Peninsula

[Dagiti Ladawan iti panid 68]

Daytoy a karatula a naisurat iti Kazakh ken Ruso itudona ti direksion nga agturong idiay Ust’-Bukhtarma, a purok iti Siberia a nakaidestieruan ni Semyon Kozlitsky

[Dagiti Ladawan iti panid 71]

Ti agassawa a Herkendell nagbakasionda kalpasan ti panagkallaysada tapno kasabaanda dagiti Aleman ti pagsasaona nga umili idiay Russia

[Dagiti Ladawan iti panid 74]

Ti “power of attorney” a naited ken Kaarlo Harteva (kannawan) a sinelioan ti Russian Imperial Consul iti New York

[Ladawan iti panid 80]

Daytoy a kombension iti pagsasao a Ruso a naangay idi Mayo 1925 idiay Carnegie, Pennsylvania, ket tinabunuan ti 250 ken 29 ti nabautisaran

[Ladawan iti panid 81]

Inwaragawag daytoy a magasin: “Nagadu ti sekta idiay Voronezh Oblast”

[Ladawan iti panid 82]

Ni George Young

[Dagiti Ladawan iti panid 84]

Iti agarup sangapulo a tawen, nagipatarus ni Aleksandr Forstman kadagiti tract, bokleta, ken libro iti Ruso

[Ladawan iti panid 90]

Da Regina ken Pyotr Krivokulsky, 1997

[Ladawan iti panid 95]

Nagbalin nga adipen ni Jehova ni Olga Sevryugina gapu iti panangpidutna kadagiti surat nga ipalpalladaw ni Pyotr

[Ladawan iti panid 100]

Ni Ivan Krylov

[Ladawan iti panid 101]

Dagiti naidestiero a Saksi nangibangonda kadagiti pagtaenganda idiay Siberia

[Ladawan iti panid 102]

Naidestiero idiay Siberia ni Magdalina Beloshitskaya ken ti pamiliana

[Ladawan iti panid 110]

Ni Viktor Gutshmidt

[Ladawan iti panid 115]

Ni Alla idi 1964

[Ladawan iti panid 118]

Ni Semyon Kostylyev ita

[Ladawan iti panid 120]

Gapu iti pannakasanayna a naibatay iti Biblia,napagballigian ni Vladislav Apanyuk dagiti pakasuotan ti pammati

[Dagiti Ladawan iti panid 121]

Dagiti polis nasarakanda iti pagtaengan ni Nadezhda Vishnyak daytoy a bokleta a napauluan iti, “After Armageddon ​—God’s New World”

[Ladawan iti panid 126]

Ni Boris Kryltsov

[Ladawan iti panid 129]

Ni Viktor Gutshmidt ken ti kabsatna a babai (ngato), dagiti annakna ken ti asawana a ni Polina, agarup maysa a bulan sakbay ti pannakaarestona idi 1957

[Ladawan iti panid 134]

Ni Ivan Pashkovsky

[Ladawan iti panid 136]

Idi 1959, ti magasin a “Crocodile” impablaakna ti ladawan daytoy a literatura a nasarakan iti bunton ti garami

[Ladawan iti panid 139]

Natakuatan ti KGB ti maysa kadagiti pagimprentaan iti sirok daytoy a balay idi 1959

[Ladawan iti panid 142]

Timmulong ni Aleksey Gaburyak a namagkaykaysa manen kadagiti nasinasina a kakabsat

 [Dagiti Ladawan iti panid 150]

Dagiti Alikamen iti Panagimprenta nga Inaramid Dagiti Kakabsat

Rotary press

Paper press

Trimmer

Stapler

[Ladawan iti panid 151]

Ni Stepan Levitsky a drayber iti tram, situtured a kinasaritana ti maysa nga agim-imprenta

[Ladawan iti panid 153]

Kinasabaan ni Grigory Gatilov dagiti maibalud iti selda nga ayanna

[Dagiti Ladawan iti panid 157]

