1, 2. Kasano ti panangdeskribir ti Biblia iti kasasaad ti sangatauan, ket ania ti kakaisuna a solusion?

“TI INTERO a sangaparsuaan agtultuloy nga agas-asug a sangsangkamaysa ken agpapaut-ot a sangsangkamaysa.” (Roma 8:22) Kasta ti panangdeskribir ni apostol Pablo iti nakakaasi a kasasaad a mapaspasarantayo. Iti panangmatmat ti tao, kasla awanen ti solusion iti panagsagaba, basol, ken ipapatay. Ngem awanan ni Jehova kadagiti natauan a limitasion. (Numeros 23:19) Ti Dios ti kinahustisia impaayannatayo iti solusion kadagiti pakarigatantayo. Maawagan dayta iti subbot.

² Ti subbot ti kasayaatan a sagut ni Jehova iti sangatauan. Dayta ti mamagbalin a posible ti pannakaluk-attayo iti basol ken ipapatay. (Efeso 1:7) Dayta ti pundasion ti namnama a biag nga agnanayon, idiay man langit wenno iti paraiso a daga. (Lucas 23:43; Juan 3:16; 1 Pedro 1:4) Ngem ania a talaga ti subbot? Kasano nga isurona kadatayo ti maipapan iti nagsayaat a kinahustisia ni Jehova?

3. (a) Apay a kasapulan ti subbot? (b) Apay a di mabalin a basta palag-anen lattan ti Dios ti sentensia nga ipapatay kadagiti kaputotan ni Adan?

³ Kasapulan ti subbot gapu iti basol ni Adan. Babaen ti panagsukirna iti Dios, impatawid ni Adan kadagiti kaputotanna ti sakit, ladingit, ut-ot, ken ipapatay. (Genesis 2:17; Roma 8:20) Saan a tumulok ti Dios a maigapu iti emosion sa basta palag-anenna lattan ti sentensia nga ipapatay. No aramidenna dayta arigna inwaksinan ti bukodna a linteg: “Dagiti isupapak ti basol isu ti ipapatay.” (Roma 6:23) Ket no winaswas ni Jehova dagiti bukodna a pagalagadan ti kinahustisia, nagraira koman ti sapasap a riribuk ken kinakillo!

4, 5. (a) Kasano a pinardaya ni Satanas ti Dios, ket apay nga obligado ni Jehova a mangsungbat kadagidiay a karit? (b) Ania ti pammabasol ni Satanas kadagiti nasungdo nga adipen ni Jehova?

 ⁴ Kas nakitatayon iti Kapitulo 12, nangpataud iti daddadakkel pay nga isyu ti iyaalsa idiay Eden. Tinulawan ni Satanas ti nasayaat a nagan ti Dios. Kas man la pinabasolna nga ulbod ken naulpit a diktador ni Jehova, a nangipaidam iti wayawaya kadagiti parsuana. (Genesis 3:1-5) Babaen ti kasla panangkeltayna iti panggep ti Dios a mangpunno iti daga kadagiti nalinteg a tattao, pinagparang met ni Satanas a napaay ti Dios. (Genesis 1:28; Isaias 55:10, 11) No binaybay-an ni Jehova a di nasungbatan dagitoy a karit, mabalin a napukaw koman ti panagtalek dagiti adu a nasaririt a parsuana iti panagturayna.

⁵ Pinardaya met ni Satanas dagiti nasungdo nga adipen ni Jehova, a kunana nga agserserbida Kenkuana gapu laeng iti inaagum a motibo ken awan ti agtalinaed a matalek iti Dios no maipasangoda iti pakarigatan. (Job 1:9-11) Napatpateg nga amang dagitoy nga isyu ngem ti narikut a sasaaden ti sangatauan. Siuumiso a marikna ni Jehova nga obligado a mangsungbat kadagiti pammardaya ni Satanas. Ngem kasano a marisut ti Dios dagitoy nga isyu ken kasta met a maispalna ti sangatauan?

6. Ania ti sumagmamano kadagiti sasao a nausar iti Biblia a pangdeskribir iti pamay-an ti Dios a mangisalakan iti sangatauan?

