1, 2. Iti ania a gundaway a nakapungtot ni Jesus, ken apay?

NAKAPUNGTOT ni Jesus—ket adda naimbag a rason. Mabalin a dimo ipagarup a maaramidna dayta agsipud ta isu ket naemma a tao. (Mateo 21:5) Siempre, naan-anay a kontroladona ti riknana ta nainkalintegan ti panagpungtotna. * Ngem apay a nakaluksaw unay daytoy mannakikappia a tao? Gapu iti nakaro a kinaawan hustisia.

² Ipatpateg ni Jesus ti templo sadi Jerusalem. Iti intero a lubong, dayta idi ti kakaisuna a sagrado a disso a naidedikar a pagdaydayawan iti nailangitan nga Amana. Nakaad-adayo ti paggapuan dagiti Judio iti adu a lugar a mapan agdaydayaw sadiay. Napan sadiay uray dagiti managbuteng-Dios a Gentil, a simrekda iti paraangan ti templo a nairanta kadakuada. Ngem iti rugrugi ti ministeriona, simrek ni Jesus iti templo ket adda makaparurod a naimatanganna. Unayen ta dayta a disso ket ad-adda a kasla pagtagilakuan imbes a balay a pagdaydayawan! Napno dayta kadagiti komersiante ken agsuksukat iti kuarta. Ngem ayanna ti kinaawan hustisia? Para kadagita a tattao, ti templo ti Dios ket maysa laeng a disso a panggundawayan kadagiti tattao—pangtakawan pay ketdi kadakuada. Kasano a kasta?—Juan 2:14.

3, 4. Ania nga inaagum a pananggundaway ti maar-aramid idi iti balay a pagdaydayawan ken Jehova, ket ania ti inaramid ni Jesus tapno mailinteg dagiti bambanag?

³ Nangaramid dagiti panguluen ti relihion iti paglintegan a maysa laeng nga espesipiko a kita ti sinsilio ti mabalin a pagbayad iti buis nga agpaay iti templo. Masapul nga agpasukat iti kuarta dagiti sangaili tapno maaddaanda iti kakasta a sinsilio. Isu  a nangiplastar dagiti agsuksukat iti kuarta kadagiti lamisaan iti mismo nga uneg ti templo, a singirenda dagiti amin nga agpasukat iti kuarta. Dakkel met a panguartaan ti panaglako kadagiti animal. Dagiti sangaili nga agtarigagay nga agdaton mabalinda ti gumatang kadagiti animal iti asinoman a komersiante iti siudad, ngem nalaka laeng a laksiden dagiti opisial ti templo dagiti datonda agsipud ta ibilangda dagita a di maikari. Ngem sigurado a maawat dagiti daton a nagatang iti mismo a templo. Gapu ta agpannuray kadakuada dagiti tattao, no dadduma nangina unay ti singir dagiti komersiante. * Nakarkaro daytoy ngem ti panagsaur iti negosio. Panagtakaw dayta!

⁴ Saan nga ipalubos ni Jesus ti kasta a kinaawan hustisia. Mapaspasamak ngamin dayta iti balay ti mismo nga Amana! Nangaramid iti pagbaut a tali sana pinaruar ti amin a baka ken karnero nga adda iti templo. Kalpasanna, immasideg kadagiti agsuksukat iti kuarta ket binalintuagna dagiti lamisaanda. Naiwaris la ketdi dagiti sinsilio iti suelo a marmol! Siiinget a binilinna dagiti aglaklako kadagiti kalapati: “Ikkatenyo ditoy dagitoy a banag!” (Juan 2:15, 16) Agparang nga awan ti nakaitured a kumontra iti daytoy awanan buteng a tao.

5-7. (a) Kasano a ti panagbiag ni Jesus sakbay a nagbalin a tao inimpluensiaanna ti panangmatmatna iti kinahustisia, ket ania ti maadaltayo no usigentayo ti inaramidna? (b) Kasano nga inlinteg ni Kristo ti kinaawan hustisia mainaig iti kinasoberano ken nagan ni Jehova?

