Para iti Isuamin ti Matematika

TI MATEMATIKA ket saan laeng a para kadagiti sientista. Agpaay dayta kadatayo amin. No gumatangka, arkosam ti balaymo, wenno dumngegka iti inaldaw a damag maipapan iti paniempo, us-usarem wenno magunggonaanka kadagiti prinsipio ti matematika.

Para iti adu a tattao, makauma ti matematika (wenno, dagiti matematika) ken awan pakainaiganna iti inaldaw a panagbiagda. Kasta met aya ti panangmatmatmo? Usigentayo no kasano a makatulong, nalaka a maawatan, ken makaay-ayo ti matematika.

Panaggatang

Iladawam iti panunotmo a mapanka aggatang ket makakitaka iti baratilio. Ti maysa a tagilako a $35 ti dati a presiona ket nakissayan iti 25 a porsiento. Kasla baratilio dayta. Ngem ania ti baro a presiona? Ti aritmetika ti tumulong kenka. *

Umuna, ikissaymo ti naikeddeng a porsiento manipud iti 100 a porsiento. Ti resultana ket 75 a porsiento (100 a porsiento − 25 a porsiento = 75 a porsiento). Kalpasanna, imultiplikarmo ti dati a presio iti resulta, 75 a porsiento (0.75) iti daytoy a pagarigan, isu a $26.25 (35 × 0.75 = 26.25) ti baro a presiona. Ita ta ammomon ti agdama a presio, mabalinmon nga ikeddeng no agpayso a baratilio dayta.

Kasano ngay no awan ti intugotmo a calculator? Mabalinmo a kuentaen dayta iti panunotmo. Kas pagarigan, nakissayan iti 15 a porsiento ti maysa a tagilako nga $45 ti dati a presiona. Adtoy ti makatulong a singasing tapno makuentam ti porsiento iti panunotmo. Usarem ti 10 a porsiento kas pagibasaran. Tapno makuentam ti 10 a porsiento ti maysa a numero, bingayem ti numero iti 10. Nalaka laeng no kuentaem dayta iti panunotmo. Kalpasanna, gapu ta ammom a ti 15 ket katupag ti 10 ken 5 sa ti 5 ti eksakto a kagudua ti 10, nagbiit a makuentam ti agdama a baratilio a presio babaen ti panangnayon ken panangkissay. Padasentayo dayta.

Gapu ta 4.50 ti 10 a porsiento ti 45, ti 5 a porsiento ti 45 ket kagudua dayta a gatad wenno 2.25, isu a 15 a porsiento ti dagup dagita a dua a numero, wenno 6.75 (4.50 + 2.25 = 6.75). Kamaudiananna, ikissaytayo ti 6.75 manipud iti 45 isu a  maammuantayo a 38.25 (45 − 6.75 = 38.25) ti adda diskuentona a presio. Wen gayam, mabalinmo nga usaren ti kasta met laeng a pamay-an tapno maammuan ti gatad ti maipataw a buis iti tagilako wenno ti gatad ti tip a mainayon iti babayadam iti maysa a restawran. Siempre, kadagitoy a kaso, imbes a kissayam, inayonmo ti resultana iti damo a presio.

Ngem agannadka a dika agdardaras nga agdesision no agkuentaka iti panunotmo. Ti maysa a kawes wenno pantalon nga adda diskuento ti presiona nga 40 a porsiento ken nakissayan manen iti 40 pay a porsiento ket aktual nga 64 laeng a porsiento ti naikissay iti presiona, saan a 80 a porsiento. Naala ti maikadua a diskuento manipud iti naksayan a presio, saan nga iti dati a presio. Kaskasdi a baratilio, ngem nasayaat no ammuem ti agpayso.

Ngem adda dagiti problema a saan a marisut ti aritmetika laeng. Naimbag laengen ta adda makatulong a dadduma pay a pamay-an ti matematika.

Panangarkos iti Balay

Ipapantayon a nasken a sukatam ti suelo ti apartmentmo ngem limitado ti badyetmo. Sakbay a mapanka gumatang iti materiales, agtugawka nga umuna ket kuentaem ti kasapulam. Ti kapatgan a saludsod ket, Kasano kaadu a pagsuelo ti rumbeng a gatangem? Makatulong no ammom ti sumagmamano a pamunganayan a geometria.

