Ni Jesu-Kristo napudno ngata a persona sigun iti historia?

Ti Biblia a mismo isut’ kangrunaan a pammaneknek a ni Jesu-Kristo ket persona a mayalubog iti historia. Ti rekord a masarakan kadagiti Ebanghelio saan a nalidem a pakasaritaan dagiti pasamak a naangay iti tiempo nga awan petsada ken kadagiti lugar nga awan naganda. Detaliado ti panangdakamatna iti tiempo ken lugar. Kas maysa a pangarigan kitaenyo ti Lucas 3:1, 2, 21-23.

Ni Josephus a Judio a historiador idi immuna a siglo dinakamatna ti pannakaubor ni “Santiago, a kabsat ni Jesus a naawagan Kristo.” (The Jewish Antiquities, Josephus, Book XX, sec. 200) Adda direktamente ken nagsayaat a pannakadakamat ni Jesus, a masarakan idiay Book XVIII, sections 63, 64, ngem kuinestionaran dagiti dadduma a kunada a nainayon laeng dayta kalpasanna wenno insingit dagiti Kristiano; ngem mabigbigbig a ti bokabulariona ken estilo ti pannakaisuratna ket kukua ni Josephus, ket dayta a paset agparang kadagiti isuamin a natda a manuskrito.

Ni Tacitus, Romano a historiador a nagbiag idi agngudo ti immuna a siglo K.P., insuratna: “Ni Christus [Latin ti “Kristo”], a namunganayan ti nagan [a Kristiano], sinagabana ti kakaruan a pannusa idi kabayatan ti panagturay ni Tiberio iti babaen ti ima ti maysa kadagiti gobernadortayo, a ni Poncio Pilato.”—The Complete Works of Tacitus (Nueva York, 1942), “The Annals,” Book 15, par. 44.

No maipapan kadagiti immuna a di Nakristianuan a historikal a pannakadakamat ken Jesus, kunaen ti The New Encyclopædia Britannica: “Dagitoy nga agwaywayas a salaysay paneknekanda nga idi ugma uray pay dagiti bumusbusor iti Kinakristiano dida pulos nagduaduaan a ni Jesus ket pudpudno sigun iti historia, a daytat’ damo a diniskutir dagiti nagduduma nga autor idi ungto ti maika-18 a siglo, idi kabayatan ti maika-19 a siglo, ken idi karrugi ti maika-20 a siglo, nupay kurang ti pammaneknekda.”—(1976), Macropædia, Tomo 10, p. 145.

Ni Jesu-Kristo maysa la ngata a naimbag a tao?

Makapainteres, ta tinubngar ni Jesus dagidiay nangawag kenkuana babaen iti titulo a “Naimbag a Mannursuro,” ta binigbigna saan a ti bagina no di ni Amana a kas estandarte ti kinaimbag. (Mar. 10:17, 18) Nupay kasta, tapno isu ket maikari iti daydiay gagangay a sasawen dagiti tattao a kas naimbag a  tao, sigurado a napudno idi ni Jesus. Kinapudnona binigbig dayta uray dagidi kabusorna. (Mar. 12:14) Isu a mismo kinunana a datin a nagbiag sakbay ti itataona, nga isu ti naisangsangayan nga Anak ti Dios, nga isu ti Mesias, a ti yaayna ket naipadto kadagiti Hebreo a Kasuratan. Masapul nga isu daydiay persona nga imbagana wenno isu ket nalaing a manglimlimo, ngem uray no ania kadagita ti pagpilian saan nga umdas ti panangmatmat laeng kenkuana a kas naimbag a tao.—Juan 3:13; 10:36; 4:25, 26; Luc. 24:44-48.

Ni Jesus maysa la ngata a mammadto a ti kinaturayna ket umarngi laeng kada Moises, Buddha, Muhammad, ken dadduma pay a nagdindinamag a lider ti relihion?