⁵ Siempre, nagsubli dagiti komersiante. Agarup tallo a tawen kalpasanna, sinango ni Jesus ti kasta met laeng a kinaawan hustisia. Iti daydi a gundaway, inadawna ti mismo a sasao ni Jehova a nangkondenar kadagidiay namagbalin iti balayna a “rukib dagiti mannanakaw.” (Mateo 21:13; Jeremias 7:11) Wen, idi nakita ni  Jesus ti inaagum a pananggundaway kadagiti tattao ken ti pannakatulaw ti templo ti Dios, nariknana ti kas iti narikna ti Amana. Ket saan a nakaskasdaaw dayta! Iti di mabilang a minilion a tawen, ni Jesus ket sinursuruan ti nailangitan nga Amana. Dayta ti gapuna nga agpada ti panangmatmatda ken Jehova iti kinahustisia. “Immala ken amana,” kas tay kunada. Isu a no kayattayo a maawatan a naimbag ti kinahustisia ni Jehova, ti kasayaatan a pamay-an isu ti panangutob iti ulidan ni Jesu-Kristo.—Juan 14:9, 10.

⁶ Siiimatang ti bugbugtong nga Anak ni Jehova idi a ni Satanas ket di nainkalintegan nga inawaganna nga ulbod ni Jehova a Dios ken pinagduaduaanna ti kinalinteg ti panagturayna. Anian a pammardaya! Nangngeg met ti Anak ti panangkarit ni Satanas nga awan ti agserbi ken Jehova a naimpusuan, gapu iti ayat. Sigurado a nasaktan ti nalinteg a puso ti Anak gapu kadagitoy a pammadakes. Naragsakan la ketdi unay idi naammuanna nga isu ti kangrunaan a mausar a mangilinteg kadagiti bambanag! (2 Corinto 1:20) Kasanona nga aramiden dayta?

⁷ Kas naadaltayo iti Kapitulo 14, inted ni Jesu-Kristo ti naan-anay, di masupiat a sungbat iti panangkarit ni Satanas iti kinatarnaw dagiti parsua ni Jehova. Iti kasta, insaad ni Jesus ti pakaibatayan ti naan-anay a pannakaalangon ti kinasoberano ni Jehova ken ti pannakasantipikar ti naganna. Kas Kangrunaan nga Ahente ni Jehova, ipasdekto ni Jesus ti nadiosan a hustisia iti intero nga uniberso. (Aramid 5:31) Ti panagbiagna ditoy daga inyanninawna met ti kinahustisia ti Dios. Maipapan kenkuana, kinuna ni Jehova: “Ikabilkonto kenkuana ti espirituk, ket no ania ti kinahustisia ibatadnanto kadagiti nasion.” (Mateo 12:18) Kasano a tinungpal ni Jesus dagita a sasao?

8-10. (a) Kasano a dagiti naisao a tradision dagiti Judio a panguluen ti relihion intandudoda ti panangbusor kadagiti saan a Judio ken kadagiti babbai? (b) Kasano a dagiti naisao a linteg pinagbalinda a makapadagsen ti linteg ni Jehova maipapan iti Sabbath?

⁸ Inayat ni Jesus ti Linteg ni Jehova ken nagbiag a mayannurot  iti dayta. Ngem dagiti panguluen ti relihion idi kaaldawanna tiniritir ken di umiso ti panangipatungpalda iti Linteg. Kinuna ni Jesus kadakuada: “Asikayo pay, eskriba ken Fariseo, a managinsisingpet! . . . Saanyo nga inkankano ti nadagdagsen a bambanag iti Linteg, nga awan sabali, ti kinahustisia ken asi ken kinamatalek.” (Mateo 23:23) Nalawag a saan nga imbatad dagita a mangisursuro iti Linteg ti Dios “no ania ti kinahustisia.” Imbes ketdi, linibegda ti nadiosan a hustisia. Kasano a kasta? Usigem ti sumagmamano nga ehemplo.

