KAPITULO 17

Apay a Maamakak a Mangasaba Idiay Eskuelaan?

“Adu koma ti nasayaat nga oportunidadko a mangiranud iti pammatik kadagiti kaeskuelaak ngem saanko a ginundawayan dagita.”​—Kaleb.

“Sinaludsod ti maestrami no ania ti makunami maipapan iti ebolusion. Ammok a daytan ti gundawayko a mangiranud kadagiti patpatiek ngem naunaanak iti bain isu a diak nakauni ket nagmadi ti riknak kalpasan dayta.”​—Jasmine.

 NO MAYSAKA a Kristiano nga agtutubo, nalabit maawatam ti rikna da Kaleb ken Jasmine. Kas kadakuada, mabalin nga ipatpategmo dagiti naadalmo a kinapudno a naibatay iti Biblia ken kayatmo nga iranud dagita. Kaskasdi, nalabit maamakka a mangaramid iti dayta. Ngem kabaelam ti agurnong iti tured. Kasano? Aramidem dagiti sumaganad nga addang:

1. Ammuem no ania ti pagamkam. No pampanunotem nga iranud ti pammatim, dagus a mapanunotmo dagiti posible a nakababain a mapasamak! Ngem no dadduma, maksayan ti danagmo no ibaga wenno isuratmo dagita.

Kompletuem daytoy a sentensia:

● Daytoy ti pagdandanagak a mabalin a mapasamak no mangasabaak idiay eskuelaan: ․․․․․

Mabalin a maliwliwaka no maammuam a kasta met ti pagam-amkan dagiti dadduma nga agtutubo a Kristiano. Alaentay a pagarigan ni Christopher nga agtawen iti 14. Kinunana: “Maamakak di la ket ta pagkakatawaan ken ibagabaganto dagiti kapatadak a sabsabaliak.” Kinuna met ni Kaleb, a nadakamat itay, “Madanaganak amangan no adda agsaludsod ket diak masungbatan.”

2. Sanguem ti karit. Awan kadi ti rumbeng a pagamkam? Adda no dadduma, kas iti napadasan ni Ashley nga agtawen iti 20. Kinunana: “Adda dagiti agtutubo nga aginkukuna nga interesadoda kadagiti patpatiek. Ngem usarenda gayam dagita a mangkantiaw kaniak iti imatang dagiti sabsabali.” Kastoy met ti kapadasan ni Nicole, nga agtawen iti 17: “Ti lalaki a kaeskuelaak pinagdiligna ti maysa a teksto iti Bibliana ken iti Bibliak ket agduma dagiti sasao  a nausar kadagita. Kunana a nabaliwan kano ti Bibliak. Naklaatak isu a diak nakauni!” *

Makapadanag nga agpayso dagiti kasta a situasion! Ngem imbes a lumiklikka, sanguem dagita a karit kas gagangay a paset ti biag ti maysa a Kristiano. (2 Timoteo 3:12) “Kinuna ni Jesus a maidadanes dagiti pasurotna, isu nga ekspektarentayo a saan nga amin ket magustuanda dagiti patpatientayo,” kuna ni Matthew, nga agtawen iti 13.​—Juan 15:20.

3. Panunotem dagiti gunggona. Adda kadi naimbag nga iyeg dagiti kasla makapadanag a situasion? Wen ti sungbat ni Amber nga agtawen iti 21. Kinunana: “Narigat nga ilawlawag ti pammatim kadagiti tattao a saan a mangraraem iti Biblia, ngem tulongannaka dayta nga ad-adda a mangtarus kadagiti patpatiem.”​—Roma 12:2.

Subliam ti situasion nga insuratmo iti Addang 1. Mangpanunotka iti uray dua laeng a pagimbagan ti kasta a situasion sa isuratmo dagita iti baba.

1 ․․․․․

2 ․․․․․

Pamalatpatan: Kasano a makatulong ti panangipakaammom kadagiti patpatiem tapno at-atandaka dagiti kapatadam?  Kasano a makatulong dayta tapno dumakkel ti kompiansam iti bagim? Kasano nga apektaranna ti riknam ken Jehova ken ti riknana kenka?​—Proverbio 23:15.

