1, 2. Kasano nga inaramat ni Satanas ti trahedia ken sakit iti panangpadasna a mangdadael iti kinatarnaw ni Job?

AWAN duadua a maibilang ti lalaki a ni Job kadagidiay naaddaan iti naragsak a biag ti pamilia. Iti Biblia, naawagan kas “ti katan-okan kadagiti amin a taga-Daya.” Sangapulo amin ti annakna, pito a lallaki ken tallo a babbai. Addaan met iti nawadwad a sanikua a pangbiag iti pamiliana. Kangrunaan iti amin, indauluanna dagiti naespirituan nga aramid ken maseknan iti takder dagiti annakna iti imatang ni Jehova. Nagbunga amin dagitoy iti nasinged ken naragsak a singgalut ti pamilia.​—Job 1:1-5.

² Napaliiw ni Satanas, a kangrunaan a kabusor ni Jehova a Dios, ti kasasaad ni Job. Kankanayon nga agsapsapul iti pamay-an tapno madadael ti kinatarnaw dagiti adipen ti Dios, rinaut ni Satanas ni Job babaen ti panangrakrakna iti naragsak a pamiliana. Kalpasanna, “kinabilna ni Job kadagiti naut-ot a busbusali manipud iti dapan ti sakana agingga iti kuppokuppona.” No kasta, pinanggep ni Satanas nga aramaten ti trahedia ken sakit tapno madadael ti kinatarnaw ni Job.​—Job 2:6, 7.

3. Ania dagiti sintoma ti sakit ni Job?

³ Saan a dinakamat ti Biblia ti awag dagiti doktor iti sakit ni Job. Nupay kasta, ibagana kadatayo dagiti sintoma. Inigges ti lasagna, ket nalapunos iti keggang ken marunrunot ti kudilna. Bimmangsit ti sang-aw ni Job, ken bimmuyok ti bagina. Nakaro unay ti panagsagabana. (Job 7:5; 19:17; 30:17, 30) Agtutuok a nagtugaw ni Job kadagiti dapo a nangkudkod iti bagina babaen ti ribak. (Job 2:8) Pudno a nakaay-ay-ay a kitaen!

4. Aniat’ sagpaminsan a mapasaran ti tunggal pamilia?

 ⁴ Kasano ngatat’ panagriknayo no dakayo ti nakaptan iti kasta a nakaro a sakit? Kadagitoy a tiempo, saan a pagsakiten ni Satanas dagiti adipen ti Dios kas iti inaramidna ken Job. Ngem, gapu iti kinaimperpekto ti tao, parparikut iti inaldaw a panagbiag, ken ti dumakdakes nga aglawlaw a pagbibiagantayo, namnamaentayo nga agsakit sagpaminsan dagiti kameng ti pamilia. Iti laksid ti panagan-annadtayo, agsakittay amin, nupay manmano dagiti agsagaba a kas ken Job. No mastrek ti sakit ti sangakabbalayantayo, pudno a maysa a karit dayta. Ngarud, kitaentayo no kasano a matulongannatay ti Biblia a mangsango iti daytoy di maaw-awan a kabusor ti sangatauan.​—Eclesiastes 9:11; 2 Timoteo 3:16.

5. Aniat’ gagangay a reaksion dagiti kameng ti pamilia no adda temporario a panagsakit?

⁵ Kanayon a narigat no masinga ti normal a turong ti inaldaw a panagbiag, aniaman ti makagapu, aglalo no napaut a panagsakit ti mangsinga. Uray ti temporario a panagsakit kalikagumanna ti panagbalbaliw, panagpipinnabus-oy, ken panagsakripisio. Mabalin a kasapulan nga agulimek dagiti nasalun-at a kameng ti pamilia tapno makainaná ti masakit. Mabalin nga adda dagiti aktibidad a baybay-anda pay laeng. Kaskasdi, iti kaaduan a pamilia, makipagrikna uray dagiti babassit nga ubbing iti masakit a kabsatda wenno naganak kadakuada, nupay mabalin a kasapulan a mapalagipanda sagpaminsan nga agbalin a mannakaawat. (Colosas 3:12) No temporario ti sakit, gagangay a madadaan ti pamilia a mangaramid iti kasapulan nga aramiden. Total, namnamaen ti tunggal kameng ti pamilia a maikkan met iti kasta a konsiderasion no isu ti agsakit.​—Mateo 7:12.