⁶ Naan-anay a naasi ken nalinteg unay ti solusion ni Jehova—banag a di pulos maaramid ti tao. Ngem naisangsangayan unay ti kinasimplena. Nadakamat dayta iti nadumaduma a wagas kas pananggatang, pannakikappia, pannubbot, pangikappia, ken pangabbong. (Salmo 49:8; Daniel 9:24; Galacia 3:13; Colosas 1:20; Hebreo 2:17) Ngem ti sao a mabalin a kasayaatan a pangdeskribir iti dayta ket daydiay inusar a mismo ni Jesus. Kinunana: “Ti Anak ti tao immay, saan a tapno pagserbian, no di ket tapno agserbi ken tapno itedna ti kararuana  kas subbot [Griego, lyʹtron] a kasukat dagiti adu.”—Mateo 20:28.

7, 8. (a) Iti Kasuratan, ania ti kaipapanan ti sao a “subbot”? (b) Iti ania a wagas a nainaig ti subbot iti panangtupag?

⁷ Ania ti subbot? Ti Griego a sao a nausar ditoy ket nagtaud iti berbo a kaipapananna “warwaran, wayawayaan.” Nausar daytoy a sao a pangdeskribir iti kuarta a naibayad a kasukat ti pannakawayawaya dagiti balud iti gubat. No kasta, iti simple a pannao mabalin a madepinar ti subbot kas naibayad a pangsaka iti maysa a banag. Iti Hebreo a Kasuratan, ti sao para iti “subbot” (koʹpher) ket nagtaud iti berbo a kaipapananna “abbongan.” Kas pagarigan, imbaga ti Dios ken ni Noe a masapul a ‘kalupkopanna’ (maysa a porma ti isu met laeng a sao) ti daong iti alkitran. (Genesis 6:14) Daytoy ti tumulong kadatayo a mangtarus a ti panangsubbot kaipapananna met ti panangabbong kadagiti basol.—Salmo 65:3.

⁸ Makapainteres ta kuna ti Theological Dictionary of the New Testament a daytoy a sao (koʹpher) “kanayon a kaipapananna ti kaibatogan,” wenno katupag. Gapuna, ti sukog ti kalub ti lakasa ti tulag ket katupagna ti mismo a lakasa. Umasping iti dayta, tapno masubbot, wenno maabbongan ti basol, masapul nga adda maibayad a naan-anay a katupag wenno naan-anay a mangabbong iti di nasayaat nga imbunga ti basol. Gapuna, kinuna ti Linteg ti Dios iti Israel: “Kararua ti agpaayto iti kararua, mata iti mata, ngipen iti ngipen, ima iti ima, saka iti saka.”—Deuteronomio 19:21.

9. Apay a nagidaton dagidi matalek a tattao kadagiti animal, ket kasano ti panangmatmat ni Jehova kadagita a daton?

⁹ Dagidi matalek a tattao manipud ken Abel nga agpatpatuloy nagidatonda kadagiti animal iti Dios. Iti panangaramidda iti kasta, impakitada a sipapanunotda iti basol ken iti kinapateg ti pannubbot, ken impakitada ti pammatida iti inkari ti Dios a pannakawayawaya babaen ti ‘bin-ina.’ (Genesis 3:15; 4:1-4; Levitico 17:11; Hebreo 11:4) Naragsakan ni Jehova kadagita  a daton ket impaayanna dagitoy a managdaydayaw iti nadalus a takder. Nupay kasta, dagiti daton nga animal ket maysa laeng idi a tanda. Saan a maabbongan dagiti animal ti basol ti tao, tangay nababbaba dagita ngem iti tattao. (Salmo 8:4-8) Gapuna, kuna ti Biblia: “Ti dara dagiti toro ken dagiti kalding saanna a mabalin nga ikkaten dagiti basol.” (Hebreo 10:1-4) Dagita a daton inladawanda laeng, wenno insimboloda, ti pudno a daton a subbot a saan pay idi a dimteng.

10. (a) Siasino ti rumbeng a katupag ti mannubbot, ken apay? (b) Apay a maysa laeng a tao ti kasapulan a daton?