Ni Jesus a mismo insurona nga isu ti naisangsangayan nga Anak ti Dios (Juan 10:36; Mat. 16:15-17), ti naipadto a Mesias (Mar. 14:61, 62), a datin nga adda idiay langit sakbay ti itataona (Juan 6:38; 8:23, 58), nga isu ket mapapatay santo mapagungar iti maikatlo nga aldaw santo agsubli iti langlangit. (Mat. 16:21; Juan 14:2, 3) Pudno kadi dagidi nga inakona ket isu talaga kadi a naiduma kadagiti isuamin a mammadto ti Dios ket naigidiat unay kadagiti aginkukuna a lider ti relihion? Napaneknekan ti kinapudno idi maikatlo nga aldaw manipud ipapatayna. Isu ngata ket pinagungar ti Dios manipud kadagiti natay, gapuna napasingkedan a ni Jesu-Kristo ket nagsao iti kinapudno ket isu ti naisangsangayan nga Anak ti Dios? (Roma 1:3, 4) Nasurok a 500 a saksi ti aktual a nakakita ken Jesus a sibibiag kalpasan ti panagungarna, ket dagiti matalek nga apostolesna nasaksianda ti yuulina sadi langit agingga a didan makita ta kinaluban ti ulep. (1 Cor. 15:3-8; Ara. 1:3, 9) Kumbinsidoda unay nga isu ket nagungar kadagiti natay gapuna adu kadakuada ti nangirisgo iti biagda tapno ipadamagda laeng dayta.—Ara. 4:18-33.

Apay a kaaduan kadagiti Judio dida akseptaren ni Jesus kas Mesias?

Kunaen ti Encyclopaedia Judaica: “Dagidi Judio idi panawen dagiti Romano namatida [a ti Mesias] bangonento ti Dios tapno duprakenna ti sangol dagiti pagano ken agturayto iti daydiay naisubli a pagarian ti Israel.” (Jerusalem, 1971, Tomo 11, col. 1407) Tarigagayanda ti maluk-atan manipud sangol ti Roma. Paneknekan ti historia dagiti Judio a sigun iti padto maipapan iti Mesias a nairekord idiay Daniel 9:24-27 adda dagidi  Judio a mangpaspasungad iti Mesias idi immuna a siglo K.P. (Luc. 3:15) Ngem dayta a padto ket innaigna ti yaayna iti ‘panungpalan dagiti basol,’ ket ti Isaias kapitulo 53 impasimudaagna a matay a mismo ti Mesias tapno maitungpal daytoy. Ngem, kaaduan kadagiti Judio dida mamati a kasapulan nga adda matay para kadagiti basolda. Namatida a nalinteg ti kasasaadda iti Dios yantangay kaputotan ida ni Abraham. Kunaen ti A Rabbinic Anthology, “Nagdakkel unay ti [pateg] ni Abraham a kabaelanna a kaluban amin a kinabarengbareng ken kinaulbod a yebkas ti Israel iti daytoy a lubong.” (Londres, 1938, C. Montefiore ken H. Loewe, p. 676) Idi inlaksidda ni Jesus kas Mesias tinungpal dagiti Judio ti naipadto maipapan kenkuana: “Isu nauy-uyaw, ket ditayo impatpateg.”—Isaias 53:3, JP.

Sakbay ti ipapatayna, impadto ni Moises a ti Israel talikudanna ti pudno a panagdaydayaw ket kas resultana, umapay kadakuada ti didigra. (Basaenyo ti Deuteronomio 31:27-29.) Pinasingkedan ti libro ti Oc-ocom a naulit-ulit a napasamak daytoy. Idi panawen ni mammadto a Jeremias, ti kinasukir ti intero a nasion isut’ nangituggod iti pannakaidistieroda idiay Babilonia. Apay a pinalubosan met ti Dios dagiti Romano a nangdadael iti Jerusalem ken iti templona idi 70 K.P.? Ania a kinasukir ti nagbasolan ti nasion nga isut’ gapu ti di panangsalaknib ti Dios kadakuada idinto ta sinalsalaknibanna ida idi basta agmatalekda kenkuana? Di pay unay nabayag sakbay ti pannakadadaelda idi nga inlaksidda ni Jesus kas Mesias.

Ni Jesu-Kristo isu ngata a talaga ti Dios?

Juan 17:3, RS: “[Nagkararag ni Jesus ken Amana:] Daytoy ti biag nga agnanayon, a maammuandaka koma a maymaysa a pudno a Dios [“a siksika laeng ti kinapudnona ti Dios,” NE], ken ni Jesu-Kristo nga imbaonmo.” (Paliiwenyo ta saan a dinakamat ni Jesus ti bagina no di ket ti Amana nga addat’ langit a kas “maymaysa a pudno a Dios.”)

