Napaneknekan kadi dagiti sientista a ti tattao ket minilmiliondan a tawtawen ditoy daga, a saan ket a rinibo la a tawtawen kas ipasimudaag ti Biblia?

Ti wagas a panagpetsa dagiti sientista ket naibatay kadagiti panagipagarup a mabalin a makatulong ngem masansan a mangiturong  kadagiti nagsusupadi a resulta. Gapuna, naynayda a baliwan dagiti petsada.

Ti report ti New Scientist ti Marso 18, 1982, mabasa: “‘Kasla diak patien nga awan pay nakatawen nanipud idi imbalikasko dagidi sinaok.’ Kastat’ kinuna ni Richard Leakey, iti imatang dagiti nadayag a dumdumngeg iti maysa a diskurso ti Royal Institution idi rabii ti Biernes. Impalgakna a ti gagangay a sirib, nga iti nabiit pay ket impablaakna iti BBC television series a The Making of Mankind, ket ‘nalabit kamali ti adu a nasken a pasetna.’ Nangnangruna, mamati itan a ti kalalakayan nga inapo ti tao ket ub-ubing ngem daydiay 15-20 milion a tawen nga imbagana idiay telebision.”—Panid 695.

Kadarato, adda mapartuatda a baro a wagas ti panagpetsa. Kasanot’ kinamatalek dagitoy? No maipapan iti maysa a makuna a thermoluminescence, kunaen ti The Encyclopædia Britannica (1976, Tomo 5, p. 509): “Ti panangnamnama imbes ket a ti gapuanan isut’ nangnangruna a mangdeskribir ti takder ti thermoluminescence a panagpetsa iti daytoy agdama.” Kasta met, a ti Science (Agosto 28, 1981, p. 1003) ireportna a ti rurog a pinetsaan ti amino acid a wagas nga agtawen iti 70,000 a tawen ket napetsaan laeng iti 8,300 wenno 9,000 a tawen no babaen iti panagpetsa a radioactive.

Inreport ti Popular Science (Nobiembre 1979, p. 81) a ni physicista a Robert Gentry “mamati nga amin a petsa a nagun-odda gaput’ radioactive decay ket sobra—saan laeng a sumagmamano a tawen, no di ket napalalot’ kakarona.” Impatuldo ti artikulo a dagita a natakuatanna ket agturong iti konklusion a “ti tao, imbes a 3.6 milion a tawen ti kalakaynan ditoy daga, ket nalabit sumagmamano la a ribo tawen ti kalakayna.”

Lagipenyo met, nupay kasta, a mamati dagiti sientista a ti edad ti daga ket ad-adu ngem ti edad ti tao. Umanamong ti Biblia iti dayta.

Dagiti edad ti tattao sakbay di Layus, kas nailanad iti Biblia, pumareho met laeng aya iti rukod ti tawen nga us-usarentayo ita?

No kunaen a dagidi “tawenda” ket pumada iti kaatiddog ti bulbulantayo, kaipapanannanto daytan a ni Enos nagbalin nga ama idi agtawen laeng iti pito, ket ni Kenan lima lat’ tawenna idi pinutotna ti anakna. (Gen. 5:9, 12) Nabatad nga imposible dayta.

 Ti detalyado a kronolohia a nainaig iti Layus ipasimudaagna ti kawatiwat ti bulbulan ken tawtawen a naaramat idi a tiempo. No pagdiligen ti Genesis 7:11, 24 ken 8:3, 4 a ti lima a bulan (manipud maika-17 ti maika-2 a bulan aginggat’ maika-17 ti maika-7 a bulan) katupagna ti 150 nga aldaw, wenno lima a sag-30 aldaw a bulbulan. Espesipiko a nadakamat ti “maikasangapulo a bulan” ken kanayonanna pay a panawen sakbay a dumanun iti sumuno a tawen. (Gen. 8:5, 6, 8, 10, 12-14) Masinunuo, a ti tawtawenda idi ket buklen ti sangapulo ket dua a sag-30 aldaw a bulbulan. Idi pay la karrugi ti panawen, daydiay lunar calendar masansan nga imbagayda tapno pumada ti kawatiwat ti tawen a solar, kas ipasimudaag ti panangangay ti Israel kadagiti napanapanawen a piesta ti panagummong sigun kadagiti espesipiko a petsa. Iti kasta dagiti piestada nagtultuloy a naiparna kadagiti maitutop a pannawen.—Lev. 23:39.

Laglagipenyo a ti Dios pinarsuana ti tao nga agbiag nga agnanayon. Ti basol ni Adan isut’ nangituggod ken patay. (Gen. 2:17; 3:17-19; Roma 5:12) Dagidi nagbiag sakbay di Layus as-asidegda iti kinaperpekto ngem kadatay ita, gapuna at-atiddog ti panagbiagda. Ngem isuda amin natayda iti las-ud ti sangaribo a tawen.