¹⁰ “Ken Adan matmatay ti amin,” kinuna ni apostol Pablo. (1 Corinto 15:22) Gapuna, ti subbot nasken a ramanenna ti ipapatay ti eksakto a kapada ni Adan—maysa a perpekto a tao. (Roma 5:14) Awan sabali a kita ti parsua a makabalanse iti pagtimbangan ti hustisia. Ti laeng perpekto a tao, daydiay saan a naapektaran iti ipapatay a sentensia ni Adan, ti makaipaay iti “katupag a subbot”—daydiay naan-anay a katupag ni Adan. (1 Timoteo 2:6) Saanen a nasken a maisakripisio dagiti minilion nga indibidual a tattao tapno matutopan ti tunggal kaputotan ni Adan. Inlawlawag ni apostol Pablo: “Babaen iti maysa a tao [ni Adan] simrek ti basol iti lubong ken ti ipapatay babaen iti basol.” (Roma 5:12) Ket “yantangay ti ipapatay ket gapu iti maysa a tao,” inyurnos ti Dios ti pannakasubbot ti sangatauan “gapu iti maysa a tao.” (1 Corinto 15:21) Kasano?

11. (a) Kasano a ti mannubbot “ramananna ni patay maipaay iti tunggal tao”? (b) Apay a di nagunggonaan da Adan ken Eva iti subbot? (Kitaem ti footnote.)

¹¹ Inyurnos ni Jehova ti kaadda ti perpekto a tao a boluntario a mangisakripisio iti biagna. Sigun iti Roma 6:23, “dagiti isupapak ti basol isu ti ipapatay.” Iti panangisakripisiona iti biagna, ti mannubbot “ramananna ni patay maipaay iti tunggal tao.” Iti sabali a pannao, ikarona ti supapak ti basol ni Adan. (Hebreo 2:9; 2 Corinto 5:21; 1 Pedro 2:24) Nagsayaat  dagiti legal a resulta daytoy. Babaen ti panangwaswasna iti sentensia nga ipapatay kadagiti natulnog nga annak ni Adan, ikkaten ti subbot ti makadadael a pannakabalin ti basol iti mismo a puonna. *—Roma 5:16.

12. Iyilustrarmo no kasano a magunggonaan ti adu a tattao gapu iti pannakabayad ti maysa nga utang.

¹² Kas panangyilustrar: Ipapanmo nga agnanaedka iti maysa nga ili a kaaduan kadagiti umili ket agtartrabaho iti maysa a dakkel a pabrika. Dakkel ti sueldom ken dagiti kaarrubam ken nasaliwanwan ti biagyo. Kasta ti kasasaadyo agingga a dimteng ti aldaw a nagserra ti pabrika. Apay? Nagkunniber ti manedyer ti pabrika, ket nalugi ti negosio. Gapu ta bigla a naawanankayo iti pagtrabahuan, saanyon a mabayadan dagiti binulan a babayadanyo. Agsagaba dagiti assawa, annak, ken dagiti nagpautang gapu iti dakes nga aramid dayta maymaysa a tao. Adda kadi solusion? Adda! Inkeddengna ti bumallaet ti maysa a nabaknang ken naparabur a tao. Ammona ti pateg ti kompania. Maasian met iti adu nga empleado ken iti pamiliada. Gapuna, inyurnosna a bayadan ti utang ti kompania sa linuktanna manen ti pabrika. Nabang-aran ti adu nga empleado ken dagiti pamiliada ken dagiti nagpautang gapu ta nabayadanen dayta nga utang. Umasping iti dayta, minilion ti nagunggonaan gapu iti pannakabayad ti utang ni Adan.

13, 14. (a) Kasano ti panangipaay ni Jehova iti subbot para iti sangatauan? (b) Siasino ti pakaibayadan ti subbot, ket apay a nasken ti kasta a pangbayad?

¹³ Ni Jehova ti kakaisuna a makaipaay iti “Kordero . . . a mangikkat iti basol ti lubong.” (Juan 1:29) Ngem saan a nangibaon ti Dios iti uray siasino lattan nga anghel a mangispal iti sangatauan. Imbes ketdi, imbaonna Daydiay makaipaay  iti naan-anay ken di masupiat a sungbat iti pammabasol ni Satanas kadagiti adipen ni Jehova. Wen, inaramid ni Jehova ti katan-okan a sakripisio babaen ti panangibaonna iti bugbugtong nga Anakna, “daydiay pakaay-ayatanna unay.” (Proverbio 8:30) Sitatallugod ti Anak ti Dios a ‘nanguksob iti bagina’ ti nailangitan a kasasaadna. (Filipos 2:7) Namilagruan nga inyakar ni Jehova ti biag ken ti personalidad ti inauna a nailangitan nga anakna iti aanakan ti maysa a Judio a birhen nga agnagan Maria. (Lucas 1:27, 35) Kas maysa a tao, isut’ maawagan Jesus. Ngem iti legal a kaipapananna, isut’ maawagan iti maikadua nga Adan, tangay naan-anay a katupagna ni Adan. (1 Corinto 15:45, 47) Gapuna, maipaay ni Jesus ti bagina kas daton a subbot para iti managbasol a sangatauan.

