Panangmatmat iti Lubong

Dagiti Marigrigatan a Para-aywan

Sigun iti panagadal ti Statistics Canada, “tallo iti kada 10 a tattao nga agtawen iti 45 agingga iti 64 ti masapul nga agaywan iti lakay wenno baketen a kabagianda bayat nga ay-aywananda ti annakda nga awan pay 25 ti tawenna. Mangmangged met iti amin-tiempo ti kaaduan kadakuada,” sigun iti periodiko a National Post iti Canada. Natakuatan iti panagadal a kadagiti agay-aywan iti lallakay wenno babbaket bayat a padpadakkelenda ti annakda, ad-adu ti maaddaan iti depression kadagiti babbai ngem kadagiti lallaki. Iti kada bulan, agarup 29 nga oras ti busbusbosen dagiti mangmangged a babbai nga agaywan kadagiti lallakay ken babbaket idinto ta 13 nga oras ti busbusbosen dagiti lallaki. Ad-adu met ti trabaho dagiti babbai, kas iti panangiluto ken panangdigus kadagiti lallakay ken babbaket. Patien ti nasurok a kagudua kadagiti napagsaludsodan a “makatrabahoda a nasaysayaat no pasaray makainanada,” kinuna ti Post.

 Kasano Kapaut ti Rumbeng a Panagridepmo?

“Natakuatan dagiti sientista a ti gagangay a panagridep pasayaatenna ti magapuanan ti maysa a tao,” impadamag ti Sydney Morning Herald ti Australia. Nupay kasta, napateg ti kapaut ti panagridep. Kalpasan ti panangsubokda iti nadumaduma a kapaut ti panagridep ti tattao, kastoy ti imbaga ti eksperto iti pannaturog a ni Propesor Leon Lack iti Flinders University: “Kasla awan ti aniaman a maitulong ti maysa a minuto a pannaturog idinto ta kasla bassit laeng ti pagimbagan ti lima a minuto a pannaturog. Nupay kasta, iti dandani amin a pannubokmi, kasla naisangsangayan ti pagimbagan ti 10 a minuto a pannaturog.” Ti kasupadina, sigun kadagiti rimmidep iti napapaut​—agingga iti 30 a minuto​—imbagada a nabannogda ingganat’ maysa nga oras kalpasanna.

Ateista a Bimmaw-ing iti Dios

Imbaga ti Briton a pilosopo a napanaganan kas “ti ateista nga addaan iti kapigsaan nga impluensia iti lubong” a patienna itan nga adda Dios. Idi nakauman ti Internet a nakaeskediul a maipablaak iti pagiwarnak a Philosophia Christi, nasao ti agtawen iti 81 a ni Dr. Antony Flew a “masapul nga akseptarenna ti kabaruan nga ebidensia.” Sigun ken Flew, daytoy nga ebidensia ramanenna ti nabiit pay a nasientipikuan a takuat iti tay-ak ti kosmolohia ken pisika. Kanayonanna, “dagiti natakuatan iti nasurok a limapulo a tawen a panagsirarak iti DNA nakaipaayda kadagiti baro ken nakapigpigsa nga argumento nga adda la ketdi Masirib a Namarsua,” inlawlawagna. Uray ti “salaysay ti Biblia [iti Genesis kapitulo uno] nalabit husto sigun iti siensia,” kinunana. No kasta, nakasagana kadin nga agbalin a napasnek a Kristiano? “Saan pay,” kinunana. Ngem “no addanto man kayatko a mapasamak iti biagko, agbalinakto a Saksi ni Jehova.”

Nasalun-at a Gugot, Nasalun-at a Puso?

Ti regular a panagsipilio, a manglapped iti panagbukbok dagiti ngipen, mabalin a pabassitenna ti risgo a maistrok wenno maatake ti puso, impadamag ti periodiko a Milenio iti Mexico City. Natakuatan dagiti managsirarak iti University of Minnesota a ti tattao nga aduan iti bakteria a pakaigapuan ti panagbukbok dagiti ngipenda nair-irteng met ti ur-urat iti tengngedda. Ti maysa a mabalin a makagapu ket “dagiti nagbabassit nga organismo a pakaigapuan ti panagbukbok ti umakar ken lumasat kadagiti urat, isu a maapektaran ti sistema ti imiunidad ken pakaigapuan ti panagebbal,” sigun iti periodiko. Gapu iti panagebbal, maurnong ti taba kadagiti urat wenno agbalay ti dara isu a maatake ti puso, sigun kadagiti managsirarak. Isu a ti “panangtaginayon iti kinasalun-at ti ngiwat mabalin nga adda naisangsangayan a maitulongna iti kinasalun-at ti puso,” sigun iti Milenio.

