1, 2. (a) Apay a nakalatlatak dagiti sasao iti Deuteronomio 6:4? (b) Apay nga imbaga ni Moises dagita a sasao?

ITI adu a siglo, dagiti innem a sasao iti Hebreo a teksto a Deuteronomio 6:4 ket inusar dagiti Judio kas paset ti naisangsangayan a kararag. Inaldaw nga ikararagda dayta iti bigat ken rabii. Maawagan daytoy a kararag iti Shema, ti umuna a sao iti daytoy a bersikulo. Iti daytoy a kararag, ipakaammo dagiti napasnek a Judio ti naipamaysa a debosionda iti Dios.

² Dagitoy a sasao ket paset ti palawag ni Moises idi nagpakada iti nasion ti Israel iti kapatagan ti Moab idi tawen 1473 B.C.E. Dandani idin bumallasiw ti nasion iti Karayan Jordan tapno tagikuaenda ti Naikari a Daga. (Deut. 6:1) Kayat ni Moises a panguloda iti 40 a tawen nga agbalinda a natured a mangsango kadagiti pakarigatan nga adda iti sanguananda. Masapul nga agtalekda ken Jehova ken agmatalekda kenkuana kas Diosda. Mabalin a dakkel ti epektona kadagiti tattao dagiti maudi a sasao ni Moises. Kalpasan a dinakamatna ti Sangapulo a Bilin ken ti dadduma pay a linteg nga inted ni Jehova iti nasion, imbaga ni Moises dagiti sasao  nga addaan iti nagdakkel nga epekto kadakuada a masarakan iti Deuteronomio 6:4, 5. (Basaen.)

3. Ania dagiti saludsod nga usigentayo iti daytoy nga artikulo?

³ Saan kadi nga ammo dagiti Israelita a kadua ni Moises a nagtataripnong sadiay a ni Jehova a Diosda ket “maymaysa a Jehova”? Siempre, ammoda. Dagiti matalek nga Israelita am-ammoda ken agdaydayawda iti maymaysa laeng a Dios—ti Dios dagiti ammada a da Abraham, Isaac, ken Jacob. No kasta, apay ngarud nga impalagip ni Moises a ni Jehova a Diosda ket “maymaysa a Jehova”? Ti kadi kinamaymaysa ni Jehova adda pakainaiganna iti panangayat kenkuana iti amin a puso, amin a kararua, ken amin a pigsa, kas ibaga ti bersikulo 5? Ken ania ti kaipapanan kadatayo ita dagiti sasao iti Deuteronomio 6:4, 5?

4, 5. (a) Ania ti maysa a kaipapanan ti sasao a “maymaysa a Jehova”? (b) Kasano a naiduma ni Jehova kadagiti sabali a dios dagiti nasion?

⁴ Naisalsalumina. Ti sao a “maymaysa” iti Hebreo ken iti adu a sabali pay a lengguahe ket mabalin a saan laeng a numero ti kaipapananna. Mabalin a kaipapananna ti naisalsalumina, ti kakaisuna. Saan nga ipakpakita dayta nga irasrasonan ni Moises ti ulbod a sursuro maipapan iti tallo a dios. Ni Jehova ti Nangaramid iti langit ken daga, ti Soberano ti uniberso. Awanen ti sabali a pudno a Dios; awanen ti sabali a kas kenkuana. (2 Sam. 7:22) Ngarud, ipalpalagip ni Moises kadagiti Israelita a masapul a ni Jehova laeng ti pagdayawanda. Masapul a saanda a tuladen dagiti tattao iti aglawlawda a nagdayaw kadagiti nagduduma a didiosen. Dadduma kadagitoy nga ulbod a didiosen ket mabigbigbig a mangiturturay iti nagduduma a paset ti nakaparsuaan. Dadduma met ti mangkonkontrol iti partikular a banag.

⁵ Kas pagarigan, nagdayaw idi dagiti Egipcio iti dios ti init a ni Ra, dios ti langit a ni Nut, dios ti daga a ni Geb, dios ti Nilo a ni Hapi, ken adu pay nga animal nga ibilangda a sagrado. Adu kadagitoy a palso a didiosen ti dinadael ni Jehova babaen ti Sangapulo a Saplit. Ni Baal, ti nalatak a didiosen dagiti Canaanita, a dios ti kinabunga, ket patienda met a dios ti langit, tudo, ken bagyo. Iti adu a lugar, ni met laeng Baal ti kangrunaan a diosda. (Num. 25:3) Masapul a laglagipen dagiti Israelita a ti Diosda, ti “pudno a Dios,” ket “maymaysa a Jehova.”—Deut. 4:35, 39.