¹⁴ Siasino ti pakaibayadan dayta a subbot? Espesipiko a kuna ti Salmo 49:7 a dayta a subbot ket maibayad “iti Dios.” Ngem saan aya a ni Jehova a mismo ti nangyurnos iti subbot? Wen, ngem daytoy ket dina pagbalinen ti subbot nga awan mamaayna ken mekanikal laeng a panangisukat—a kasla panangala iti kuarta manipud iti maysa a bulsa sa maikabil iti bangir a bulsa. Masapul a matarusantayo a ti subbot ket saan a panangisukat iti material a banag no di ket legal a transaksion. Babaen ti panangbayad iti subbot, uray pay kaipapananna ti dakkel a sakripisio iti biangna, pinasingkedan ni Jehova ti natibker a panangsurotna iti bukodna a perpekto a kinahustisia.—Genesis 22:7, 8, 11-13; Hebreo 11:17; Santiago 1:17.

15. Apay a nasken nga agsagaba ken matay ni Jesus?

¹⁵ Idi primavera ti 33 K.P., situtulok a nagsagaba ni Jesu-Kristo tapno mabayadan ti subbot. Intulokna a maaresto gapu kadagiti ulbod a pammabasol, naukom a nakabasol, ken nailansa iti kayo a pakatayanna. Talaga kadi a nasken nga agsagaba ni Jesus iti kasta unay? Wen, gapu ta nasken a marisut ti isyu maipapan iti kinatarnaw dagiti adipen ti Dios. Makapainteres ta saan nga impalubos ti Dios a papatayen ni Herodes ni Jesus idi maladaga pay. (Mateo 2:13-18) Ngem idi nataenganen ni Jesus, nadaeranna dagiti nakaro a panangatakar ni Satanas buyogen  ti naan-anay a pannakatarusna kadagiti isyu. * Babaen ti panagtalinaedna a “nasungdo, awanan allilaw, di natulawan, naisina kadagiti managbasol” iti laksid ti nakaam-amak a pannakatratona, sibabatad a pinaneknekan ni Jesus nga adda ad-adipen ni Jehova nga agtalinaed a matalek iti sidong ti pakasuotan. (Hebreo 7:26) Gapuna, di pakasdaawan a sakbay ti ipapatayna, sibaballigi nga inyikkis ni Jesus: “Naitungpalen!”—Juan 19:30.

16, 17. (a) Kasano nga intuloy ni Jesus ti panangsubbotna? (b) Apay a nasken nga agparang ni Jesus “iti sanguanan a mismo ti Dios”?

¹⁶ Saan pay idi a naileppas ni Jesus ti panangsubbotna. Iti maikatlo nga aldaw kalpasan ti ipapatay ni Jesus, pinagungar ni Jehova. (Aramid 3:15; 10:40) Babaen iti daytoy a nagpateg nga aramid, saan laeng a ginunggonaan ni Jehova ti Anakna gapu iti matalek a panagserbina no di ket impaayanna iti gundaway a mangileppas iti panangsubbotna kas Nangato a Padi ti Dios. (Roma 1:4; 1 Corinto 15:3-8) Inlawlawag ni apostol Pablo: “Idi immay ni Kristo a kas nangato a padi . . . , simrek, saan, saan a buyogen ti dara dagiti kalding ken dagiti urbon a toro, no di ket buyogen ti bukodna a dara, a namimpinsanen idiay nasantuan a disso ket nagun-odna ti agnanayon a pannakaispal maipaay kadatayo. Ta simrek ni Kristo, saan nga iti nasantuan a disso nga inaramid dagiti ima, a katulad ti kinapudno, no di ket idiay langit a mismo, tapno agparang ita iti sanguanan a mismo ti Dios maipaay kadatayo.”—Hebreo 9:11, 12, 24.

