1, 2. Ania a dakkel a gubat ti dandanin mapasamak, ken ania dagiti tumaud a saludsod? (Kitaen ti ladawan iti rugi ti kapitulo.)

RINIBU a tawen a namantsaan ti daga iti dara dagiti tattao gapu iti gubat, agraman ti dua a nadara a sangalubongan a gubat iti maika-20 a siglo. Ngem dandanin ti kadakkelan a gubat iti intero a pakasaritaan ti tao. Ngem saan la a basta gubat ti tattao a paglalabanan dagiti nasion gapu iti bukodda a pagimbagan. Imbes ketdi, daytoy um-umayen a gubat ket “gubat ti naindaklan nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin.” (Apoc. 16:14) Adda natangsit a kabusor a mangirugi iti daytoy a gubat babaen ti irarautna iti daga a napateg iti Dios; dayta nga iraraut ti mangtignay iti Kangatuan nga Apo Jehova a mangipakita iti naindaklan a panangiparangarangna iti pannakabalinna a mangdadael a di pay pulos napasamak iti daga.

² Natural laeng a maisaludsodtayo dagitoy: Asino dayta a kabusor? Ania a daga ti rautenna? Kaano, apay, ken kasano a rautenna dayta a daga? Masapul a maammuantayo dagiti sungbat ta datayo a mangipapaay iti nadalus a panagdaydayaw ken Jehova ditoy daga ket karamanto kadagita a pasamak. Mabirokantayo dagiti sungbat iti makapagagar a sirmata iti Ezekiel kapitulo 38 ken 39.

3. Ilawlawagyo dagiti kangrunaan a punto ti padto ni Ezekiel maipapan ken Gog iti Magog.

 ³ Basaen ti Ezekiel 38:1, 2, 8, 18; 39:4, 11. Dagitoy ti kangrunaan a punto ti padto: “Iti maudi a paset dagiti tawen,” adda kabusor a maawagan iti “Gog iti . . . Magog” a mangraut iti “daga” ti ili ti Dios. Ngem gapu iti dayta a naranggas a panangraut, sumgiab ti ‘nakaro a pungtot’ ni Jehova ket bumallaet ken abakenna ni Gog. * Mangabak ni Jehova ket itedna ti inabakna a kabusor ken ti amin a kakaduana a ‘kanen ti amin a kita ti tumatayab nga agsippayot ken atap nga animal.’ Kamaudiananna, ikkan ni Jehova ni Gog iti “disso a pagitabonan.” Masapul nga ammuentayo nga umuna ti kinasiasino ni Gog tapno maawatantayo no kasano a matungpal daytoy a padto iti asidegen a masanguanan.

4. Ania ti maikunatayo maipapan ken Gog iti Magog?

⁴ Asino ngarud ni Gog iti Magog? Sigun ken Ezekiel, maikunatayo a ni Gog ket maysa a kabusor dagiti mangipapaay iti nadalus a panagdaydayaw. Ti kadi Gog ket naimpadtuan a nagan para ken Satanas​—ti kangrunaan a kabusor ti pudno a panagdaydayaw? Adu a tawen a kasta ti ibagbaga dagiti publikasiontayo. Ngem kalpasan ti ad-adu a panangadal iti padto ni Ezekiel, nabalbaliwan ti pannakaawattayo. Inlawlawag Ti Pagwanawanan a ti titulo a Gog iti Magog saanna a tukoyen ti di makita nga espiritu a parsua no di ket ti makita a kabusor a tao​—ti aliansa dagiti nasion a bumusor iti nadalus a panagdaydayaw. * Sakbay a repasuentayo ti pakaibatayan dayta a konklusion, usigentayo nga umuna ti dua a pamalatpatan iti padto ni Ezekiel a ni Gog ket saan nga espiritu a parsua.

5, 6. Iti padto ni Ezekiel, ania ti mangipakita a ni Gog iti Magog ket saan nga espiritu a parsua?

