Nagdakkel a Trahedia

Innem a bulanen ni Erik. * Ngem kas kadagidiay maysa wenno dua a bulan laeng a maladaga ti timbang ken kadakkelna. Nupay nakalaglag-an, limteg ti sakana, bimsog ti tianna ken imbal ti rupana. Nabessag, narasi ken naangrag ti buokna, ken adda dagiti sugat ti kudilna. Kasla naalipunget unay. Masapul nga an-anaten ti doktor nga eksamenen dagiti mata ni Erik, ta mabalin a nalaka a mapisang ti tisyu dagiti matana. Nalabit nakapuy met ti itatanor ti isip ni Erik. Nakalkaldaang ta saan la nga is-isuna ti kastoy ti kasasaadna.

“MAYSA daytoy kadagiti makagapu iti ipapatay ti nasurok a kagudua iti amin a natay nga ubbing iti intero a lubong, a di maipada iti aniaman a makaakar a sakit sipud pay idi rimsua ti nakaro a sakit a naawagan iti Black Death. Ngem saan a makaakar daytoy a sakit. Nakaro ti panangapektarna iti minilion a nakalasat a nagbalin a baldado, nalaka nga agsakit, ken nakuneng. Dangranna ti babbai, pamilia ken, kamaudiananna ti panagbiag ti intero a kagimongan.”​—The State of the World’s Children, United Nations Children’s Fund.

Ania a sakit ti tuktukoyen dagita a sasao? Ti malnutrision​—nangruna ti protein-energy malnutrition (PEM) wenno malnutrision gapu iti kinakurang ti enerhia ken protina, nga inawagan ti World Health Organization (WHO) iti “di madmadlaw a pakarigatan.” Kasano ti kasaknap daytoy a trahedia? Imbaga ti WHO a daytat’ “maysa a makagapu iti ipapatay ti di kumurang a kagudua iti 10.4 a milion a matmatay nga ubbing iti kada tawen.”

Adu a sakit ti saklawen ti  malnutrision, manipud kurang a sustansia ti bagi gapu ta kurang ti maysa wenno ad-adu pay a bitamina ken mineral​—agingga iti kinalukmeg ken dadduma pay a nakaro a sakit a nainaig iti pannakataraon. Nupay kasta, ti PEM “ti kakaruan a makapapatay a kita ti malnutrision,” kuna ti WHO. Dagiti ubbing nga awan pay lima a tawenda ti kangrunaan a biktima.

Panunotem iti apagbiit ni Erik, a nadakamat iti pangrugian daytoy nga artikulo, ken ti minilion nga ubbing nga agsagsagaba iti malnutrision. Saanda a mapabasol iti kasta a kasasaadda, ken dida maliklikan dayta. Imbaga ti nutrisionista ti ubbing a ni Georgina Toussaint iti Agriingkayo!: “Saan a mapabasol dagidiay agsagsagaba ken agsaksakit ngem isuda ti ad-adda nga agsagaba iti nakalkaldaang a resulta.”

Mabalin a kunaen ti dadduma a saan a maliklikan ti parikut​—ken awan ti umdas a taraon para iti amin. Ngem nakalkaldaang ta sigun iti WHO, “aglaplapusanan [ti taraon] iti lubong a pagbibiagantayo.” Adda umdas a taraon para iti amin a tattao ditoy daga​—ken agsobsobra pay. Kasta met a ti malnutrision ti tao ti sakit a kalakaan a lapdan ken agasan. Saan kadi a makaparurod kenka dagitoy a kinapudno?

 Siasino ti Maapektaran?

Saan laeng a dagiti ubbing ti agsagsagaba iti malnutrision. Sigun iti report ti WHO idi Hulio 2001, “agraraira dagiti nakalkaldaang nga epekto ti malnutrision, ta apektaranna ti dandani 800 a milion a tattao​—20 a porsiento ti amin a tattao kadagiti napanglaw a pagilian.” Kaipapanan daytoy a 1 iti kada 8 a tattao iti lubong ti agsagsagaba iti dayta.

Nupay adda iti Asia ti kaaduan a tattao a di nasayaat ti pannakataraonda​—nangruna iti makin-abagatan ken makintengnga a paset​—ad-adu a porsiento ti apektado a tattao iti Africa. Sumaganad iti listaan ti dadduma a napanglaw a pagilian iti Latin America ken iti Caribe.

Saan kadi nga apektado dagiti nabaknang a pagilian iti malnutrision? Apektadoda. Sigun iti The State of Food Insecurity in the World 2001, 11 a milion nga agnanaed kadagiti industrialisado a pagilian ket apektado iti malnutrision. Adda pay 27 a milion a tattao a di nasayaat ti pannakataraonda nga agnanaed kadagiti pagilian nga agbalbalin pay laeng nga industrialisado, nangnangruna kadagiti pagilian iti Makindaya a Europa ken kadagiti republika iti dati nga Union Soviet.

Apay a kimmaro unayen a parikut ti malnutrision? Adda kadi aniaman a maaramidan a mangpasayaat iti kasasaad dagiti di nasayaat ti pannakataraonda itatta? Maikkatto pay aya ti malnutrision iti planetatayo? Sungbatan dagiti sumaruno nga artikulo dagitoy a salsaludsod.

[Footnote]

[Tsart/Mapa iti panid 4]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

DAGITI PAGILIAN NGA AGPEGPEGGAD TI UMILIDA ITI DI NASAYAAT A PANNAKATARAON

NAKARO A MAAPEKTARAN

DI UNAY APEKTADO

BASSIT TI APEKTADO

AWAN TI APEKTADO WENNO DI KOMPLETO TI IMPORMASION

[Ladawan iti panid 3]

Agur-uray kadagiti tulong a suplay idiay Sudan

[Credit Line]

UN/DPI Rinetrato ni Eskinder Debebe