⁹ Binilin ni Jehova ti ilina nga agtalinaedda a naisina kadagiti pagano a nasion nga adda iti aglikmutda. (1 Ar-ari 11:1, 2) Nupay kasta, adda dagiti panatiko a panguluen ti relihion a nangisuro kadagiti umili a mangbusor kadagiti amin a saan a Judio. Karaman pay ketdi iti Mishnah daytoy a paglintegan: “Saan a mabalin nga ibati dagiti baka kadagiti pagdagusan dagiti gentil di la ket ta kaiddaenda dagiti baka.” Di nainkalintegan ken maisalungasing iti espiritu ti Linteg Mosaiko ti kasta a panangbusor kadagiti amin a saan a Judio. (Levitico 19:34) Adda met dagiti aramid-tao a paglintegan a nangipababa iti dayaw dagiti babbai. Kuna ti naisao a linteg a di rumbeng nga umabay ti maysa a babai ken lakayna no magmagnada a dua no di ket umipus. Maiparit iti lalaki ti makitungtong iti maysa a babai iti publiko, uray iti mismo nga asawana. Kas kadagiti adipen, saan a mapalubosan dagiti babbai nga agtestigo iti pangukoman. Adda pay ketdi pormal a kararag a pagyaman dagiti lallaki iti Dios gapu ta saanda a nagbalin a babbai.

¹⁰ Dagiti panguluen ti relihion ginaburanda ti Linteg ti Dios iti nakaad-adu nga aramid-tao a paglintegan ken pagannurotan. Kas pagarigan, imparit laeng ti linteg ti Sabbath ti panagtrabaho kabayatan ti Sabbath, a nailasin dayta nga aldaw para iti panagdayaw, panagpabang-ar iti naespirituan, ken panaginana. Ngem dagiti Fariseo pinagbalinda a makapadagsen dayta a linteg. Inkeddengda no ania a talaga ti kayat a sawen ti “trabaho.” Imbilangda a trabaho ti 39 a nadumaduma nga aramid, kas iti panagani wenno panaganup. Nangpataud dagitoy a kategoria iti nakaad-adu a saludsod. No nakapatay ti maysa a tao iti timel kabayatan ti Sabbath, agan-anup aya? No nagruros iti sangarakem  a dawa a kanenna bayat a magmagna, agan-ani aya? No pinaimbagna ti masakit, agtartrabaho aya? Tinamingda ti kakasta a saludsod babaen dagiti nainget, detalyado a paglintegan.

11, 12. Kasano a binabalaw ni Jesus dagiti di nainkasuratan a tradision dagiti Fariseo?

¹¹ Iti kasta a kasasaad, kasano a tinulongan ni Jesus dagiti tattao a mangtarus no ania ti kinahustisia? Babaen ti pannursuro ken wagas ti panagbiagna, situtured a binabalawna dagidi a panguluen ti relihion. Usigem nga umuna ti dadduma kadagiti sursurona. Imprangkana a binabalaw ti nakaad-adu nga aramid-tao a paglinteganda, a kunkunana: “Pagbalinenyo nga awan kapapay-an ti sao ti Dios babaen iti tradisionyo nga inyawatyo.”—Marcos 7:13.

¹² Sibabatad nga insuro ni Jesus a nagbiddut dagiti Fariseo maipapan iti linteg ti Sabbath—nga iti kinapudnona, saanda a naawatan ti panggep dayta a linteg. Inlawlawagna a ti Mesias ti “Apo ti sabbath,” isut’ gapuna nga adda kalinteganna a mangpaimbag kadagiti tattao iti Sabbath. (Mateo 12:8) Tapno maipaganetget dayta a punto, nangpaimbag ni Jesus iti aldaw ti Sabbath iti imatang dagiti tattao. (Lucas 6:7-10) Ti kakasta a panangpaimbag ket pangripiripan iti aramidennanto iti intero a daga bayat ti Panagturayna iti Sangaribu a Tawen. Dayta a Milenio a mismo ti naan-anay a Sabbath, inton aginana kamaudiananna ti amin a matalek a tattao iti sinigsiglo a panagrigatda gapu iti basol ken ipapatay.