Manmanon ti Makalagip iti Auschwitz

Nasurok a maysa a milion a tattao ti natay iti nagdakes ti pakasarsaritaanna nga Auschwitz a kampo a pagpapatayan idiay Poland kabayatan ti Gubat Sangalubongan II. Ngem sigun iti The Daily Telegraph iti London, “dandani kagudua iti amin a nataengan [iti England] awan a pulos ti ammoda maipapan iti Auschwitz.” Pinagsaludsodan ti British Broadcasting Corporation ti 4,000 a tattao kas pananglagip iti maika-60 nga anibersario ti pannakaserra dayta a kampo a pagpapatayan.

Munieka a Pagisuro iti Braille

Rinugianen ti Spanish National Organization for the Blind nga usaren ti munieka a napanaganan iti Braillín. Gapu ta nadisenio nga agisuro iti Braille kadagiti ubbing, iti sango ti munieka adda innem a dadakkel a tatalmegan a katupag ti innem a tulnek a maus-usar iti Braille. Uray dagiti ubbing nga awan depekto ti matada mabalinda a sursuruen ti Braille bayat a makiay-ayamda ken Braillín. Tallopulo nga eksperto ti nangpasayaat ken nangsubok iti munieka, ken agarup 50 nga ubbing ti timmulong tapno makompleto ti disenio. Panggep ti ONCE ti agiwaras iti nasurok a 1,100 a munieka a Braillín kadagiti eskuelaanna agpaay kadagiti bulsek. Sigun ken María Costa iti Association for Research in the Toy Industry, “nagsayaat a pagisuro ti Braillín. Kanayonanna, ti panagay-ayam kadagiti munieka ket baro a wagas ti panagsursuro ken panagragragsak.”

Makapapatay a Narugit nga Angin

“Iti kada tawen, 310,000 ti matay idiay Europa gapu iti narugit nga angin,” impadamag ti Espaniol a periodiko nga El País. Dagiti eksperto ti nangnangruna a madanagan maipapan iti dua a mangkontaminado: naingpis nga ozone iti atmospera ken dagiti rugit nga itayab ti angin. Rumsua dagitoy a rugit babaen iti pannakauram dagiti fossil fuel, nga aggapu a nangnangruna kadagiti lugan, planta ti koriente, ken industria. Ti karugitan ket adda iti sakup ti Benelux iti Europa a pakairamanan ti Belgium, Netherlands, ken Luxembourg, sarunuen ti makin-amianan nga Italia ken Makindaya a Europa. Kinuna ti periodiko: “Malaksid a makadangran iti salun-at ti tao, ti narugit nga angin dadaelenna ti aglawlaw. Dayta ti mangpaalsem iti daga ti kabakiran, dan-aw, ken dadduma a sistema ti ekolohia. Ti ozone dadaelenna dagiti mula, ken ti narugit nga angin dadaelenna dagiti pasdek iti siudad.”

Dagiti Nalugi a Diosesis Dagiti Katoliko

Idi agpatingga ti 2004, tallo a lugar dagiti Katoliko idiay Estados Unidos a tartarawidwidan ti obispo (diosesis) ti nangideklara a nalugidan. Napilitan amin dagitoy a mangideklara iti kasta gapu iti nagastos dagiti klero kadagiti darum a seksual a panangabuso. Adun a diosesis ti nagsasarita maipapan iti posibilidad nga ideklarada a nalugida, ngem ti Archdiocese iti Portland, Oregon, ti kaunaan a nangaramid iti kasta idi Hulio 2004. Gapu iti dayta, naibabawin ti dua a darum a pagsingsingiran dagiti nagdarum iti $155 a milion gapu iti seksual a pananggundaway. Sigun iti National Catholic Reporter, “dagiti diosesis a tartarawidwidan ti arsobispo wenno kangatuan nga obispo ken dagiti nangala iti insurance dayta nagbayadan iti nasurok a $53 a milion tapno marisut ti nasurok a 130 a reklamo ti tattao nga agkunkuna nga inabuso ida ti papadi.” Idi Setiembre 2004, ti diosesis iti Tucson, Arizona, ti maikadua a nangideklara a nalugin tapno masalakniban iti minilion a doliar a darum maibusor iti dayta. Ti diosesis ti Spokane, Washington, ti maikatlo, idi Disiembre 2004.