Ti Kasasaad Dagiti Doktor iti Agbaliwbaliw a Kagimongan

Idi 1174, ni Maimonides ket nadutokan a doktor iti pamilia dagiti agtuturay iti Egipto isu a masansan nga adda iti palasio. Kastoy ti insuratna maipapan iti panagawidna iti kada aldaw: “Agmeriendaak bassit, ket dayta laeng ti kanek iti las-ud ti beinte-kuatro oras. Kalpasanna, asikasuekon dagiti pasientek sa resetaak ken iwanwanko ida maipapan kadagiti an-annayenda. Nagadu ti pasiente agingga iti rabii, ket no dadduma . . . napaksuyannakon isu a dandanin diak makasao.”

TI PANAGBALIN a doktor kanayon nga agkasapulan iti panagsakripisio. Ngem nagpartak ti panagbalbaliw ti kagimongan a pagserserbian dagiti doktor ita. Makapaksuy pay laeng ti eskediul ti trabahoda a kas idi tiempo ni Maimonides. Ngem mararaemda aya a kas ti pannakaraem dagiti doktor idi? Kasano a dagiti baro a kasasaad inapektaranda ti panagbiag dagiti doktor? Ken kasano a binalbaliwan dagiti nabiit pay a kasasaad ti relasion ti doktor ken ti pasiente?

Ti Nabalbaliwan a Relasion

Malagip pay la ti dadduma ti panawen idi a ti doktor awitenna ti amin nga agas ken alikamenna iti nangisit a bagna. Kas met ita, mabalin a maragsakan wenno maupayda kadagiti doktor a kas iti mapaspasamak idi un-unana. Kaaduan ti mabigbigbig gapu iti abilidadda, mararaem gapu iti saadda, ken maidaydayaw gapu iti kababalinda. Ngem maigiddato iti dayta, mabalin a mababalawda gapu iti singirenda a bayad, makondenarda gapu ta dida napaimbag ti pasiente, ken malalaisda gapu iti kasla kurang a panangngaasida.

Nupay kasta, adu a doktor ti mapnek unay a tumulong iti adu a kaputotan ti maysa a pamilia. Masansan a sumarungkarda iti adu a balay, ken kadagiti probinsia, makipangan wenno makiturogda pay sadiay no mangpaanakda. Adu a doktor ti personal a mangireseta kadagiti pasienteda. Dagiti naparabur a doktor mangagasda a libre kadagiti napanglaw ken kanayon a sidadaanda nga agserbi.

Siempre, kasta pay laeng ti ar-aramiden ti dadduma a doktor, ngem iti adu a lugar, nalabit ad-adun ti nagbalbaliwan ti relasion ti doktor ken ti pasiente iti sumagmamano a dekada a napalabas ngem iti napalabasen nga adu a siglo. Kasano a napasamak dagitoy a panagbalbaliw? Kitaentayo nga umuna ti isasarungkar iti pagtaengan.

Ania ti Napasamak Kadagiti Isasarungkar iti Pagtaengan?

Ti isasarungkar kadagiti pasiente iti pagtaenganda ti maawat idi a pamay-an ti panangagas, ket iti dadduma a pagilian dayta pay laeng ti maar-aramid. Ngem iti intero a lubong, saanen a kaugalian dayta. Kinuna ti The Times of India: “Iti panawen nga adun dagiti espesialista ken agkakalaing nga espesialista, manmanon ti doktor ti pamilia a situtulok a bumisita iti pagtaengan no kasapulan, buyogen ti naasi ken mangipanamnama a sasaona ken ti kinasingedna iti pamilia.”

Gapu ta rimmang-ayen ti pannakaammo iti medisina, adu a doktor ti nangipamaysan ken nagtrabahon kas paset ti maysa a grupo, isu a dagiti pasiente ti mapanen iti nadumaduma a doktor kada agsakitda. Nagbanaganna, awanen ti napaut a relasion ti adu a doktor kadagiti pamilia a kas iti dati.

 Nangrugi ti saan nga isasarungkar iti pagtaengan maysa a siglon ti napalabas, idi masansanen nga usaren dagiti doktor ti alikamen ti laboratorio iti panangeksamen ken panangsukimatda. Iti adu a lugar, ti isasarungkar iti pagtaengan ket ibilangen dagiti ahensia ti salun-at kas pakasayangan ti oras dagiti doktor. Kadagitoy nga aldaw, kabaelanen ti kaaduan a pasiente ti mapan a mismo iti klinika ti doktor. Ar-aramiden metten dagiti katulongan ti doktor a kas kadagiti paramedic ken nars dagiti kasapulan unay a serbisio medikal, nga ar-aramiden laeng idi dagiti doktor.

Nagbalbaliwen a Kasasaad

Iti agdama a kagimongan, manmanon ti doktor nga agwaywayas. Dagiti serbisio medikal masansanen nga ipapaay dagiti ahensia ti gobierno wenno kompania a mangay-aywan iti salun-at nga addaan kadagiti doktor kas empleadoda. Ngem saan a kayat ti adu a doktor nga adda sabali a tao a makibiang iti relasionda kadagiti pasienteda. Masansan a kalikaguman dagita nga ahensia nga ad-adu a pasiente ti eksamenen ti doktor iti ab-ababa a tiempo. “Masapul nga eksamenek ti maysa a pasiente iti kada pito agingga iti sangapulo a minuto,” kuna ni Dr. Sheila Perkins, maysa a doktor idiay Britania a mangag-agas iti kaaduan a sakit. “Ken kaaduan dayta a tiempo ti busbosek a mangiserrek kadagiti impormasion iti computer. Bassit ti tiempok a makisinninged iti pasiente. Makapaupay.”

Ti agbaliwbaliw a kagimongan a pagserserbian dagiti doktor ket maysa a kagimongan a naturturay dagiti pasiente. Adda idi panawen a di mabalbaliwan “dagiti bilin ti doktor.” Ngem iti adu a pagilian ita, masapul nga ipakaammo dagiti doktor iti pasiente dagiti pamay-an ti panangagas ken ti mabalin a pagbanaganna tapno makadesision ti pasiente a naibasar iti pannakaammona iti pamay-an ti panangagas. Nagbalbaliwen ti relasion ti doktor ken ti pasiente. Para iti dadduma, dagiti doktor ket maibilang laengen a nalaing a mangngagas imbes a daydiay makaipaay iti kasayaatan a balakad a kas iti panangmatmat idi un-unana.

Iti napartak ti panagbalbaliwna a kagimongantayo, nagadu ti doktor a babbai. Masansan a nalatlatak dagiti doktor a babbai gapu ta madlawda nga ad-adda nga umimdengda. Gapuna, ti kaaddada iti propesion ti mamagbalin iti kinadoktor a naas-asi.

Kaaduan a tattao apresiarenda ti doktor a makatarus iti rikrikna ken pakasikoran dagiti pasientena. Ngem nainkalintegan nga imtuoden, Mano a pasiente ti makatarus iti rikrikna ti doktorda ken ti pakasikoran a mapaspasaranna? Ti panangaramid iti kasta sigurado a parang-ayenna ti relasion ti doktor ken ti pasiente. Daytoy ti ilawlawag ti sumaganad nga artikulo.

[Ladawan iti panid 3]

Ni Maimonides

[Credit Line]

Brown Brothers

[Dagiti Ladawan iti panid 4]

Idi un-unana, masansan a sumarungkar dagiti doktor kadagiti pagtaengan