⁵ “Ipakankanto iti amin a kita ti tumatayab nga agsippayot.” (Ezek. 39:4) Masansan nga usaren ti Biblia dagiti tumatayab nga agsippayot a mangibus iti bangkay kas pakdaar ti panangukom ti Dios. Nangted ti Dios kadagiti kasta a pakdaar iti nasion ti Israel ken uray iti dadduma a nasion. (Deut. 28:26; Jer. 7:33; Ezek. 29:3, 5) Ngem siputanyo ta naited dagita a pakdaar ti Dios, saan a kadagiti espiritu a parsua, no di ket kadagiti tattao nga addaan dara ken lasag. Ngamin, dagiti tumatayab nga agsippayot ken atap nga animal ket mangan iti lasag, saan nga espiritu. Ipakita ngarud ti pakdaar ti Dios iti padto ni Ezekiel a ni Gog ket saan nga espiritu a parsua.

⁶ “Ikkakto ni Gog iti disso a pagitabonan iti Israel.” (Ezek. 39:11) Saan nga ibagbaga ti Biblia a maitabon dagiti espiritu a parsua ditoy daga no di ket maitapuakto ni Satanas ken dagiti demoniona iti nakaun-uneg nga abut iti 1,000 a tawen. Inton agangay, maitapuakda iti simboliko a danaw nga apuy a kaipapananna ti agnanayon a pannakadadaelda. (Luc. 8:31; Apoc. 20:1-3, 10) Gapu ta nadakamat a naikkan ni Gog iti “disso a pagitabonan” ditoy daga, makunatayo ngarud nga isu ket saan nga espiritu a parsua.

7, 8. Kaano nga agturong “ti ari ti amianan” iti pannakadadaelna, ken kasano a kasta met laeng ti mapasamakto ken Gog iti Magog?

⁷ No saan nga espiritu a parsua, asino wenno ania ngarud ni Gog, ti kabusor a maudi a mangraut kadagiti mangipapaay iti nadalus a  panagdaydayaw? Usigenyo ti dua a padto ti Biblia a makatulong kadatayo a mangammo iti kinasiasino ni Gog iti Magog.

⁸ “Ti ari ti amianan.” (Basaen ti Daniel 11:40-45.) Impadto ni Daniel ti panagparang dagiti kabilgan a turay iti lubong idi tiempona agingga ita. Dinakamat met ti padto ti dua nga agkaribal iti politika​—“ti ari ti abagatan” ken “ti ari ti amianan”—​a tunggal maysa kadakuada ket nagbalbaliw ti kinasiasinoda iti ginasut a tawen bayat a nagiinnuna dagiti nasion ditoy daga nga agbalin a kabilgan. Maipapan iti maudi a kampania ti ari ti amianan iti “tiempo ti panungpalan,” kinuna ni Daniel: “Rummuarto a napalalo ti pungtotna ket adunto ti patayen ken dadaelenna.” Dagiti agdaydayaw ken Jehova ti kangrunaan a puntiria ti ari ti amianan. * Ngem kas ken Gog iti Magog, ti ari ti amianan ket “agturong iti pannakadadaelna” kalpasan a mapaay iti panangrautna iti ili ti Dios.

9. Ania ti pagpadaan ti mapasamak ken Gog iti Magog ken “kadagiti ari iti intero a daga”?

⁹ Dagiti “ari iti intero a daga.” (Basaen ti Apocalipsis 16:14, 16; 17:14; 19:19, 20.) Impadto ti libro nga Apocalipsis ti panangraut “dagiti ari ti daga” iti “Ari dagiti ari” a ni Jesus nga adda itan idiay langit. Ngem dagiti rebelde ket saan a makapan idiay langit isu a dagiti adda ditoy daga a mangsupsuporta iti Pagarian ti rautenda. Maabakto dagiti ari ti daga iti gubat ti Armagedon. Siputanyo ta madadaeldanto kalpasan a rautenda ti ili ni Jehova. Maipada dayta iti naibaga maipapan ken Gog iti Magog. *

