PANANGTALDIAP ITI NAPALABAS
Ignaz Semmelweis
SAAN a sikat ti nagan nga Ignaz Semmelweis ngem nagdakkel ti naitulong ti gapuananna iti kaaduan a pamilia ita. Nayanak isuna idiay Buda (Budapest itan), Hungary. Nagraduar iti medisina iti University of Vienna idi 1844. Idi nangrugi ti trabahona kas assistant ti maysa a propesor ti First Maternity Clinic ti Vienna General Hospital idi 1846, naipasango ni Semmelweis iti makapaalarma a situasion—nasurok a 13 a porsiento kadagiti agan-anak ti matmatay gapu iti sakit a maaw-awagan iti childbed fever.
Agduduma ti teoriada maipapan iti ramut daytoy a sakit, ngem awan ti nakasolbar iti misterio. Awan nagbambanagan ti amin a panagporsegida a mangkissay iti bilang dagiti matmatay. Gapu ta saan a maikkat iti panunot ni Semmelweis ti nagadu nga inna a marigrigatan nga in-inut a matmatay, desidido isuna a mangdiskobre iti ramut dayta a sakit ken no kasano a maprebentaran.
Adda dua a ward a pagpaanakan iti ospital a nagtrabahuan ni Semmelweis, ket nakaskasdaaw ta adayo nga ad-adu ti matmatay iti umuna a ward ngem iti maikadua. Ti laeng nagdumaanda ket mapmapan dagiti estudiante ti medisina iti umuna a ward ken dagiti met midwife iti maikadua. Apay ngarud a kasta kadakkel ti nagdumaan ti bilang dagiti matmatay? Tapno masungbatan, inammo ni Semmelweis dagiti posible a makagapu iti dayta a sakit ken sinaggaysana nga inadal, ngem awan kadagita ti nakitana a makagapu.
Idi rugrugi ti 1847, adda nagpateg nga impormasion a nakatulong ken Semmelweis. Natay ti katrabahuan ken gayyemna a ni Jakob Kolletschka gapu iti nakaro nga impeksion iti dara, a naalana idi nasugat bayat nga ad-adalenna ti makagapu iti ipapatay ti maysa a bangkay. Idi basbasaen ni Semmelweis ti resulta ti autopsy ti bangkay ni Kolletschka, nakitana nga adda dagiti pagpadaan dayta kadagiti biktima ti childbed fever. Isu a napanunotna a mabalin nga adda dagiti
aw-awaganna a “makaimpeksion” a banag nga aggapu iti bangkay a mayak-akar kadagiti masikog a pasiente, a dayta ti makagapu iti childbed fever. Dagiti doktor ken estudiante ti medisina, a masansan a mangek-eksamen kadagiti bangkay (autopsy) sakbay a mapanda iti ayan dagiti masikog a pasiente, dida mapupuotan a mayak-akardan ti sakit no eksamenenda dagiti masikog a pasiente wenno no paanakenda ida! Basbassit ti matmatay iti maikadua a ward gapu ta dagiti estudiante ti midwifery ket saan nga agek-eksamen iti bangkay.Dagus nga impatungpal ni Semmelweis ti istrikto a panagbuggo iti ima. Karaman iti dayta ti panangdalus a naimbag iti ima iti danum nga adda bleaching powder-na sakbay ti panangeksamen kadagiti masikog a pasiente. Nakaskasdaaw ti resultana: nagsuek ti bilang dagiti matmatay, manipud 18.27% iti Abril, nagbalin laengen a 0.19% idi nagleppas ti tawen.
“Panggep dagiti pannursurok a pukawen dagiti nakabutbuteng a pasamak kadagiti pagpaanakan nga ospital, ken isalbar dagiti assawa a babbai para kadagiti asawada ken dagiti inna para kadagiti annakda.”—Ignaz Semmelweis
Saan nga amin ket naragsakan iti naaramidan ni Semmelweis. Gapu iti resulta ti naaramidanna, nakuestionaran dagiti teoria maipapan iti childbed fever a supsuportaran ti propesor nga adda iti ngatuenna, a masursuron met iti manangipapilit nga ugali ni Semmelweis. Idi agangay, napukaw ni Semmelweis ti trabahona idiay Vienna ket nagsubli idiay Hungary. Isuna ti nangiggem iti obstetrics department ti St. Rochus Hospital idiay Pest. Gapu iti panangipatungpalna iti nadiskobrena a solusion, nakurang a 1% laengen ti bilang dagiti matmatay iti childbed fever sadiay.
Idi 1861, inruar ni Semmelweis iti publiko ti nagbannoganna a libro a The Cause, Concept, and Prophylaxis of Childbed Fever. Ngem makapaladingit ta mano pay a tawen ti limmabas sakbay a nabigbig ti kinaimportante dagiti nadiskobrena. Adu koma ti nasalbar a biag no naakseptar a dagus dagita.
Idi agangay, naibilang ni Semmelweis kas maysa kadagiti amma ti moderno nga antiseptic technique ta dakkel ti naitulong ti naaramidanna iti pananglapped iti impeksion. Nakatulong dayta tapno mapaneknekan a dagiti mikrobio ket mabalin a mangpataud iti sakit. Karaman isuna iti pakasaritaan ti germ theory of disease, a naawagan kas “kadakkelan ti naitulong iti lubong ti medisina.” Makapainteres ta nasurok a 3,000 a tawenen ti napalabas, karaman idin iti Mosaiko a Linteg, a nagbalin a paset ti Biblia, ti nagsayaat a pagsurotan no ania ti aramiden no makaiggem ti maysa a tao iti bangkay.