Juan 20:17, RS: “Kuna kenkuana [Maria Magdalena] ni Jesus, ‘Dinak tenglen, ta saanak pay nga immuli iti Ama; ngem inka kadagiti kakabsatko ket kunam kadakuada, Umuliak ken Amak ken Amayo, ken iti Diosko ken Diosyo.’” (No kasta ken napagungar a Jesus ti Ama isu ti Dios, no kasano a ti Ama isu ti Dios ni Maria Magdalena. Makapainteres, ta uray no naminsan la koma iti Kasuratan ditay masarakan ti Ama nga inawaganna ti Anak a kas “Diosko.”)

Kitaenyo met ti panid 417, 423, 424, iti paulo a “Trinidad.”

 Paneknekan kadi ti Juan 1:1 a ni Jesus ket Dios?

Juan 1:1, RS: “Idi punganay adda ti Verbo, ket ti Verbo adda iti Dios, ket ti Verbo isu Dios [kasta met ti KJ, JB, Dy, Kx, NAB].” Ti NE kunana “no ania ti Dios, kasta met ti Verbo.” Ti Mo kunana “ti Logos ket nadiosan.” Kunaen ti AT ken Sd a “ti Verbo ket nadiosan.” Ti interlinear a patarus ti ED ket “maysa a dios ti Verbo.” Ti NW mabasa a “ti Verbo ket maysa a dios”; kasta met la a sasao ti inusar ti NTIV.

Ania daydiay banag a makitkita dagitoy a manangipatarus idiay Griego a texto a mangtiped kadakuada a mangiyulog a “ti Verbo isu Dios”? Ti piho nga artikulo a ho (ti) agparang sakbay ti damo a pannakaisurat ti the·osʹ (Dios) ngem awan dayta idiay maikadua. Ti articular (no agparang ti artikulo) a pannakabukel ti nombre ipatuldona ti maysa a nainaganan, maysa a personalidad, idinto ta ti singular anarthrous (awanan artikulo) predicate noun sakbay ti verb (nga isut’ pannakabukel daytoy a sarita no idiay Griego) ipatuldona ti maysa a galad ti persona. No kasta dayta a texto dina ibagbaga a ti Verbo (Jesus) ket isu met la daydiay Dios a nakiaddaanna, no di ket, ipasimudaagna a ti Sao ket nadiosan, nadibinuan, maysa a dios. (Kitaenyo ti 1984 Reference edition ti NW, p. 1579.)

Aniat’ kayat a sawen ni apostol Juan idi insuratna ti Juan 1:1? Kayatna kadi a sawen a ni Jesus a mismo ket Dios wenno nalabit ni Jesus ket maymaysat’ kinadiosda iti Ama? Iti dayta met la a kapitulo, iti bersikulo 18, kinunana: “Awan siasinoman [“awan tao,” KJ, Dy] a nakakita iti Dios uray kaano; ti kakaisuna nga Anak [“ti bugbugtong a dios,” NW], nga adda iti saklot ti Ama, isu ti nangipakaammo kenkuana.” (RS) Adda aya tao a nakakita ken Jesu-Kristo, ti Anak? Ay adda! No kasta, ibagbaga aya ni Juan a ni Jesus ket isu ti Dios? Nabatad a saan. Idiay ngudo ti Ebangheliona ginupgop ni Juan ti bambanag a kunkunana: “Dagitoy addada a naisurat tapno patienyo a ni Jesus isu ti Kristo, [saan a ti Dios, no di] ti Anak ti Dios.”—Juan 20:31, RS.

Ti impeksa ni Tomas idiay Juan 20:28  paneknekanna kadi a ni Jesus isu a pudpudno ti Dios?

Ti Juan 20:28 (RS) kunana: “Simmungbat ni Tomas kenkuana, ‘Apok ken Diosko!’”

