KAPITULO 1

Kasanoak a Makisarita Kadagiti Dadakkelko?

“Inkagumaak nga ibaga kadagiti dadakkelko ti marikriknak, ngem saandak met nga inkaskaso. Inturturedko pay met ti nakisarita ngem kasdiay met ti napasamak!”​—Rosa.

IDI ubingka pay, nalabit a dagiti dadakkelmo ti pagpabpabalakadam. Estoriaem kadakuada ti aniaman a banag, napateg man wenno saan. Nawayaka a mangyebkas kadagiti pampanunotem ken marikriknam, ken patpatiem ida.

Ngem ita, iti panagriknam ket saandakan a maawatan dagiti dadakkelmo. “Naminsan, bayat a mangrabrabiikami, agsangsangitak a nangipeksa kadagiti dadakkelko iti marikriknak,” kuna ti agtutubo a babai nga agnagan Edie. “Dimngegda met ngem kasla didak naawatan.” Ania ti  resultana? “Napanak lattan iti kuartok sa intuloyko ti nagsangit!”

No dadduma, nalabit kaykayatmo met ti agulimek lattan. “Nakaad-adu ti es-estoriaek kadagiti dadakkelko,” kuna ti agtutubo nga agnagan Christopher. “Ngem no dadduma, diak kayat a maammuanda ti amin a pampanunotek.”

Dakes kadi no dimo ibaga ti dadduma a pampanunotem? Saan met​—no la ket ta saanka nga agul-ulbod. (Proverbio 3:32) Uray no saandaka a maawatan dagiti dadakkelmo wenno no saanmo a kayat ti agibaga kadakuada, sigurado a: Nasken a makisaritaka kadagiti dadakkelmo​—ken nasken a maammuanda ti pampanunotem ken marikriknam.

Makisaritaka Latta!

Ti pannakisaritam kadagiti dadakkelmo ket mayarig iti panagmaneho. No adda bangen iti kalsada, saanka a sumuko; agsapulka iti sabali a ruta. Usigem ti dua a situasion.

PARIKUT 1 Kayatmo ti makisarita kadagiti dadakkelmo ngem kasla didaka ikaskaso. “Marigatanak a makisarita ken tatangko,” kuna ti agtutubo nga agnagan Leah. “No dadduma, adda ibagbagak kenkuana ngem intono kuan kunana, ‘Ania ‘tattayen ti ibagbagam?’”

SALUDSOD: Kasano no adda problema ni Leah a nasken nga ibagana? Adda tallo a pagpilianna.

 Pagpilian A

Bugkawanna ni tatangna. Ibugkaw ni Leah: “Denggendak man ngamin! Importante ti ibagak!”

Pagpilian B

Saanen a makisarita ken tatangna. Saannan nga ibaga ti problemana.

Pagpilian C

Aguray iti nasaysayaat a gundaway sa makisaritanto manen. Makisaritanto a mismo ni Leah iti sabali a gundaway, wenno suratanna laengen ni tatangna tapno ibagana ti problemana.

Iti panagkunam, ania ti nasayaat nga aramiden ni Leah? ․․․․․

Usigentayo ti tunggal maysa kadagita tapno maammuantayo ti mabalin a resultana.

Adda sabali a pampanunoten ti tatang ni Leah isu a saanna a naikaskaso ti ibagbaga ti anakna. No pilien ni Leah ti A, baka saan a maawatan ni tatangna no apay nga agbugbugkaw. No kasta ti aramidenna, baka ad-adda laeng a saan a dumngeg ni tatangna, ken ipakpakitana nga awan panagraemna kenkuana. (Efeso 6:2) Nalawag ngarud a saan a nasayaat no aramidenna daytoy.