6, 7. Ania ti sabali pay a kaipapanan ti “maymaysa,” ken kasano a pinaneknekan ni Jehova nga isu ket “maymaysa”?

⁶ Nasungdo ken Saan nga Agbaliwbaliw. Ipakita met ti sao a “maymaysa” ti panagkaykaysa ken panagmaymaysa ti panggep ken aramid. Saan nga agbaliwbaliw ni Jehova. Imbes ketdi, kanayon a matalek, nasungdo, ken napudno. Inkarina ken Abraham a tawiden dagiti kaputotanna ti Naikari a Daga, ket nangaramid ni Jehova kadagiti naindaklan a bambanag tapno tungpalenna ti karina. Nupay limmabas ti 430 a tawen, saan a bimmaaw ti determinasion ni Jehova a mangaramid iti dayta.—Gen. 12:1, 2, 7; Ex. 12:40, 41.

⁷ Ginasut a tawen kalpasanna, imbaga ni Jehova a saksina dagiti Israelita. Kinunana kadakuada: “Siak met laeng Daydiay. Iti kasakbayak awan ti nabukel a Dios, ket iti kalpasak agtultuloy nga awan.” Kinuna pay ni Jehova idi impaganetgetna ti saan nga agbalbaliw a panggepna: “Iti isuamin a tiempo siak met laeng Daydiay.” (Isa. 43:10, 13; 44:6; 48:12) Talaga a nagpaiduma a pribilehio dayta kadagiti Israelita—kasta met kadatayo—ti panagbalin nga adipen ni Jehova, ti Dios a saan nga agbaliwbaliw ken napudno iti amin a daldalanna!—Mal. 3:6; Sant. 1:17.

8, 9. (a) Ania ti kalikaguman ni Jehova kadagiti agdaydayaw kenkuana? (b) Kasano nga impaganetget ni Jesus ti kaipapanan dagiti sasao ni Moises?

 ⁸ Wen, impalagip ni Moises kadagiti tattao a ni Jehova ket saan nga agbaliwbaliw ti panagayat ken panangaywanna kadakuada. Gapuna, rumbeng laeng nga isu ti pagdayawanda, isu laeng ti ayatenda iti amin a puso, kararua, ken pigsa. Masapul met idi nga isuro dagiti nagannak dagiti annakda iti amin a gundaway ti maipapan ken Jehova tapno ti idayawda met ket ni laeng Jehova.—Deut. 6:6-9.

⁹ Gapu ta saan a baliwbaliwan ni Jehova ti pagayatan ken panggepna, nalawag ngarud a saan a nagbaliw agingga ita ti kangrunaan a kalikagumanna kadagiti pudno nga agdaydayaw. Tapno awatenna ti panagdayawtayo, masapul met nga ipaaytayo kenkuana ti naipamaysa a panagdayaw ken ayatentayo iti naan-anay a puso, panunot, ken pigsa. Kinapudnona, dayta ti insungbat ni Jesu-Kristo iti maysa a nagsaludsod. (Basaen ti Marcos 12:28-31.) Gapuna, kitaentayo no kasano a maipakitatayo babaen ti tigtignaytayo a talaga a maawatantayo a “ni Jehova a Diostayo ket maymaysa a Jehova.”

10, 11. (a) Kasano a maipakitatayo a ni laeng Jehova ti pagdayawantayo? (b) Kasano nga impakita dagiti agtutubo a Hebreo a ni laeng Jehova ti nagdayawanda?

¹⁰ Tapno ni Jehova laeng ti maymaysa a Diostayo, masapul nga isu laeng ti pagdayawantayo. Saan a mabalin nga adda sabali a dios a pagdayawantayo wenno saan a mabalin a laokantayo ti panagdayawtayo kadagiti kapanunotan wenno aramid ti sabali a panagdayaw. Masapul a laglagipentayo a ni Jehova ket saan a maysa kadagiti adu a didios; saan met nga isu ti kangatuan ken kabilgan kadakuada. Ni laeng Jehova ti masapul a pagdayawan.—Basaen ti Apocalipsis 4:11.

¹¹ Iti libro a Daniel, mabasatayo ti maipapan kadagiti Hebreo nga agtutubo a da Daniel, Ananias, Misael, ken Azarias. Impakitada a ni Jehova laeng ti pagdaydayawanda. Saanda a nangan kadagiti maibilang a narugit a taraon ken saanda met a nagdayaw iti estatua ni Nabucodonosor a naaramid iti balitok. Nalawag ti impangpangrunada; saanda nga inkompromiso ti panagdayawda.—Dan. 1:1–3:30.