6. Aniat’ reaksion ti dadduma no makaptan ti maysa a kameng ti pamilia iti nakaro, agpaut a sakit?

⁶ Nupay kasta, kasanon no grabe ti sakit ket nakaro  ken agpaut ti pannakasinga? Kas pagarigan, kasanon no naistrok ket naparalisado ti maysa a kameng ti pamilia, nagbalin nga inutil gapu iti Alzheimer’s disease, wenno saanen a makabalin gapu iti dadduma pay a sakit? Wenno kasanon no agsagsagaba ti maysa a kameng ti pamilia iti sakit ti isip, kas iti schizophrenia? Gagangay a maasiankayo iti damo​—maladingitan iti nakaro a panagsagaba ti ipatpategyo. Nupay kasta, mabalin a sarunuen ti dadduma pay a reaksion ti panangay-ay. No marikna dagiti kameng ti pamilia a maap-apektaranda unayen ken makednganen ti wayawayada gapu iti panagsakit ti maysa a tao, mabalin nga agsakit ti nakemda. Mabalin a maisaludsodda: “Apay a kasapulan a mapasamak daytoy kaniak?”

7. Aniat’ reaksion ti asawa ni Job iti panagsakitna, ket ania ti kasla nalipatanna?

⁷ Agparang a kasta ti simmiplot iti panunot ti asawa ni Job. Laglagipenyo, napasarannan ti napukawan kadagiti annak. Bayat a nagsasaruno a dimteng dagidiay a nakas-ang a pasamak, awan duadua a kimmaro ti pannakariribukna. Kamaudiananna, iti pannakakitana iti sigud a naganaygay ken napigsa nga asawana nga agsagsagaba iti naut-ot, nakaar-ariek a sakit, kasla nalipatannan ti maysa a banag a napatpateg ngem ti amin a didigra a dimteng​—ti relasionda ken lakayna iti Dios. Kuna ti  Biblia: “Kamaudiananna kinuna ti asawa [ni Job] kenkuana: ‘Salimetmetam pay la aya ta kinatarnawmo? Ilunodmo ti Dios ket mataykan!’”​—Job 2:9.

8. No nakaro ti sakit ti maysa iti pamilia, ania a kasuratan ti tumulong iti dadduma a kameng ti pamilia a mangsalimetmet iti umiso a panangmatmat?

⁸ Adu ti maupay, makapungtot pay ketdi, no dumteng ti dakkel a panagbalbaliw iti biagda gapu iti panagsakit ti sabali. Kaskasdi, ti maysa a Kristiano a mangtingiting iti kasasaad rebbeng a mabigbigna iti kamaudiananna a mangted daytoy iti gundawayna a mangipakita iti kinapudno ti ayatna. Ti pudno nga ayat “mabayag-panagituredna ken manangaasi . . . [ken] saanna a sapulen dagiti bukodna a pagimbagan . . . Anusanna ti isuamin a bambanag, patienna ti isuamin a bambanag, inanamaenna ti isuamin a bambanag, ibturanna ti isuamin a bambanag.” (1 Corinto 13:4-7) Imbes a palubosan dagiti negatibo a rikna nga agari, nasken nga ikagumaantay a tenglen ida.​—Proverbio 3:21.

9. Ania a pammatalged ti makatulong iti maysa a pamilia iti naespirituan ken emosional a pamay-an no nakaro ti sakit ti maysa a kameng?