Nupay mabalin a ti B ti kalakaan nga aramidenna, saan a nasayaat daytoy. Apay? Gapu ta “adda pannakapaay dagiti  gakat no sadino nga awan ti kompidensial a saritaan.” (Proverbio 15:22) Tapno marisut ti problema ni Leah, nasken a makisarita ken ni tatangna​—ken nasken a maammuan ni tatangna ti mapaspasamak tapno matulonganna ni Leah. Uray ti panagulimek ket saan a makarisut iti problema.

Ngem no ti C ti pilien ni Leah, saanna nga ipalubos nga adda manglapped kenkuana a makisarita kadagiti dadakkelna. Imbes ketdi, ikagumaanna ti makisarita iti sabali a gundaway. Ken no agsurat ken tatangna, baka lumag-an ti barukongna. Iti surat, mabalin a mayebkasna ti amin a marikriknana. Inton mabasa ni tatangna ti surat ni Leah, maammuanna ti kasasaad ti anakna ket ad-adda a maawatanna. No kasta, ti C ket agpada a makatulong ken Leah ken ni tatangna.

Ania ti sabali pay a mabalin nga aramiden ni Leah? Isuratmo iti baba ti mapanunotmo ken ti posible a resultana.

․․․․․

PARIKUT 2 Kayat dagiti dadakkelmo ti makisarita, ngem awan ganasmo a makisarita. “Kasursuronko ti mapagsalsaludsodan no sangsangpetko a napan nageskuela. Nabambannogka la ngaruden, saludsodda pay la a saludsod,” kuna ti agtutubo nga agnagan Sarah. “Diak pay la koma  kayat a panunoten ti maipapan iti eskuelaan ngem dagus a damagen dagiti dadakkelko: ‘Komusta ti panageskuelam? Awan met la kadi ti problemam?’” Sigurado a nasayaat ti intension dagiti nagannak ni Sarah. Ngem inreklamona, “Diak ngamin kayat a pagsasaritaan ti maipapan iti eskuelaan no nabambannogak.”

SALUDSOD: Ania ti mabalin nga aramiden ni Sarah? Kas iti situasion ni Leah, adda tallo a pagpilianna.

Pagpilian A

Saan a makisarita. Kuna ni Sarah: “Bay-andak man pay laeng. Diak kayat ti makisarita ita!”

Pagpilian B

Makisarita. Nupay nabambannog ni Sarah, mapilpilitan a sumungbat kadagiti saludsod dagiti dadakkelna.

Pagpilian C

Makisarita ngem saan pay laeng a maipapan iti eskuelaan. Kiddawen ni Sarah a pagsasaritaanda ti maipapan iti eskuelaan iti sabali a gundaway, inton makainanan. Kalpasanna, mabalin a naimpusuan nga ibagana: “Dakayo ngay? Komusta ti aldawyo?”

Iti panagkunam, ania ti nasayaat nga aramiden ni Sarah? ․․․․․

Usigentayo manen ti tunggal maysa kadagita ken no ania ti mabalin a resultana.

Nabambannog ni Sarah ken awan ti ganasna a makisarita. No pilienna ti A, kaskasdi a nabambannog latta ken pagbabawyannanto met laeng ti panangbugkawna kadagiti dadakkelna.​—Proverbio 29:11.

 Malaksid iti dayta, masaktan dagiti nagannak ni Sarah gapu iti panagbugkawna​—wenno iti panagulimeknan kalpasan dayta. Mabalin a panunotenda nga adda ilimlimedna. Mabalin nga ad-adda pay ketdi a pilitenda nga agipudno, isu a lallalo a masuron. Saan a nasayaat no kastoy ti aramidenna.

Nabatad a nasaysayaat ti B ngem ti A. Ngamin, uray kaskasano, makapagsasarita da Sarah ken dagiti dadakkelna. Ngem yantangay saan a naimpusuan ti panagsasaritada, mapilpilit ken saan a nawaya ti saritaanda.