4. Agsaganaka. “Ti puso daydiay nalinteg agmennamenna tapno makasungbat,” kuna ti Proverbio 15:28. Malaksid iti panangutobmo no ania ti ibagam, panunotem dagiti posible nga isaludsodda kenka. Agsukimatka maipapan kadagita a topiko, ken mangisaganaka kadagiti sungbat a kabaelam nga ilawlawag.​—Kitaem ti tsart a “ Ti Isungbatmo,” iti panid 127.

5. Panangiruangan. Apaman a nakasaganakan a mangiranud iti pammatim, kasanom nga iruangan dayta? Adda dagiti pagpiliam. Ti panangiranudmo iti pammatim ket mayarig iti panaglangoy: Adda dagiti in-inut a tumapog; adda met dagidiay tumpuak lattan. Umasping iti dayta, mabalinmo a rugian ti saritaan kadagiti topiko nga awan pakainaiganna iti relihion sa in-inut nga iturongmo ti saritaan iti Biblia. Ngem no saanmo a kabaelan dayta, ti kasayaatan nga aramidem ket iturongmo a dagus ti saritaan kadagiti  naespirituan a bambanag. (Lucas 12:11, 12) “No pampanunotek, kasla nagrigat nga iranud ti pammatik. Ngem no narugianen ti saritaan, naglaka met la gayam nga aramiden dayta!” kuna ni Andrew nga agtawen iti 17. *

6. Agpanunotka a naimbag. “Agpanunot nga umuna ti manakem a tao sakbay nga ibanagna ti aramidna,” insurat ni Solomon. (Proverbio 13:16, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) No kasano a saanka a tumpuak iti ababaw a danum, liklikam met ti makiraman kadagiti awan kaes-eskanna a saritaan. Laglagipem nga adda panawen ti panagsao ken panawen  ti panagulimek. (Eclesiastes 3:1, 7) Uray ni Jesus, adda dagiti saludsod a saanna a sinungbatan.​—Mateo 26:62, 63.

No kayatmo ti sumungbat, nataktika ken ababa laeng koma dayta. Kas pagarigan, no kuna ti kaeskuelaam, ‘Apay a saanka nga agsigsigarilio?’ mabalinmo nga ibaga, ‘Diak ngamin kayat a rugitan ti bagik!’ Depende iti reaksionna, mabalinmo nga ikeddeng no ilawlawagmo pay dagiti patpatiem wenno saanen.

Dagiti innem nga addang a nadakamat iti daytoy a kapitulo, matulongandaka nga agbalin a ‘sisasagana a mangikalintegan’ iti pammatim. (1 Pedro 3:15) Siempre, uray no nakasaganaka, agnerbioska latta. Ngem kuna ni Alana, nga agtawen iti 18: “No ilawlawagmo dagiti patpatiem uray no agnernerbioska, mariknam nga adda naibanagmo​—nadaeram ti danagmo ken ti panagamakmo nga amangan no saan a nasayaat ti pagturongan dayta. Ken mabang-aranka pay ketdi no nasayaat ti resultana! Maragsakanka ta naituredmo nga inranud dagiti patpatiem.”

ITI SUMAGANAD A KAPITULO

Mais-stress-ka iti eskuelaan? Ammuem no ania ti mabalinmo nga aramiden.

[Footnotes]

NAPAPATEG A TEKSTO

“Kankanayon a sisasagana[kayo] nga agikalintegan iti sanguanan ti tunggal maysa nga agkalikagum kadakayo iti rason maipaay iti namnama nga adda kadakayo, ngem aramidenyo ti kasta buyogen ti naalumamay a kababalin ken nauneg a panagraem.”​—1 Pedro 3:15.

BALAKAD

Imbes nga ibagam kadagiti kaklasem no ania ti rumbeng ken saan a rumbeng a patienda, sikokompiansa nga ibagam no ania dagiti patpatiem ken no apay a kombinsidoka nga umiso dagita.

AMMOM KADI . . . ?

Adda dagiti kaklasem a mabalin a mangap-apresiar iti panangsalimetmetmo kadagiti moral a pagalagadan iti Biblia ngem mabalin a mabainda laeng nga agsaludsod maipapan kadagiti narelihiosuan a patpatiem.

DAGITI ARAMIDEK!

