KAPITULO 16

Normal Laeng Kadi ti Agladingit?

Nupay ti ipapatay ti nagannak ti espesipiko a matuktukoy iti daytoy a kapitulo, agaplikar met dagiti prinsipiona no ti pimmusay ket siasinoman a kameng ti pamilia wenno nasinged a gayyem.

“Idi natay ni Nanang, diak ammo no ania ti aramidek ken kasla awanen ti mamaay ti biagko. Isu ngamin ti namagkaykaysa iti pamiliami.”​—Karyn.

NALABIT ti ipapatay ti ama wenno ina ti maysa kadagiti kasaeman a mapasaram iti biagmo. Masapul nga ibturam ti aglalaok a rikna a saanmo pay a napadpadasan idi. Ni Brian ket agtawen iti 13 idi natay ni tatangna gapu iti atake ti puso. Kinunana: “Iti daydi rabii a naammuanmi a natayen ni tatang, awan ti naaramidanmi no di agsangit ken agiinnarakup.” Kinuna met ni Natalie, nga agtawen iti sangapulo idi natay ni tatangna gapu iti  kanser: “Diak ammo idi no ania ti mariknak. Kasla nabibineg ti emosionko.”

Ti ipapatay ket nagduduma ti epektona iti tunggal maysa. Kinapudnona, kuna ti Biblia a “tunggal maysa” ket adda “bukodna a saplit ken ti bukodna a rigat.” (2 Cronicas 6:29) Gapuna, panunotem biit no ania ti epekto kenka ti ipapatay ni tatang wenno ni nanangmo. Isuratmo iti baba no (1) ania ti nariknam idi naammuam a natay ni tatang wenno ni nanangmo ken no (2) ania ti riknam itan. *

1 ․․․․․

2 ․․․․․

Nalabit ipasimudaag dagiti sungbatmo nga uray kaskasano ket nailiwliwagmo bassiten ti ladingitmo. Normal laeng dayta. Dina kayat a sawen a nalipatamon ni tatang wenno ni nanangmo. Iti sabali a bangir, mabalin nga agladladingitka pay latta wenno kimmaro pay ketdi dayta. Nalabit ti panagleddaangmo ket kas iti dalluyon a “sumabuag” lattan iti aniaman a kanito. Normal  met dayta​—uray nabayagen a natay ni tatang wenno ni nanangmo. Ti saludsod ket, Kasanom a mailiwliwag ti ladingitmo​—kasanoman kakaro dayta?

Dimo medmedan ti agsangit! Makatulong ti panagsangit tapno maep-ep ti ladingitmo. Nupay kasta, nalabit mariknam ti kas iti narikna ni Alicia nga agtawen iti 19 idi natay ni nanangna. Kinunana, “Impapanko a no ipakitak ti napalaus a ladingitko, baka panunoten ti dadduma a kurang ti pammatik.” Ngem panunotem: Ni Jesus ket perpekto idi a tao ken natibker ti pammatina iti Dios. Ngem “nagarubos dagiti lua[na]” idi natay ti ing-ingungotenna a gayyem a ni Lazaro. (Juan 11:35) Isu a dimo medmedan ti agsangit. Saan a kayat a sawen dayta a kurang ti pammatim! Kinuna ni Alicia: “Inaldaw a nagsangsangitak iti kasta unay.” *

Iyebkasmo dagiti mangburburibor iti konsiensiam. Kinuna ni Karyn, a 13 laeng ti tawenna idi natay ni nanangna: “Rinabii nga umuliak iti kuarto ni  Nanang tapno bisongek sakbay a maturogak. Adda maysa a rabii a diak inaramid dayta. Kabigatanna, natay ni Nanang. Ammok a saan a rumbeng a pabasolek ti bagik ngem kaskasdi a makonkonsiensiaak ta saanko a napan kinita ni Nanang iti daydi a rabii ken gapu iti nagsasaganad a pasamak kabigatanna. Awan idi ni Tatang ta nagbiahe gapu iti trabahona ket binilinnakami ken manangko a kitaenmi ni Nanang. Ngem naladawkami a naturog. Idi napanko kinita iti kuartona, saanen nga agang-anges ni Nanang. Nakonsiensiaak gapu ta nasayaat pay ti kasasaadna idi pimmanaw ni Tatang!”