10. Ania ti konklusiontayo iti kinasiasino ni Gog iti Magog?

¹⁰ No kasta, ania ti konklusiontayo iti kinasiasino ni Gog? Umuna, ni Gog ket saan nga espiritu a parsua. Maikadua, ni Gog ket tumukoy kadagiti nasion ditoy daga a dandanin mangraut iti ili ti Dios. Sigurado a mangaramidto dagita a nasion iti aliansa, kayatna a sawen, mabalin nga agkaykaysadanto. Apay? Gapu ta ti ili ti Dios ket adda iti intero a daga, masapul nga agkaykaysa dagiti nasion iti panggep ken aramid a mangraut kadakuada. (Mat. 24:9) Sigurado a ni Satanas ti dakes a mangiplano iti panangraut. Nabayagen nga im-impluensiaanna dagiti nasion iti lubong a mangbusor iti pudno a panagdaydayaw. (1 Juan 5:19; Apoc. 12:17) Ngem dagiti impadto ni Ezekiel maipapan ken Gog iti Magog ket naisentro iti papel dagiti nasion ditoy daga a mangraut iti ili ni Jehova. *

11. Ilawlawagyo no ania “ti daga” a rautento ni Gog sigun iti padto ni Ezekiel.

¹¹ Kas naammuantayo iti  parapo 3, ni Gog iti Magog pagpungtotennanto ni Jehova iti nakaro babaen ti irarautna iti daga a napateg ken Jehova. Ania dayta a daga? Subliantayo ti padto ni Ezekiel. (Basaen ti Ezekiel 38:8-12.) Kunana a ni Gog ‘rautennanto ti daga nga ayan ti tattao a nakalasat’ ken “naummong manen manipud kadagiti nasion.” Siputanyo met ti ibagana maipapan kadagiti mangsupsuporta iti naisubli a pudno a panagdaydayaw nga agnanaed iti dayta a daga. ‘Agnanaedda a sitatalged’; dagiti paggigiananda  ket “awanan iti pader, trangka, wenno ruangan”; ken ‘agur-urnongda iti kinabaknang ken sanikua.’ Daytoy ti daga a pagnanaedan dagiti nadalus ti panagdaydayawda ken Jehova. Kasanotay a maammuan no ania dayta?

12. Ania a pannakaisubli ti napasamak iti daga ti Israel idi tiempo ti Biblia?

¹² Makatulong ti panangusig iti pannakaisubli a napasamak iti nagkauna nga Israel, ti daga a ginasut a tawen a nagnaedan, nagtrabahuan, ken nagdaydayawan ti ili a pinili ti Dios. Idi saan a nagmatalek dagiti Israelita, impaipadto ni Jehova ken Ezekiel a malangalang ken mabaybay-an ti dagada. (Ezek. 33:27-29) Ngem impadto met ni Jehova nga addanto dagiti agbabbabawi a natda nga agsubli kalpasan a naadipenda idiay Babilonia tapno isublida ti nadalus a panagdaydayaw iti dagada. Babaen ti bendision ni Jehova, mapapintasto ti daga ti Israel a “kasla hardin ti Eden.” (Ezek. 36:34-36) Napasamak dayta manipud 537 B.C.E. idi nagsubli idiay Jerusalem dagiti naipanaw a Judio tapno isublida ti nadalus a panagdaydayaw iti ipatpategda a daga.

13, 14. (a) Ania ti naespirituan a daga? (b) Apay a napateg ken Jehova dayta a daga?

¹³ Kasta met la a pannakaisubli ti napadasan dagiti mangipapaay iti Dios iti nadalus a panagdaydayaw ita. Kas naammuantayo iti Kapitulo 9 daytoy a libro, nawayawayaan ti ili ti Dios idi 1919 iti nabayag a pannakaadipenda iti Babilonia a Dakkel. Iti dayta a tawen, impan ni Jehova dagiti mangsupsuporta iti naisubli a nadalus a panagdaydayaw kenkuana iti naespirituan a daga. Dayta a daga ket ti naespirituan a paraiso​—ti natalged, narang-ay iti naespirituan a kasasaad, wenno aktibidad, a pagdaydayawantayo iti  pudno a Dios. Iti daytoy a daga, sitatalged nga agnanaedtayo a sangsangkamaysa, ken natalna ti isip ken pusotayo. (Prov. 1:33) Umaw-awattayo iti aglaplapusanan a naespirituan a taraon, ken adu ti makapnek a trabaho nga ar-aramidentayo a mangipakaammo iti Pagarian ti Dios. Talaga a mapaspasarantayo ti kinapudno daytoy a proverbio: “Ti bendision ni Jehova ti mangpabaknang, ket saanna a nayonan iti rigat.” (Prov. 10:22) Sadinoman ti pagnanaedantayo ditoy daga, addatayo iti daytoy a daga​—ti naespirituan a paraiso—​no la ket ta aktibotayo a mangsupsuporta iti nadalus a panagdaydayaw iti sao ken aramid.