¹⁷ Saan a maitugot ni Kristo ti literal a darana idiay langit. (1 Corinto 15:50) Imbes ketdi, intugotna ti isimbolo dayta a  dara: ti legal a pateg ti naidaton a biagna kas tao. Kalpasanna, iti sanguanan ti Dios, pormal nga indatagna ti pateg dayta a biag kas subbot a kasukat ti managbasol a sangatauan. Inawat kadi ni Jehova dayta a daton? Wen, ket nabatad daytoy idi Pentecostes 33 K.P., idi naiparukpok ti nasantuan nga espiritu kadagiti agarup 120 nga adalan idiay Jerusalem. (Aramid 2:1-4) Nupay makaparagsak unay daydi, mangrugrugi pay laeng idi ti subbot a mangipaay kadagiti nakaskasdaaw a gunggona.

18, 19. (a) Ania a dua a grupo dagiti tattao ti magunggonaan iti pannakikappia a nagbalin a posible gapu iti dara ni Kristo? (b) Kadagidiay paset ti “dakkel a bunggoy,” ania ti sumagmamano kadagiti agdama ken masanguanan a pagimbagan ti subbot?

¹⁸ Iti suratna kadagiti taga Colosas, inlawlawag ni Pablo a ti Dios nakitana a nasayaat baeten ken Kristo nga ikappia Kenkuana amin a sabsabali pay a bambanag babaen ti pannakikappia baeten ti dara ni Jesus a naiparukpok iti kayo a pagtutuokan. Inlawlawag met ni Pablo a daytoy a pannakikappia inaigna ti dua a nagduma a grupo dagiti tattao, “ti bambanag iti langlangit” ken “ti bambanag iti rabaw ti daga.” (Colosas 1:19, 20; Efeso 1:10) Ti umuna a grupo ket buklen dagiti 144,000 a Kristiano a naipaayan iti namnama nga agserbi kas nailangitan a papadi ken makipagturay ken Kristo Jesus a kas ar-ari iti daga. (Apocalipsis 5:9, 10; 7:4; 14:1-3) Babaen kadakuada, in-inutto a mayaplikar iti natulnog a sangatauan dagiti pagimbagan nga iyeg ti subbot iti las-ud ti sangaribu a tawen.—1 Corinto 15:24-26; Apocalipsis 20:6; 21:3, 4.

¹⁹ “Ti bambanag iti rabaw ti daga” ket isu dagidiay addaan iti namnama a mangtagiragsak iti perpekto a biag iti Paraiso a daga. Deskribiren ida ti Apocalipsis 7:9-17 kas “dakkel a bunggoy” a makalasat iti umad-adanin a “dakkel a rigat.” Ngem saanen a kasapulan nga urayenda dayta sakbay a matagiragsakda dagiti pagimbagan nga iyeg ti subbot. ‘Linabaandan dagiti pagan-anayda ket pinapudawda ida iti dara ti Kordero.’ Gapu ta adda pammatida iti subbot, uray pay itan umaw-awatdan kadagiti  naespirituan a gunggona manipud iti dayta a naayat a probision. Naideklarada a nalinteg kas gagayyem ti Dios! (Santiago 2:23) Kas resulta ti daton ni Jesus, ‘buyogen ti wayawaya nga agsao [mabalindan ti] umadani iti trono ti di kaikarian a kinamanangngaasi.’ (Hebreo 4:14-16) No agbasolda, umawatda iti napaypayso a pammakawan. (Efeso 1:7) Nupay imperpektoda, tagtagiragsakenda ti nadalus a konsiensia. (Hebreo 9:9; 10:22; 1 Pedro 3:21) No kasta, ti pannakaikappia iti Dios ket saan a mapasamakto pay laeng iti masanguanan, no di ket mapaspasamak itan! (2 Corinto 5:19, 20) Kabayatan ti Milenio, in-inutto a ‘mawayawayaanda iti pannakaadipen iti panagrupsa’ ket inton agangay ‘maaddaanda iti nadayag a wayawaya ti annak ti Dios.’—Roma 8:21.

20. Kasano a maapektarannaka a personal ti panangpampanunot iti subbot?

²⁰ “Pagyamanan iti Dios baeten ken Jesu-Kristo” gapu iti subbot! (Roma 7:25) Simple laeng ti prinsipio dayta, ngem umdasen ti kinaunegna a mangpasiddaaw kadatayo. (Roma 11:33) Ket babaen ti panangpampanunottayo iti dayta a buyogen ti panagyaman, ti subbot sagidenna ti puspusotayo, nga ad-adda nga iyadaninatayo iti Dios ti kinahustisia. Kas iti salmista, addaantayo iti naan-anay a rason a mangidayaw ken Jehova kas “managayat iti kinalinteg ken kinahustisia.”—Salmo 33:5.