Ngem no ti C ti pilien ni Sarah, nalaglag-an ti riknana gapu ta saanda pay laeng a pagsasaritaan ti maipapan iti eskuelaan. Maayatan pay dagiti nagannak kenkuana gapu iti panangikagumaanna a makisarita kadakuada. Mabalin a daytoy ti kasayaatan nga aramidenna gapu ta mayaplikarda ti prinsipio a masarakan iti Filipos 2:4 a kastoy ti mabasa: “Saan la a ti pagimbaganyo ti kitaenyo. Kitaenyo met ti pagimbagan ti tunggal maysa.”​—Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia.

 Panunotem a Naimbag Dagiti Sawem

Laglagipem a no dadduma ket sabali ti panangipapan dagiti dadakkelmo kadagiti sasawem. Kas pagarigan, sinaludsod dagiti dadakkelmo no apay a kasla adda problemam. Ti insungbatmo ket, “diak kayat a pagsasaritaan dayta.” Ti panangipapan dagiti dadakkelmo ket: “Awan ti panagtalekko kadakayo. Kaykayatko pay a dagiti gagayyemko ti pangibagaak iti problemak.” Usigem ti situasion iti baba ket isuratmo ti sungbatmo. Panunotem nga adda nadagsen a problemam ket kayatdaka a tulongan dagiti dadakkelmo.

No kunam: “Dikay madanagan. Kabaelak daytoy.”

Mabalin nga ipapan dagiti dadakkelmo a: ․․․․․

Ti nasaysayaat nga isungbatmo ket: ․․․․․

Ania ti kasayaatan nga aramidem? Panunotem a naimbag dagiti sawem. Siraraem nga iyebkasmo dagita. (Colosas 4:6) Makatulong kenka dagiti dadakkelmo, isu a saanmo nga ibilang ida a kontrabida. Ken aklonentayo: No ad-adu ti tumulong kadatayo, dakdakkel ti posibilidadna a mapagballigiantayo dagiti narigat a kasasaad.

ITI SUMAGANAD A KAPITULO

Kasano no ti problema ket saan a ti pannakisaritam kadagiti dadakkelmo no di ket ti panagsinnungbatyo tunggal agsaritakayo?

NAPAPATEG A TEKSTO

“Dagiti sasaoc ipalawagdanto ti kinalinteg ti pusok; ken ti ammo dagiti bibigco saoendanto a sipupudno.”​—Job 33:3, Ti Biblia.

BALAKAD

No marigatanka a makisarita iti pormal a pamay-an kadagiti dadakkelmo maipapan iti problemam, makisaritaka kadakuada bayat a magmagna, agbibiahe, wenno aggatgatangkayo.

AMMOM KADI . . . ?

No kasano nga alusiisenka a makisarita kadagiti dadakkelmo maipapan kadagiti serioso a banag, mabalin a kasta met laeng ti riknada no kasaritadaka maipapan kadagita.

DAGITI ARAMIDEK!

No kasla saankon a kayat ti makisarita kadagiti dadakkelko, masapul nga ․․․․․

No pilitendak a kasarita dagiti dadakkelko maipapan iti banag a diak pay la kayat a pagsasaritaan, kastoy ti ibagak ․․․․․

Ti kayatko a saludsoden kadagiti dadakkelko maipapan iti daytoy a banag ket ․․․․․

ANIA TI MAKUNAM?

● Ania ti maitulongna no ammom no kaano ti kasayaatan a pannakisaritam?​—Proverbio 25:11.

● Apay a pagsayaatam no makisaritaka kadagiti dadakkelmo?​—Job 12:12.

[Blurb iti panid 10]

Saan a kanayon a nalaka ti makisarita kadagiti nagannak, ngem no ikagumaam ti makisarita, lumag-an ti barukongmo.’’​—Devenye

[Ladawan iti panid 8]

No kasano a ti bangen iti kalsada dina kayat a sawen nga awanen ti sabali a ruta, maipamuspusam ti makisarita kadagiti dadakkelmo!