KAPITULO 10

Apay a Sinaktannak ti Gayyemko?

“Kagayyemak unay ni Kerry. Minalem a suksukonek idiay pagtartrabahuanna gapu ta awan ti bukodna a lugan. Ngem idi agangay, mariknak a kasla gunggundawayanna ti kinaimbagko kenkuana.

“Masansan nga adda kasasaona iti cell phone-na, wenno saan, agte-text tunggal aglugan iti kotsek. Pulos a diak pay nangngeg a nagyaman iti panangiluganko kenkuana, ken saanen a kas iti dati a mangmangted iti para gasolina. Saan metten a makaparegta dagiti sarsaritaenna. Marurodak ta no apay a nagbayagen nga an-anusak!

“Maysa nga aldaw, inlawlawagko a nasayaat ken Kerry nga awanen ti panawenko a mangsukon kenkuana. Sipud idin, dinak metten kayat a kadua. Ad-adda la ket ngarud a napaneknekan ti atapko a ginayyemnak laeng gapu ta adda kayatna kaniak. Talaga a nagsakit ti nakemko!”​—Nicole.

MABALIN a mapasamak dayta uray kadagiti nasinged unay nga aggayyem. Nakadekdekketda ita, ngem kabigatanna, kasla didan agam-ammo. Kasano a nagbiit a tumamnay ti nasam-it a panaggayyem?

 ● Para ken Jeremy, kasla agbaliw ti amin no mapan agnaed iti adayo a lugar ti maysa a nasayaat a gayyem. “Nasakit ti nakemko ta pulos a dinak man la inawagan iti telepono sipud idi immakar,” kunana.

● Nadlaw ni Kerrin a nagbaliwen ti ugali ti kasingedan a gayyemna kalpasan ti lima a tawen a panagpagayamda. “Maaburidoak iti ugali ken panagsasaona,” kuna ni Kerrin. “Negatibo ti masaonan kadagiti banag a napateg kaniak. Idi pinadasmi a pagsaritaan dayta, kinunana ketdin nga ipagarupko kano a siak laeng ti husto ken saanak a napudno kenkuana ket kinunana pay nga awan ti maganabna iti panaggayyemmi!”

● Basta ginuped lattan ti gayyem ni Gloria ti nadekket a panaggayyemda. “Nakasaysayaat ti panaglangenmi idi damo,” kuna ni Gloria, “ken kinunana nga ibilangnak a pudno a kabsatna. Ngem diak ammo no apay a likliklikannak metten, ken kanayon nga adda pambarna.”

● Nangrugi a nadadael ti panaggayyem da Laura ken Daria idi inagaw ni Daria ti nobio ni Laura. “Masansan nga awaganna ti nobiok ket kasaritana iti napaut uray no madama nga agde-deytkami,” kuna ni Laura. “Ginulibannak la ngaruden ti kasingedan a gayyemko, naawananak pay iti nobio!”

 Ania ti Pagtaudan ti Parikut?

Awan ti tao a saan nga agbiddut. Manamnama ngarud nga adda nga addanto latta maaramidan ti gayyemmo a pakasairam. Kinapudnona, mabalin a malagipmo pay dagiti gundaway nga adda tattao a napasaktam. (Eclesiastes 7:22) Kinuna ti maysa a balasitang nga agnagan Lisa: “Makapagpipinnasakittayo sagpaminsan gapu ta imperpektotayo amin.” Kaaduanna a marisut ti bassit a di pagkinnaawatan babaen ti ababa a panagsarita.

Nupay kasta, iti dadduma a kasasaad, saan a maymaysa ti makagapu iti riri ti aggayyem no di ket gapu laeng ta in-inut a maamirisyo a nagdumakayo, nupay impagarupyo idi damo nga agpadakayo. Laglagipem a bayat nga agmatmataenganka, agbaliw dagiti paginteresam​—kasta met ti gayyemmo. Ania ti maaramidam no mariknam a lumamlamiisen ti panaggayyemyo?

No Kasano a Pasublien ti Panaggayyem

Ania ti aramidem no napigis ti pagay-ayatmo unay a kawes? Ibellengmo? Wenno daitem? Awan duadua nga agdepende dayta iti kadakkel ti pigisna ken no kasano ti kapategna kenka dayta a kawes.  No talaga a kailalaam dayta, nalabit nga ipamuspusam ti pannakaestimarna. Kaaduanna a posible met dayta iti nadadael a panaggayyem. Depende dayta iti kasasaad ken no kasano kapategna kenka ti panaggayyemyo. *

No kas pagarigan ta nasaktanka iti imbaga wenno inaramid ti gayyemmo, mabalin a mapalabasmo dayta no surotem ti balakad ti Salmo 4:4: “Agsaokayo iti pusoyo, iti rabaw ti pagiddaanyo, ket agulimekkayo.” Isu nga imbes a gupdemon ti panaggayyemyo, agpanunotka pay nga umuna. Inggagarana kadi ti sinao wenno inaramidna? No saanka a sigurado, apay a dimo panunoten lattan nga awan ti panggepna a mangpasakit kenka? Kaaduanna, mabalinmo a palabsen laengen dayta ta ti ‘ayat abbonganna ti nakaad-adu a basol.’​—1 Pedro 4:8.