⁹ Aniat’ mabalin nga aramiden tapno masaluadan ti naespirituan ken emosional a pagimbagan ti maysa a pamilia no nakaro ti sakit ti maysa kadagiti kamengna? Siempre, adda masnup a wagas ti panangasikaso ken panangagas iti tunggal sakit, ket di maitutop iti daytoy a publikasion ti mangirekomenda iti aniaman a wagas ti panangagas wenno panangtaripato iti masakit iti pagtaengan. Nupay kasta, iti naespirituan a pamay-an, “saranayen [ni Jehova] amin a matuang.” (Salmo 145:14) Insurat ni Ari David: “Naragsak ti mangimatang iti nanumo; ni Jehova ispalennanto iti aldaw ti didigra. Ni Jehova a mismo salaknibannanto ket taripatuennanto a sibibiag. . . . Ni Jehova a mismo sumaranayto kenkuana iti idda a nakaidalitan.” (Salmo 41:1-3) Taripatuen ni Jehova dagiti  adipenna a sibibiag iti naespirituan, uray no masubokda iti labes ti kabaelanda iti emosional a pamay-an. (2 Corinto 4:7) Adu a kameng ti pamilia a mangtamtaming iti nakaro a sakit iti sangakabbalayanda ti makaikuna iti sasao ti salmista: “Sidudukotak la unay. O Jehova, pagbiagennak kadi kas mayalubog iti saom.”​—Salmo 119:107.

10, 11. (a) Aniat’ kasapulan tapno sibaballigi a mataming ti maysa a pamilia ti sakit? (b) Kasano a naanusan ti maysa a babai ti panagsakit ni lakayna?

¹⁰ “Ti espiritu ti tao maibturanna ti an-annayenna,” kuna ti maysa a proverbio ti Biblia, “ngem no maipanggep iti nadukot nga espiritu, siasino ti makaanus iti dayta?” (Proverbio 18:14) Maapektaran ti nasaem a kapadasan ti espiritu ti maysa a pamilia kasta met ti “espiritu ti tao.” Ngem, “ti natalna a puso isu ti biag ti lasag.” (Proverbio 14:30) Ti panagballigi wenno pannakapaay ti maysa a pamilia a mangtaming iti nakaro a sakit agpannuray unay iti kababalin, wenno espiritu, dagiti kamengna.​—Idiligyo ti Proverbio 17:22.

¹¹ Nasken nga agibtur ti maysa a Kristiano a babai a mangkitkita iti baldado a lakayna gapu iti pannakaistrokna innem a tawen laeng kalpasan ti kasarda. “Nakaro ti pannakaapektar ti panagsao ni lakayko, ket dandani imposible ti makisarita kenkuana,” kinunana. “Matutuok ti panunotko a mangikagkagumaan a mangtarus iti ikarkarigatanna nga ibaga.” Panunotenyo met ti rigat ken pannakaupay ni lakayna. Aniat’ inaramidda nga agassawa? Nupay adayo iti kongregasion Kristiano ti pagnanaedanda, inkagumaan ti sister ti agtalinaed a napigsa iti naespirituan babaen ti panangbasana iti amin a kaudian nga impormasion maipapan iti organisasion ken iti agtultuloy a suplay ti naespirituan a taraon iti magasin a Pagwanawanan ken Agriingkayo!  Daytoy ti nangted kenkuana iti naespirituan a pigsa a nangtaripato iti patpatgenna nga asawa agingga iti ipapatayna uppat a tawen kalpasanna.

12. Kas makita iti napasamak ken Job, aniat’ maaramidan ti masakit a tao no dadduma?

¹² Iti kaso ni Job, isu ti nagtalinaed a natibker, nupay isu ti masakit. “Awatentay laeng aya ti naimbag nga aggapu iti pudno a Dios ket ditay awaten ti dakes?” insaludsodna iti asawana. (Job 2:10) Di pakasdaawan a dinakamat ni adalan a Santiago ni Job idi kamaudiananna kas naisangsangayan nga ulidan iti panaganus ken panagibtur! Mabasatayo iti Santiago 5:11: “Nangngegyo ti panagibtur ni Job ket nakitayo ti nagbanagan nga impaay ni Jehova, a ni Jehova nadungngo unay iti panagayat ken naasi.” Kasta met ita, iti adu a gundaway, nakatulong ti natibker a pakinakem ti masakit a kameng ti pamilia kadagiti dadduma iti sangakabbalayan a mangsalimetmet iti positibo a panangmatmat.