Awan kuestion no ni Jesus ket nadakamat a kas “Dios,” no dayta ti adda idi iti isip ni Tomas. Dayta ket maitunos iti mismo nga inadaw ni Jesus manipud kadagiti Salmo nga idiay naawagan kas “dios” dagiti maingel a tattao ken uk-ukom. (Juan 10:34, 35, RS; Sal. 82:1-6) Talaga, ni Kristo nangatngato nga  amang ti saadna ngem dagita a tattao. Gapu ta naisangsangayan ti saadna no mainaig ken Jehova, idiay Juan 1:18 (NW) ni Jesus ket nadakamat a kas “bugbugtong a dios.” (Kitaenyo met ti Ro, By.) Ti Isaias 9:6 (RS) naimpadtuan met ti panangdeskribirna ken Jesus kas “Mannakabalin a Dios,” ngem saan a kas Mannakabalin-amin a Dios. Amin dagitoy maitunosda iti pannakadeskribir ken Jesus kas “maysa a dios,” wenno “nadibinuan,” idiay Juan 1:1 (NW, AT).

Ti kontexto tulongannatayo a mangaon iti umno a konklusion manipud itoy. Idi dandani matay ni Jesus, nangngeg ni Tomas ti kararag ni Jesus nga inawaganna ni Amana kas “ti maymaysa a pudno a Dios.” (Juan 17:3, RS) Kalpasan ti panagungar ni Jesus impaw-itna ti mensahe kadagiti apostolna, agraman ken Tomas, a nagkunaanna: “Umuliak . . . iti Diosko ken Diosyo.” (Juan 20:17, RS) Kalpasan ti panangirekordna iti sinao ni Tomas idi nga aktual a nakitana ken sinagidna ti nagungar a Kristo, kinuna ni apostol Juan: “Dagitoy addada a naisurat tapno patienyo a ni Jesus isu ti Kristo, ti Anak ti Dios, ken tapno gapu iti pammatiyo maaddaankayo ti biag iti naganna.” (Juan 20:31, RS) Gapuna, no adda nangipapan gapu iti dayta nga impeksa ni Tomas a ni Jesus isu met laeng “ti maymaysa a pudno a Dios” wenno ni Jesus ket maysa a Trinitariano a “Dios Anak,” masapul a basaenna manen daydiay mismo a sinao ni Jesus (ber. 17) ken ti konklusion a sibabatad a sinao ni apostol Juan (ber. 31).

Ti Mateo 1:23  ipasimudaagna ngata a ni Jesus idi adda ditoy daga ket isu ti Dios?

Mat. 1:23, RS: “‘Adtoy, maysa a birhen agsikugto ket aganakto iti maysa a lalaki, ket panaganandanto iti Emmanʹu-el’ (a no mayulog, Ti Dios adda kadatayo [“Ti Dios ti adda kadatayo,” NE]).”

Idi inyanunsiona ti pannakayanak ni Jesus, kinuna kadi ti anghel ni Jehova a ti ubing isu a mismo ti Dios? Saan, ta kastoy ti anunsio: “Isu natan-okto, ket managanto Anak ti Kangatuan.” (Luc. 1:32, 35, RS; italics added.) Ket di pulos inako ni Jesus nga isu ti Dios, no di ket, “ti Anak ti Dios.” (Juan 10:36, RS; italics added.) Ni Jesus imbaon ti Dios ditoy lubong; gapuna babaen itoy bugbugtong nga Anak, ti Dios adda iti sangatauan.—Juan 3:17; 17:8.

Saan a karkarna a dagiti Hebreo a nagan ket iramanda ti Sao a Dios wenno ti napaababa a porma ti personal a nagan ti Dios no kadagiti naganda. Kas pangarigan, ti Eliata kaipapananna “Immay ti Dios”; ti Jehu kaipapananna “Isu ni Jehova”;  ti Elias kaipapananna “Ti Diosko Isun’ Jehova.” Ngem awan kadagitoy a nagan ti mangipasimudaag a Dios a mismo daydiay makinnagan iti dayta.

Aniat’ kaipapanan ti Juan 5:18 ?

Juan 5:18, RS: “Gapu itoy ngarud dagidi Judio nagagawada a mangpatay kenkuana, ta saan laeng a dina ngilinen ti sabbath no di ket kunana pay a ti Dios isu ti Amana, nga impadana ti bagina iti Dios.”