Panunotem met amangan no adda naaramidmo a nangparnuay iti parikut. Kas pagarigan, no ti maysa a gayyem dina mailimed ti kompidensial a banag, nainsiriban ngata ngarud nga ibagam dayta kenkuana? Maysa pay, baka sika met laeng ti makagapu iti pannakauyawmo ​—nalabit gapu ta dimo pinanunot a naimbag dagiti imbagam, wenno inyebkasmo amin uray saan a rumbeng nga ibaga. (Proverbio 15:2) No kasta, isaludsodmo iti bagim, ‘Adda kadi nasken a baliwak tapno ad-adda a raemennak ti gayyemko?’

“Mabalinmi Kadi a Pagsaritaan ti Napasamak?”

Ngem kasanon no iti panagriknam ket dimo mapalabas ti inaramid ti gayyemmo? Nasayaat siguro no umasidegka kenkuana tapno kasaritam. Ngem dimo aramiden dayta no kapudot ti ulom. Kuna ti Biblia: “Ti managpungtot a tao gutugotenna ti rinnupir, ngem daydiay nabannayat nga agunget pagulimekenna ti panagririri.” (Proverbio 15:18) No kasta, urayem pay a lumamiis ti ulom sakbay a mapanka makilinnawag.

No asitgam ti gayyemmo, laglagipem a ti panggepmo ket saan a tapno “subadan ti dakes iti dakes.” (Roma 12:17) Imbes ketdi, panggepmo a lawlawagan ti bambanag  tapno maisubli ti panaggayyemyo. (Salmo 34:14) Agsaoka manipud iti puso. Mabalinmo a kunaen, “Nabayag metten nga aggayyemta. Mabalin kadi a pagsaritaanta ti napasamak?” Nalaklaka a mapasubli ti panaggayyem no ammomon ti ramut ti parikut. Uray pay no dinaka kayat a kasarita ti gayyemmo, dika koma maupay ta uray kaskasano, inaramidmo ti kabaelam a makikappia kenkuana.

Kalpasan ti amin, makapagtalekka a nupay “adda kakadua nga agannayas a mamagsisina iti maysa ken maysa,” adda met “gayyem a dumekket a nasingsinged ngem iti maysa a kabsat.” (Proverbio 18:24) No dadduma, di agkinnaawatan uray dagiti nasinged unay nga aggayyem. No mapasamak dayta, aramidem ti amin a kabaelam a makikappia. Pampaneknekam a pudno nga agmatmataengankan no ikagumaam a risuten dagiti diyo pagkinnaawatan.

ADU PAY TI MABASAM MAIPAPAN ITI DAYTOY A TOPIKO ITI TOMO 1, KAPITULO 8

ITI SUMAGANAD A KAPITULO

Adu nga oras ti busbusbosen ti dadduma kadagiti kapatadam a maki-chat iti Internet. Ania ti pakaguyugoyanda unay?

[Footnote]

KANGRUNAAN A TEKSTO

“No mabalin, agingga a makapagpannuray kadakayo, makikappiakayo iti amin a tattao.”​—Roma 12:18.

BALAKAD

Sakbay nga agipapanka, denggem pay nga umuna ti dasig ti gayyemmo.​—Proverbio 18:13.

AMMOM KADI . . . ?

Tapno naballigi ti panaggayyem, masapul a raemem ti pribado a biag ti gayyemmo ken saanmo a tenglen ti garawna. (Proverbio 25:17) Madadael ti panaggayyem no kayatmo a bukodan ti oras ken atension ti gayyemmo.

DAGITI ARAMIDEK!

No nasken a kasaritak ti maysa a gayyem a nangpasakit kaniak, mabalinko nga ibaga ․․․․․

Uray no nasaktanak iti inaramid ti maysa a gayyem, mataginayonko ti kappia babaen ti ․․․․․

Ti kayatko a saludsoden kadagiti dadakkelko maipapan iti daytoy a banag ket ․․․․․

ANIA TI MAKUNAM?

● Apay a no dadduma ket in-inut a madadael ti panaggayyem?

● Ania a salungasing ti mabalinmo a palabsen ken ania a salungasing ti nasken a pakitungtongam iti gayyem a nakapasakit kenka?

● Ania dagiti masursurom a makagunggona a leksion no nasaktannaka ti maysa a gayyem?

● Ania ti aramidem tapno maliklikam ti posible a panangpasakit kenka ti maysa a gayyem?

[Blurb iti panid 95]

“No bilang ta makigayyemak manen kenkuana, di rumbeng nga inanamaek nga awan ti parikut iti panaggayyemmi. Ikkak iti gundaway nga agsao ken imbes a babalawek dagiti pagkapuyanna, tulongak ketdi. Maawatak itan a masapul a madaeran ti naballigi a panaggayyem dagiti adu a suot ken karit.”​—Keenon

[Ladawan iti panid 94]

Mayarig iti pigis iti kawes ti riri ti aggayyem​—ngem agpada a mabalin a tarimnen