13. Ania a panangidilig ti di rumbeng nga aramiden ti maysa a pamilia nga addaan masakit unay a kamengna?

¹³ Umanamong ti kaaduan kadagiti nakapadasen a nangtaming iti sakit iti pamilia a gagangay a marigatan iti damo dagiti kameng ti pamilia a mangsango iti kinapudno. Ipakitada met a napateg unay ti wagas a panangmatmat ti maysa iti kasasaad. Iti damo, mabalin a narigat ti panagbalbaliw ken pannakibagay iti kasasaad iti sangakabbalayan. Ngem no talaga nga ikagumaan ti maysa a tao, mairuamto iti baro a kasasaad. Iti panangaramid iti dayta, napateg a ditay idilig ti kasasaadtayo iti kasasaad dagiti sabsabali nga awan masakit iti pamiliada, a panunoten a nanamnam-ay ti biagda ket ‘saan a nainkalintegan dayta!’ Kinapudnona, awan ti asinoman a pudno a makaammo kadagiti dagensen dagiti sabsabali. Makaliwliwa kadagiti amin a Kristiano ti sasao ni Jesus: “Umaykayo kaniak, dakayo amin a mabambannogan  ken nadagsenan, ket pagin-awaenkayto.”​—Mateo 11:28.

14. Kasano a maikeddeng dagiti bambanag a rebbeng nga iyun-una?

¹⁴ Iti sango ti nakaro a sakit, nasayaat a laglagipen ti maysa a pamilia ti naipaltiing a sasao nga: “Iti kaadu dagiti mammagbaga adda magapuanan.” (Proverbio 15:22) Makapagsasango kadi dagiti kameng ti pamilia tapno pagsasaritaanda ti kasasaad a pinarnuay ti sakit? Awan duadua a mayanatup ti panangaramid iti kasta a buyogen ti kararag ken panagpaidalan iti Sao ti Dios. (Salmo 25:4) Aniat’ rebbeng nga usigen iti kasta a panagsasarita? Bueno, adda dagiti desisionan maipapan iti panagpaagas, pinansial a bambanag, ken pamilia. Siasino ti kangrunaan a mangtaripato? Kasano a makapagtitinnulong ti pamilia iti kasta a panangtaripato? Kasano nga apektaran dagiti maaramid nga urnos ti tunggal kameng ti pamilia? Kasano a maaywanan ti naespirituan ken dadduma pay a kasapulan ti kangrunaan a mangtaripato?

15. Ania a tulong ti itden ni Jehova kadagiti pamilia a makapaspasar iti nakaro panagsakit?

¹⁵ Masansan nga agbunga kadagiti di ninamnama a bendision ti napasnek a panangikararag iti panangiwanwan ni Jehova, panangut-utob iti Saona, ken situtured a panangsurot iti wagas a naipakita iti Biblia. Mabalin a saan a kanayon nga umimbag ti an-annayen ti masakit a kameng ti pamilia. Ngem kanayon a nasayaat ti pagbanagan ti panagpannuray ken Jehova iti aniaman a kasasaad. (Salmo 55:22) Insurat ti salmista: “Ti mismo a naayat a kinamanangngaasim, O Jehova, sinaranaynak. Iti kaadu dagiti makariribuk a pampanunotko itoy unegko, dagiti pangliwliwam patalgedenda toy kararuak.”​—Salmo 94:18, 19; kitaenyo met ti Salmo 63:6-8.

16, 17. Aniat’ mabalin a dakamaten kadagiti babassit nga ubbing no mapagsasaritaan ti sakit ti kabsatda?

¹⁶ Ti nakaro a panagsakit mabalin a pagparikutenna dagiti annak iti pamilia. Napateg a tulongan dagiti nagannak ti annakda a mangtarus kadagiti timmaud a pakasapulan ken no aniat’ maitulongda. No ubing ti nagsakit, masapul nga ipaawat kadagiti kakabsatna a ti naisangsangayan a panangasikaso ken panangtaripato iti masakit a kabsatda dina kaipapanan nga ad-adda a maipatpateg ngem dagiti dadduma nga annak. Imbes nga ipalubos a tumaud ti sinnakit ti nakem wenno rinnisiris, mabalin a tulongan dagiti nagannak ti dadduma nga annak a mangpatanor iti nadekdekket a singgalut iti maysa ken maysa ken maaddaan iti panangipateg bayat a makitinnulongda a mangtaming iti kasasaad a pinarnuay ti sakit.