Dagidi di mamati a Judio isuda ti nangipapan a ni Jesus pagbalbalinenna ti bagina a kapada ti Dios gaput’ panagkunana a ti Dios ket Amana. Nupay umiso nga awaganna ti Dios a kas Amana, di pulos inako ni Jesus nga isu ket makipada iti Dios. Indiretsona nga insungbat kadagiti Judio: “Pudno, pudno, kunak kadakayo, ti Anak saanna a mabalinan ti agbukbukod nga agaramid iti uray ania, no di ket ti makitana nga aramiden ti Ama.” (Juan 5:19, RS; kitaenyo met ti Juan 14:28; Juan 10:36.) Dagidi met laeng a di mamati a Judio ti nagkuna a di ngilinen ni Jesus ti sabbath, ngem nagkamalida met iti dayta. Naan-anay nga inalagad ni Jesus ti Linteg, ket kinunana: “Maipalubos ti panagaramid ti naimbag no iti sabbath.”—Mat. 12:10-12, RS.

Gapu kadi ta madaydayaw ni Jesus ket paneknekanna dayta nga isu ti Dios?

Idiay Hebreo 1:6, naibilin kadagiti anghel a “pagrukbabanda” ni Jesus, sigun iti patarus ti RS, TEV, KJ, JB, ken NAB. “Pagruknoyan” ti kuna ti NW. Idiay Mateo 14:33, nakuna a dagiti adalan ni Jesus “nagdaydayawda” kenkuana, sigun iti RS, TEV, KJ; dadduma a patarus kunada “impaayda ti pammadayaw kenkuana” (NAB), “nagruknoyda iti sanguananna” (JB), “nagkummogda iti sakaananna” (NE), “nagruknoyda kenkuana” (NW).

Ti Griego a sao a naipatarus kas “agdayaw” isut’ pro·sky·neʹo, a kunaen ti A Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature ket nausar met “a mangipasimudaag ti kustombre a panagruknoy iti sanguanan ti maysa a persona ket agepen ti saksakana, ti gayadan ti kawesna, ti daga.” (Chicago, 1979, Bauer, Arndt, Gingrich, Danker; maikadua nga edision ti Ingles; p. 716) Isu daytoy ti termino a nausar idiay Mateo 14:33 tapno yebkasna no aniat’ inaramid dagidi adalan ken Jesus; idiay Hebreo 1:6 tapno ipasimudaagna no aniat’ aramiden dagiti anghel ken Jesus; idiay Genesis 22:5 iti Greek Septuagint tapno deskribirenna ti inaramid ni Abraham  ken Jehova ken idiay Genesis 23:7 tapno deskribirenna ti inaramid idi ni Abraham, sigun iti kustombre idi a panawen, kadagidiay pakinegosioan ti maysa a tao; idiay 1 Ar-ari 1:23 iti Septuagint tapno deskribirenna ti inaramid ni Natan idi immasideg ken Ari David.

Idiay Mateo 4:10, (RS), kuna ni Jesus: “Agdaydayawka [manipud pro·sky·neʹo] iti Apo a Diosmo ket isu ti pagserbiamto laeng.” (Idiay Deuteronomio 6:13, a nabatad nga isut’ inadaw ditoy ni Jesus, agparang ti personal a nagan ti Dios, ti Tetragrammaton.) Maitunos iti dayta, masapul a tarusantayo a daydiay pro·sky·neʹo nga addaan iti partikular a kababalin ti puso ken isip ti masapul a maiturong laeng iti Dios.

Dagidi milagro nga inaramid ni Jesus paneknekanda kadi nga isu ti Dios?

Ara. 10:34, 38, RS: “Linuktan ni Pedro ti ngiwatna ket kinunana: ‘ . . . Ti Dios pinulotanna ni Jesus a taga Nazaret iti Espiritu Santo ken iti pannakabalin; . . . isu a namagpagna a nagar-aramid ti naimbag ket inag-agasanna amin dagiti pinarparigat ti diablo, ta ti Dios adda kenkuana.’” (Saan ngarud nga impapan ni Pedro a ni Jesus isu ti Dios gapu kadagidiay milagro a napaliiwna no di ket, ti Dios adda ken Jesus. Idiligyo ti Mateo 16:16, 17.)