12. No ni Jehova laeng ti pagdayawantayo, ania koma ti annadantayo?

¹² Tapno ni Jehova laeng ti pagdayawantayo, masapul a saantayo nga ipalubos ti aniaman a banag a mangagaw iti lugar ni Jehova iti biagtayo. Ania dagitoy a banag? Iti Sangapulo a Bilin, nalawag nga imbaga ni Jehova kadagiti adipenna a masapul a saanda nga agdayaw iti sabali a dios malaksid kenkuana ken masapul a saanda nga agaramid iti aniaman a kita ti idolatria. (Deut. 5:6-10) Ita, adu ti kita ti idolatria, a dadduma kadagitoy ti narigat a mailasin. Ngem saan a nagbaliw ti kalikaguman ni Jehova—isu pay laeng ti “maymaysa a Jehova.” Kitaentayo no ania koma ti kaipapanan dayta kadatayo.

13. Ania ti mabalin a mangagaw iti panagayattayo ken Jehova?

¹³ Iti Colosas 3:5 (basaen), mabasatayo ti prangka a balakad kadagiti Kristiano maipapan iti mabalin a mangdadael iti naipamaysa a relasionda ken Jehova. Paliiwem ta nainaig ti kinaagum iti idolatria. Ngamin, ti banag a tartarigagayan ti maysa, kas iti kinabaknang wenno luho, mabalin a kontrolenna ti biag ket agbalin a kasla mannakabalin a dios. Ngem no kitaentayo ti intero a bersikulo, nalaka laeng a makita a ti dadduma a dakes nga aramid a nadakamat ket nainaig iti kinaagum, kasta met ti idolatria. No tarigagayantayo dagitoy, nalaka laeng nga agawenna ti panagayattayo iti Dios. Ipalubostayo kadi a dagitoy a banag ti mangkontrol kadatayo ket saanen nga agbalin ni Jehova a “maymaysa a  Jehova” kadatayo? Saantayo nga ipalubos dayta.

14. Ania ti impakdaar ni apostol Juan?

¹⁴ Impaganetget met ni apostol Juan dayta idi namakdaar a no ti asinoman ayatenna ti bambanag iti lubong—“ti derrep ti lasag ken ti derrep dagiti mata ken ti panangiparammag iti sanikua a pagbiag ti maysa”—“ti ayat ti Ama awan kenkuana.” (1 Juan 2:15, 16) Kaipapanan dayta a masapul a kanayon a sukimatentayo ti pusotayo tapno maammuantayo no magustuantayon dagiti tattao, paglinglingayan, estilo ti panagbadbado ken panaglanglanga iti daytoy a lubong. Wenno gapu iti panagayattayo iti lubong, agreggettayo a manggun-od kadagiti “naindaklan a bambanag,” kas iti nangato nga edukasion. (Jer. 45:4, 5) Dandanitayon sumrek iti naikari a baro a lubong. Gapuna, nagpateg a laglagipentayo dagiti sasao ni Moises! No talaga a maawatantayo ken talaga a patientayo a ni “Jehova a Diostayo ket maymaysa a Jehova,” aramidentayo ti amin a kabaelantayo tapno isu laeng ti pagdayawantayo, nga agserbitayo kenkuana iti wagas nga anamonganna.—Heb. 12:28, 29.

15. Apay nga impalagip ni Pablo kadagiti Kristiano a ti Dios ket “maymaysa a Jehova”?

¹⁵ Ni Jehova kas maymaysa a Jehova kaipapananna met ti panagkaykaysa ken panagmaymaysa ti panggep. Dagitoy a kababalin ti masapul a makita kadatayo nga agserserbi kenkuana. Ti kongregasion Kristiano idi umuna a siglo ket buklen dagiti Judio, Griego, Romano, ken dadduma pay a sabali ti pulina. Nagduduma ti dati a relihion, kaugalian, ken kayatda. Gapu iti dayta, dadduma ti marigatan a mangawat iti baro a pamay-an ti panagdayaw wenno naan-anay a mangikkat iti dati nga ar-aramidda. Nakita ni apostol Pablo a rumbeng nga ipalagipna kadakuada a  dagiti Kristiano ket maymaysa ti Diosda, ni Jehova.—Basaen ti 1 Corinto 8:5, 6.

16, 17. (a) Ania a padto ti matungtungpal ita, ket ania ti resultana? (b) Ania ti mabalin a mangdadael iti panagkaykaysatayo?