Dagiti natatayag nga agsabsabong a masetas ket nagserbi a paglingedan dagiti agsasarita ken agad-adal iti Biblia

[Ladawan iti panid 161]

Ti aktual a kabassit ti magasin a “Pagwanawanan” idi pinagbalinda a bokleta

[Ladawan iti panid 164]

“Ti bilin ti Presidium ti Supreme Soviet ti USSR”

[Ladawan iti panid 170]

Dagiti kakabsat inlemmengda dagiti “gameng” kadagiti maleta nga addaan iti nalimed a pagiseksekanna wenno kadagiti suelas ti sapatosda

[Ladawan iti panid 173]

Ni Ivan Klimko

[Ladawan iti panid 175]

Makalaon ti balay ti posporo iti lima wenno innem a kopia “Ti Pagwanawanan” a kasla saput ti pannakaisuratna

 [Ladawan iti panid 184, 185]

 Iti amin a tawen a kaaddada idiay Mordvinia, awan ti uray maysa kadagiti kakabsat ti nanglangan iti Memorial

[Ladawan iti panid 194]

Ni Nikolai Gutsulyak kinasabaanna iti di pormal ti asawa ti komandante iti kampo

 [Dagiti Ladawan iti panid 199]

Dagiti Internasional a Kombension

Idi 1989, dagiti delegado a taga-Russia tinabunuanda ti tallo nga aldaw nga internasional a kombension idiay Poland

Warsaw

Chorzow

Poznan

[Ladawan iti panid 202]

Kalpasan ti pannakairehistro ti aktibidadda, manipud kannigid nga agpakannawan: Theodore Jaracz, Michael Dasevich, Dmitry Livy, Milton Henschel, maysa nga empleado iti Ministry of Justice, Anany Grogul, Aleksey Verzhbitsky, ken Willi Pohl

[Dagiti Ladawan iti panid 205]

Ni Milton Henschel nga agpalpalawag iti “Dagiti Managawit iti Lawag” nga Internasional a Kombension idi 1992 idiay Kirov Stadium, St. Petersburg

[Ladawan iti panid 206]

Ti sanikua a nagatang idiay Solnechnoye, Russia

[Ladawan iti panid 207]

Da Aulis ken Eva Lisa Bergdahl ket karaman kadagiti immuna a grupo dagiti boluntario a simmangpet idiay Solnechnoye

[Ladawan iti panid 208]

Naidestino idiay St. Petersburg da Hannu ken Eija Tanninen

[Ladawan iti panid 210]

Kadua ni Roman Skiba ti asawana a ni Lyudmila a nagbiahe iti nawatiwat bayat ti panagserbida iti distrito

[Ladawan iti panid 220]

Dagiti kakabsat a para-ala kadagiti literatura idiay puerto ti Vladivostok

[Ladawan iti panid 224]

Tagtagiragsaken da Arno ken Sonja Tüngler ti adu a pribilehio iti panagserbida idiay Russia

[Ladawan iti panid 226, 227]

Maysa a kongregasion a naggigimong iti kabakiran nga asideg iti St. Petersburg, 1989

[Ladawan iti panid 238]

Ti sanga nga opisina iti Russia ipatpatarusna dagiti literatura iti nasurok nga 40 a pagsasao

[Ladawan iti panid 243]

Ti damo a Pioneer Service School a naangay idiay St. Petersburg, Hunio 1996

 [Dagiti Ladawan iti panid 246]

Panangasaba Idiay Russia

Iti kataltalonan ti Perm’ Oblast ken Nartkala

Kadagiti lansangan ti St. Petersburg

Kadagiti balbalay idiay Yakutsk

Kadagiti tiendaan ti Saratov

 [Dagiti Ladawan iti panid 252, 253]

 Sanga nga Opisina iti Russia

Dagiti pasdek a pagtaengan ken ti aglawlawda

 [Ladawan iti panid 254]

23,537 ti timmabuno iti kombension distrito idiay Moscow idi 2006

[Ladawan iti panid 254]

Luzhniki Stadium