Masansan a mailako ti materiales a pagsuelo sigun iti kaadu ti kuadrado a yunit a saklawenna. Ti metro kuadrado, kas pagarigan, ket maysa a metro ti kaatiddogna ken maysa a metro ti kaakabana. Sakbay a maikeddengmo no kasano kaadu ti kasapulam a pagsuelo, masapul a kuentaem no kasano kalawa ti suelo ti tunggal siled ken ti pasilio iti apartmentmo. Dagiti plano ti suelo iti kaaduan a pasdek ket buklen dagiti numero a kuadrado ken rektanggulo. Isu a makatulong kenka ti panangsurotmo iti pormula a mangkuenta iti dayta: a = l × w (kalawa [area] ket katupag ti kaatiddog [length] ti siled a maimultiplikar iti kaakaba [width]). Daytoy ti geometriko a pormula tapno maammuan ti kalawa ti rektanggulo wenno kuadrado.

Tapno mayilustrar no kasano a maus-usar daytoy a pormula, ipapantayon nga agikabilka iti baro a suelo iti kada siled ti apartment malaksid iti kosina ken ti banio. Rukodem ti tunggal siled tapno makaaramidka iti plano ti siled a kas iti naipakita iti panid 23. Dagiti kuadrado ken rektanggulo iti plano ipakitada ti kadakkel ken lugar dagiti siled. Babaen ti panangusarmo iti pormula nga adda iti ngato, padasem no makuentam no mano a kuadrado a yunit ti kasapulam a pagsuelo. Adtoy ti sumagmamano a singasing: Mabalinmo a kuentaen ti kalawa ti tunggal siled babaen iti pormula ket kalpasanna, pagtitiponem dagiti resultana. Wenno nabibiit no kuentaem ti dagup a kalawa ti intero a suelo ket kalpasanna ikissaymo ti kalawa ti kosina ken ti banio. *

Nagtaud met iti Griego ti sao a “geometria,” ket “panangrukod iti daga” ti literal a kayuloganna. Nairaman iti dayta ti panangadal iti lugar, distansia, kalawa, ken dadduma pay a saklawen dagiti sukog ken linia. Adda dagiti praktikal a pormula para iti tunggal mapanunot a sukog a dua wenno tallo a dimension. Inaldaw nga us-usaren dagiti sientista, inheniero, ken agar-arkos kadagiti balay dagitoy a pormula tapno makuentada ti eksakto a kasapulanda. Ngem ti matematika ket saan laeng a mainaig iti aritmetika ken geometria.

 Inaldaw nga Usarem ti Matematika

Algebra ken calculus ti dadduma pay a sanga ti matematika. Kinapudnona, sinigsiglon a nagbalin ti matematika a sapasap a lenguahe ti amin aniaman ti kultura, relihion, wenno seksoda. Iti siensia, industria, negosio, ken inaldaw a panagbiag, adda maaramidan ti matematika a mangrisut iti sumagmamano kadagiti karirigatan a saludsod a maipasango kadatayo. Padpadasem man nga ammuen dagiti misterio ti uniberso wenno pagbalinen a balanse ti badyet ti pamilia, maammuam ken maaramidmo dagita no ammom nga usaren ti matematika.

Isu a nupay kaguram ti matematika idi ages-eskuelaka, apay a dimo sursuruen ti aginteres iti dayta? Kas iti aniaman a lenguahe, masursurom a naimbag ti matematika no usarem dayta. Padasem nga usaren ti matematika iti kada aldaw. Padasem a risuten dagiti burburtia ken ay-ayam. Nalabit mabalbaliwan ti panangmatmatmo iti matematika no agballigika a mangusar iti dayta. Sigurado a daytat’ mangpauneg iti panangipategmo iti kinasirib ti Naindaklan a Matematiko a ni Jehova a Dios, ti Namarsua kadatayo ken nangdisenio kadagitoy mamagpanunot a konsepto.

[Footnote]

[Diagram iti panid 23]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

3 m.

3 m.

Kosina

Panganan

Pasilio

Sala

Pagturogan

Banio

3 m.

1.5 m.

3 m.

4.5 m.

1.5 m.

3 m.

[Dagiti Ladawan iti panid 23]

Makatulong kenka ti matematika iti inaldaw a trabahom