¹⁷ Gagangay nga ad-adda a makitunos dagiti babassit nga ubbing no tukayen dagiti nagannak ti riknada imbes a babaen ti atiddog wenno komplikado a panangilawlawag iti sakit. Isu a mabalin nga ipaawat kadakuada ti sasaaden ti masakit a kameng ti pamilia. No makita dagiti nasalun-at nga annak a di kabaelan ti masakit a kabsatda ti adu kadagiti banag a laklakaenda nga aramiden, nalabit ad-adda nga ipakitada ti “nainkabsatan a panagayat” ken agbalinda a “nadungngo a mannakipagrikna.”​—1 Pedro 3:8.

18. Kasano a matulongan dagiti in-inauna nga annak a mangtarus kadagiti parikut a pinarnuay ti sakit, ket kasano a makagunggona daytoy kadakuada?

¹⁸ Rebbeng a maipabigbig kadagiti in-inauna nga annak a narigat ti kasasaad ket kasapulan nga agsakripisio ti tunggal maysa iti pamilia. Gapu kadagiti babayadan iti doktor ken panagpaagas, mabalin a saanen a maipaay dagiti nagannak ti kasapulan dagiti dadduma nga annak iti wagas a kayatda. Sakiten aya ti nakem  dagiti ubbing daytoy ken mariknada a mapapaidamanda? Wenno maawatanda aya ti kasasaad ket situtulokda nga agsakripisio no kasapulan? Depende no kasano a mapagsasaritaan dayta ken iti espiritu a maparnuay iti pamilia. Kinapudnona, iti adu a sangakabbalayan, nakatulong ti panagsakit ti maysa a kameng ti pamilia iti panangsanay kadagiti annak a mangsurot iti pammagbaga ni Pablo: “Awan ti aniaman nga aramidenyo gapu iti kinamannakirupir wenno gapu iti panangipasindayaw iti bagi, no di ket buyogen ti kinapakumbaba iti isip nga ibilangyo a dagiti dadduma nangatngatoda ngem dakayo, nga itultuloyyo a kitaen, saan a ti personal a panaginteres kadagiti laeng bukodyo a bambanag, no di ket kasta met ti personal a panaginteres kadagiti bambanag ti sabsabali.”​—Filipos 2:3, 4.

19, 20. (a) Aniada a pagrebbengan ti ibaklay dagiti ulo ti pamilia no masakit ti maysa a kameng ti pamilia? (b) Nupay saan a libro iti medisina, iti ania a pamay-an a mangiwanwan ti Biblia iti panangtaming iti sakit?

¹⁹ Saan a pagkedkedan dagiti natimbeng a Kristiano ti panagpaagas no la ket saan a maisalungasing iti linteg ti Dios. No agsakit ti maysa a kameng ti pamiliada, ipasnekda ti agsapul iti tulong tapno mabang-aran ti masakit. Kaskasdi, mabalin nga adda dagiti agsusupadi a kapanunotan dagiti doktor a masapul a tingitingen. Mainayon pay, kadagiti kallabes a tawen, nagparang dagiti baro a sakit ken an-annayen, ket awan pay masnup a wagas ti panagagas iti adu kadagitoy a sapasap a maawat. No dadduma narigat a maammuan no ania a talaga ti sakit ti maysa. Ngarud, aniat’ rebbeng nga aramiden ti maysa a Kristiano?