¹⁴ Napateg ken Jehova daytoy a naespirituan a daga. Apay? Para kenkuana, dagiti umili ket “dagiti napateg a bambanag manipud iti amin a nasion,” dagidiay inyasidegna iti nadalus a panagdaydayaw. (Hag. 2:7; Juan 6:44) Sipapasnek nga ikagkagumaanda nga isuot ti baro a personalidad, kas panangtulad kadagiti nagsayaat a kualidad ti Dios. (Efe. 4:23, 24; 5:1, 2) Kas mangipapaay iti nadalus a panagdaydayaw, situtulok nga agserserbida kenkuana, ket ar-aramidenda dayta kadagiti pamay-an a mangipadayag kenkuana ken mangpaneknek iti ayatda kenkuana. (Roma 12:1, 2; 1 Juan 5:3) Nupay ditay makita, ammotayo a maragragsakan ni Jehova a mangkitkita kadagiti agdaydayaw kenkuana nga agregregget a mangpapintas iti naespirituan a daga. Panunotenyo: No iyun-unayo ti nadalus a panagdaydayaw, mapapintasyo ti naespirituan a paraiso ken maparagsakyo ni Jehova!​—Prov. 27:11.

15, 16. Kaano a rauten ni Gog iti Magog ti naisubli a naespirituan a dagatayo?

¹⁵ Makapaliday a panunoten a dandanin rauten ti aliansa dagiti nasion ditoy daga ti napateg a naespirituan a dagatayo. Daytoy a naipadto nga iraraut ket pakairamanantayo kas mangipapaay iti nadalus a panagdaydayaw ken Jehova, isu a kayattayo a maammuan ti ad-adu pay maipapan iti dayta. Usigenyo ti tallo a saludsod a gagangay a tumaud.

¹⁶ Kaano a rauten ni Gog iti Magog ti naisubli a naespirituan a dagatayo? Daytoy ti sungbat ti padto: “Iti maudi a paset dagiti tawen, rautemto ti daga.” (Ezek. 38:8) Tumukoy dayta iti maysa a tiempo nga asideg iti panungpalan daytoy a sistema ti bambanag. Laglagipenyo a ti dakkel a rigat ket mangrugi inton madadael ti Babilonia a Dakkel, ti sangalubongan nga imperio ti ulbod a relihion. Kalpasan a madadael ti amin nga ulbod a narelihiosuan nga organisasion ken sakbay ti Armagedon, iruginton ni Gog ti maudi nga irarautna kadagiti agdaydayaw iti pudno a Dios.

17, 18. Kasano ti panangimaniobra ni Jehova kadagiti bambanag bayat ti dakkel a rigat?

¹⁷ Apay a rauten ni Gog iti Magog ti naisubli a naespirituan a dagatayo? Adda dua nga ipakaammo ti padto ni Ezekiel​—umuna, ti panangimaniobra ni Jehova ken, maikadua, dagiti dakes a motibo ni Gog.