Apay a kunaen dagiti Saksi ni Jehova a ti Pagarian ti Dios ket naipasdek idi 1914?

Dua a punto ti mangpasingked iti dayta a tawen: (1) kronolohia ti Biblia ken (2) dagiti pasamak idi 1914 a kaitungpalan ti pammadto. Amirisentay ditoy ti kronolohia. Para iti kaitungpalan ti pammadto, kitaenyo ti paulo a “Dagiti Maudi nga Aldaw.”

Basaen ti Daniel 4:1-17. Ipakita dagiti bersikulo 20-37 a daytoy a padto ket natungpal ken Nabucodonosor. Ngem adda pay dakdakkel a kaitungpalanna. Kasanotay nga ammo dayta? Ipakita dagiti bersikulo 3 ken 17 a ti tagtagainep nga inted ti Dios ken Ari Nabucodonosor nainaig iti Pagarian ti Dios ken ti kari ti Dios nga itdenna dayta “iti siasinoman a kayatna . . . uray ti kanumuan iti sangatauan.” Ti intero a Biblia ipakitana a panggep ni Jehova a ti Anakna, ni Jesu-Kristo, agturay kas pannakabagi ti Dios iti sangatauan. (Sal. 2:1-8; Dan. 7:13, 14; 1 Cor. 15:23-25; Apoc. 11:15; 12:10) Ti panangdeskribir ti Biblia ken Jesus ipakitana nga isu ket talaga a “kanumuan iti sangatauan.” (Fil. 2:7, 8; Mat. 11:28-30) Ti naimpadtuan a tagtagainep, no kasta, ipatuldona ti tiempo a pannangted ni Jehova iti Anakna ti pannakaituray ti sangatauan.

 Aniat’ mapasamak kabayatanna? Ti pannakaituray ti sangatauan, kas inrepresentar ti kayo ken ti puonna, maikkan “iti puso ti animal.” (Dan. 4:16) Ti historia ti sangatauan dominaren dagiti gobierno a kasla atap nga animal ti kababalinda. Itoy moderno a panawen, ti uso gagangayen nga irepresentarna ti Rusia; ti agila, ti Estados Unidos; ti leon, Britania; ti dragon, China. Usaren pay met ti Biblia dagiti atap nga animal kas simbolo dagiti gobierno toy lubong ken iti intero a sangalubongan a sistema ti natauan a turay iti sidong ti impluensia ni Satanas. (Dan. 7:2-8, 17, 23; 8:20-22; Apoc. 13:1, 2) Kas impakita ni Jesus iti padtona maipapan iti panagngudo ti sistema ti bambanag, ti Jerusalem “ibaddekto ti nasnasion, agingga iti pannakatungpal dagiti naituding a panawen ti nasnasion.” (Luc. 21:24) Ti “Jerusalem” inrepresentarna ti Pagarian ti Dios yantangay nakuna a dagiti arina ket agtugtugawda “iti trono ti kinaari ni Jehova.” (1 Cron. 28:4, 5; Mat. 5:34, 35) Gapuna, dagiti gobierno a Gentil, nga inrepresentar dagiti atap nga animal, ‘ibaddekdanto’ ti kalintegan ti Pagarian ti Dios a mangidirihir iti natauan a ganuat ket isudantot’ agturay iti sidong ti panangtengngel ni Satanas.—Idiligyo ti Lucas 4:5, 6.

Kasanot’ kawatiwat ti panawen a maipalubos iti kakasta a gobierno a mangkontrol sakbay nga itden ni Jehova ti Pagarian ken Jesu-Kristo? “Pito a panawen” (“pito a tawen,” AT ken Mo, kasta met ti JB footnote ti bersikulo 13) kuna ti Daniel 4:16. Ipakita ti Biblia a no makarkulo dagiti propetiko a panawen, ti maysa nga aldaw makuenta kas maysa a tawen. (Ezeq. 4:6; Num. 14:34) Mano ngarud nga “aldaw” ti nainaig ditoy? Ti Apocalipsis 11:2, 3 nabatad a kunaenna a ti 42 a bulan (3 1/2 a tawen) iti dayta a padto ket makuenta kas 1,260 nga aldaw. Ti pito a tawen bale doble a kasta, wenno 2,520 nga aldaw. No iyaplikar ti linteg a “tunggal aldaw maipaay iti makatawen” agresulta dayta iti 2,520 a tawen.