Juan 20:30, 31, RS: “Adu ti sabsabali a pagilasinan [“milagro,” TEV, Kx] nga inaramid ni Jesus iti sanguanan dagiti adalan, a saan a naisurat itoy a libro; ngem dagitoy addada a naisurat tapno patienyo a ni Jesus isu ti Kristo, ti Anak ti Dios, ken tapno gapu iti pammatiyo maaddaankayo ti biag iti naganna.” (Ti ngarud konklusion a maikanatad koma a kunaentayo kadagidiay milagro a ta ni Jesus isu “ti Kristo,” ti Mesias, “ti Anak ti Dios.” Ti ebkas nga “Anak ti Dios” naigidiat unay iti “Dios Anak.”)

Dagidi mammadto kasakbayan ni Kristo a kas kada Elias ken Eliseo nakaaramidda met kadagiti milagro a kas inaramid ni Jesus. Ngem dina paneknekan dayta nga isuda ti Dios.

Ni Jesus isu met la ngata ni Jehova idiay “Daan a Tulag”?

Kitaenyo ti panid 183, 184, iti paulo a “Jehova.”

Ti panamati ken Jesu-Kristo isu la ngatat’ kasapulan para iti pannakaisalakan?

Ara. 16:30-32, RS: “‘Appo, ania ti rebbengko nga aramiden  tapno maisalakanak?’ Ket [da Pablo ken Silas] kinunada, ‘Mamatika ken Apo Jesus, ket maisalakankanto, sika ken ti sangakabbalayam.’ Ket impalawagda kenkuana ti Apo [“ti Dios,” NAB, kasta met ti JB ken NE footnotes; “mensahe ti Dios,” AT] ken kadagidi amin nga adda iti balayna.” (Ti ngata ‘panamatina ken Apo Jesus’ isu daydiay sipapasnek a panagkunana nga isu ket mamati? Impakita ni Pablo nga ad-adu pay ti kasapulan—nga isu, ti pannakaammo ken panangakseptar iti Sao ti Dios, nga isu idit’ inrugin nga inkasaba da Pablo ken Silas iti daydi nga agbambantay. Napudno ngata ti panamati ti maysa a tao ken Jesus no dina met dayawen ti Dios a dinaydayaw ni Jesus, no dina met yaplikar ti insuro ni Jesus a kababalin koma dagiti adalanna, wenno dina met aramiden ti imbilin ni Jesus a tungpalen koma dagiti pasurotna? Ditay mateggedan ti pannakaisalakan; posible laeng dayta no adda pammati iti pateg ti panangidaton ni Jesus iti natauan a biagna. Ngem dagiti biagtayo maiyatadayda koma iti pammati nga ak-akuentayo, nupay rigat ti kaipapananna dayta kadatayo. Idiay Mateo 10:22 [RS] kinuna ni Jesus: “Ti agibtur agingga iti panungpalan maisalakanto.”)

Nagbiag a dati kadi ni Jesus idiay langit sakbay ti itataona?

Col. 1:15-17, RS: “Isu [ni Jesus] a ladawan ti Dios a di makita, ti inauna kadagiti amin a naparsua . . . Isuamin naparsuada gapu kenkuana ken maipaay kenkuana. Isu ti umuna kadagiti isuamin a bambanag.”

Juan 17:5, RS: [“Idi nagkararag kinuna ni Jesus:] Ama, padayawannak kenka met laeng iti dayag nga adda kaniak idi awan pay ti lubong.” (Kasta met ti Juan 8:23)

Awit kadi ni Jesus ti nainlasagan a bagina idiay langit?

1 Cor. 15:42-50, RS: “Kasta met ti panagungar dagiti natay. Ti naimula ket agrupsa, ti mapagungar ket di agrupsa. . . . Maimula a bagi a linalasag, mapagungarto a bagi a naespirituan. . . . Gapuna adda a naisurat, ‘Ti umuna a tao a ni Adan nagbalin a sibibiag a persona’; ti maudi nga Adan [ni Jesu-Kristo, a perpekto idi a tao a kas ken Adan idi damo] nagbalin a maysa nga espiritu a mambiag. . . . Ibagak kadakayo daytoy, kakabsat: ti lasag ken dara saanda a tawiden ti pagarian ti  Dios, ket ti panagrupsa dina tawiden ti saan nga agrupsa.” (Nainayon dagiti italiko.)

1 Ped. 3:18, RS: “Ni Kristo natay met gapu iti basbasol iti namimpinsan, . . . idi napapatay no maipapan iti lasag ngem sibibiag no maipapan iti espiritu [“iti espiritu,” NE, AT, JB, Dy].” (Kitaen ti panid 307.)