13. Ania a linteg ti naipasdek kas resulta ti ministerio ni Kristo ditoy daga, ket kasano a naiduma iti linteg a sinarunona?

¹³ Imbatad met ni Jesus no ania ti kinahustisia babaen ti pannakaipasdek ti baro a linteg, “ti linteg ti Kristo,” idi naturposna ti ministeriona ditoy daga. (Galacia 6:2) Saan a kas iti Linteg Mosaiko a sinarunona, daytoy baro a linteg ket naibatay a nangnangruna kadagiti prinsipio, saan nga iti nakaad-adu a naisurat a bilin. Nupay kasta, karaman iti dayta ti sumagmamano a direkta a bilin. “Baro a bilin” ti awag ni Jesus iti maysa kadagita. Insuro ni Jesus dagiti amin a pasurotna nga agiinnayatda a kas iti panagayatna kadakuada. (Juan 13:34, 35) Wen, ti managsakripisio nga ayat ti pakabigbigan ti amin nga agbibiag a mayannurot iti “linteg ti Kristo.”

14, 15. Kasano nga impakita ni Jesus a binigbigna nga adda pagpatinggaan ti mismo nga autoridadna, ket apay a makaliwliwa daytoy?

¹⁴ Saan a basta insuro ni Jesus ti maipapan iti ayat. Nagbiag a mayannurot iti “linteg ti Kristo.” Naiparangarang dayta iti panagbiagna. Usigem ti tallo a pamay-an no kasano a ti ulidan ni Jesus imbatadna no ania ti kinahustisia.

¹⁵ Umuna, siaannad a liniklikan ni Jesus ti agaramid iti aniaman a kinakillo. Nalabit napalpaliiwmon nga adu a kinaawan hustisia ti mapasamak no tumangsit dagiti imperpekto a tattao ken lumbesda iti umno a pagbeddengan ti autoridadda. Saan nga inaramid ni Jesus ti kasta. Naminsan, adda lalaki nga immasideg ken Jesus ket kinunana: “Mannursuro, ibagam iti kabsatko nga ibingayannak iti tawid.” Ania ti insungbat ni Jesus? “Tao, asino ti nangdutok kaniak nga ukom wenno a mangapag-apag maipaay kadakayo?” (Lucas 12:13, 14) Saan aya a naisangsangayan dayta? Ti panagpampanunot ni Jesus, ti panangtingitingna kadagiti bambanag, ken uray ti autoridad nga inted ti Dios kenkuana ket nasaysayaat nga amang ngem iti asinoman a tao ditoy daga; ngem saan a nakibiang, tangay saan a naikkan iti autoridad a makibiang iti dayta a banag. Kanayon nga impakita ni Jesus ti kastoy a kinaemma, uray iti las-ud ti adu a milenio a kaaddana sakbay a nagbalin a tao. (Judas 9) Ti sipapakumbaba a panagpannuray ni Jesus ken Jehova a mangikeddeng no ania ti nalinteg ket adu ti ipalnaadna maipapan kenkuana.

16, 17. (a) Kasano nga imparangarang ni Jesus ti kinahustisia iti panangikasabana iti naimbag a damag maipapan iti Pagarian ti Dios? (b) Kasano nga impakita ni Jesus a napnuan asi ti kinahustisiana?