²⁰ Nupay mangngagas ti maysa kadagiti nangisurat iti Biblia ken nangisingasing ni apostol Pablo iti makatulong nga agas iti gayyemna a ni Timoteo, maysa a moral  ken naespirituan a giya ti Kasuratan, saan a libro iti medisina. (Colosas 4:14; 1 Timoteo 5:23) Gapuna, maipanggep iti panagpaagas, dagiti Kristiano nga ulo ti pamilia ti rebbeng a mangaramid iti bukodda a natimbeng a desision. Nalabit kayatda nga ammuen ti opinion ti dadduma a doktor. (Idiligyo ti Proverbio 18:17.) Sigurado a tarigagayanda ti kasayaatan a tulong a magun-odan para iti masakit a kameng ti pamiliada, ket dagiti regular a doktor ti pagturongan ti kaaduan. Kaykayat ti dadduma dagiti alternatibo a panangagas. Personal met a desision daytoy. Kaskasdi, iti panangtaming kadagiti parikut ti salun-at, agtultuloy nga usaren dagiti Kristiano ti ‘sao ti Dios kas pagsilawan iti sakada ken maysa a lawag iti danada.’ (Salmo 119:105) Itultuloyda a suroten dagiti pagannurotan a nailanad iti Biblia. (Isaias 55:8, 9) No kasta, saanda nga umannugot kadagiti wagas ti panangtakuat iti sakit a mainaig iti espiritismo, ken  liklikanda dagiti panangagas a maisalungasing kadagiti prinsipio ti Biblia.​—Salmo 36:9; Aramid 15:28, 29; Apocalipsis 21:8.

21, 22. Kasanot’ panagrason ti maysa a babai a taga-Asia maipapan iti maysa a prinsipio ti Biblia, ket kasano a napaneknekan nga umiso ti desisionna iti kasasaadna?

²¹ Usigenyo ti kaso ti maysa nga agkabannuag a babai iti Asia. Di nagbayag kalpasan a rinugianna ti nakipagadal iti Biblia iti maysa kadagiti Saksi ni Jehova, nangipasngay iti agkurang pay bulanna a maladaga a babai nga agdagsen laeng iti 1, 470 a gramo. Napalaus ti ladingit ti babai idi imbaga kenkuana ti doktor nga addanto diperensia ti maladaga ken saanto a pulos makapagna. Binalakadan ti doktor nga ipanna ti maladaga iti maysa nga institusion. Saan nga ammo ni lakayna no ania ti aramidenda. Siasino ti mabalinna a pagkamangan?

²² Kunana: “Malagipko ti nasursúrok iti Biblia a ‘dagiti annak isuda ti pagpatawid ni Jehova; ti bunga ti tian isu ti panggunggonana.’” (Salmo 127:3) Inkeddengna nga iyawid ken taripatuen daytoy a ‘tawid.’ Narigat ti kasasaad idi damo, ngem iti tulong dagiti Kristiano a gagayyem iti lokal a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova, nabaelan ti babai nga ipaayan ti ubing iti naisangsangayan a saranay a kasapulan. Kalpasan ti sangapulo ket dua a tawen, tumabtabunon ti ubing kadagiti gimong iti Kingdom Hall ket kaay-ayona ti makitimpuyog kadagiti agtutubo sadiay. Kuna ti ina: “Agyamanak unay ta tinignaynak dagiti prinsipio ti Biblia a mangaramid iti umiso. Tinulongannak ti Biblia a mamagtalinaed iti konsiensiak a nadalus iti imatang ni Jehova a Dios imbes nga agbabbabawi koma iti unos ti panagbiagko.”

23. Ania a liwliwa ti itden ti Biblia kadagiti masakit ken kadagidiay mangtartaripato kadakuada?

²³ Saan nga agtalinaed kadatayo nga agnanayon ti sakit. Impakpakauna ni mammadto Isaias a dumtengto ti  panawen nga “awanto ti agnaed nga agkuna: ‘Masakitak.’” (Isaias 33:24) Matungpalto dayta a kari iti baro a lubong a napardas nga umad-adani. Nupay kasta, agingga a di pay dimteng, masapul a sanguentay ti sakit ken ipapatay. Makaparagsak ta iwanwan ken tulongannatayo ti Sao ti Dios. Manayon dagiti kangrunaan a pagannurotan ti kababalin nga ipaay ti Biblia, ken nasaysayaat nga adayo ngem dagiti agbaliwbaliw nga opinion dagiti imperpekto a tao. Gapuna, umanamong ti masirib a tao iti insurat ti salmista: “Ti linteg ni Jehova awan pagkuranganna, pabaruenna ti kararua. Ti pammalagip ni Jehova mapagtalkan, pagsiribenna ti nanengneng. . . . Dagiti hudisial a pangngeddeng ni Jehova pudnoda; nalintegda amin a padapada. . . . Iti panangsalimetmet kadakuada adda dakkel a gunggona.”​—Salmo 19:7, 9, 11.