Pangarigan: No ti maysa a tao ket binayadanna ti utang ti gayyemna ngem dagdagusenna met laeng a sublien daydiay imbayadna, nalawag nga agtultuloy dayta nga utang. Kasta met, a no idi kaung-ungarna ket innala met laeng ni Jesus ti natauan a bagina a lasag ken dara, idinto ta naidaton daytan a pangsubbot a gatad, ania koma ngay ti epekto dayta iti daydiay probision nga inaramidna a mangluk-at kadagiti matalek a tattao manipud pannakautangda iti basol?

Pudno a ni Jesus nagparang a silalasag kadagiti adalanna kalpasan ti panagungarna. Ngem no dadduma, apay a dida dagdagus a nabigbig? (Luc. 24:15-32; Juan 20:14-16) Iti naminsan, tapno mapnek ni agpangpangadua a Tomas, nagparang ni Jesus nga addaan iti marka ti naglansaan kadagiti imana ken ti sinugat ti gayang idiay bakrangna. Ngem kasano a ni Jesus ket nakastrek iti dayta nga okasion sa nagparang iti nagtetengngaanda idinto ta sikakandado dagiti ruangan? (Juan 20:26, 27) Nabatad a ni Jesus ket naglasag no kadagitoy nga okasion, a kas met ti inaramid dagiti anghel idi no agparangda kadagiti tattao. Saan met a parikut ti Dios no kasanona nga intalimeng ti pisikal a bagi ni Jesus idi a tiempo. Makapainteres, ta nupay no di imbati ti Dios sadiay tanem ti pisikal a bagi ni Jesus (nabatad a tapno mapabileg ti pammati dagiti adalan a ni Jesus ket aktual a napagungaren), nabati sadiay dagidi lienso a lupot a nakabalkotanna; kaskasdi, a ni nagungar a Jesus ket kankanayon a silulupot no isu ket agparang.—Juan 20:6, 7.

Ni Jesu-Kristo isu met la ngata ni Miguel nga arkanghel?

Ti nagan daytoy a Miguel maminlima a daras la nga agparang idiay Biblia. Ti nadayag nga espiritu a persona a makinnagan itoy ket nadakamat kas “maysa kadagiti pangulo dagiti prinsipe,” “ti dakkel a prinsipe isu nga agtakder a maipaay kadagiti annak ti ili [ni Daniel],” ken “arkanghel.” (Dan. 10:13; 12:1; Jud. 9, RS) “Asinot’ Umasping iti Dios?” ti kaipapanan ti Miguel. Ti nagan nabatad nga ipasimudaagna a ni Miguel isut’  mangidaulo iti pannakaitandudo ti kinasoberano ni Jehova ken ti pannakadadael dagiti kabusor ti Dios.

Idiay 1 Tesalonica 4:16 (RS), ti pammilin ni Jesu-Kristo a panangrugi ti panagungar nadeskribir kas “timek ti arkanghel,” ket kuna ti Judas 9 a ti arkanghel isu ni Miguel. Maikanatad ngata a yasping ti mangbilin a timek ni Jesus iti maysa a persona a nababbaba iti turayna? Nainkalintegan, ngarud, a ni Miguel arkanghel isu ni Jesu-Kristo. (Makapainteres, ta ti sao nga “arkanghel” pulos a di naaramat a pangkaaduan no kadagiti Kasuratan, iti kasta ipamatmatna nga adda laeng maymaysa nga arkanghel.)

Kunaen ti Apocalipsis 12:7-12 a ni Miguel agraman dagiti anghelna kagubatda ni Satanas sada igarangugong agraman dagiti anghelna manipud langit inton dumteng ti pannakaiyawat ti naarian a turay ken Kristo. Kalpasan dayta nailadawan ni Jesus kas isut’ nangidaulo kadagiti armada ti langit bayat iti pannakigubatda maibusor iti nasnasion toy lubong. (Apoc. 19:11-16) Nainkalintegan met a kunaen a ni Jesus agaksionto a maibusor iti daydiay nadakamat nga “agturay itoy lubong,” ni Satanas a Diablo. (Juan 12:31) Ti Daniel 12:1 (RS) inaigna ti ‘itatakder ni Miguel’ a buyogen ti turay iti dayta “panawen ti riribuk, isu nga awan idi uray kaanoman manipud kaadda ti nasion agingga met laeng iti dayta a panawen.” Sigurado a mayataday dayta iti kapadasan ti nasnasion inton ni Kristo kas nailangitan a manangikisap agaksionto maibusor kadakuada. Ipakita ngarud dagiti ebidensia a ti Anak ti Dios ket nanaganan Miguel sakbay ti yaayna ditoy daga ket dayta met lat’ naganna idi nagsubli idiay langit a pagnaedanna bilang naipadayag nga espiritu nga Anak ti Dios.