¹⁶ Maikadua, impakita ni Jesus ti kinahustisia iti wagas a panangikasabana iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios. Saan a nangidumduma. Imbes ketdi, sipapasnek nga inkagumaanna a danonen ti amin a kita dagiti tattao, nabaknang man wenno napanglaw. Maisupadi iti dayta, dagiti Fariseo saanda nga inkankano ken inumsida dagiti napanglaw ken gagangay a tattao, nga inawaganda ida nga ʽam-ha·ʼaʹrets wenno “tattao ti daga.” Situtured nga inlinteg ni Jesus ti kasta a kinaawan hustisia. Idi insurona ti naimbag a damag kadagiti tattao—wenno, gapu iti dayta, nakipangan kadagiti tattao, pinakanna ida, pinaimbagna ida, wenno  pinagungarna pay ketdi ida—intandudona ti kinahustisia ti Dios a ti pagayatanna ket makasabaan koma “dagiti amin a kita ti tattao.” *—1 Timoteo 2:4.

¹⁷ Maikatlo, napnuan asi ti kinahustisia ni Jesus. Inkagumaanna a tinulongan dagiti managbasol. (Mateo 9:11-13) Madadaan a mangsaranay kadagiti tattao nga awan gawayna a mangsalaknib iti bagbagida. Kas pagarigan, saan a tinulad ni Jesus dagiti panguluen ti relihion nga awanan panagtalek kadagiti amin a Gentil. Siaasi a tinulongan ken sinursuruanna ti dadduma kadagitoy, uray pay no dagiti Judio ti kangrunaan a nakaibaonanna. Immannugot a mangaramid iti namilagruan a panangpaimbag maipaay iti opisial ti buyot ti Roma, a kunkunana: “Awan asinoman iti Israel ti nakasarakak iti kastoy a kadakkel ti pammati.”—Mateo 8:5-13.

18, 19. (a) Kadagiti ania a wagas a pinadayawan ni Jesus dagiti babbai? (b) Kasano a ti ulidan ni Jesus tulongannatayo a mangtarus iti panagnaig ti tured ken kinahustisia?

¹⁸ Kasta met, saan nga immayon ni Jesus iti kadawyan idi a panangmatmat kadagiti babbai. Imbes ketdi, situtured nga inaramidna ti nalinteg. Dagiti Samaritana ket naibilang a narugit a kas kadagiti Gentil. Nupay kasta, saan a bimdeng ni Jesus a nangasaba iti maysa a Samaritana iti abay ti bubon idiay Sicar. Kinapudnona, daytoy a babai ti immuna a sipapanayag a nangibagaan ni Jesus nga isu ti naikari a Mesias. (Juan 4:6, 25, 26) Imbaga dagiti Fariseo a di rumbeng nga isuro kadagiti babbai ti Linteg ti Dios, ngem adu a panawen ken pigsa ti inusar ni Jesus a nangisuro kadagiti babbai. (Lucas 10:38-42) Ket nupay sigun iti tradision, saan a mapiar dagiti babbai a mangted iti mapagtalkan a testimonia, pinadayawan ni Jesus ti sumagmamano a babbai babaen ti panangipaayna kadakuada iti pribilehio nga umuna a nakakita kenkuana kalpasan ti panagungarna. Imbagana pay ketdi kadakuada a mapanda ipakaammo kadagiti lallaki nga adalanna daytoy kapatgan a pasamak!—Mateo 28:1-10.

 ¹⁹ Wen, imbatad ni Jesus kadagiti nasion no ania ti kinahustisia. Iti adu a gundaway, inaramidna ti kasta uray no agpeggad unay ti biagna. Ti ulidan ni Jesus tulongannatayo a mangtarus a ti panangitandudo iti pudno a kinahustisia kalikagumanna ti tured. Maitutop a naawagan ni Jesus a “ti Leon a nagtaud iti tribu ni Juda.” (Apocalipsis 5:5) Laglagipem a ti leon ket simbolo ti natured a kinahustisia. Ngem iti asidegen a masanguanan, ipakatto ni Jesus ti dakdakkel pay a kinahustisia. Naan-anay nga ipasdeknanto ti ‘kinahustisia iti daga.’—Isaias 42:4.