Kaano a nangrugi ti pannakakuenta ti “pito a panawen”? Kalpasan a ni Zedekias, maudi nga ari iti nangiladawan a Pagarian ti Dios, ket naikkat manipud trono idiay Jerusalem babaen kadagiti taga Babilonia. (Ezeq. 21:25-27) Kamaudiananna, idi karrugi ti Oktubre 607 K.K.P. napukawen ti maudi a kameng ti kinasoberano dagiti Judio. Iti daydi a tiempo ni Gedalias a Judio a gobernador, nga imbati dagiti taga Babilonia kas mangaywan sadiay, ket napapatay ket dagiti nabati a Judio kimmamangda idiay Egipto. (Jeremias kapitulo 40-43) Ti mapagtalkan a kronolohia ti Biblia ipasimudaagna a napasamak daytoy 70 a tawen sakbay ti 537 K.K.P., a daydi ti tawen a panagsubli dagiti Judio manipud pannakakautiboda, kayatna a sawen, idi rugi ti Oktubre ti 607 K.K.P. (Jer. 29:10; Dan. 9:2; para iti ad-adu a detalye, kitaenyo ti libro a “Let Your Kingdom Come.” panid 186-189.)

Kasano ngarud ti pannakakuenta ti panawen aginggat’ 1914? No kuentaen ti 2,520 a tawen manipud rugi ti Oktubre ti 607 K.K.P. agpatinggatayo iti rugi ti Oktubre, 1914 K.P. kas maipakita ditoy tsart.

 PANANGKUENTA KADAGITI “PITO A PANAWEN”

“Pito a panawen” = 7 x 360 = 2,520 a tawen

Ti “panawen” iti Biblia wenno tawen = 12 x 30 nga aldaw = 360. (Apoc. 11:2, 3; 12:6, 14)

Iti kaitungpalan dagiti “pito a panawen” tunggal aldaw katupagna ti makatawen. (Ezeq. 4:6; Num. 14:34)

Rugi ti Oktubre, 607 K.K.P., aginggat’ Disiembre 31, 607 K.K.P. = 1/4 a tawen

Enero 1, 606 K.K.P., aginggat’ Disiembre 31, 1 K.K.P. = 606 a tawen

Enero 1, 1 K.P., aginggat’ Disiembre 31, 1913 = 1,913 a tawen

Enero 1, 1914, aginggat’ rugi ti Oktubre, 1914 = 3/4 a tawen

Dagupna: 2,520 a tawen

Aniat’ napasamak idi a tiempo? Inyawat ni Jehova ti pannakaituray ti sangatauan ken Anakna, ni Jesu-Kristo, a naipadayag iti langlangit.—Dan. 7:13, 14.

Apay ngarud a nagadu pay laeng met ti kinadakes ditoy daga? Kalpasan ti pannakaitrono ni Jesus, ni Satanas ken dagiti demoniona naigarangugongda ditoy daga manipud langit. (Apoc. 12:12) Ni Kristo kas Ari dina dinagdagus a dinadael dagidiay di mangbigbig ti kinasoberano ni Jehova ken ti Kinamesias ni Kristo. Imbes ketdi, kas naipadto, adda pay sangalubongan a panangaskasaba a masapul a mairingpas. (Mat. 24:14) Bilang Ari idirihirna ti pannakabingbingay dagiti umili iti amin a nasnasion, dagidiay mapaneknekan kas nalinteg maaddaandat’ namnama nga agbiag nga agnanayon, ket dagiti nadangkes makondenarda para iti agnanayon a pannakaguped ken patay. (Mat. 25:31-46) Maigiddato, agsaknap dagiti narikut a kasasaad a naipadto bayat “dagiti maudi nga aldaw.” Kas naipakita idiay paulo a “Dagiti Maudi nga Aldaw,” dagita a pasamak nakabatbataddan nanipud 1914. Sakbay nga aglabas dagiti maudi a kameng daydi kaputotan a sibibiag idi 1914, mapasamakton amin a bambanag a naipadto, agraman ti “dakkel a rigat” isu a panungpalanen daytoy agdama a dakes a lubong.—Mat. 24:21, 22, 34.

 Inton-anot’ idadateng ti panungpalan daytoy dakes a lubong?

Insungbat ni Jesus: “Ngem ti maipapan iti dayta nga aldaw ken oras awan ti makaammo, uray pay dagiti anghel iti langlangit wenno ti Anak, no di laeng ni Ama.” Nupay kasta, kinunana met: “Pudno kunak kadakayo a dinto pay lumabas daytoy a kaputotan [a sibibiag idi mangrugi a matungpal ti “pagilasinan” “dagiti maudi nga aldaw”] maaramidton amin dagitoy a banag.”—Mat. 24:36, 34.

Kasta met, a kalpasan ti panangibagana kadagiti pasamak a sumaruno kalpasan a mayawat ti Pagarian iti im-ima ni Jesu-Kristo idi 1914, inayon ti Apocalipsis 12:12: “Agrag-okayo, dakayo a langlangit ken dakayo nga agnaed kadakuada! Asikayo pay daga ken baybay, ta ti Diablo immulog kadakayo, nga addaan dakkel a pungtot, nga ammona a bassiten ti tiempona.”