‘Dikay mamati ken Jesus’

Kunaenyo: ‘Nabatad a maysakayo kadagiti mamati ken Jesus. Kastaak met; ta no saan awanak koma ditoy balayyo ita nga aldaw.’ Sayonto inayon: ‘Kinapudnona, maipagpaganetget unay kadagiti publikasionmi ti kinapateg ti panamati ken Jesus. (Luktanyo ti maikanatad a kapitulo iti uray ania a libro nga ituktukonyo sayonto usaren daytoy a kas pagsaritaan, nga igunamgunamyo ti papelna a kas Ari. Wenno basaenyo ti nadakamat idiay panid 2 Ti Pagwanawanan, maipapan iti panggep daytoy a magasin.)’

 Wenno: ‘Di la mabalin a damagek no apay a kastat’ kunayo?’

Wenno: ‘Siguro adda nakadamaganyo iti dayta, ngem kinapudnona saan nga umiso dayta, yantangay nakabilbileg ti pammatimi ken Jesu-Kristo.’ Sayonto inayon: (1) ‘Ngem dimi patien ti isuamin a sasawen ti tattao maipapan ken Jesus. Kas pangarigan, adda agkuna nga isu ket maysa laeng a naimbag a tao, saan ket nga Anak ti Dios. Dikam patien a kasta, patiem kadi? . . . Saan a kasta ti isursuro ti Biblia.’ (2) ‘Ket dikam met patien ti pannursuro dagiti dadduma a grupo a kontraenda ti kinuna a mismo ni Jesus maipapan iti relasionna iti Amana. (Juan 14:28) Ni Ama ti nangted kenkuana iti kinaturay a mangapektar iti biagtay amin itatta. (Dan. 7:13, 14)’

‘Akseptarem kadi ni Jesus kas personal a Mangisalakan kenka?’

Kunaenyo: ‘Nabatad a kunaen ti Biblia . . . (adawenyo ti Aramid 4:12). Mamatiak iti dayta. Ngem naadalko met nga adda dagiti nasken a rebbengen a kakuyogna dayta. Kasano ngay dayta? No talaga a mamatiak ken Jesus, saan nga agpatingga ti panamatik kenkuana iti daydiay laeng banag a kombiniente kaniak.’ Sayonto inayon: ‘Ti perpekto a biag nga indatonna isut’ mamakawan iti basbasoltayo. Ngem ammok a napateg met ti iyiimdengtayo kadagiti pammilinna maipapan kadagiti responsabilidadtayo bilang Kristiano. (Ara. 1:8; Mat. 28:19, 20)’

Wenno: ‘(Kalpasan a pinasingkedanyo a patienyo a ni Jesus ti Mangisalakan, saan laeng a para kadakayo, no di ket para kadagiti amin a mangalagad ti pammati kenkuana . . . ) Nesesita ti panagtignaytayo a buyogen ti panangipateg, saan laeng iti daydiay inaramidna iti naglabas, no di agraman ti ar-aramidenna nga agdama. (Mat. 25:31-33)’

‘Inawatkon ni Jesus kas personal a Mangisalakan kaniak’

Kunaenyo: ‘Maragsakanak a mangammo a mamatikayo ken Jesus, idinto ta aduda dagiti di mangikankano iti inaramid ni Jesus para kadatayo. Sigurado a kabisadoyo ti texto idiay Juan 3:16, di ngamin? . . . Ngem adinonto ti pagbiagan nga agnanayon dagita a tattao? Dadduma dagiti kaduanto ni Kristo idiay langit. Ngem ipakita ngata ti Biblia nga amin a naimbag a tattao ket mapanto sadiay? (Mat. 6:10; 5:5)’