 ¹⁸ Ti panangimaniobra ni Jehova. (Basaen ti Ezekiel 38:4, 16.) Kitaenyo ti ibaga ni Jehova ken Gog: “Mangikabilak kadagiti kawit iti pangam” ken, “ibaonkanto a bumusor iti dagak.” Kayat kadi a sawen dayta a pilitento ni Jehova dagiti nasion a mangraut kadagiti agdaydayaw kenkuana? Siempre, saan! Pulos a saan nga agaramid iti dakes a mangdangran iti ilina. (Job 34:12) Ngem ammo ni Jehova dagiti kabusorna​—a guraendanto dagiti mangipapaay iti nadalus a panagdaydayaw ket kayatdanto a padasen a papatayen amin ida. (1 Juan 3:13) Kas man la mangikabilto ni Jehova kadagiti kawit iti panga ni Gog ken iturongna inton imaniobrana dagiti bambanag tapno mapasamak dagita maitunos iti pagayatanna ken iti oras nga inkeddengna. Addanto tiempo kalpasan a madadael ti Babilonia a Dakkel a mabalin nga allukoyen ni Jehova dagiti nasion a mangibanag iti pampanunotenda. Isagananto ngarud ni Jehova dagiti kasasaad tapno mapasamak ti iraraut nga agturong iti Armagedon, ti kadakkelan a gubat ditoy daga. Kalpasanna, isalakannanto ti ilina, a mangipadpadayag iti kalinteganna nga agturay, ken mangsansantipikar iti nasantuan a naganna.​—Ezek. 38:23.

19. Apay a padasento ni Gog nga agawen ti nadalus a panagdaydayaw?

¹⁹ Dagiti dakes a motibo ni Gog. Mangaramidto dagiti nasion “iti dakes a plano.” Ipakitadanto ti nabayagen a panangbusor ken gurada kadagiti  agdaydayaw ken Jehova, a kasla awan gawgawayda ken kasla “agnanaedda amin kadagiti lugar nga awanan iti pader, trangka, wenno ruangan.” Magagaran dagiti nasion a ‘mangala iti adu a sanikua’ kadagidiay “agur-urnong iti kinabaknang.” (Ezek. 38:10-12) Ania a “kinabaknang”? Adu ti naespirituan a kinabaknang ti ili ni Jehova; ti kapatgan a sanikuatayo ket ti nadalus a panagdaydayawtayo, a ni Jehova laeng ti pangipapaayantayo. Kayat dagiti nasion nga agawen ti nadalus a panagdaydayaw, saan a gapu ta napateg kadakuada, no di ket gapu ta kagurada dayta ken ti amin a mangsupsuporta iti dayta.

20. Kasano a rautento ni Gog ti naespirituan a daga, wenno paraiso?

²⁰ Kasano a rauten ni Gog ti naespirituan a daga, wenno paraiso? Mabalin a padasen dagiti nasion a riribuken ti panagbiagtayo ken pasardengen ti panagdaydayawtayo. Isu a nalabit padasendanto a lapdan ti pannakaiwaras ti naespirituan a taraon, lapdan ti panaggigimongtayo, dadaelen ti panagkaykaysatayo, ken pasardengen ti naregta a panangipakaammotayo iti mensahe ti Dios. Amin dagita ket paset ti naespirituan a paraiso. Sugsoganto ni Satanas dagiti nasion tapno padasenda a pukawen ditoy daga ti amin nga agdaydayaw iti pudno a Dios​—agraman ti nadalus a panagdaydayaw.

21. Apay nga agyamanka ta pinakdaarannatayo ni Jehova maipapan kadagiti asidegen a mapasamak?

²¹ Ti dandanin panangraut ni Gog iti Magog ti mangapektar iti amin nga agdaydayaw iti pudno a Dios ken ti intedna a naespirituan a daga. Anian a yamantayo ta pinakdaarannatayo ni Jehova kadagiti asidegen a mapasamak! Bayat nga ur-urayentayo ti dakkel a rigat, determinadotayo koma a mangsuporta iti nadalus a panagdaydayaw ken mangyun-una iti dayta. No kasta ti aramidentayo, tumultulongtayo a mangpapintas iti naespirituan a daga ita, ket karamantayto kadagiti makakita iti naisangsangayan unay a pasamak iti asidegen a masanguanan: No kasano nga idepensa ni Jehova ti ilina ken padayagen ti nasantuan a naganna inton Armagedon, kas ilawlawag ti sumaruno a kapitulo.