¹⁶ Komusta met ti kasasaad iti kongregasion Kristiano ita? Impakpakauna ni propeta Isaias nga “iti kamaudianan a paset dagiti aldaw,” dagiti tattao iti amin a nasion mapanda iti nangato a lugar ti pudno a panagdayaw ken Jehova. Ibagada: “Isuronatayto [ni Jehova] maipapan kadagiti dalanna, ket magnatayto kadagiti danana.” (Isa. 2:2, 3) Maragsakantayo ta makitatayo a matungtungpal itan daytoy a padto! Kas resultana, adu a kongregasion a buklen ti nagduduma a puli, kultura, ken lengguahe ti mangidaydayaw ken Jehova. Ngem mabalin a mangpataud daytoy a panagduduma iti banag a masapul a pakaseknantayo.

¹⁷ Kas pagarigan, ania ti panagriknam kadagiti Kristiano a naiduma ti kulturada? Mabalin a naiduma ti pagsasao, panagbadbado, ugali, ken ti taraon a nakairuamanda. Liklikam kadi ida ket makilangenka laeng kadagiti kapadam iti kultura, puli, wenno pagsasao? Wenno kasano no dagiti nadutokan a mangidaulo iti kongregasion, iti sirkito, wenno iti sanga nga opisina ket ub-ubing ngem sika wenno naiduma ti kultura wenno pulina? Ipalubosmo kadi a dagitoy ti mangdadael iti panagkaykaysa ken panagmaymaysa ti panggep a masapul a makita kadagiti adipen ni Jehova?

18, 19. (a) Ania a balakad ti nadakamat iti Efeso 4:1-3? (b) Ania ti maaramidantayo tapno agtalinaed nga agkaykaysa ti kongregasion?

¹⁸ Ania ti makatulong kadatayo tapno maliklikantayo dagita? Nangipaay ni Pablo iti praktikal a balakad kadagiti Kristiano idiay Efeso, maysa a narang-ay a siudad ken nagduduma ti naggapuan ti umilina. (Basaen ti Efeso 4:1-3.) Paliiwem ta immuna a dinakamat ni Pablo dagiti kababalin a kinapakumbaba, kinaalumamay, kinaanus, ken ayat. Mayarig dagitoy iti nalagda nga adigi ti balay tapno agtultuloy a natibker. Malaksid kadagiti nalagda nga adigi, masapul met a kanayon a mamantener ti balay tapno saan nga agrakaya. Imbaga ni Pablo kadagiti Kristiano a taga-Efeso nga ikagumaanda a “salimetmetan ti panagmaymaysa ti espiritu.”

¹⁹ Amintayo masapul nga ikagumaantayo a taginayonen ti panagkaykaysa iti kongregasion. Ania ti mabalin nga aramidentayo? Umuna, patanoren ken ipakitatayo dagiti kababalin a dinakamat ni Pablo—kinapakumbaba, kinaalumamay, kinaanus, ken ayat. Sumaruno, ikagumaantayo nga ipakita ti “mamagkaykaysa a singgalut ti talna.” Masapul a tarimaanentayo ti aniaman nga arig birri a pagkapuyan a mabalin a tumaud. No aramidentayo dayta, tumultulongtayo a mangtaginayon iti nagpateg a talna ken panagkaykaysatayo.

20. Kasanotayo a maipakita a maawatantayo a “ni Jehova a Diostayo ket maymaysa a Jehova”?

²⁰ “Ni Jehova a Diostayo ket maymaysa a Jehova.” Nakabilbileg dagita a sasao! Dayta a palagip ti nangpabileg kadagiti Israelita a mangsango kadagiti pakarigatan idi simrek ken tinagikuada ti Naikari a Daga. No ipapusotayo dagita a sasao, bumilegtayo a mangsango iti dandanin umay a dakkel a rigat ken tumulongto kadatayo a mangisagana iti Paraiso. Itultuloytayo ngarud nga ipakita a ni laeng Jehova ti pagdayawantayo babaen ti panangayat ken panagserbitayo kenkuana iti amin a kararua ken babaen ti panangikagumaantayo a mangtaginayon iti panagkaykaysatayo. No itultuloytayo nga aramiden dayta, manamnamatayo a makitatayto a matungpal ti imbaga ni Jesus maipapan kadagidiay ukomenna kas karnero: “Umaykayo, dakayo a binendisionan ni Amak, tawidenyo ti pagarian a naisagana kadakayo manipud iti pannakabangon ti lubong.”—Mat. 25:34.