Kas ken Karyn, nalabit makonkonsiensiaka gapu kadagiti naliwayam nga inaramid. Mabalin a sangkaibagam ti “no la koma.” ‘No la koma ta dinagdagko ni Tatang nga agpadoktor.’ ‘No la koma ta nasapsapa a napanko kinita ni Nanang.’ No maburiboranka kadagiti kasta a kapanunotan, laglagipem daytoy: Normal laeng a pabasolem ti bagim gapu ta saanmo a naaramid dagiti banag a rumbeng koma nga inaramidmo. Ngem iti kinaagpaysuanna, no koma ammom ti mapasamak mabalin nga ammom ti inar-aramidmo. Ngem saanmo met ngarud nga ammo. No kasta, saan a rumbeng a makonsiensiaka. Saan a sika ti makimbasol iti ipapatay ni tatang wenno ni nanangmo! *

Iyebkasmo ti marikriknam. Kuna ti Proverbio 12:25: “Ti naimbag a sao isu ti mamagrag-o” kenka. No saanmo nga  ipeksa ti ladingitmo, nalabit ad-adda a marigatanka a mangiliwliwag iti dayta. Iti sabali a bangir, no iyebkasmo ti marikriknam iti maysa a tao a mapagtalkam, mabalin a matulongannaka babaen kadagiti “naimbag a sao” a mangpabileg kenka no malmaldaanganka.

Makisaritaka iti Dios. Mabalin a mabang-aranka kalpasan a ‘naiparukpokmo ti pusom’ ken Jehova a Dios babaen ti kararag. (Salmo 62:8) Daytoy ket saan la a basta pamay-an tapno mabang-aranka. No agkararagka, makisarsaritaka iti “Dios ti amin a liwliwa, a mangliwliwa kada[tayo] iti amin a rigat[tayo].” (2 Corinto 1:3, 4) Ti maysa a pamay-an ti Dios a mangliwliwa kadatayo ket babaen ti Saona, ti Biblia. (Roma 15:4) Mabalinmo nga ilista dagiti teksto a makaliwliwa kenka tapno nalakam la a kitaen no kasapulan. *

Saan a nalaka a mailiwliwag ti ladingit. Ngem ti Biblia ket makaipaay iti liwliwa ta ipanamnamana nga iti baro a lubong nga inkari ti Dios, “awanton ni patay, awanto metten ti panagleddaang wenno panagsangit wenno ut-ot.” (Apocalipsis 21:3, 4) Ti panangutob kadagiti kasta a kari ket makatulong met kenka a mangiliwliwag iti ipapatay ni tatang wenno ni nanangmo.

[Footnotes]

NAPAPATEG A TEKSTO

“[Ti Dios] punasennanto ti amin a lua kadagiti matada, ket awanton ni patay, awanto metten ti panagleddaang wenno panagsangit wenno ut-ot. Ti immuna a bambanag naglabasdan.”​—Apocalipsis 21:4.

BALAKAD

Isuratmo iti notebook ti amin a mapanunotmo maipapan iti pimmusay a dadakkelmo. Dakkel ti maitulong daytoy tapno mailiwliwagmo ti ladingitmo.

AMMOM KADI . . . ?

Ti panagsangit ket saan a tanda ti kinakapuy. Uray dagiti nabileg a lallaki a kas kada Abraham, Jose, David, ken Jesus insangitda met ti ladingitda.​—Genesis 23:2; 50:1; 2 Samuel 1:11, 12; 18:33; Juan 11:35.

DAGITI ARAMIDEK!

No nakaro ti ladingitko, masapul nga ․․․․․

Ti kayatko a saludsoden iti sibibiag pay a dadakkelko maipapan iti daytoy a banag ket ․․․․․

ANIA TI MAKUNAM?

● Apay a nasayaat no lagipem dagiti nararagsak a kanito a kaduam ti pimmusay a nagannak kenka?

● Apay a ti panangisurat iti maipapan iti pimmusay a dadakkelmo ket makatulong tapno mailiwliwagmo ti ladingitmo?

[Blurb iti panid 112]

Saanko idi nga impekpeksa ti kaririknak. Siguro no imbagbagak dayta iti sabali, saanak koma unay a narigatan. Nalaklakak koma a nailiwliwag ti ladingitko.’’​—David

 [Kahon/Ladawan iti panid 113]

CHANTELLE

‘‘Agarup lima a tawen a nagsaksakit ni tatangko ken kimmapuy a kimmapuy ti salun-atna. Agtawenak iti 16 idi nagpakamatay.