Ti kaklasek a kayatko a kasabaan ket ni [mangisuratka iti uray maysa laeng a nagan] ․․․․․

Panagkunak, ti topiko a paginteresanna ket ․․․․․

Ti kayatko a saludsoden kadagiti dadakkelko maipapan iti daytoy a banag ket ․․․․․

ANIA TI MAKUNAM?

● Ania ti mabalin a makagapu nga uyawen dagiti kaeskuelaam dagiti narelihiosuan a patpatiem?

● No ikeddengmo nga iranud dagiti patpatiem, apay a napateg nga agsaoka a sikokompiansa?

[Blurb iti panid 126]

Idi ubingak pay, diak kayat ti maidaddaduma kadagiti padak nga ubbing. Ngem naamirisko a ti pammatik ti nakatulong kaniak a maaddaan iti nasaysayaat a biag. Dayta ti nangted kaniak iti kompiansa ken maipagpannakkelkon dagiti patpatiek.’’​—Jason

[Kahon iti panid 124]

 Pangirugi iti Saritaan

● “Ania ti aramidem inton bakasion?” [Kalpasan a sumungbat, ibagam dagiti planom iti naespirituan, kas iti itatabuno iti kombension wenno panangpalawa iti ministeriom.]

● Mangdakamatka iti maysa a damag, sa isaludsodmo: “Nadamagmo kadin dayta? Ania ti makunam?”

● “Panagkunam, sumayaatto pay ngata ti ekonomia ti lubong [wenno sabali pay a parikut]? [Palubosam a sumungbat.] Apay a kasta ti makunam?”

● “Ania ti relihionmo?”

● “Ania ti kayatmo a pagbalinan kalpasan ti lima a tawen?” [Kalpasan a sumungbat, ibagam dagiti kalatmo iti naespirituan.]

 [Tsart iti panid 127]

 (Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Worksheet

Ti Isungbatmo

Kopiaem daytoy!

Singasing: Makisaritaka kadagiti dadakkelmo ken kadagiti padam nga agtutubo a Kristiano maipapan iti daytoy a tsart. Suratam ti tsart sa mangpanunotka iti sabali pay a saludsod a mabalin nga iyimtuod dagiti kaklasem, ken mangpanunotka iti sungbat a kabaelam nga ilawlawag.

Neutralidad

Saludsod

Apay a saanka nga agsalsaludo iti bandera? Saanmo kadi a patpatgen ti pagiliam?

Sungbat

Raraemek ti pagiliantayo ngem saanko a daydayawen.

Sumaruno a Saludsod

No kasta saanka a makilaban para iti pagiliantayo?

Sungbat

Wen, ken uray dagiti minilion a Saksi ni Jehova kadagiti sabali a pagilian saanda met a makilaban iti pagiliantayo.

Dara

Saludsod

Apay a saankayo nga agpapayalison iti dara?

Sungbat

Kuna ngamin ti Biblia a liklikantayo ti dara isu a saankami nga agpapayalison. Nupay kasta, awatenmi dagiti alternatibo a pamay-an ti panangagas nga awan ti mausar a dara. Saan a makayakar dagita iti AIDS wenno hepatitis.

Sumaruno a Saludsod

Ngem kasano no matayka no dika agpayalison? Saannaka ngata a mapakawan ti Dios?

․․․․․

Panagpili

Saludsod

Ni kastoy a karelihionam ket nagpayalison met. Apay ngay a saan a mabalin kenka?

Sungbat

Naisuro kadakami dagiti pagalagadan ti Dios, ngem saankami a padikdiktaran. Adda karbenganmi a mangaramid iti bukodmi a desision.

Sumaruno a Saludsod

Kayatmo a sawen, saan nga agpapada ti sursurotenyo a pagalagadan?

․․․․․

Panamarsua

Saludsod

Apay a saanka a mamati iti ebolusion?

Sungbat

Apay koma a patiek? Saanto pay a mamati dagiti sientista! Saan kadi nga ad-adu ti ammoda?

Sumaruno a Saludsod

․․․․․

Sungbat

․․․․․

[Ladawan iti panid 125]

Ti panangiranud iti pammatim ket mayarig iti panaglangoy. Mabalin nga in-inutka a tumapog wenno tumpuakka lattan!