KAPITULO 15

Dakes Kadi no Kayatko ti Maaddaan iti Privacy?

 Markaam iti ✔ ti abay ti posible a reaksionmo kadagiti sumaganad a situasion:

1. Addaka iti kuartom ken inserram ti ridaw. Pagammuan ta simrek lattan ti kabsatmo a di man la nagtuktok.

□ ‘Awan aniamanna. Uray ta ar-aramidek met dayta kenkuana no dadduma.’

□ ‘Makaungetak! Kasanon no madamaak nga agsuksukat?’

2. Kaaw-awidmo pay laeng ngem nagadun ti salsaludsoden dagiti dadakkelmo. “Napanam? Aniat’ inaramidmo? Siasino ti kakaduam?”

□ ‘Awan aniamanna. Uray ta awan met ti ilimlimedko kadakuada.’

□ ‘Makapasuron! Talaga nga awan panagtalekda kaniak!’

IDI ubingka pay, nalabit saan unay a napateg kenka ti privacy. Awan aniamanna kenka uray no sumrek lattan ni adingmo iti kuartom. No pagsaludsodandaka dagiti dadakkelmo, dagus met a sumungbatka. Ammoda amin a mapaspasamak iti biagmo. Ngem ita, kayatmon nga adda met koma dagiti banag a saanen a kasapulan a maammuanda. “Adda dagiti banag a diak kayat a maammuan ti sabali,” kuna ni Corey nga agtawen iti 14. Kitaentayo ti dua a benneg a mabalin a pagtaudan ti problema no kayatmo ti maaddaan iti privacy.

No Kayatmo ti Agmaymaysa

Adu dagiti nainkalintegan a rason a kayatmo ti agmaymaysa. Nalabit kayatmo la ti ‘aginana biit.’ (Marcos 6:31) Wenno, no kayatmo ti agkararag, mabalinmo nga aramiden ti imbalakad ni Jesus kadagiti adalanna, “sumrekka iti pribado a siledmo ket, kalpasan a nairikepmon ti ridawmo, agkararagka ken ni Amam.” (Mateo 6:6; Marcos 1:35) Ngem ti problema ket, no inrikepmo ti ridaw ti bukodmo a kuarto (no adda), mabalin a saan a pagarupen dagiti  dadakkelmo nga agkarkararagka! Ken nalabit saan met a maawatan dagiti kakabsatmo a kayatmo pay laeng ti agmaymaysa.

Ti maaramidam. Imbes a makiapaka gapu ta kayatmo ti maaddaan iti privacy, aramidem dagiti sumaganad:

● No maipapan kadagiti kakabsatmo, padasenyo ti mangaramid iti nainkalintegan a tulagan tapno adda panawenmo a makapagmaymaysa. No kasapulan, agpatulongka kadagiti dadakkelyo. *

● No maipapan kadagiti dadakkelmo, ikagumaam a tarusan ida. “No dadduma, kayat a maammuan dagiti dadakkelko ti amin a mapaspasamak kaniak,” kuna ni Rebekah nga agtawen iti 16. “Ngem iti kinapudnona, no maysaak a nagannak, kasta met ti aramidek iti anakko nangruna ta nagadu ti sulisog a pakaipaspasanguan ita dagiti agtutubo!” Kas ken Rebekah, maawatam met kadi dagiti pakaseknan dagiti dadakkelmo?​—Proverbio 19:11.

● Isaludsodmo iti bagim: ‘Adda kadi panggapuan dagiti dadakkelko nga agsuspetsa nga adda dakes nga ar-aramidek no agmaymaysaak iti kuartok? Nalimedak kadi unay maipapan iti personal a  biagko isu a kasapulan a siimendak?’ No saan ti sungbatmo ngem kaskasdi a kasla saandaka a pagtalkan dagiti dadakkelmo, sikakalma ken siraraem nga ibagam kadakuada ti marikriknam. Sipapasnek nga imdengam dagiti pakaseknanda, ken siertuem nga awan ti ar-aramidem a pagsuspetsaanda.​—Santiago 1:19.

No Makigayyemka

Bayat ti kinaagtutubom, normal laeng a makigayyemka kadagiti saanmo a kapamilia. Normal met a kayat a maammuan dagiti dadakkelmo no siasino dagiti gagayyemmo ken no ania ti ar-aramidenyo. Ngem no dadduma, iti panagriknam ket naistrikto unay dagiti dadakkelmo. “Masuronak no sangkadamag dagiti dadakkelko no siasino ti patpatulodak iti text ken e-_mail,” kuna ni Amy nga agtawen iti 16.