20, 21. Iti kaaldawantayo, kasano nga itantandudo ti Mesianiko nga Ari ti kinahustisia iti intero a daga ken iti kongregasion Kristiano?

²⁰ Manipud idi nagbalin a Mesianiko nga Ari idi 1914, itantandudo ni Jesus ti kinahustisia ditoy daga. Kasano? Ipatpatungpalna ti padto a masarakan iti Mateo 24:14. Dagiti pasurot ni Jesus ditoy daga isursuroda kadagiti tattao iti amin a pagilian ti kinapudno maipapan iti Pagarian ni Jehova. Kas ken Jesus, awan ti idumdumada ken nainkalintegan ti pamay-anda a mangasaba, nga ikagkagumaanda nga ipaayan ti tunggal maysa—ubing man wenno nataengan, nabaknang wenno napanglaw, lalaki wenno babai—iti gundaway a makaammo ken Jehova, ti Dios ti kinahustisia.

²¹ Itantandudo met ni Jesus ti kinahustisia iti kongregasion Kristiano, nga isu ti Ulo. Kas naipadto, nangipaay kadagiti “sagut a tattao,” dagiti matalek a Kristiano a panglakayen a mangidadaulo iti kongregasion. (Efeso 4:8-12) Iti panangipastorda iti napateg nga arban ti Dios, tultuladen dagita a lallaki ti ulidan ni Jesu-Kristo iti panangitandudo iti kinahustisia. Silalagipda a kayat ni Jesus a nalinteg ti pannakatrato dagiti karnerona—aniaman ti saadda, nalatak man wenno saan, nabaknang man wenno napanglaw.

22. Kasano ti panagrikna ni Jehova iti kinaawan hustisia nga agraraira ditoy lubong ita, ket dinutokanna ti Anakna a mangaramid iti ania maipapan iti dayta?

²² Ngem iti asidegen a masanguanan, ipasdekto ni Jesus ti kinahustisia iti daga iti awan pay kaaspingna a wagas. Agraraira ti kinaawan  hustisia iti daytoy rinuker a lubong. Tunggal ubing a matay iti bisin ket biktima ti di mapakawan a kinaawan hustisia, nangruna no panunotentayo ti kuarta ken panawen a mabusbos iti panangaramid kadagiti armas ken panangpennek iti agimbubukodan a tarigagay dagiti tattao a managayat iti ragragsak. Dagiti minilion a matmatay nga awan gapgapuna kada tawen ket maysa laeng kadagiti adu a kinaawan hustisia, a bin-ig a pakaigapuan ti nalinteg a panagpungtot ni Jehova. Dinutokanna ti Anakna a mangiwayat iti nalinteg a gubat maibusor iti amin a paset daytoy dakes a sistema dagiti bambanag tapno agpatingga ti kinaawan hustisia iti agnanayon.—Apocalipsis 16:14, 16; 19:11-15.

23. Kalpasan ti Armagedon, kasano nga itandudo ni Kristo ti kinahustisia iti agnanayon?

²³ Nupay kasta, saan laeng a ti pannakadadael dagiti nadangkes ti sapulen ti kinahustisia ni Jehova. Dinutokanna met ti Anakna nga agturay kas “Prinsipe ti Kappia.” Kalpasan ti gubat ti Armagedon, ti panagturay ni Jesus ipasdeknanto ti talna iti intero a daga, ket agturayto “babaen ti kinahustisia.” (Isaias 9:6, 7) Pagragsakanto ni Jesus nga ikkaten ti amin a kinaawan hustisia a pakaigapuan ti nakaro a ladingit ken rigat ditoy lubong. Iti agnanayon, simamatalek nga itandudona ti awan pagkuranganna a kinahustisia ni Jehova. Nasken ngarud nga ikagumaantayo a tuladen ti kinahustisia ni Jehova itan. Kitaentayo no kasanotay a maaramidan dayta.