Kalpasan dayta, imbaga ni Nanang kadakami ken ni manongko ti amin a mapaspasamak. Impalubosna pay a tumulongkami a mangaramid iti urnos ti pumpon. Dakkel ti naitulong dayta kadakami. Ngamin, saan a kayat dagiti annak nga adda mailimlimed kadakuada​—nangruna kadagiti serioso a banag a kas iti daytoy. Bayat ti panaglabas ti tiempo, kabaelakon nga isarsarita ti ipapatay ni Tatang. No makasangsangitak, mapanak laeng iti maysa a lugar wenno iti maysa a gayyem sa ipapasko ti agsangit. Ti maibalakadko ket: No kayatmo nga ipeksa ti riknam, asitgam ti pamiliam wenno dagiti gagayyemmo. Aramidem ti aniaman a pamay-an tapno mailiwliwagmo ti ladingitmo.’’

[Kahon/Ladawan iti panid 113, 114]

LEAH

‘‘Idi agtawenak iti 19, grabe ti pannakaatake ni Nanang ket natay kalpasan ti tallo a tawen. Masapul a patibkerek ti riknak gapu iti dayta. Sigurado a marigatan ni Tatang no makitana a diak masbaalan ti ladingitko.

Idi ubingak pay, kanayon nga as-asikasuennak ni Nanang no masakit wenno no madmadi ti riknak.  Malagipko pay dagiti dakulapna a mangrikna kaniak no adda gurigorko. Nasakit ti riknak ta masansan a kailiwko ni nanangko. Diak kayat nga ipeksa ti ladingitko ngem saan a nasayaat dayta. Isu a no dadduma, agbuyaak kadagiti retrato tapno laeng makasangitak. Makatulong met ti pannakisarita kadagiti gagayyem. Ikarkari ti Biblia a dagiti natay ket agungarto inton paraiso. (Juan 5:28, 29) Maep-ep ti saem a marikriknak no panunotek ti namnamak nga agkitakaminto manen ken Nanang​—ken no panunotek no ania ti masapul nga aramidek tapno addaakto sadiay.’’

[Kahon/ Ladawan iti panid 114]

BETHANY

‘‘Kayatko koma a lagipen ti panangibagak ken tatangko nga ay-ayatek isuna. Ammok a naibagak dayta ken kayatko koma nga agtalinaed dayta iti lagipko ngem diak malagipen ta lima laeng ti tawenko idi natay ni tatangko.

Naitaray ni tatangko iti ospital gapu ta naatake bayat a matmaturog. Natayen idi nakariingak iti agsapa. Madi ti riknak idi no mapagsasaritaan ti maipapan kenkuana. Ngem idi agangay, kayatko met laengen a mangngeg gapu ta nakatulong dayta kaniak a mangam-ammo nga ad-adda kenkuana. Ti maibalakadko kadagiti ulila iti ama wenno ina ket lagipenyo amin a nararagsak a kanito a kaduayo ni tatang wenno ni nanangyo. Isuratyo dagita tapno saanyo a malipatan sa aramidenyo ti amin a kabaelanyo a mangpabileg iti pammatiyo tapno addakayto inton mapagungarda iti baro a lubong nga inkari ti Dios.’’

 [Kahon iti panid 116]

Worksheet

Isuratmo ti Marikriknam

Isuratmo ti sumagmamano a nararagsak a kanito a kaduam ti pimmusay a tatang wenno nanangmo. ․․․․․

Isuratmo no ania ti kayatmo nga ibaga ken ni tatang wenno ni nanangmo no sibibiag pay koma. ․․․․․

Ipapanmon nga adda adingmo a makonkonsiensia iti ipapatay ni tatang wenno ni nanangyo. Isuratmo no ania ti ibagam a pangliwliwa kenkuana. (Makatulong met daytoy kenka tapno saanmo a pabasolen ti bagim.) ․․․․․

Mangisuratka iti dua wenno tallo a banag a kayatmo koma a maammuan maipapan iti pimmusay a nagannak kenka, sa isaludsodmo iti sibibiag pay a tatang wenno nanangmo ti maipapan iti dayta. ․․․․․

Basaem ti Aramid 24:15. Kasano a ti namnama a nadakamat iti daytoy a teksto tulongannaka a mangiliwliwag iti ipapatay ni tatang wenno ni nanangmo? ․․․․․

[Ladawan iti panid 115]

Ti panagleddaang ket kas iti dalluyon a sumabuag lattan iti aniaman a kanito