Ti maaramidam. Tapno saanyo a pagapaan kadagiti dadakkelmo ti maipapan kadagiti gagayyemmo, padasem dagiti sumaganad:

● Saanmo nga ilimlimed no siasino dagiti gagayyemmo. Iyam-ammom ketdi ida kadagiti dadakkelmo. Saanmo a kayat a siimendaka ngem mapilitanda a mangaramid iti dayta no saanda nga am-ammo dagiti gagayyemmo. Laglagipem a no am-ammo dagiti dadakkelmo no siasino dagiti kakaduam, nataltalged ti riknada no iti panagpilim kadagiti gagayyem.

● Isaludsodmo iti bagim: Ania a talaga ti problema​—ti kalkalikagumak a privacy, wenno talaga nga adda ilimlimedko? Kuna ni Brittany, nga agtawen iti 22: “No addaka pay laeng iti poder dagiti dadakkelmo ket adda kayatda a maammuan, ti koma panunotem ket, ‘Saan a dakes ti ar-aramidek,  isu nga apay koma nga agilimedak?’ Iti sabali a bangir, no nasken nga agilimedka, kaipapananna nga adda dakes nga ar-aramidem.”

Ti Privacy ken Sika

Ita, mangpanunotka iti sumagmamano a solusion iti espesipiko a situasion mainaig iti kalkalikagumam a privacy. Isuratmo ti sungbatmo kadagiti saludsod a kakuyog ti tunggal addang:

Addang 1: Ammuem ti problema. Iti ania a situasion a kayatmo ti maaddaan iti privacy?

․․․․․

 Addang 2: Panunotem no ania ti makuna dagiti dadakkelmo. Iti panagkunam, apay a mabalin a kasta ti makunada?

․․․․․

Addang 3: Mangpanunotka iti solusion. Ania ti mabalin a maaramidmo a mangpakaro laeng iti problema? Ania a panagbalbaliw ti mabalinmo nga aramiden mainaig iti sungbatmo iti ngato? Ania ti kayatmo nga aramiden koma dagiti dadakkelmo?

․․․․․

Addang 4: Makisaritaka. Deskribirem no kasanoka a makisarita kadagiti dadakkelmo maipapan iti privacy.

․․․․․

ITI SUMAGANAD A KAPITULO

Naulilaka iti ama wenno ina? No kasta, pakasarakam iti liwliwa?

[Footnote]

NAPAPATEG A TEKSTO

“Aramidem ti amin a kabaelam a mangiparang iti bagim a naanamongan iti Dios, maysa a mangmangged nga awan ti aniaman nga ibainna.”​—2 Timoteo 2:15.

BALAKAD

No makisaritaka kadagiti dadakkelmo maipapan iti privacy, saanka nga agrekreklamo. Iyebkasmo dagiti pakaseknam. Ania ti nagdumaan dayta? Ti reklamo ket naipamaysa iti ipagarupmo a di umiso nga ar-aramiden dagiti dadakkelmo. Dagiti pakaseknam ket makatulong kadakayo a mangbirok kadagiti solusion.

AMMOM KADI . . . ?

No saanka nga agilimlimed kadagiti dadakkelmo, saandaka unay a pagsuspetsaan.

DAGITI ARAMIDEK!

Tapno maala (wenno mapasublik) ti panagtalek dagiti dadakkelko, masapul nga ․․․․․

Ti kayatko a saludsoden kadagiti dadakkelko maipapan iti daytoy a banag ket ․․․․․

ANIA TI MAKUNAM?

● Apay nga adda kalintegan dagiti dadakkelmo nga agdamag maipapan iti mapaspasamak iti biagmo?

● Kasano a ti panangikagumaam a mangpasayaat iti pannakisaritam kadagiti dadakkelmo ket makatulongto kenka a makikomunikar iti sabali nga adulto inton nataengankan?

[Blurb iti panid 108]

Saan a kayat dagiti dadakkelmo nga adda dakes a mapasamak kenka, isu a no dadduma, kasla bibianganda ti pribado a biagmo. Kasla saan a nasayaat dayta. Ngem iti kinaagpaysuanna, no maysaak a nagannak, mabalin a kasta met ti aramidek.’’​—Alana

[Ladawan iti panid 109]

Ti panagtalek ket mayarig iti sueldo​—nasken a teggedem dayta